| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
2. අද්‌ධානවග්‌ගො
2. Addhānavaggo
1. ධම්‌මසන්‌තතිපඤ්‌හො
1. Dhammasantatipañho
1. රාජා ආහ ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, යො උප්‌පජ්‌ජති, සො එව සො, උදාහු අඤ්‌ඤො’’ති? ථෙරො ආහ ‘‘න ච සො, න ච අඤ්‌ඤො’’ති.
1. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, yo uppajjati, so eva so, udāhu añño’’ti? Thero āha ‘‘na ca so, na ca añño’’ti.
‘‘ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, යදා ත්‌වං දහරො තරුණො මන්‌දො උත්‌තානසෙය්‍යකො අහොසි, සො යෙව ත්‌වං එතරහි මහන්‌තො’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤො සො දහරො තරුණො මන්‌දො උත්‌තානසෙය්‍යකො අහොසි, අඤ්‌ඤො අහං එතරහි මහන්‌තො’’ති. ‘‘එවං සන්‌තෙ ඛො, මහාරාජ, මාතාතිපි න භවිස්‌සති, පිතාතිපි න භවිස්‌සති, ආචරියොතිපි න භවිස්‌සති, සිප්‌පවාතිපි න භවිස්‌සති, සීලවාතිපි න භවිස්‌සති, පඤ්‌ඤවාතිපි න භවිස්‌සති. කිං නු ඛො, මහාරාජ, අඤ්‌ඤා එව කලලස්‌ස මාතා, අඤ්‌ඤා අබ්‌බුදස්‌ස මාතා, අඤ්‌ඤා පෙසියා මාතා, අඤ්‌ඤා ඝනස්‌ස මාතා, අඤ්‌ඤා ඛුද්‌දකස්‌ස මාතා, අඤ්‌ඤා මහන්‌තස්‌ස මාතා, අඤ්‌ඤො සිප්‌පං සික්‌ඛති, අඤ්‌ඤො සික්‌ඛිතො භවති, අඤ්‌ඤො පාපකම්‌මං කරොති, අඤ්‌ඤස්‌ස හත්‌ථපාදා ඡිජ්‌ජන්‌තී’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ. ත්‌වං පන, භන්‌තෙ, එවං වුත්‌තෙ කිං වදෙය්‍යාසී’’ති? ථෙරො ආහ ‘‘අහඤ්‌ඤෙව ඛො, මහාරාජ, දහරො අහොසිං තරුණො මන්‌දො උත්‌තානසෙය්‍යකො, අහඤ්‌ඤෙව එතරහි මහන්‌තො, ඉමමෙව කායං නිස්‌සාය සබ්‌බෙ තෙ එකසඞ්‌ගහිතා’’ති.
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, so yeva tvaṃ etarahi mahanto’’ti? ‘‘Na hi, bhante, añño so daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, añño ahaṃ etarahi mahanto’’ti. ‘‘Evaṃ sante kho, mahārāja, mātātipi na bhavissati, pitātipi na bhavissati, ācariyotipi na bhavissati, sippavātipi na bhavissati, sīlavātipi na bhavissati, paññavātipi na bhavissati. Kiṃ nu kho, mahārāja, aññā eva kalalassa mātā, aññā abbudassa mātā, aññā pesiyā mātā, aññā ghanassa mātā, aññā khuddakassa mātā, aññā mahantassa mātā, añño sippaṃ sikkhati, añño sikkhito bhavati, añño pāpakammaṃ karoti, aññassa hatthapādā chijjantī’’ti? ‘‘Na hi, bhante. Tvaṃ pana, bhante, evaṃ vutte kiṃ vadeyyāsī’’ti? Thero āha ‘‘ahaññeva kho, mahārāja, daharo ahosiṃ taruṇo mando uttānaseyyako, ahaññeva etarahi mahanto, imameva kāyaṃ nissāya sabbe te ekasaṅgahitā’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘යථා, මහාරාජ, කොචිදෙව පුරිසො පදීපං පදීපෙය්‍ය, කිං සො සබ්‌බරත්‌තිං පදීපෙය්‍යා’’ති? ‘‘ආම, භන්‌තෙ, සබ්‌බරත්‌තිං