| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
७. धम्मकथावण्णना
7. Dhammakathāvaṇṇanā
८८७-८८८. धम्मकथायं रूपट्ठतो अञ्ञस्स रूपस्स अभावाति यो रूपस्स नियामो वुच्चेय्य, सो रूपट्ठो नाम कोचि रूपतो अञ्ञो नत्थीति रूपट्ठतो अञ्ञं रूपञ्च न होति, तस्मा रूपं रूपमेव, न वेदनादिसभावन्ति अधिप्पायेन ‘‘रूपं रूपट्ठेन नियत’’न्ति वत्तब्बं, न अञ्ञथा रूपट्ठेन नियामेनाति अधिप्पायो। तत्थ रूपतो अञ्ञस्स रूपट्ठस्स अभावे दस्सिते रूपट्ठतो अञ्ञस्स रूपस्स अभावो दस्सितोयेव नाम होतीति तमेव रूपतो अञ्ञस्स रूपट्ठस्स अभावं दस्सेन्तो ‘‘रूपसभावो ही’’तिआदिमाह। एस वोहारोति रूपस्स सभावो रूपसभावो, रूपस्स अत्थो रूपट्ठोति एवं अञ्ञत्तं गहेत्वा विय पवत्तो रूपसभाववोहारो रूपट्ठवोहारो वा वेदनादीहि नानत्तमेव सो सभावोति नानत्तसञ्ञापनत्थं होतीति अत्थो। तस्माति रूपस्स रूपट्ठेन अनञ्ञत्ता। ‘‘रूपं रूपमेव, न वेदनादिसभाव’’न्ति अवत्वा ‘‘रूपं रूपट्ठेन नियत’’न्ति वदतो तञ्च वचनं वुत्तप्पकारेन सदोसं, अथ कस्मा ‘‘रूपञ्हि रूपट्ठेन नियतन्ति रूपं रूपमेव, न वेदनादिसभावन्ति अधिप्पायेन वत्तब्ब’’न्ति वदन्तो ‘‘रूपं रूपट्ठेन नियत’’न्ति पटिजानातीति अत्थो दट्ठब्बो। ननु चेतं अत्तनाव वुत्तं, न परेनाति पटिजानातीति न वत्तब्बन्ति? न, अत्तानम्पि परं विय वचनतो। वत्तब्बन्ति वा सकवादिना वत्तब्बन्ति वुत्तं होति। यदि च तेन वत्तब्बं पटिजानाति च सो एतमत्थन्ति, अथ कस्मा पटिजानाति सकवादीति अयमेत्थ अत्थो। अत्थन्तरवसेनाति तत्थ वुत्तमेव कारणं निगूहित्वा परेन चोदितन्ति तमेव कारणं दस्सेत्वा चोदनं निवत्तेति। इतो अञ्ञथाति रूपादिसभावमत्तं मुञ्चित्वा तेन परिकप्पितं नियतं नत्थीति तस्स परिकप्पितस्स निवत्तनत्थं पुन तेनेव नयेन चोदेतुं ‘‘मिच्छत्तनियत’’न्तिआदिमाहाति अत्थो।
887-888. Dhammakathāyaṃ rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvāti yo rūpassa niyāmo vucceyya, so rūpaṭṭho nāma koci rūpato añño natthīti rūpaṭṭhato aññaṃ rūpañca na hoti, tasmā rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vattabbaṃ, na aññathā rūpaṭṭhena niyāmenāti adhippāyo. Tattha rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāve dassite rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvo dassitoyeva nāma hotīti tameva rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāvaṃ dassento ‘‘rūpasabhāvo hī’’tiādimāha. Esa vohāroti rūpassa sabhāvo rūpasabhāvo, rūpassa attho rūpaṭṭhoti evaṃ aññattaṃ gahetvā viya pavatto rūpasabhāvavohāro rūpaṭṭhavohāro vā vedanādīhi nānattameva so sabhāvoti nānattasaññāpanatthaṃ hotīti attho. Tasmāti rūpassa rūpaṭṭhena anaññattā. ‘‘Rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāva’’nti avatvā ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vadato tañca vacanaṃ vuttappakārena sadosaṃ, atha kasmā ‘‘rūpañhi rūpaṭṭhena niyatanti rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena vattabba’’nti vadanto ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti paṭijānātīti attho daṭṭhabbo. Nanu cetaṃ attanāva vuttaṃ, na parenāti paṭijānātīti na vattabbanti? Na, attānampi paraṃ viya vacanato. Vattabbanti vā sakavādinā vattabbanti vuttaṃ hoti. Yadi ca tena vattabbaṃ paṭijānāti ca so etamatthanti, atha kasmā paṭijānāti sakavādīti ayamettha attho. Atthantaravasenāti tattha vuttameva kāraṇaṃ nigūhitvā parena coditanti tameva kāraṇaṃ dassetvā codanaṃ nivatteti. Ito aññathāti rūpādisabhāvamattaṃ muñcitvā tena parikappitaṃ niyataṃ natthīti tassa parikappitassa nivattanatthaṃ puna teneva nayena codetuṃ ‘‘micchattaniyata’’ntiādimāhāti attho.
धम्मकथावण्णना निट्ठिता।
Dhammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
एकवीसतिमवग्गवण्णना निट्ठिता।
Ekavīsatimavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (२०६) ७. धम्मकथा • (206) 7. Dhammakathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ७. धम्मकथावण्णना • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. धम्मकथावण्णना • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
