| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya |
៤. ធម្មញ្ញូសុត្តំ
4. Dhammaññūsuttaṃ
៦៨. ‘‘សត្តហិ, ភិក្ខវេ, ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ …បេ.… អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្ស។ កតមេហិ សត្តហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ធម្មញ្ញូ ច ហោតិ អត្ថញ្ញូ ច អត្តញ្ញូ ច មត្តញ្ញូ ច កាលញ្ញូ ច បរិសញ្ញូ ច បុគ្គលបរោបរញ្ញូ ច។
68. ‘‘Sattahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti …pe… anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi sattahi? Idha, bhikkhave, bhikkhu dhammaññū ca hoti atthaññū ca attaññū ca mattaññū ca kālaññū ca parisaññū ca puggalaparoparaññū ca.
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ធម្មញ្ញូ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ធម្មំ ជានាតិ – សុត្តំ គេយ្យំ វេយ្យាករណំ គាថំ ឧទានំ ឥតិវុត្តកំ ជាតកំ អព្ភុតធម្មំ វេទល្លំ។ នោ ចេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ធម្មំ ជានេយ្យ – សុត្តំ គេយ្យំ…បេ.… អព្ភុតធម្មំ វេទល្លំ, នយិធ ‘ធម្មញ្ញូ’តិ វុច្ចេយ្យ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ធម្មំ ជានាតិ – សុត្តំ គេយ្យំ…បេ.… អព្ភុតធម្មំ វេទល្លំ, តស្មា ‘ធម្មញ្ញូ’តិ វុច្ចតិ។ ឥតិ ធម្មញ្ញូ។
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu dhammaññū hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu dhammaṃ jānāti – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. No ce, bhikkhave, bhikkhu dhammaṃ jāneyya – suttaṃ geyyaṃ…pe… abbhutadhammaṃ vedallaṃ, nayidha ‘dhammaññū’ti vucceyya. Yasmā ca kho, bhikkhave, bhikkhu dhammaṃ jānāti – suttaṃ geyyaṃ…pe… abbhutadhammaṃ vedallaṃ, tasmā ‘dhammaññū’ti vuccati. Iti dhammaññū.
‘‘អត្ថញ្ញូ ច កថំ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ តស្ស តស្សេវ ភាសិតស្ស អត្ថំ ជានាតិ – ‘អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ, អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ’តិ។ នោ ចេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ តស្ស តស្សេវ ភាសិតស្ស អត្ថំ ជានេយ្យ – ‘អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ, អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ’តិ, នយិធ ‘អត្ថញ្ញូ’តិ វុច្ចេយ្យ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ តស្ស តស្សេវ ភាសិតស្ស អត្ថំ ជានាតិ – ‘អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ, អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ’តិ, តស្មា ‘អត្ថញ្ញូ’តិ វុច្ចតិ។ ឥតិ ធម្មញ្ញូ, អត្ថញ្ញូ។
‘‘Atthaññū ca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānāti – ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti. No ce, bhikkhave, bhikkhu tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jāneyya – ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti, nayidha ‘atthaññū’ti vucceyya. Yasmā ca kho, bhikkhave, bhikkhu tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānāti – ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti, tasmā ‘atthaññū’ti vuccati. Iti dhammaññū, atthaññū.
‘‘អត្តញ្ញូ ច កថំ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អត្តានំ ជានាតិ – ‘ឯត្តកោម្ហិ សទ្ធាយ សីលេន សុតេន ចាគេន បញ្ញាយ បដិភានេនា’តិ។ នោ ចេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អត្តានំ ជានេយ្យ – ‘ឯត្តកោម្ហិ សទ្ធាយ សីលេន សុតេន ចាគេន បញ្ញាយ បដិភានេនា’តិ, នយិធ ‘អត្តញ្ញូ’តិ វុច្ចេយ្យ។ យស្មា ច, ភិក្ខវេ , ភិក្ខុ អត្តានំ ជានាតិ – ‘ឯត្តកោម្ហិ សទ្ធាយ សីលេន សុតេន ចាគេន បញ្ញាយ បដិភានេនា’តិ, តស្មា ‘អត្តញ្ញូ’តិ វុច្ចតិ។ ឥតិ ធម្មញ្ញូ, អត្ថញ្ញូ, អត្តញ្ញូ។
‘‘Attaññū ca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu attānaṃ jānāti – ‘ettakomhi saddhāya sīlena sutena cāgena paññāya paṭibhānenā’ti. No ce, bhikkhave, bhikkhu attānaṃ jāneyya – ‘ettakomhi saddhāya sīlena sutena cāgena paññāya paṭibhānenā’ti, nayidha ‘attaññū’ti vucceyya. Yasmā ca, bhikkhave , bhikkhu attānaṃ jānāti – ‘ettakomhi saddhāya sīlena sutena cāgena paññāya paṭibhānenā’ti, tasmā ‘attaññū’ti vuccati. Iti dhammaññū, atthaññū, attaññū.
