| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៧. ធម្មានុធម្មបដិបន្នសុត្តវណ្ណនា
7. Dhammānudhammapaṭipannasuttavaṇṇanā
៨៦. សត្តមេ ធម្មានុធម្មបដិបន្នស្សាតិ ឯត្ថ ធម្មោ នាម នវវិធោ លោកុត្តរធម្មោ, តស្ស ធម្មស្ស អនុធម្មោ សីលវិសុទ្ធិអាទិ បុព្ពភាគបដិបទាធម្មោ, តំ ធម្មានុធម្មំ បដិបន្នស្ស អធិគន្តុំ បដិបជ្ជមានស្ស។ អយមនុធម្មោ ហោតីតិ អយំ អនុច្ឆវិកសភាវោ បតិរូបសភាវោ ហោតិ។ វេយ្យាករណាយាតិ កថនាយ។ ធម្មានុធម្មបដិបន្នោយន្តិ យន្តិ ករណត្ថេ បច្ចត្តវចនំ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យេន អនុធម្មេន តំ ធម្មានុធម្មំ បដិបន្នោតិ ព្យាករមានោ សម្មទេវ ព្យាករោន្តោ នាម សិយា, ន តតោនិទានំ វិញ្ញូហិ គរហិតព្ពោ សិយាតិ។ យន្តិ វា កិរិយាបរាមសនំ, តេនេតំ ទស្សេតិ ‘‘យទិទំ ធម្មស្សេវ ភាសនំ, ធម្មវិតក្កស្សេវ ច វិតក្កនំ តទុភយាភាវេ ញាណុបេក្ខាយ, អយំ ធម្មានុធម្មបដិបន្នស្ស ភិក្ខុនោ តថារូបោ អយន្តិ កថនាយានុរូបហេតុ អនុច្ឆវិកការណំ។ ភាសមានោ ធម្មំយេវ ភាសេយ្យាតិ កថេន្តោ ចេ ទសកថាវត្ថុធម្មំយេវ កថេយ្យ, ន តប្បដិបក្ខមហិច្ឆតាទិអធម្មំ។ វុត្តញ្ហេតំ –
86. Sattame dhammānudhammapaṭipannassāti ettha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo, tassa dhammassa anudhammo sīlavisuddhiādi pubbabhāgapaṭipadādhammo, taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannassa adhigantuṃ paṭipajjamānassa. Ayamanudhammo hotīti ayaṃ anucchavikasabhāvo patirūpasabhāvo hoti. Veyyākaraṇāyāti kathanāya. Dhammānudhammapaṭipannoyanti yanti karaṇatthe paccattavacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yena anudhammena taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannoti byākaramāno sammadeva byākaronto nāma siyā, na tatonidānaṃ viññūhi garahitabbo siyāti. Yanti vā kiriyāparāmasanaṃ, tenetaṃ dasseti ‘‘yadidaṃ dhammasseva bhāsanaṃ, dhammavitakkasseva ca vitakkanaṃ tadubhayābhāve ñāṇupekkhāya, ayaṃ dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhuno tathārūpo ayanti kathanāyānurūpahetu anucchavikakāraṇaṃ. Bhāsamāno dhammaṃyeva bhāseyyāti kathento ce dasakathāvatthudhammaṃyeva katheyya, na tappaṭipakkhamahicchatādiadhammaṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘យាយំ កថា អភិសល្លេខិកា ចេតោវិវរណសប្បាយា ឯកន្តនិព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ ឧបសមាយ អភិញ្ញាយ សម្ពោធាយ និព្ពានាយ សំវត្តតិ។ សេយ្យថិទំ – អប្បិច្ឆកថា, សន្តុដ្ឋិកថា, បវិវេកកថា, អសំសគ្គកថា, វីរិយារម្ភកថា, សីលកថា, សមាធិកថា, បញ្ញាកថា, វិមុត្តិកថា, វិមុត្តិញាណទស្សនកថា , ឯវរូបាយ កថាយ និកាមលាភី ហោតិ អកិច្ឆលាភី អកសិរលាភី’’តិ (អ. និ. ៩.៣; ឧទា. ៣១)។
‘‘Yāyaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati. Seyyathidaṃ – appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṃsaggakathā, vīriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā, paññākathā, vimuttikathā, vimuttiñāṇadassanakathā , evarūpāya kathāya nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
អភិសល្លេខិកាយ កថាយ លាភី ឯវ ហិ តំ ភាសេយ្យ។ ឯតេន កល្យាណមិត្តសម្បទា ទស្សិតា។
Abhisallekhikāya kathāya lābhī eva hi taṃ bhāseyya. Etena kalyāṇamittasampadā dassitā.
