| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
๗. ธมฺมกถาวณฺณนา
7. Dhammakathāvaṇṇanā
๘๘๗-๘๘๘. ธมฺมกถายํ รูปฎฺฐโต อญฺญสฺส รูปสฺส อภาวาติ โย รูปสฺส นิยาโม วุเจฺจยฺย, โส รูปโฎฺฐ นาม โกจิ รูปโต อโญฺญ นตฺถีติ รูปฎฺฐโต อญฺญํ รูปญฺจ น โหติ, ตสฺมา รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อธิปฺปาเยน ‘‘รูปํ รูปเฎฺฐน นิยต’’นฺติ วตฺตพฺพํ, น อญฺญถา รูปเฎฺฐน นิยาเมนาติ อธิปฺปาโยฯ ตตฺถ รูปโต อญฺญสฺส รูปฎฺฐสฺส อภาเว ทสฺสิเต รูปฎฺฐโต อญฺญสฺส รูปสฺส อภาโว ทสฺสิโตเยว นาม โหตีติ ตเมว รูปโต อญฺญสฺส รูปฎฺฐสฺส อภาวํ ทเสฺสโนฺต ‘‘รูปสภาโว หี’’ติอาทิมาหฯ เอส โวหาโรติ รูปสฺส สภาโว รูปสภาโว, รูปสฺส อโตฺถ รูปโฎฺฐติ เอวํ อญฺญตฺตํ คเหตฺวา วิย ปวโตฺต รูปสภาวโวหาโร รูปฎฺฐโวหาโร วา เวทนาทีหิ นานตฺตเมว โส สภาโวติ นานตฺตสญฺญาปนตฺถํ โหตีติ อโตฺถฯ ตสฺมาติ รูปสฺส รูปเฎฺฐน อนญฺญตฺตาฯ ‘‘รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาว’’นฺติ อวตฺวา ‘‘รูปํ รูปเฎฺฐน นิยต’’นฺติ วทโต ตญฺจ วจนํ วุตฺตปฺปกาเรน สโทสํ, อถ กสฺมา ‘‘รูปญฺหิ รูปเฎฺฐน นิยตนฺติ รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อธิปฺปาเยน วตฺตพฺพ’’นฺติ วทโนฺต ‘‘รูปํ รูปเฎฺฐน นิยต’’นฺติ ปฎิชานาตีติ อโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ นนุ เจตํ อตฺตนาว วุตฺตํ, น ปเรนาติ ปฎิชานาตีติ น วตฺตพฺพนฺติ? น, อตฺตานมฺปิ ปรํ วิย วจนโตฯ วตฺตพฺพนฺติ วา สกวาทินา วตฺตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ยทิ จ เตน วตฺตพฺพํ ปฎิชานาติ จ โส เอตมตฺถนฺติ, อถ กสฺมา ปฎิชานาติ สกวาทีติ อยเมตฺถ อโตฺถฯ อตฺถนฺตรวเสนาติ ตตฺถ วุตฺตเมว การณํ นิคูหิตฺวา ปเรน โจทิตนฺติ ตเมว การณํ ทเสฺสตฺวา โจทนํ นิวเตฺตติฯ อิโต อญฺญถาติ รูปาทิสภาวมตฺตํ มุญฺจิตฺวา เตน ปริกปฺปิตํ นิยตํ นตฺถีติ ตสฺส ปริกปฺปิตสฺส นิวตฺตนตฺถํ ปุน เตเนว นเยน โจเทตุํ ‘‘มิจฺฉตฺตนิยต’’นฺติอาทิมาหาติ อโตฺถฯ
887-888. Dhammakathāyaṃ rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvāti yo rūpassa niyāmo vucceyya, so rūpaṭṭho nāma koci rūpato añño natthīti rūpaṭṭhato aññaṃ rūpañca na hoti, tasmā rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vattabbaṃ, na aññathā rūpaṭṭhena niyāmenāti adhippāyo. Tattha rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāve dassite rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvo dassitoyeva nāma hotīti tameva rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāvaṃ dassento ‘‘rūpasabhāvo hī’’tiādimāha. Esa vohāroti rūpassa sabhāvo rūpasabhāvo, rūpassa attho rūpaṭṭhoti evaṃ aññattaṃ gahetvā viya pavatto rūpasabhāvavohāro rūpaṭṭhavohāro vā vedanādīhi nānattameva so sabhāvoti nānattasaññāpanatthaṃ hotīti attho. Tasmāti rūpassa rūpaṭṭhena anaññattā. ‘‘Rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāva’’nti avatvā ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vadato tañca vacanaṃ vuttappakārena sadosaṃ, atha kasmā ‘‘rūpañhi rūpaṭṭhena niyatanti rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena vattabba’’nti vadanto ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti paṭijānātīti attho daṭṭhabbo. Nanu cetaṃ attanāva vuttaṃ, na parenāti paṭijānātīti na vattabbanti? Na, attānampi paraṃ viya vacanato. Vattabbanti vā sakavādinā vattabbanti vuttaṃ hoti. Yadi ca tena vattabbaṃ paṭijānāti ca so etamatthanti, atha kasmā paṭijānāti sakavādīti ayamettha attho. Atthantaravasenāti tattha vuttameva kāraṇaṃ nigūhitvā parena coditanti tameva kāraṇaṃ dassetvā codanaṃ nivatteti. Ito aññathāti rūpādisabhāvamattaṃ muñcitvā tena parikappitaṃ niyataṃ natthīti tassa parikappitassa nivattanatthaṃ puna teneva nayena codetuṃ ‘‘micchattaniyata’’ntiādimāhāti attho.
ธมฺมกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
เอกวีสติมวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ekavīsatimavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๒๐๖) ๗. ธมฺมกถา • (206) 7. Dhammakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ๗. ธมฺมกถาวณฺณนา • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๗. ธมฺมกถาวณฺณนา • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