‘‘មត្តញ្ញូ ច កថំ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ មត្តំ ជានាតិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារានំ បដិគ្គហណាយ។ នោ ចេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ មត្តំ ជានេយ្យ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារានំ បដិគ្គហណាយ, នយិធ ‘មត្តញ្ញូ’តិ វុច្ចេយ្យ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ មត្តំ ជានាតិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារានំ បដិគ្គហណាយ, តស្មា ‘មត្តញ្ញូ’តិ វុច្ចតិ។ ឥតិ ធម្មញ្ញូ, អត្ថញ្ញូ, អត្តញ្ញូ, មត្តញ្ញូ។
‘‘Mattaññū ca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu mattaṃ jānāti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ paṭiggahaṇāya. No ce, bhikkhave, bhikkhu mattaṃ jāneyya cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ paṭiggahaṇāya, nayidha ‘mattaññū’ti vucceyya. Yasmā ca kho, bhikkhave, bhikkhu mattaṃ jānāti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ paṭiggahaṇāya, tasmā ‘mattaññū’ti vuccati. Iti dhammaññū, atthaññū, attaññū, mattaññū.
‘‘កាលញ្ញូ ច កថំ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ, កាលំ ជានាតិ – ‘អយំ កាលោ ឧទ្ទេសស្ស, អយំ កាលោ បរិបុច្ឆាយ, អយំ កាលោ យោគស្ស, អយំ កាលោ បដិសល្លានស្សា’តិ។ នោ ចេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ កាលំ ជានេយ្យ – ‘អយំ កាលោ ឧទ្ទេសស្ស, អយំ កាលោ បរិបុច្ឆាយ, អយំ កាលោ យោគស្ស, អយំ កាលោ បដិសល្លានស្សា’តិ, នយិធ ‘កាលញ្ញូ’តិ វុច្ចេយ្យ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ កាលំ ជានាតិ – ‘អយំ កាលោ ឧទ្ទេសស្ស, អយំ កាលោ បរិបុច្ឆាយ, អយំ កាលោ យោគស្ស, អយំ កាលោ បដិសល្លានស្សា’តិ, តស្មា ‘កាលញ្ញូ’តិ វុច្ចតិ។ ឥតិ ធម្មញ្ញូ, អត្ថញ្ញូ, អត្តញ្ញូ, មត្តញ្ញូ, កាលញ្ញូ។
‘‘Kālaññū ca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu, kālaṃ jānāti – ‘ayaṃ kālo uddesassa, ayaṃ kālo paripucchāya, ayaṃ kālo yogassa, ayaṃ kālo paṭisallānassā’ti. No ce, bhikkhave, bhikkhu kālaṃ jāneyya – ‘ayaṃ kālo uddesassa, ayaṃ kālo paripucchāya, ayaṃ kālo yogassa, ayaṃ kālo paṭisallānassā’ti, nayidha ‘kālaññū’ti vucceyya. Yasmā ca kho, bhikkhave, bhikkhu kālaṃ jānāti – ‘ayaṃ kālo uddesassa, ayaṃ kālo paripucchāya, ayaṃ kālo yogassa, ayaṃ kālo paṭisallānassā’ti, tasmā ‘kālaññū’ti vuccati. Iti dhammaññū, atthaññū, attaññū, mattaññū, kālaññū.