ធម្មវិតក្កន្តិ នេក្ខម្មវិតក្កាទិំ ធម្មតោ អនបេតំ វិតក្កយតោ ‘‘សីលាទិបដិបទំ បរិបូរេស្សាមី’’តិ ឧបរូបរិ ឧស្សាហោ អភិវឌ្ឍិស្សតិ។ សោ បន វិតក្កោ សីលាទីនំ អនុបការធម្មេ វជ្ជេត្វា ឧបការធម្មេ អនុព្រូហនវសេន ហានភាគិយភាវំ អបនេត្វា ឋិតិភាគិយភាវេបិ អដ្ឋត្វា វិសេសភាគិយតំ និព្ពេធភាគិយតញ្ច បាបនវសេន បវត្តិយា អនេកប្បភេទោ វេទិតព្ពោ។ នោ អធម្មវិតក្កន្តិ កាមវិតក្កំ នោ វិតក្កេយ្យាតិ អត្ថោ។ តទុភយំ វា បនាតិ យទេតំ បរេសំ អនុគ្គហណត្ថំ ធម្មភាសនំ អត្តនោ អនុគ្គហណត្ថំ ធម្មវិតក្កនញ្ច វុត្តំ។ អថ វា បន តំ ឧភយំ អភិនិវជ្ជេត្វា អប្បដិបជ្ជិត្វា អកត្វា។ ឧបេក្ខកោតិ តថាបដិបត្តិយំ ឧទាសីនោ សមថវិបស្សនាភាវនមេវ អនុព្រូហន្តោ វិហរេយ្យ, សមថបដិបត្តិយំ ឧបេក្ខកោ ហុត្វា វិបស្សនាយមេវ កម្មំ ករោន្តោ វិហរេយ្យ។ វិបស្សនម្បិ ឧស្សុក្កាបេត្វា តត្ថបិ សង្ខារុបេក្ខាញាណវសេន ឧបេក្ខកោ យាវ វិបស្សនាញាណំ មគ្គេន ឃដីយតិ, តាវ យថា តំ តិក្ខំ សូរំ បសន្នំ ហុត្វា វហតិ, តថា វិហរេយ្យ សតោ សម្បជានោតិ។
Dhammavitakkanti nekkhammavitakkādiṃ dhammato anapetaṃ vitakkayato ‘‘sīlādipaṭipadaṃ paripūressāmī’’ti uparūpari ussāho abhivaḍḍhissati. So pana vitakko sīlādīnaṃ anupakāradhamme vajjetvā upakāradhamme anubrūhanavasena hānabhāgiyabhāvaṃ apanetvā ṭhitibhāgiyabhāvepi aṭṭhatvā visesabhāgiyataṃ nibbedhabhāgiyatañca pāpanavasena pavattiyā anekappabhedo veditabbo. No adhammavitakkanti kāmavitakkaṃ no vitakkeyyāti attho. Tadubhayaṃ vā panāti yadetaṃ paresaṃ anuggahaṇatthaṃ dhammabhāsanaṃ attano anuggahaṇatthaṃ dhammavitakkanañca vuttaṃ. Atha vā pana taṃ ubhayaṃ abhinivajjetvā appaṭipajjitvā akatvā. Upekkhakoti tathāpaṭipattiyaṃ udāsīno samathavipassanābhāvanameva anubrūhanto vihareyya, samathapaṭipattiyaṃ upekkhako hutvā vipassanāyameva kammaṃ karonto vihareyya. Vipassanampi ussukkāpetvā tatthapi saṅkhārupekkhāñāṇavasena upekkhako yāva vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭīyati, tāva yathā taṃ tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, tathā vihareyya sato sampajānoti.
