Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੨. ਧਮ੍ਮਪਾਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
2. Dhammapālattheragāthāvaṇṇanā
ਯੋ ਹવੇ ਦਹਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਧਮ੍ਮਪਾਲਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ વਨਨ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਪਿਲਕ੍ਖਫਲਮਦਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਅવਨ੍ਤਿਰਟ੍ਠੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਪਾਲੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਕ੍ਕਸਿਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਿਪ੍ਪਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વਿਹਾਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੩੯.੨੧-੨੫) –
Yo have daharo bhikkhūti āyasmato dhammapālattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena vanantaṃ upagato satthāraṃ disvā pasannamānaso pilakkhaphalamadāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde satthari parinibbute avantiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā dhammapāloti laddhanāmo vayappatto takkasilaṃ gantvā sippaṃ uggahetvā paṭinivattento antarāmagge ekasmiṃ vihāre aññataraṃ theraṃ disvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.21-25) –
‘‘વਨਨ੍ਤਰੇ ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਂ ਮਹਾਯਸਂ।
‘‘Vanantare buddhaṃ disvā, atthadassiṃ mahāyasaṃ;
ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, ਪਿਲਕ੍ਖਸ੍ਸਾਦਦਿਂ ਫਲਂ॥
Pasannacitto sumano, pilakkhassādadiṃ phalaṃ.
‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸੇ ਕਪ੍ਪਸਤੇ, ਯਂ ਫਲਮਦਦਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਫਲਦਾਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਪਨ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ વੀਤਿਨਾਮੇਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਹਾਰੇ ਦ੍વੇ ਸਾਮਣੇਰੇ ਰੁਕ੍ਖਗ੍ਗੇ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਓਚਿਨਨ੍ਤੇ ਆਰੂਲ਼੍ਹਸਾਖਾਯ ਭਗ੍ਗਾਯ ਪਤਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਥੇਰੋ ਇਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰੋਗੇਯੇવ ਭੂਮਿਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਸਾਮਣੇਰਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ –
Chaḷabhiñño pana hutvā samāpattisukhena vītināmento ekadivasaṃ tasmiṃ vihāre dve sāmaṇere rukkhagge pupphāni ocinante ārūḷhasākhāya bhaggāya patante disvā thero iddhānubhāvena hatthena gahetvā arogeyeva bhūmiyaṃ ṭhapetvā tesaṃ sāmaṇerānaṃ dhammaṃ desento –
੨੦੩.
203.
‘‘ਯੋ ਹવੇ ਦਹਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਯੁਞ੍ਜਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ।
‘‘Yo have daharo bhikkhu, yuñjati buddhasāsane;
ਜਾਗਰੋ ਸ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਅਮੋਘਂ ਤਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ॥
Jāgaro sa hi suttesu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.
੨੦੪.
204.
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਧਞ੍ਚ ਸੀਲਞ੍ਚ, ਪਸਾਦਂ ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨਂ।
‘‘Tasmā saddhañca sīlañca, pasādaṃ dhammadassanaṃ;
ਅਨੁਯੁਞ੍ਜੇਥ ਮੇਧਾવੀ, ਸਰਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥ – ਇਮਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Anuyuñjetha medhāvī, saraṃ buddhāna sāsana’’nti. – imā dve gāthā abhāsi;
ਤਤ੍ਥ ਯੋਤਿ ਅਨਿਯਮવਚਨਂ। ਹવੇਤਿ ਦਲ਼੍ਹਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਦਹਰੋਤਿ ਤਰੁਣੋ। ਭਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਯੁਞ੍ਜਤੀਤਿ ਘਟਤਿ વਾਯਮਤਿ। ਜਾਗਰੋਤਿ ਜਾਗਰਣਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸੁਤ੍ਤੇਸੂਤਿ ਸੁਪਨ੍ਤੇਸੁ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦਹਰੋવ ਸਮਾਨੋ ਤਰੁਣੋ ‘‘ਤਥਾਹਂ ਪਚ੍ਛਾ વੁਡ੍ਢਕਾਲੇ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਸਨੇ ਅਪ੍ਪਮਾਦਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਯੁਞ੍ਜਤਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਯ ਯੋਗਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਦ੍ਦਾਯ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਮਤ੍ਤੇਸੁ ਸਦ੍ਧਾਦਿਜਾਗਰਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਜਾਗਰੋ, ਤਤੋ ਏવ ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਅਮੋਘਂ ਅવਞ੍ਝਂ ਤਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਏਤਦੇવਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਧਞ੍ਚ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮਫਲਸਦ੍ਧਞ੍ਚ, ਸਦ੍ਧੂਪਨਿਬਨ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸੀਲਸ੍ਸ ਤਦੁਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਞ੍ਚ , ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਘੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਰਤਨਤ੍ਤਯਪ੍ਪਸਾਦਞ੍ਚ , વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਸਹਿਤਾਯ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦਿવਸੇਨ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਮੇਧਾવੀ ਧਮ੍ਮੋਜਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਸਨਂ ਓવਾਦਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਆਦਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਸਂ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜੇਥ, ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਯੋਗਂ ਆਤਪ੍ਪਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha yoti aniyamavacanaṃ. Haveti daḷhatthe nipāto. Daharoti taruṇo. Bhikkhatīti bhikkhu. Yuñjatīti ghaṭati vāyamati. Jāgaroti jāgaraṇadhammasamannāgato. Suttesūti supantesu. Idaṃ vuttaṃ hoti yo bhikkhu daharova samāno taruṇo ‘‘tathāhaṃ pacchā vuḍḍhakāle jānissāmī’’ti acintetvā buddhānaṃ sāsane appamādapaṭipattiyaṃ yuñjati samathavipassanābhāvanāya yogaṃ karoti, so suttesu avijjāniddāya suttesu pamattesu saddhādijāgaradhammasamannāgamena jāgaro, tato eva attahitaparahitapāripūriyā amoghaṃ avañjhaṃ tassa jīvitaṃ, yasmā ca etadevaṃ, tasmā saddhañca ‘‘atthi kammaṃ atthi kammavipāko’’tiādinayappavattaṃ kammaphalasaddhañca, saddhūpanibandhattā sīlassa tadupanissayaṃ catupārisuddhisīlañca, ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti evaṃ pavattaratanattayappasādañca , vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya pariññādivasena catusaccadhammadassanañca medhāvī dhammojapaññāya samannāgato bhikkhu buddhānaṃ sāsanaṃ ovādaṃ anusiṭṭhiṃ anussaranto ādittampi attano sīsaṃ ajjhupekkhitvā anuyuñjetha, tattha anuyogaṃ ātappaṃ kareyyāti attho.
ਧਮ੍ਮਪਾਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dhammapālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੨. ਧਮ੍ਮਪਾਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 2. Dhammapālattheragāthā