‘‘បរិសញ្ញូ ច កថំ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ បរិសំ ជានាតិ – ‘អយំ ខត្តិយបរិសា, អយំ ព្រាហ្មណបរិសា, អយំ គហបតិបរិសា, អយំ សមណបរិសា។ តត្ថ ឯវំ ឧបសង្កមិតព្ពំ, ឯវំ ឋាតព្ពំ , ឯវំ កត្តព្ពំ, ឯវំ និសីទិតព្ពំ, ឯវំ ភាសិតព្ពំ, ឯវំ តុណ្ហី ភវិតព្ព’ន្តិ។ នោ ចេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ បរិសំ ជានេយ្យ – ‘អយំ ខត្តិយបរិសា…បេ.… ឯវំ តុណ្ហី ភវិតព្ព’ន្តិ, នយិធ ‘បរិសញ្ញូ’តិ វុច្ចេយ្យ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ បរិសំ ជានាតិ – ‘អយំ ខត្តិយបរិសា, អយំ ព្រាហ្មណបរិសា, អយំ គហបតិបរិសា, អយំ សមណបរិសា ។ តត្ថ ឯវំ ឧបសង្កមិតព្ពំ, ឯវំ ឋាតព្ពំ, ឯវំ កត្តព្ពំ, ឯវំ និសីទិតព្ពំ, ឯវំ ភាសិតព្ពំ, ឯវំ តុណ្ហី ភវិតព្ព’ន្តិ, តស្មា ‘បរិសញ្ញូ’តិ វុច្ចតិ។ ឥតិ ធម្មញ្ញូ, អត្ថញ្ញូ, អត្តញ្ញូ, មត្តញ្ញូ, កាលញ្ញូ, បរិសញ្ញូ។
‘‘Parisaññū ca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu parisaṃ jānāti – ‘ayaṃ khattiyaparisā, ayaṃ brāhmaṇaparisā, ayaṃ gahapatiparisā, ayaṃ samaṇaparisā. Tattha evaṃ upasaṅkamitabbaṃ, evaṃ ṭhātabbaṃ , evaṃ kattabbaṃ, evaṃ nisīditabbaṃ, evaṃ bhāsitabbaṃ, evaṃ tuṇhī bhavitabba’nti. No ce, bhikkhave, bhikkhu parisaṃ jāneyya – ‘ayaṃ khattiyaparisā…pe… evaṃ tuṇhī bhavitabba’nti, nayidha ‘parisaññū’ti vucceyya. Yasmā ca kho, bhikkhave, bhikkhu parisaṃ jānāti – ‘ayaṃ khattiyaparisā, ayaṃ brāhmaṇaparisā, ayaṃ gahapatiparisā, ayaṃ samaṇaparisā . Tattha evaṃ upasaṅkamitabbaṃ, evaṃ ṭhātabbaṃ, evaṃ kattabbaṃ, evaṃ nisīditabbaṃ, evaṃ bhāsitabbaṃ, evaṃ tuṇhī bhavitabba’nti, tasmā ‘parisaññū’ti vuccati. Iti dhammaññū, atthaññū, attaññū, mattaññū, kālaññū, parisaññū.
‘‘បុគ្គលបរោបរញ្ញូ ច កថំ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនោ 1 ទ្វយេន បុគ្គលា វិទិតា ហោន្តិ។ ទ្វេ បុគ្គលា – ឯកោ អរិយានំ ទស្សនកាមោ, ឯកោ អរិយានំ ន ទស្សនកាមោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ អរិយានំ ន ទស្សនកាមោ , ឯវំ សោ តេនង្គេន គារយ្ហោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ អរិយានំ ទស្សនកាមោ, ឯវំ សោ តេនង្គេន បាសំសោ។
‘‘Puggalaparoparaññū ca kathaṃ hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhuno 2 dvayena puggalā viditā honti. Dve puggalā – eko ariyānaṃ dassanakāmo, eko ariyānaṃ na dassanakāmo. Yvāyaṃ puggalo ariyānaṃ na dassanakāmo , evaṃ so tenaṅgena gārayho. Yvāyaṃ puggalo ariyānaṃ dassanakāmo, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso.
‘‘ទ្វេ បុគ្គលា អរិយានំ ទស្សនកាមា – ឯកោ សទ្ធម្មំ សោតុកាមោ, ឯកោ សទ្ធម្មំ ន សោតុកាមោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ សទ្ធម្មំ ន សោតុកាមោ, ឯវំ សោ តេនង្គេន គារយ្ហោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ សទ្ធម្មំ សោតុកាមោ, ឯវំ សោ តេនង្គេន បាសំសោ។
‘‘Dve puggalā ariyānaṃ dassanakāmā – eko saddhammaṃ sotukāmo, eko saddhammaṃ na sotukāmo. Yvāyaṃ puggalo saddhammaṃ na sotukāmo, evaṃ so tenaṅgena gārayho. Yvāyaṃ puggalo saddhammaṃ sotukāmo, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso.
‘‘ទ្វេ បុគ្គលា សទ្ធម្មំ សោតុកាមា – ឯកោ ឱហិតសោតោ ធម្មំ សុណាតិ, ឯកោ អនោហិតសោតោ ធម្មំ សុណាតិ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ អនោហិតសោតោ ធម្មំ សុណាតិ, ឯវំ សោ តេនង្គេន គារយ្ហោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ ឱហិតសោតោ ធម្មំ សុណាតិ, ឯវំ សោ តេនង្គេន បាសំសោ។
‘‘Dve puggalā saddhammaṃ sotukāmā – eko ohitasoto dhammaṃ suṇāti, eko anohitasoto dhammaṃ suṇāti. Yvāyaṃ puggalo anohitasoto dhammaṃ suṇāti, evaṃ so tenaṅgena gārayho. Yvāyaṃ puggalo ohitasoto dhammaṃ suṇāti, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso.
