| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๗. ธมฺมกถาวณฺณนา
7. Dhammakathāvaṇṇanā
๘๘๗-๘๘๘. รูปสภาโว รูปโฎฺฐติ อาห ‘‘รูปโฎฺฐ นาม โกจิ รูปโต อโญฺญ นตฺถี’’ติฯ ยํ ปน ยโต อญฺญํ, น ตํ ตํสภาวนฺติ อาห ‘‘รูปฎฺฐโต อญฺญํ รูปญฺจ น โหตี’’ติ, รูปเมว น โหตีติ อโตฺถฯ เอเตน พฺยติเรกโต ตมตฺถํ สาเธติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา รูปโต อโญฺญ รูปโฎฺฐ นตฺถิ, รูปฎฺฐโต จ อญฺญํ รูปํ, ตสฺมา รูปํ รูปเมว รูปสภาวเมวาติ เอว-กาเรน นิวตฺติตํ ทเสฺสติ ‘‘น เวทนาทิสภาว’’นฺติฯ อธิปฺปาเยนาติ รูปรูปฎฺฐานํ อนญฺญตฺตาธิปฺปาเยนฯ อญฺญถาติ เตสํ อญฺญเตฺต รูปเฎฺฐน นิยเมน รูปํ นิยตนฺติ วตฺตพฺพนฺติ โยชนาฯ ทสฺสิโตเยว โหติ อตฺถโต อาปนฺนตฺตาฯ น หิ อภิเนฺน วตฺถุสฺมิํ ปริยายนฺตรเภทํ กโรติฯ อญฺญตฺตนฺติ รูปสภาวานํ รูปรูปฎฺฐานญฺจฯ สสามินิเทฺทสสิทฺธาเภทา ‘‘สิลาปุตฺตกสฺส สรีร’’นฺติ วิย, กปฺปนามตฺตโต จายํ เภโท, น ปรมตฺถโตติ อาห ‘‘คเหตฺวา วิย ปวโตฺต’’ติฯ เวทนาทีหิ นานตฺตเมวาติ เวทนาทีหิ อญฺญตฺตเมวฯ โส สภาโวติ โส รูปสภาโวฯ นานตฺตสญฺญาปนตฺถนฺติ รูปสฺส สภาโว, น เวทนาทีนนฺติ เอวํ เภทสฺส ญาปนตฺถํฯ ตญฺจ วจนนฺติ ‘‘รูปํ รูปเฎฺฐน น นิยต’’นฺติ วจนํฯ วุตฺตปฺปกาเรนาติ ‘‘รูปฎฺฐโต อญฺญสฺส รูปสฺส อภาวา’’ติอาทินา วุตฺตากาเรนฯ ยทิ สโทสํ, อถ กสฺมา ปฎิชานาตีติ โยชนาฯ
887-888. Rūpasabhāvo rūpaṭṭhoti āha ‘‘rūpaṭṭho nāma koci rūpato añño natthī’’ti. Yaṃ pana yato aññaṃ, na taṃ taṃsabhāvanti āha ‘‘rūpaṭṭhato aññaṃ rūpañca na hotī’’ti, rūpameva na hotīti attho. Etena byatirekato tamatthaṃ sādheti. Tasmāti yasmā rūpato añño rūpaṭṭho natthi, rūpaṭṭhato ca aññaṃ rūpaṃ, tasmā rūpaṃ rūpameva rūpasabhāvamevāti eva-kārena nivattitaṃ dasseti ‘‘na vedanādisabhāva’’nti. Adhippāyenāti rūparūpaṭṭhānaṃ anaññattādhippāyena. Aññathāti tesaṃ aññatte rūpaṭṭhena niyamena rūpaṃ niyatanti vattabbanti yojanā. Dassitoyeva hoti atthato āpannattā. Na hi abhinne vatthusmiṃ pariyāyantarabhedaṃ karoti. Aññattanti rūpasabhāvānaṃ rūparūpaṭṭhānañca. Sasāminiddesasiddhābhedā ‘‘silāputtakassa sarīra’’nti viya, kappanāmattato cāyaṃ bhedo, na paramatthatoti āha ‘‘gahetvā viya pavatto’’ti. Vedanādīhi nānattamevāti vedanādīhi aññattameva. So sabhāvoti so rūpasabhāvo. Nānattasaññāpanatthanti rūpassa sabhāvo, na vedanādīnanti evaṃ bhedassa ñāpanatthaṃ. Tañca vacananti ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena na niyata’’nti vacanaṃ. Vuttappakārenāti ‘‘rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvā’’tiādinā vuttākārena. Yadi sadosaṃ, atha kasmā paṭijānātīti yojanā.
วุตฺตเมว การณนฺติ ‘‘รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาว’’นฺติ เอวํ วุตฺตเมว ยุตฺติํฯ ปเรน โจทิตนฺติ ‘‘น วตฺตพฺพํ รูปํ รูปเฎฺฐน นิยต’’นฺติอาทินา ปรวาทิโน โจทนํ สนฺธายาหฯ ตเมว การณํ ทเสฺสตฺวาติ ตเมว ยถาวุตฺตํ ยุตฺติํ ‘‘เอตฺถ หี’’ติอาทินา ทเสฺสตฺวาฯ โจทนํ นิวเตฺตตีติ ‘‘อถ กสฺมา ปฎิชานาตี’’ติ วุตฺตํ โจทนํ นิวเตฺตติฯ ยมตฺถํ สนฺธาย ‘‘อิโต อญฺญถา’’ติ วุตฺตํ, ตํ ทเสฺสตุํ ‘‘รูปาที’’ติอาทิ วุตฺตํฯ
Vuttameva kāraṇanti ‘‘rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāva’’nti evaṃ vuttameva yuttiṃ. Parena coditanti ‘‘na vattabbaṃ rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’ntiādinā paravādino codanaṃ sandhāyāha. Tameva kāraṇaṃ dassetvāti tameva yathāvuttaṃ yuttiṃ ‘‘ettha hī’’tiādinā dassetvā. Codanaṃ nivattetīti ‘‘atha kasmā paṭijānātī’’ti vuttaṃ codanaṃ nivatteti. Yamatthaṃ sandhāya ‘‘ito aññathā’’ti vuttaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘rūpādī’’tiādi vuttaṃ.
ธมฺมกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
เอกวีสติมวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ekavīsatimavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๒๐๖) ๗. ธมฺมกถา • (206) 7. Dhammakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ๗. ธมฺมกถาวณฺณนา • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๗. ธมฺมกถาวณฺณนา • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