គាថាសុ សមថវិបស្សនាធម្មោ អារមិតព្ពដ្ឋេន អារាមោ ឯតស្សាតិ ធម្មារាមោ។ តស្មិំយេវ ធម្មេ រតោតិ ធម្មរតោ។ តស្សេវ ធម្មស្ស បុនប្បុនំ វិចិន្តនតោ ធម្មំ អនុវិចិន្តយំ តំ ធម្មំ អាវជ្ជេន្តោ, មនសិ ករោន្តោតិ អត្ថោ។ អនុស្សរន្តិ តមេវ ធម្មំ ឧបរូបរិភាវនាវសេន អនុស្សរន្តោ។ អថ វា វិមុត្តាយតនសីសេ ឋត្វា បរេសំ ទេសនាវសេន សីលាទិធម្មោ អារមិតព្ពដ្ឋេន អារាមោ ឯតស្សាតិ ធម្មារាមោ។ តថេវ តស្មិំ ធម្មេ រតោ អភិរតោតិ ធម្មរតោ។ តេសំយេវ សីលាទិធម្មានំ គតិយោ សមន្វេសន្តោ កាមវិតក្កាទីនំ ឱកាសំ អទត្វា នេក្ខម្មសង្កប្បាទិធម្មំយេវ អនុវិចិន្តនតោ ធម្មំ អនុវិចិន្តយំ ។ តទុភយំ វា បន ឱឡារិកតោ ទហន្តោ អជ្ឈុបេក្ខិត្វា សមថវិបស្សនាធម្មមេវ ឧបរូបរិ ភាវនាវសេន អនុស្សរន្តោ អនុព្រូហនវសេន បវត្តេន្តោ។ សទ្ធម្មាតិ សត្តតិំសប្បភេទា ពោធិបក្ខិយធម្មា នវវិធលោកុត្តរធម្មា ច ន បរិហាយតិ, ន ចិរស្សេវ តំ អធិគច្ឆតីតិ អត្ថោ។
Gāthāsu samathavipassanādhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo. Tasmiṃyeva dhamme ratoti dhammarato. Tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ taṃ dhammaṃ āvajjento, manasi karontoti attho. Anussaranti tameva dhammaṃ uparūparibhāvanāvasena anussaranto. Atha vā vimuttāyatanasīse ṭhatvā paresaṃ desanāvasena sīlādidhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo. Tatheva tasmiṃ dhamme rato abhiratoti dhammarato. Tesaṃyeva sīlādidhammānaṃ gatiyo samanvesanto kāmavitakkādīnaṃ okāsaṃ adatvā nekkhammasaṅkappādidhammaṃyeva anuvicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ. Tadubhayaṃ vā pana oḷārikato dahanto ajjhupekkhitvā samathavipassanādhammameva uparūpari bhāvanāvasena anussaranto anubrūhanavasena pavattento. Saddhammāti sattatiṃsappabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyati, na cirasseva taṃ adhigacchatīti attho.
ឥទានិ តស្ស អនុស្សរណវិធិំ ទស្សេន្តោ ‘‘ចរំ វា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ចរំ វាតិ ភិក្ខាចារវសេន ចង្កមនវសេន ច ចរន្តោ វា។ យទិ វា តិដ្ឋន្តិ តិដ្ឋន្តោ វា និសិន្នោ វា, ឧទ វា សយន្តិ សយន្តោ វា។ ឯវំ ចតូសុបិ ឥរិយាបថេសុ។ អជ្ឈត្តំ សមយំ ចិត្តន្តិ យថាវុត្តេ កម្មដ្ឋានសង្ខាតេ គោចរជ្ឈត្តេ អត្តនោ ចិត្តំ រាគាទិកិលេសានំ វូបសមនវសេន បជហនវសេន សមយំ សមេន្តោ។ សន្តិមេវាធិគច្ឆតីតិ អច្ចន្តសន្តិំ និព្ពានមេវ បាបុណាតីតិ។
Idāni tassa anussaraṇavidhiṃ dassento ‘‘caraṃ vā’’tiādimāha. Tattha caraṃ vāti bhikkhācāravasena caṅkamanavasena ca caranto vā. Yadi vā tiṭṭhanti tiṭṭhanto vā nisinno vā, uda vā sayanti sayanto vā. Evaṃ catūsupi iriyāpathesu. Ajjhattaṃ samayaṃ cittanti yathāvutte kammaṭṭhānasaṅkhāte gocarajjhatte attano cittaṃ rāgādikilesānaṃ vūpasamanavasena pajahanavasena samayaṃ samento. Santimevādhigacchatīti accantasantiṃ nibbānameva pāpuṇātīti.
សត្តមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៧. ធម្មានុធម្មបដិបន្នសុត្តំ • 7. Dhammānudhammapaṭipannasuttaṃ
