| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၃. ဓမ္မရာဇာသုတ္တံ
3. Dhammarājāsuttaṃ
၁၃၃. ‘‘ယောပိ သော 1, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ, သောပိ န အရာဇကံ စက္ကံ ဝတ္တေတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကော ပန, ဘန္တေ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ဓမ္မိကသ္သ ဓမ္မရညော ရာဇာ’’တိ? ‘‘ဓမ္မော, ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။
133. ‘‘Yopi so 2, bhikkhave, rājā cakkavattī dhammiko dhammarājā, sopi na arājakaṃ cakkaṃ vattetī’’ti. Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ko pana, bhante, rañño cakkavattissa dhammikassa dhammarañño rājā’’ti? ‘‘Dhammo, bhikkhū’’ti bhagavā avoca.
‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မညေဝ နိသ္သာယ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တော ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တော ဓမ္မံ အပစာယမာနော ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု ဓမ္မာဓိပတေယ္ယော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတိ အန္တောဇနသ္မိံ။
‘‘Idha, bhikkhu, rājā cakkavattī dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garuṃ karonto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati antojanasmiṃ.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခု, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မညေဝ နိသ္သာယ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တော ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တော ဓမ္မံ အပစာယမာနော ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု ဓမ္မာဓိပတေယ္ယော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတိ ခတ္တိယေသု အနုယန္တေသု 3 ။ပေ.။ ဗလကာယသ္မိံ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမဇာနပဒေသု သမဏဗ္ရာဟ္မဏေသု မိဂပက္ခီသု။ သ ခော သော, ဘိက္ခု, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မညေဝ နိသ္သာယ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တော ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တော ဓမ္မံ အပစာယမာနော ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု ဓမ္မာဓိပတေယ္ယော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ အန္တောဇနသ္မိံ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ခတ္တိယေသု အနုယန္တေသု ဗလကာယသ္မိံ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမဇာနပဒေသု သမဏဗ္ရာဟ္မဏေသု မိဂပက္ခီသု ဓမ္မေနေဝ စက္ကံ ပဝတ္တေတိ; တံ ဟောတိ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ကေနစိ မနုသ္သဘူတေန ပစ္စတ္ထိကေန ပာဏိနာ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhu, rājā cakkavattī dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garuṃ karonto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati khattiyesu anuyantesu 4 …pe… balakāyasmiṃ brāhmaṇagahapatikesu negamajānapadesu samaṇabrāhmaṇesu migapakkhīsu. Sa kho so, bhikkhu, rājā cakkavattī dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garuṃ karonto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā antojanasmiṃ dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā khattiyesu anuyantesu balakāyasmiṃ brāhmaṇagahapatikesu negamajānapadesu samaṇabrāhmaṇesu migapakkhīsu dhammeneva cakkaṃ pavatteti; taṃ hoti cakkaṃ appaṭivattiyaṃ kenaci manussabhūtena paccatthikena pāṇinā.
‘‘ဧဝမေဝံ ခော, ဘိက္ခု, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မညေဝ နိသ္သာယ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တော ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တော ဓမ္မံ အပစာယမာနော ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု ဓမ္မာဓိပတေယ္ယော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတိ ဘိက္ခူသု – ‘ဧဝရူပံ ကာယကမ္မံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝရူပံ ကာယကမ္မံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ဧဝရူပံ ဝစီကမ္မံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝရူပံ ဝစီကမ္မံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ဧဝရူပံ မနောကမ္မံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝရူပံ မနောကမ္မံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ဧဝရူပော အာဇီဝော သေဝိတဗ္ဗော, ဧဝရူပော အာဇီဝော န သေဝိတဗ္ဗော; ဧဝရူပော ဂာမနိဂမော သေဝိတဗ္ဗော, ဧဝရူပော ဂာမနိဂမော န သေဝိတဗ္ဗော’တိ။
‘‘Evamevaṃ kho, bhikkhu, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garuṃ karonto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati bhikkhūsu – ‘evarūpaṃ kāyakammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ kāyakammaṃ na sevitabbaṃ; evarūpaṃ vacīkammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ vacīkammaṃ na sevitabbaṃ; evarūpaṃ manokammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ na sevitabbaṃ; evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo; evarūpo gāmanigamo sevitabbo, evarūpo gāmanigamo na sevitabbo’ti.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခု, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မညေဝ နိသ္သာယ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တော ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တော ဓမ္မံ အပစာယမာနော ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု ဓမ္မာဓိပတေယ္ယော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတိ ဘိက္ခုနီသု 5 ။ပေ.။ ဥပာသကေသု။ပေ.။ ဥပာသိကာသု – ‘ဧဝရူပံ ကာယကမ္မံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝရူပံ ကာယကမ္မံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ဧဝရူပံ ဝစီကမ္မံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝရူပံ ဝစီကမ္မံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ဧဝရူပံ မနောကမ္မံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝရူပံ မနောကမ္မံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ဧဝရူပော အာဇီဝော သေဝိတဗ္ဗော, ဧဝရူပော အာဇီဝော န သေဝိတဗ္ဗော; ဧဝရူပော ဂာမနိဂမော သေဝိတဗ္ဗော, ဧဝရူပော ဂာမနိဂမော န သေဝိတဗ္ဗော’’’တိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhu, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garuṃ karonto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati bhikkhunīsu 6 …pe… upāsakesu…pe… upāsikāsu – ‘evarūpaṃ kāyakammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ kāyakammaṃ na sevitabbaṃ; evarūpaṃ vacīkammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ vacīkammaṃ na sevitabbaṃ; evarūpaṃ manokammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ na sevitabbaṃ; evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo; evarūpo gāmanigamo sevitabbo, evarūpo gāmanigamo na sevitabbo’’’ti.
‘‘သ ခော သော, ဘိက္ခု, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မညေဝ နိသ္သာယ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တော ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တော ဓမ္မံ အပစာယမာနော ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု ဓမ္မာဓိပတေယ္ယော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ဘိက္ခူသု, ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ဘိက္ခုနီသု, ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ဥပာသကေသု, ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ဥပာသိကာသု ဓမ္မေနေဝ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ; တံ ဟောတိ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝာ ဒေဝေန ဝာ မာရေန ဝာ ဗ္ရဟ္မုနာ ဝာ ကေနစိ ဝာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။
‘‘Sa kho so, bhikkhu, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garuṃ karonto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā bhikkhūsu, dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā bhikkhunīsu, dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā upāsakesu, dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā upāsikāsu dhammeneva anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavatteti; taṃ hoti cakkaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၃. ဓမ္မရာဇာသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Dhammarājāsuttavaṇṇanā
