Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
7. ධම්මකථාවණ්ණනා
7. Dhammakathāvaṇṇanā
887-888. ධම්මකථායං රූපට්ඨතො අඤ්ඤස්ස රූපස්ස අභාවාති යො රූපස්ස නියාමො වුච්චෙය්ය, සො රූපට්ඨො නාම කොචි රූපතො අඤ්ඤො නත්ථීති රූපට්ඨතො අඤ්ඤං රූපඤ්ච න හොති, තස්මා රූපං රූපමෙව, න වෙදනාදිසභාවන්ති අධිප්පායෙන ‘‘රූපං රූපට්ඨෙන නියත’’න්ති වත්තබ්බං, න අඤ්ඤථා රූපට්ඨෙන නියාමෙනාති අධිප්පායො. තත්ථ රූපතො අඤ්ඤස්ස රූපට්ඨස්ස අභාවෙ දස්සිතෙ රූපට්ඨතො අඤ්ඤස්ස රූපස්ස අභාවො දස්සිතොයෙව නාම හොතීති තමෙව රූපතො අඤ්ඤස්ස රූපට්ඨස්ස අභාවං දස්සෙන්තො ‘‘රූපසභාවො හී’’තිආදිමාහ. එස වොහාරොති රූපස්ස සභාවො රූපසභාවො, රූපස්ස අත්ථො රූපට්ඨොති එවං අඤ්ඤත්තං ගහෙත්වා විය පවත්තො රූපසභාවවොහාරො රූපට්ඨවොහාරො වා වෙදනාදීහි නානත්තමෙව සො සභාවොති නානත්තසඤ්ඤාපනත්ථං හොතීති අත්ථො. තස්මාති රූපස්ස රූපට්ඨෙන අනඤ්ඤත්තා. ‘‘රූපං රූපමෙව, න වෙදනාදිසභාව’’න්ති අවත්වා ‘‘රූපං රූපට්ඨෙන නියත’’න්ති වදතො තඤ්ච වචනං වුත්තප්පකාරෙන සදොසං, අථ කස්මා ‘‘රූපඤ්හි රූපට්ඨෙන නියතන්ති රූපං රූපමෙව, න වෙදනාදිසභාවන්ති අධිප්පායෙන වත්තබ්බ’’න්ති වදන්තො ‘‘රූපං රූපට්ඨෙන නියත’’න්ති පටිජානාතීති අත්ථො දට්ඨබ්බො. නනු චෙතං අත්තනාව වුත්තං, න පරෙනාති පටිජානාතීති න වත්තබ්බන්ති? න, අත්තානම්පි පරං විය වචනතො. වත්තබ්බන්ති වා සකවාදිනා වත්තබ්බන්ති වුත්තං හොති. යදි ච තෙන වත්තබ්බං පටිජානාති ච සො එතමත්ථන්ති, අථ කස්මා පටිජානාති සකවාදීති අයමෙත්ථ අත්ථො. අත්ථන්තරවසෙනාති තත්ථ වුත්තමෙව කාරණං නිගූහිත්වා පරෙන චොදිතන්ති තමෙව කාරණං දස්සෙත්වා චොදනං නිවත්තෙති. ඉතො අඤ්ඤථාති රූපාදිසභාවමත්තං මුඤ්චිත්වා තෙන පරිකප්පිතං නියතං නත්ථීති තස්ස පරිකප්පිතස්ස නිවත්තනත්ථං පුන තෙනෙව නයෙන චොදෙතුං ‘‘මිච්ඡත්තනියත’’න්තිආදිමාහාති අත්ථො.
887-888. Dhammakathāyaṃ rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvāti yo rūpassa niyāmo vucceyya, so rūpaṭṭho nāma koci rūpato añño natthīti rūpaṭṭhato aññaṃ rūpañca na hoti, tasmā rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vattabbaṃ, na aññathā rūpaṭṭhena niyāmenāti adhippāyo. Tattha rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāve dassite rūpaṭṭhato aññassa rūpassa abhāvo dassitoyeva nāma hotīti tameva rūpato aññassa rūpaṭṭhassa abhāvaṃ dassento ‘‘rūpasabhāvo hī’’tiādimāha. Esa vohāroti rūpassa sabhāvo rūpasabhāvo, rūpassa attho rūpaṭṭhoti evaṃ aññattaṃ gahetvā viya pavatto rūpasabhāvavohāro rūpaṭṭhavohāro vā vedanādīhi nānattameva so sabhāvoti nānattasaññāpanatthaṃ hotīti attho. Tasmāti rūpassa rūpaṭṭhena anaññattā. ‘‘Rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāva’’nti avatvā ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti vadato tañca vacanaṃ vuttappakārena sadosaṃ, atha kasmā ‘‘rūpañhi rūpaṭṭhena niyatanti rūpaṃ rūpameva, na vedanādisabhāvanti adhippāyena vattabba’’nti vadanto ‘‘rūpaṃ rūpaṭṭhena niyata’’nti paṭijānātīti attho daṭṭhabbo. Nanu cetaṃ attanāva vuttaṃ, na parenāti paṭijānātīti na vattabbanti? Na, attānampi paraṃ viya vacanato. Vattabbanti vā sakavādinā vattabbanti vuttaṃ hoti. Yadi ca tena vattabbaṃ paṭijānāti ca so etamatthanti, atha kasmā paṭijānāti sakavādīti ayamettha attho. Atthantaravasenāti tattha vuttameva kāraṇaṃ nigūhitvā parena coditanti tameva kāraṇaṃ dassetvā codanaṃ nivatteti. Ito aññathāti rūpādisabhāvamattaṃ muñcitvā tena parikappitaṃ niyataṃ natthīti tassa parikappitassa nivattanatthaṃ puna teneva nayena codetuṃ ‘‘micchattaniyata’’ntiādimāhāti attho.
ධම්මකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Dhammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
එකවීසතිමවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Ekavīsatimavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / (206) 7. ධම්මකථා • (206) 7. Dhammakathā
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්මපිටක (අට්ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්චපකරණ-අට්ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 7. ධම්මකථාවණ්ණනා • 7. Dhammakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 7. ධම්මකථාවණ්ණනා • 7. Dhammakathāvaṇṇanā