| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๗. ธมฺมกถาวณฺณนา
7. Dhammakathāvaṇṇanā
๘๘๗-๘๘๘. อิทานิ ธมฺมกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา รูปาทโย รูปาทิสภาเวน นิยตา น ตํ สภาวํ วิชหนฺติ, ตสฺมา สพฺพธมฺมา นิยตาติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานเญฺจว เอกจฺจานญฺจ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย สเพฺพ ธมฺมาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘สเจ เต นิยตา, มิจฺฉตฺตนิยตา วา สิยุํ สมฺมตฺตนิยตา วา, อิโต อโญฺญ นิยาโม นาม นตฺถี’’ติ โจเทตุํ มิจฺฉตฺตนิยตาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปฎิเกฺขโป จ ปฎิญฺญา จ ปรวาทิสฺสฯ รูปํ รูปเฎฺฐนาติอาทิ เยนเตฺถน นิยตาติ วทติ, ตสฺส วเสน โจเทตุํ วุตฺตํฯ ตตฺรายํ อธิปฺปาโย – รูปญฺหิ รูปเฎฺฐน นิยตนฺติ รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อธิปฺปาเยน วตฺตพฺพํ, อิโต อญฺญถา น วตฺตพฺพํฯ กสฺมา? รูปฎฺฐโต อญฺญสฺส รูปสฺส อภาวาฯ รูปสภาโว หิ รูปโฎฺฐ, รูปสภาโว จ รูปเมว, น รูปโต อโญฺญฯ เวทนาทีหิ ปนสฺส นานตฺตปญฺญาปนตฺถํ เอส โวหาโร โหตีติฯ ตสฺมา ‘‘รูปํ รูปเฎฺฐน นิยต’’นฺติ วทเนฺตน รูปํ นิยตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ นิยตญฺจ นาม มิจฺฉตฺตนิยตํ วา สิยา สมฺมตฺตนิยตํ วา, อิโต อโญฺญ นิยาโม นาม นตฺถีติฯ อถ กสฺมา ปฎิชานาตีติ? อตฺถนฺตรวเสนฯ รูปํ รูปเฎฺฐน นิยตนฺติ เอตฺถ หิ รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อยมโตฺถฯ ตสฺมา ปฎิชานาติฯ อิโต อญฺญถา ปนสฺส นิยตตฺตํ นตฺถีติ ปุน เตเนว นเยน โจเทตุํ มิจฺฉตฺตนิยตนฺติอาทิมาห ฯ ตํ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวฯ เตน หิ รูปนฺติ ลทฺธิปิ อโยนิโส ปติฎฺฐาปิตตฺตา อปฺปติฎฺฐิตาว โหตีติฯ
887-888. Idāni dhammakathā nāma hoti. Tattha yasmā rūpādayo rūpādisabhāvena niyatā na taṃ sabhāvaṃ vijahanti, tasmā sabbadhammā niyatāti yesaṃ laddhi, seyyathāpi andhakānañceva ekaccānañca uttarāpathakānaṃ; te sandhāya sabbe dhammāti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘sace te niyatā, micchattaniyatā vā siyuṃ sammattaniyatā vā, ito añño niyāmo nāma natthī’’ti codetuṃ micchattaniyatātiādimāha. Tattha paṭikkhepo ca paṭiññā ca paravādissa. Rūpaṃ rūpaṭṭhenātiādi yenatthena niyatāti vadati, tassa vasena codetuṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ adhippāyo – rūpañhi rūpaṭṭhena niyatanti rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena vattabbaṃ, ito aññathā na vattabbaṃ. Kasmā? Rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvā. Rūpasabhāvo hi rūpaṭṭho, rūpasabhāvo ca rūpameva, na rūpato añño. Vedanādīhi panassa nānattapaññāpanatthaṃ esa vohāro hotīti. Tasmā ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vadantena rūpaṃ niyatanti vuttaṃ hoti. Niyatañca nāma micchattaniyataṃ vā siyā sammattaniyataṃ vā, ito añño niyāmo nāma natthīti. Atha kasmā paṭijānātīti? Atthantaravasena. Rūpaṃ rūpaṭṭhena niyatanti ettha hi rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti ayamattho. Tasmā paṭijānāti. Ito aññathā panassa niyatattaṃ natthīti puna teneva nayena codetuṃ micchattaniyatantiādimāha . Taṃ sabbaṃ uttānatthameva. Tena hi rūpanti laddhipi ayoniso patiṭṭhāpitattā appatiṭṭhitāva hotīti.
ธมฺมกถาวณฺณนาฯ
Dhammakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๒๐๖) ๗. ธมฺมกถา • (206) 7. Dhammakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๗. ธมฺมกถาวณฺณนา • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๗. ธมฺมกถาวณฺณนา • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
