Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
၇. ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ
7. Dhammānudhammapaṭipannasuttavaṇṇanā
၈၆. သတ္တမေ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နသ္သာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မော နာမ နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော, တသ္သ ဓမ္မသ္သ အနုဓမ္မော သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာဓမ္မော, တံ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပန္နသ္သ အဓိဂန္တုံ ပဋိပဇ္ဇမာနသ္သ။ အယမနုဓမ္မော ဟောတီတိ အယံ အနုစ္ဆဝိကသဘာဝော ပတိရူပသဘာဝော ဟောတိ။ ဝေယ္ယာကရဏာယာတိ ကထနာယ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နောယန္တိ ယန္တိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေန အနုဓမ္မေန တံ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပန္နောတိ ဗ္ယာကရမာနော သမ္မဒေဝ ဗ္ယာကရောန္တော နာမ သိယာ, န တတောနိဒာနံ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗော သိယာတိ။ ယန္တိ ဝာ ကိရိယာပရာမသနံ, တေနေတံ ဒသ္သေတိ ‘‘ယဒိဒံ ဓမ္မသ္သေဝ ဘာသနံ, ဓမ္မဝိတက္ကသ္သေဝ စ ဝိတက္ကနံ တဒုဘယာဘာဝေ ဉာဏုပေက္ခာယ, အယံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နသ္သ ဘိက္ခုနော တထာရူပော အယန္တိ ကထနာယာနုရူပဟေတု အနုစ္ဆဝိကကာရဏံ။ ဘာသမာနော ဓမ္မံယေဝ ဘာသေယ္ယာတိ ကထေန္တော စေ ဒသကထာဝတ္ထုဓမ္မံယေဝ ကထေယ္ယ, န တပ္ပဋိပက္ခမဟိစ္ဆတာဒိအဓမ္မံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
86. Sattame dhammānudhammapaṭipannassāti ettha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo, tassa dhammassa anudhammo sīlavisuddhiādi pubbabhāgapaṭipadādhammo, taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannassa adhigantuṃ paṭipajjamānassa. Ayamanudhammo hotīti ayaṃ anucchavikasabhāvo patirūpasabhāvo hoti. Veyyākaraṇāyāti kathanāya. Dhammānudhammapaṭipannoyanti yanti karaṇatthe paccattavacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yena anudhammena taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannoti byākaramāno sammadeva byākaronto nāma siyā, na tatonidānaṃ viññūhi garahitabbo siyāti. Yanti vā kiriyāparāmasanaṃ, tenetaṃ dasseti ‘‘yadidaṃ dhammasseva bhāsanaṃ, dhammavitakkasseva ca vitakkanaṃ tadubhayābhāve ñāṇupekkhāya, ayaṃ dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhuno tathārūpo ayanti kathanāyānurūpahetu anucchavikakāraṇaṃ. Bhāsamāno dhammaṃyeva bhāseyyāti kathento ce dasakathāvatthudhammaṃyeva katheyya, na tappaṭipakkhamahicchatādiadhammaṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘ယာယံ ကထာ အဘိသလ္လေခိကာ စေတောဝိဝရဏသပ္ပာယာ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒာယ ဝိရာဂာယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ သေယ္ယထိဒံ – အပ္ပိစ္ဆကထာ, သန္တုဋ္ဌိကထာ, ပဝိဝေကကထာ, အသံသဂ္ဂကထာ, ဝီရိယာရမ္ဘကထာ, သီလကထာ, သမာဓိကထာ, ပညာကထာ, ဝိမုတ္တိကထာ, ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနကထာ , ဧဝရူပာယ ကထာယ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ (အ. နိ. ၉.၃; ဥဒာ. ၃၁)။
‘‘Yāyaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati. Seyyathidaṃ – appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṃsaggakathā, vīriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā, paññākathā, vimuttikathā, vimuttiñāṇadassanakathā , evarūpāya kathāya nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
အဘိသလ္လေခိကာယ ကထာယ လာဘီ ဧဝ ဟိ တံ ဘာသေယ္ယ။ ဧတေန ကလ္ယာဏမိတ္တသမ္ပဒာ ဒသ္သိတာ။
Abhisallekhikāya kathāya lābhī eva hi taṃ bhāseyya. Etena kalyāṇamittasampadā dassitā.