පදීපෙය්‍යා’’ති. ‘‘කිං නු ඛො, මහාරාජ, යා පුරිමෙ යාමෙ අච්‌චි, සා මජ්‌ඣිමෙ යාමෙ අච්‌චී’’ති? ‘‘න හි භන්‌තෙ’’ති. ‘‘යා මජ්‌ඣිමෙ යාමෙ අච්‌චි, සා පච්‌ඡිමෙ යාමෙ අච්‌චී’’ති? ‘‘න හි භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං නු ඛො, මහාරාජ, අඤ්‌ඤො සො අහොසි පුරිමෙ යාමෙ පදීපො, අඤ්‌ඤො මජ්‌ඣිමෙ යාමෙ පදීපො, අඤ්‌ඤො පච්‌ඡිමෙ යාමෙ පදීපො’’ති? ‘‘න හි භන්‌තෙ, තං යෙව නිස්‌සාය සබ්‌බරත්‌තිං පදීපිතො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ධම්‌මසන්‌තති සන්‌දහති, අඤ්‌ඤො උප්‌පජ්‌ජති, අඤ්‌ඤො නිරුජ්‌ඣති, අපුබ්‌බං අචරිමං විය සන්‌දහති, තෙන න ච සො, න ච අඤ්‌ඤො, පුරිමවිඤ්‌ඤාණෙ පච්‌ඡිමවිඤ්‌ඤාණං සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡතී’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso padīpaṃ padīpeyya, kiṃ so sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, yā purime yāme acci, sā majjhime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Yā majjhime yāme acci, sā pacchime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, añño so ahosi purime yāme padīpo, añño majjhime yāme padīpo, añño pacchime yāme padīpo’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃ yeva nissāya sabbarattiṃ padīpito’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘යථා, මහාරාජ, ඛීරං දුය්‌හමානං කාලන්‌තරෙන දධි පරිවත්‌තෙය්‍ය, දධිතො නවනීතං, නවනීතතො ඝතං පරිවත්‌තෙය්‍ය, යො නු ඛො, මහාරාජ, එවං වදෙය්‍ය ‘යං යෙව ඛීරං තං යෙව දධි, යං යෙව දධි තං යෙව නවනීතං, යං යෙව නවනීතං තං යෙව ඝත’න්‌ති, සම්‌මා නු ඛො සො, මහාරාජ, වදමානො වදෙය්‍යා’’ති? ‘‘න හි භන්‌තෙ, තංයෙව නිස්‌සාය සම්‌භූත’’න්‌ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ධම්‌මසන්‌තති සන්‌දහති, අඤ්‌ඤො උප්‌පජ්‌ජති, අඤ්‌ඤො නිරුජ්‌ඣති, අපුබ්‌බං අචරිමං විය සන්‌දහති, තෙන න ච සො, න ච අඤ්‌ඤො, පුරිමවිඤ්‌ඤාණෙ පච්‌ඡිමවිඤ්‌ඤාණං සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡතී’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, khīraṃ duyhamānaṃ kālantarena dadhi parivatteyya, dadhito navanītaṃ, navanītato ghataṃ parivatteyya, yo nu kho, mahārāja, evaṃ vadeyya ‘yaṃ yeva khīraṃ taṃ yeva dadhi, yaṃ yeva dadhi taṃ yeva navanītaṃ, yaṃ yeva navanītaṃ taṃ yeva ghata’nti, sammā nu kho so, mahārāja, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃyeva nissāya sambhūta’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘කල්‌ලොසි, භන්‌තෙ නාගසෙනා’’ති.
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
ධම්‌මසන්‌තතිපඤ්‌හො පඨමො.
Dhammasantatipañho paṭhamo.
