| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มิลินฺทปญฺหปาฬิ • Milindapañhapāḷi |
๒. อทฺธานวโคฺค
2. Addhānavaggo
๑. ธมฺมสนฺตติปโญฺห
1. Dhammasantatipañho
๑. ราชา อาห ‘‘ภเนฺต นาคเสน, โย อุปฺปชฺชติ, โส เอว โส, อุทาหุ อโญฺญ’’ติ? เถโร อาห ‘‘น จ โส, น จ อโญฺญ’’ติฯ
1. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, yo uppajjati, so eva so, udāhu añño’’ti? Thero āha ‘‘na ca so, na ca añño’’ti.
‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, ยทา ตฺวํ ทหโร ตรุโณ มโนฺท อุตฺตานเสยฺยโก อโหสิ, โส เยว ตฺวํ เอตรหิ มหโนฺต’’ติ? ‘‘น หิ, ภเนฺต, อโญฺญ โส ทหโร ตรุโณ มโนฺท อุตฺตานเสยฺยโก อโหสิ, อโญฺญ อหํ เอตรหิ มหโนฺต’’ติฯ ‘‘เอวํ สเนฺต โข, มหาราช, มาตาติปิ น ภวิสฺสติ, ปิตาติปิ น ภวิสฺสติ, อาจริโยติปิ น ภวิสฺสติ, สิปฺปวาติปิ น ภวิสฺสติ, สีลวาติปิ น ภวิสฺสติ, ปญฺญวาติปิ น ภวิสฺสติฯ กิํ นุ โข, มหาราช, อญฺญา เอว กลลสฺส มาตา, อญฺญา อพฺพุทสฺส มาตา, อญฺญา เปสิยา มาตา, อญฺญา ฆนสฺส มาตา, อญฺญา ขุทฺทกสฺส มาตา, อญฺญา มหนฺตสฺส มาตา, อโญฺญ สิปฺปํ สิกฺขติ, อโญฺญ สิกฺขิโต ภวติ, อโญฺญ ปาปกมฺมํ กโรติ, อญฺญสฺส หตฺถปาทา ฉิชฺชนฺตี’’ติ? ‘‘น หิ, ภเนฺตฯ ตฺวํ ปน, ภเนฺต, เอวํ วุเตฺต กิํ วเทยฺยาสี’’ติ? เถโร อาห ‘‘อหเญฺญว โข, มหาราช, ทหโร อโหสิํ ตรุโณ มโนฺท อุตฺตานเสยฺยโก, อหเญฺญว เอตรหิ มหโนฺต, อิมเมว กายํ นิสฺสาย สเพฺพ เต เอกสงฺคหิตา’’ติฯ
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, so yeva tvaṃ etarahi mahanto’’ti? ‘‘Na hi, bhante, añño so daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, añño ahaṃ etarahi mahanto’’ti. ‘‘Evaṃ sante kho, mahārāja, mātātipi na bhavissati, pitātipi na bhavissati, ācariyotipi na bhavissati, sippavātipi na bhavissati, sīlavātipi na bhavissati, paññavātipi na bhavissati. Kiṃ nu kho, mahārāja, aññā eva kalalassa mātā, aññā abbudassa mātā, aññā pesiyā mātā, aññā ghanassa mātā, aññā khuddakassa mātā, aññā mahantassa mātā, añño sippaṃ sikkhati, añño sikkhito bhavati, añño pāpakammaṃ karoti, aññassa hatthapādā chijjantī’’ti? ‘‘Na hi, bhante. Tvaṃ pana, bhante, evaṃ vutte kiṃ vadeyyāsī’’ti? Thero āha ‘‘ahaññeva kho, mahārāja, daharo ahosiṃ taruṇo mando uttānaseyyako, ahaññeva etarahi mahanto, imameva kāyaṃ nissāya sabbe te ekasaṅgahitā’’ti.
‘‘ภิโยฺย โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, โกจิเทว ปุริโส ปทีปํ ปทีเปยฺย, กิํ โส สพฺพรตฺติํ ปทีเปยฺยา’’ติ? ‘‘อาม, ภเนฺต, สพฺพรตฺติํ ปทีเปยฺยา’’ติฯ ‘‘กิํ นุ โข, มหาราช, ยา ปุริเม ยาเม อจฺจิ, สา มชฺฌิเม ยาเม อจฺจี’’ติ? ‘‘น หิ ภเนฺต’’ติฯ ‘‘ยา มชฺฌิเม ยาเม อจฺจิ, สา ปจฺฉิเม ยาเม อจฺจี’’ติ? ‘‘น หิ ภเนฺต’’ติฯ ‘‘กิํ นุ โข, มหาราช, อโญฺญ โส อโหสิ ปุริเม ยาเม ปทีโป, อโญฺญ มชฺฌิเม ยาเม ปทีโป, อโญฺญ ปจฺฉิเม ยาเม ปทีโป’’ติ? ‘‘น หิ ภเนฺต, ตํ เยว นิสฺสาย สพฺพรตฺติํ ปทีปิโต’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, ธมฺมสนฺตติ สนฺทหติ, อโญฺญ อุปฺปชฺชติ, อโญฺญ นิรุชฺฌติ, อปุพฺพํ อจริมํ วิย สนฺทหติ, เตน น จ โส, น จ อโญฺญ, ปุริมวิญฺญาเณ ปจฺฉิมวิญฺญาณํ สงฺคหํ คจฺฉตี’’ติฯ
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso padīpaṃ padīpeyya, kiṃ so sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, yā purime yāme acci, sā majjhime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Yā majjhime yāme acci, sā pacchime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, añño so ahosi purime yāme padīpo, añño majjhime yāme padīpo, añño pacchime yāme padīpo’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃ yeva nissāya sabbarattiṃ padīpito’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘ภิโยฺย โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, ขีรํ ทุยฺหมานํ กาลนฺตเรน ทธิ ปริวเตฺตยฺย, ทธิโต นวนีตํ, นวนีตโต ฆตํ ปริวเตฺตยฺย, โย นุ โข, มหาราช, เอวํ วเทยฺย ‘ยํ เยว ขีรํ ตํ เยว ทธิ, ยํ เยว ทธิ ตํ เยว นวนีตํ, ยํ เยว นวนีตํ ตํ เยว ฆต’นฺติ, สมฺมา นุ โข โส, มหาราช, วทมาโน วเทยฺยา’’ติ? ‘‘น หิ ภเนฺต, ตํเยว นิสฺสาย สมฺภูต’’นฺติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, ธมฺมสนฺตติ สนฺทหติ, อโญฺญ อุปฺปชฺชติ, อโญฺญ นิรุชฺฌติ, อปุพฺพํ อจริมํ วิย สนฺทหติ, เตน น จ โส, น จ อโญฺญ, ปุริมวิญฺญาเณ ปจฺฉิมวิญฺญาณํ สงฺคหํ คจฺฉตี’’ติฯ
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, khīraṃ duyhamānaṃ kālantarena dadhi parivatteyya, dadhito navanītaṃ, navanītato ghataṃ parivatteyya, yo nu kho, mahārāja, evaṃ vadeyya ‘yaṃ yeva khīraṃ taṃ yeva dadhi, yaṃ yeva dadhi taṃ yeva navanītaṃ, yaṃ yeva navanītaṃ taṃ yeva ghata’nti, sammā nu kho so, mahārāja, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃyeva nissāya sambhūta’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘กโลฺลสิ, ภเนฺต นาคเสนา’’ติฯ
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
ธมฺมสนฺตติปโญฺห ปฐโมฯ
Dhammasantatipañho paṭhamo.