ဓမ္မဝိတက္ကန္တိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒိံ ဓမ္မတော အနပေတံ ဝိတက္ကယတော ‘‘သီလာဒိပဋိပဒံ ပရိပူရေသ္သာမီ’’တိ ဥပရူပရိ ဥသ္သာဟော အဘိဝဍ္ဎိသ္သတိ။ သော ပန ဝိတက္ကော သီလာဒီနံ အနုပကာရဓမ္မေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဥပကာရဓမ္မေ အနုဗ္ရူဟနဝသေန ဟာနဘာဂိယဘာဝံ အပနေတ္ဝာ ဌိတိဘာဂိယဘာဝေပိ အဋ္ဌတ္ဝာ ဝိသေသဘာဂိယတံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယတဉ္စ ပာပနဝသေန ပဝတ္တိယာ အနေကပ္ပဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နော အဓမ္မဝိတက္ကန္တိ ကာမဝိတက္ကံ နော ဝိတက္ကေယ္ယာတိ အတ္ထော။ တဒုဘယံ ဝာ ပနာတိ ယဒေတံ ပရေသံ အနုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဓမ္မဘာသနံ အတ္တနော အနုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဓမ္မဝိတက္ကနဉ္စ ဝုတ္တံ။ အထ ဝာ ပန တံ ဥဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတ္ဝာ အပ္ပဋိပဇ္ဇိတ္ဝာ အကတ္ဝာ။ ဥပေက္ခကောတိ တထာပဋိပတ္တိယံ ဥဒာသီနော သမထဝိပသ္သနာဘာဝနမေဝ အနုဗ္ရူဟန္တော ဝိဟရေယ္ယ, သမထပဋိပတ္တိယံ ဥပေက္ခကော ဟုတ္ဝာ ဝိပသ္သနာယမေဝ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟရေယ္ယ။ ဝိပသ္သနမ္ပိ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ တတ္ထပိ သင္ခာရုပေက္ခာဉာဏဝသေန ဥပေက္ခကော ယာဝ ဝိပသ္သနာဉာဏံ မဂ္ဂေန ဃဋီယတိ, တာဝ ယထာ တံ တိက္ခံ သူရံ ပသန္နံ ဟုတ္ဝာ ဝဟတိ, တထာ ဝိဟရေယ္ယ သတော သမ္ပဇာနောတိ။
Dhammavitakkanti nekkhammavitakkādiṃ dhammato anapetaṃ vitakkayato ‘‘sīlādipaṭipadaṃ paripūressāmī’’ti uparūpari ussāho abhivaḍḍhissati. So pana vitakko sīlādīnaṃ anupakāradhamme vajjetvā upakāradhamme anubrūhanavasena hānabhāgiyabhāvaṃ apanetvā ṭhitibhāgiyabhāvepi aṭṭhatvā visesabhāgiyataṃ nibbedhabhāgiyatañca pāpanavasena pavattiyā anekappabhedo veditabbo. No adhammavitakkanti kāmavitakkaṃ no vitakkeyyāti attho. Tadubhayaṃ vā panāti yadetaṃ paresaṃ anuggahaṇatthaṃ dhammabhāsanaṃ attano anuggahaṇatthaṃ dhammavitakkanañca vuttaṃ. Atha vā pana taṃ ubhayaṃ abhinivajjetvā appaṭipajjitvā akatvā. Upekkhakoti tathāpaṭipattiyaṃ udāsīno samathavipassanābhāvanameva anubrūhanto vihareyya, samathapaṭipattiyaṃ upekkhako hutvā vipassanāyameva kammaṃ karonto vihareyya. Vipassanampi ussukkāpetvā tatthapi saṅkhārupekkhāñāṇavasena upekkhako yāva vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭīyati, tāva yathā taṃ tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, tathā vihareyya sato sampajānoti.
