| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७. धम्मकथावण्णना
7. Dhammakathāvaṇṇanā
८८७-८८८. इदानि धम्मकथा नाम होति। तत्थ यस्मा रूपादयो रूपादिसभावेन नियता न तं सभावं विजहन्ति, तस्मा सब्बधम्मा नियताति येसं लद्धि, सेय्यथापि अन्धकानञ्चेव एकच्चानञ्च उत्तरापथकानं; ते सन्धाय सब्बे धम्माति पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स। अथ नं ‘‘सचे ते नियता, मिच्छत्तनियता वा सियुं सम्मत्तनियता वा, इतो अञ्ञो नियामो नाम नत्थी’’ति चोदेतुं मिच्छत्तनियतातिआदिमाह। तत्थ पटिक्खेपो च पटिञ्ञा च परवादिस्स। रूपं रूपट्ठेनातिआदि येनत्थेन नियताति वदति, तस्स वसेन चोदेतुं वुत्तं। तत्रायं अधिप्पायो – रूपञ्हि रूपट्ठेन नियतन्ति रूपं रूपमेव, न वेदनादिसभावन्ति अधिप्पायेन वत्तब्बं, इतो अञ्ञथा न वत्तब्बं। कस्मा? रूपट्ठतो अञ्ञस्स रूपस्स अभावा। रूपसभावो हि रूपट्ठो, रूपसभावो च रूपमेव, न रूपतो अञ्ञो। वेदनादीहि पनस्स नानत्तपञ्ञापनत्थं एस वोहारो होतीति। तस्मा ‘‘रूपं रूपट्ठेन नियत’’न्ति वदन्तेन रूपं नियतन्ति वुत्तं होति। नियतञ्च नाम मिच्छत्तनियतं वा सिया सम्मत्तनियतं वा, इतो अञ्ञो नियामो नाम नत्थीति। अथ कस्मा पटिजानातीति? अत्थन्तरवसेन। रूपं रूपट्ठेन नियतन्ति एत्थ हि रूपं रूपमेव, न वेदनादिसभावन्ति अयमत्थो। तस्मा पटिजानाति। इतो अञ्ञथा पनस्स नियतत्तं नत्थीति पुन तेनेव नयेन चोदेतुं मिच्छत्तनियतन्तिआदिमाह । तं सब्बं उत्तानत्थमेव। तेन हि रूपन्ति लद्धिपि अयोनिसो पतिट्ठापितत्ता अप्पतिट्ठिताव होतीति।
887-888. Idāni dhammakathā nāma hoti. Tattha yasmā rūpādayo rūpādisabhāvena niyatā na taṃ sabhāvaṃ vijahanti, tasmā sabbadhammā niyatāti yesaṃ laddhi, seyyathāpi andhakānañceva ekaccānañca uttarāpathakānaṃ; te sandhāya sabbe dhammāti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘sace te niyatā, micchattaniyatā vā siyuṃ sammattaniyatā vā, ito añño niyāmo nāma natthī’’ti codetuṃ micchattaniyatātiādimāha. Tattha paṭikkhepo ca paṭiññā ca paravādissa. Rūpaṃ rūpaṭṭhenātiādi yenatthena niyatāti vadati, tassa vasena codetuṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ adhippāyo – rūpañhi rūpaṭṭhena niyatanti rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena vattabbaṃ, ito aññathā na vattabbaṃ. Kasmā? Rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvā. Rūpasabhāvo hi rūpaṭṭho, rūpasabhāvo ca rūpameva, na rūpato añño. Vedanādīhi panassa nānattapaññāpanatthaṃ esa vohāro hotīti. Tasmā ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vadantena rūpaṃ niyatanti vuttaṃ hoti. Niyatañca nāma micchattaniyataṃ vā siyā sammattaniyataṃ vā, ito añño niyāmo nāma natthīti. Atha kasmā paṭijānātīti? Atthantaravasena. Rūpaṃ rūpaṭṭhena niyatanti ettha hi rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti ayamattho. Tasmā paṭijānāti. Ito aññathā panassa niyatattaṃ natthīti puna teneva nayena codetuṃ micchattaniyatantiādimāha . Taṃ sabbaṃ uttānatthameva. Tena hi rūpanti laddhipi ayoniso patiṭṭhāpitattā appatiṭṭhitāva hotīti.
धम्मकथावण्णना।
Dhammakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (२०६) ७. धम्मकथा • (206) 7. Dhammakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ७. धम्मकथावण्णना • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. धम्मकथावण्णना • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