‘‘ទ្វេ បុគ្គលា ឱហិតសោតា ធម្មំ សុណន្តិ 3 – ឯកោ សុត្វា ធម្មំ ធារេតិ, ឯកោ សុត្វា ធម្មំ ន ធារេតិ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ សុត្វា ន ធម្មំ ធារេតិ, ឯវំ សោ តេនង្គេន គារយ្ហោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ សុត្វា ធម្មំ ធារេតិ, ឯវំ សោ តេនង្គេន បាសំសោ។
‘‘Dve puggalā ohitasotā dhammaṃ suṇanti 4 – eko sutvā dhammaṃ dhāreti, eko sutvā dhammaṃ na dhāreti. Yvāyaṃ puggalo sutvā na dhammaṃ dhāreti, evaṃ so tenaṅgena gārayho. Yvāyaṃ puggalo sutvā dhammaṃ dhāreti, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso.
‘‘ទ្វេ បុគ្គលា សុត្វា ធម្មំ ធារេន្តិ 5 – ឯកោ ធាតានំ 6 ធម្មានំ អត្ថំ ឧបបរិក្ខតិ, ឯកោ ធាតានំ ធម្មានំ អត្ថំ ន ឧបបរិក្ខតិ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ ធាតានំ ធម្មានំ អត្ថំ ន ឧបបរិក្ខតិ, ឯវំ សោ តេនង្គេន គារយ្ហោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ ធាតានំ ធម្មានំ អត្ថំ ឧបបរិក្ខតិ, ឯវំ សោ តេនង្គេន បាសំសោ។
‘‘Dve puggalā sutvā dhammaṃ dhārenti 7 – eko dhātānaṃ 8 dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhati, eko dhātānaṃ dhammānaṃ atthaṃ na upaparikkhati. Yvāyaṃ puggalo dhātānaṃ dhammānaṃ atthaṃ na upaparikkhati, evaṃ so tenaṅgena gārayho. Yvāyaṃ puggalo dhātānaṃ dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhati, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso.
‘‘ទ្វេ បុគ្គលា ធាតានំ ធម្មានំ អត្ថំ ឧបបរិក្ខន្តិ 9 – ឯកោ អត្ថមញ្ញាយ ធម្មមញ្ញាយ ធម្មានុធម្មប្បដិបន្នោ, ឯកោ អត្ថមញ្ញាយ ធម្មមញ្ញាយ ន ធម្មានុធម្មប្បដិបន្នោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ អត្ថមញ្ញាយ ធម្មមញ្ញាយ ន ធម្មានុធម្មប្បដិបន្នោ, ឯវំ សោ តេនង្គេន គារយ្ហោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ អត្ថមញ្ញាយ ធម្មមញ្ញាយ ធម្មានុធម្មប្បដិបន្នោ, ឯវំ សោ តេនង្គេន បាសំសោ។
‘‘Dve puggalā dhātānaṃ dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhanti 10 – eko atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno, eko atthamaññāya dhammamaññāya na dhammānudhammappaṭipanno. Yvāyaṃ puggalo atthamaññāya dhammamaññāya na dhammānudhammappaṭipanno, evaṃ so tenaṅgena gārayho. Yvāyaṃ puggalo atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso.
‘‘ទ្វេ បុគ្គលា អត្ថមញ្ញាយ ធម្មមញ្ញាយ ធម្មានុធម្មប្បដិបន្នា – ឯកោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ នោ បរហិតាយ, ឯកោ អត្តហិតាយ ច បដិបន្នោ បរហិតាយ ច។ យ្វាយំ បុគ្គលោ អត្តហិតាយ បដិបន្នោ នោ បរហិតាយ, ឯវំ សោ តេនង្គេន គារយ្ហោ។ យ្វាយំ បុគ្គលោ អត្ថហិតាយ ច បដិបន្នោ បរហិតាយ ច, ឯវំ សោ តេនង្គេន បាសំសោ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនោ 11 ទ្វយេន បុគ្គលា វិទិតា ហោន្តិ។ ឯវំ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ បុគ្គលបរោបរញ្ញូ ហោតិ។ ‘‘ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, សត្តហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ បាហុនេយ្យោ…បេ.… អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្សា’’តិ។ ចតុត្ថំ។
‘‘Dve puggalā atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipannā – eko attahitāya paṭipanno no parahitāya, eko attahitāya ca paṭipanno parahitāya ca. Yvāyaṃ puggalo attahitāya paṭipanno no parahitāya, evaṃ so tenaṅgena gārayho. Yvāyaṃ puggalo atthahitāya ca paṭipanno parahitāya ca, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhuno 12 dvayena puggalā viditā honti. Evaṃ, bhikkhave, bhikkhu puggalaparoparaññū hoti. ‘‘Imehi kho, bhikkhave, sattahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo…pe… anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti. Catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៤. ធម្មញ្ញូសុត្តវណ្ណនា • 4. Dhammaññūsuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៤. ធម្មញ្ញូសុត្តវណ្ណនា • 4. Dhammaññūsuttavaṇṇanā