ဂာထာသု သမထဝိပသ္သနာဓမ္မော အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန အာရာမော ဧတသ္သာတိ ဓမ္မာရာမော။ တသ္မိံယေဝ ဓမ္မေ ရတောတိ ဓမ္မရတော။ တသ္သေဝ ဓမ္မသ္သ ပုနပ္ပုနံ ဝိစိန္တနတော ဓမ္မံ အနုဝိစိန္တယံ တံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇေန္တော, မနသိ ကရောန္တောတိ အတ္ထော။ အနုသ္သရန္တိ တမေဝ ဓမ္မံ ဥပရူပရိဘာဝနာဝသေန အနုသ္သရန္တော။ အထ ဝာ ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတ္ဝာ ပရေသံ ဒေသနာဝသေန သီလာဒိဓမ္မော အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန အာရာမော ဧတသ္သာတိ ဓမ္မာရာမော။ တထေဝ တသ္မိံ ဓမ္မေ ရတော အဘိရတောတိ ဓမ္မရတော။ တေသံယေဝ သီလာဒိဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္ဝေသန္တော ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဩကာသံ အဒတ္ဝာ နေက္ခမ္မသင္ကပ္ပာဒိဓမ္မံယေဝ အနုဝိစိန္တနတော ဓမ္မံ အနုဝိစိန္တယံ ။ တဒုဘယံ ဝာ ပန ဩဠာရိကတော ဒဟန္တော အဇ္ဈုပေက္ခိတ္ဝာ သမထဝိပသ္သနာဓမ္မမေဝ ဥပရူပရိ ဘာဝနာဝသေန အနုသ္သရန္တော အနုဗ္ရူဟနဝသေန ပဝတ္တေန္တော။ သဒ္ဓမ္မာတိ သတ္တတိံသပ္ပဘေဒာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မာ စ န ပရိဟာယတိ, န စိရသ္သေဝ တံ အဓိဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။
Gāthāsu samathavipassanādhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo. Tasmiṃyeva dhamme ratoti dhammarato. Tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ taṃ dhammaṃ āvajjento, manasi karontoti attho. Anussaranti tameva dhammaṃ uparūparibhāvanāvasena anussaranto. Atha vā vimuttāyatanasīse ṭhatvā paresaṃ desanāvasena sīlādidhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo. Tatheva tasmiṃ dhamme rato abhiratoti dhammarato. Tesaṃyeva sīlādidhammānaṃ gatiyo samanvesanto kāmavitakkādīnaṃ okāsaṃ adatvā nekkhammasaṅkappādidhammaṃyeva anuvicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ. Tadubhayaṃ vā pana oḷārikato dahanto ajjhupekkhitvā samathavipassanādhammameva uparūpari bhāvanāvasena anussaranto anubrūhanavasena pavattento. Saddhammāti sattatiṃsappabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyati, na cirasseva taṃ adhigacchatīti attho.
ဣဒာနိ တသ္သ အနုသ္သရဏဝိဓိံ ဒသ္သေန္တော ‘‘စရံ ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စရံ ဝာတိ ဘိက္ခာစာရဝသေန စင္ကမနဝသေန စ စရန္တော ဝာ။ ယဒိ ဝာ တိဋ္ဌန္တိ တိဋ္ဌန္တော ဝာ နိသိန္နော ဝာ, ဥဒ ဝာ သယန္တိ သယန္တော ဝာ။ ဧဝံ စတူသုပိ ဣရိယာပထေသု။ အဇ္ဈတ္တံ သမယံ စိတ္တန္တိ ယထာဝုတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနသင္ခာတေ ဂောစရဇ္ဈတ္တေ အတ္တနော စိတ္တံ ရာဂာဒိကိလေသာနံ ဝူပသမနဝသေန ပဇဟနဝသေန သမယံ သမေန္တော။ သန္တိမေဝာဓိဂစ္ဆတီတိ အစ္စန္တသန္တိံ နိဗ္ဗာနမေဝ ပာပုဏာတီတိ။
Idāni tassa anussaraṇavidhiṃ dassento ‘‘caraṃ vā’’tiādimāha. Tattha caraṃ vāti bhikkhācāravasena caṅkamanavasena ca caranto vā. Yadi vā tiṭṭhanti tiṭṭhanto vā nisinno vā, uda vā sayanti sayanto vā. Evaṃ catūsupi iriyāpathesu. Ajjhattaṃ samayaṃ cittanti yathāvutte kammaṭṭhānasaṅkhāte gocarajjhatte attano cittaṃ rāgādikilesānaṃ vūpasamanavasena pajahanavasena samayaṃ samento. Santimevādhigacchatīti accantasantiṃ nibbānameva pāpuṇātīti.
သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၇. ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နသုတ္တံ • 7. Dhammānudhammapaṭipannasuttaṃ