| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
६. धम्मकथिकसुत्तवण्णना
6. Dhammakathikasuttavaṇṇanā
१६. निब्बिन्दनत्थायाति निब्बिदानुपस्सनापटिलाभाय। सा हि जरामरणसीसेन वुत्तेसु सङ्खतधम्मेसु निब्बिन्दनाकारेन पवत्तति। विरज्जनत्थायाति विरागानुपस्सनापटिलाभाय। सीलतो पट्ठायाति विवट्टसन्निस्सितसीलसमादानतो पट्ठाय। सोतापत्तियङ्गेहि समन्नागतो विवट्टसन्निस्सितसीले पतिट्ठितो उपासकोपि पगेव चतुपारिसुद्धिसीले पतिट्ठितो भिक्खु सम्मापटिपन्नो नाम। तेनाह ‘‘याव अरहत्तमग्गा पटिपन्नोति वेदितब्बो’’ति। निब्बानधम्मस्साति निब्बानावहस्स अरियस्स मग्गस्स। अनुरूपसभावभूतन्ति निब्बानाधिगमस्स अनुच्छविकसभावभूतं। निब्बिदाति इमिना वुट्ठानगामिनिपरियोसानं विपस्सनं वदति। विरागा निरोधाति पदद्वयेन अरियमग्गं, इतरेन फलं। एत्थाति इमस्मिं सुत्ते। एकेन नयेनाति पठमेन नयेन। तत्थ हि भगवा तेन भिक्खुना धम्मकथिकलक्खणं पुच्छितो तं मत्थकं पापेत्वा विस्सज्जेसि। यो हि विपस्सनं मग्गं अनुपादाविमुत्तिं पापेत्वा कथेतुं सक्कोति, सो एकन्तधम्मकथिको। तेनाह ‘‘धम्मकथिकस्स पुच्छा कथिता’’ति। द्वीहीति दुतियततियनयेहि। तन्ति पुच्छं। विसेसेत्वाति विसिट्ठं कत्वा। यथापुच्छितमत्तमेव अकथेत्वा अपुच्छितम्पि अत्थं दस्सेन्तो धम्मानुधम्मपटिपत्तिं अनुपादाय विमुत्तिसङ्खातं विसेसं पापेत्वा। भगवा हि अप्पं याचितो बहुं देन्तो उळारपुरिसो विय धम्मकथिकलक्खणं पुच्छितो पटिच्चसमुप्पादमुखेन तञ्चेव ततो च उत्तरिं धम्मानुधम्मपटिपत्तिं अनुपादाविमुत्तञ्च विस्सज्जेसि। तत्थ ‘‘निब्बिदाय…पे॰… धम्मं देसेती’’ति इमिना धम्मदेसनं वासनाभागियं कत्वा दस्सेसि। ‘‘निरोधाय पटिपन्नो होती’’ति इमिना निब्बेधभागियं, ‘‘अनुपादाविमुत्तो होती’’ति इमिना देसनं असेक्खभागियं कत्वा दस्सेसि। तेनाह ‘‘सेक्खासेक्खभूमियो निद्दिट्ठा’’ति।
16.Nibbindanatthāyāti nibbidānupassanāpaṭilābhāya. Sā hi jarāmaraṇasīsena vuttesu saṅkhatadhammesu nibbindanākārena pavattati. Virajjanatthāyāti virāgānupassanāpaṭilābhāya. Sīlato paṭṭhāyāti vivaṭṭasannissitasīlasamādānato paṭṭhāya. Sotāpattiyaṅgehi samannāgato vivaṭṭasannissitasīle patiṭṭhito upāsakopi pageva catupārisuddhisīle patiṭṭhito bhikkhu sammāpaṭipanno nāma. Tenāha ‘‘yāva arahattamaggā paṭipannoti veditabbo’’ti. Nibbānadhammassāti nibbānāvahassa ariyassa maggassa. Anurūpasabhāvabhūtanti nibbānādhigamassa anucchavikasabhāvabhūtaṃ. Nibbidāti iminā vuṭṭhānagāminipariyosānaṃ vipassanaṃ vadati. Virāgā nirodhāti padadvayena ariyamaggaṃ, itarena phalaṃ. Etthāti imasmiṃ sutte. Ekena nayenāti paṭhamena nayena. Tattha hi bhagavā tena bhikkhunā dhammakathikalakkhaṇaṃ pucchito taṃ matthakaṃ pāpetvā vissajjesi. Yo hi vipassanaṃ maggaṃ anupādāvimuttiṃ pāpetvā kathetuṃ sakkoti, so ekantadhammakathiko. Tenāha ‘‘dhammakathikassa pucchā kathitā’’ti. Dvīhīti dutiyatatiyanayehi. Tanti pucchaṃ. Visesetvāti visiṭṭhaṃ katvā. Yathāpucchitamattameva akathetvā apucchitampi atthaṃ dassento dhammānudhammapaṭipattiṃ anupādāya vimuttisaṅkhātaṃ visesaṃ pāpetvā. Bhagavā hi appaṃ yācito bahuṃ dento uḷārapuriso viya dhammakathikalakkhaṇaṃ pucchito paṭiccasamuppādamukhena tañceva tato ca uttariṃ dhammānudhammapaṭipattiṃ anupādāvimuttañca vissajjesi. Tattha ‘‘nibbidāya…pe… dhammaṃ desetī’’ti iminā dhammadesanaṃ vāsanābhāgiyaṃ katvā dassesi. ‘‘Nirodhāya paṭipanno hotī’’ti iminā nibbedhabhāgiyaṃ, ‘‘anupādāvimutto hotī’’ti iminā desanaṃ asekkhabhāgiyaṃ katvā dassesi. Tenāha ‘‘sekkhāsekkhabhūmiyo niddiṭṭhā’’ti.
धम्मकथिकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Dhammakathikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ६. धम्मकथिकसुत्तं • 6. Dhammakathikasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ६. धम्मकथिकसुत्तवण्णना • 6. Dhammakathikasuttavaṇṇanā
