| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੨. ਅਦ੍ਧਾਨવਗ੍ਗੋ
2. Addhānavaggo
੧. ਧਮ੍ਮਸਨ੍ਤਤਿਪਞ੍ਹੋ
1. Dhammasantatipañho
੧. ਰਾਜਾ ਆਹ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸੋ ਏવ ਸੋ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੋ’’ਤਿ? ਥੇਰੋ ਆਹ ‘‘ਨ ਚ ਸੋ, ਨ ਚ ਅਞ੍ਞੋ’’ਤਿ।
1. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, yo uppajjati, so eva so, udāhu añño’’ti? Thero āha ‘‘na ca so, na ca añño’’ti.
‘‘ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਾ ਤ੍વਂ ਦਹਰੋ ਤਰੁਣੋ ਮਨ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਯੇવ ਤ੍વਂ ਏਤਰਹਿ ਮਹਨ੍ਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞੋ ਸੋ ਦਹਰੋ ਤਰੁਣੋ ਮਨ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਅਹਂ ਏਤਰਹਿ ਮਹਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਾਤਾਤਿਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਿਤਾਤਿਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਆਚਰਿਯੋਤਿਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਿਪ੍ਪવਾਤਿਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸੀਲવਾਤਿਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਞ੍ਞવਾਤਿਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਞ੍ਞਾ ਏવ ਕਲਲਸ੍ਸ ਮਾਤਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਅਬ੍ਬੁਦਸ੍ਸ ਮਾਤਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਪੇਸਿਯਾ ਮਾਤਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਘਨਸ੍ਸ ਮਾਤਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਖੁਦ੍ਦਕਸ੍ਸ ਮਾਤਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਮਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾ, ਅਞ੍ਞੋ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖਤਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਭવਤਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ। ਤ੍વਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਕਿਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ਥੇਰੋ ਆਹ ‘‘ਅਹਞ੍ਞੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦਹਰੋ ਅਹੋਸਿਂ ਤਰੁਣੋ ਮਨ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕੋ, ਅਹਞ੍ਞੇવ ਏਤਰਹਿ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਇਮਮੇવ ਕਾਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਏਕਸਙ੍ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ।
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, so yeva tvaṃ etarahi mahanto’’ti? ‘‘Na hi, bhante, añño so daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, añño ahaṃ etarahi mahanto’’ti. ‘‘Evaṃ sante kho, mahārāja, mātātipi na bhavissati, pitātipi na bhavissati, ācariyotipi na bhavissati, sippavātipi na bhavissati, sīlavātipi na bhavissati, paññavātipi na bhavissati. Kiṃ nu kho, mahārāja, aññā eva kalalassa mātā, aññā abbudassa mātā, aññā pesiyā mātā, aññā ghanassa mātā, aññā khuddakassa mātā, aññā mahantassa mātā, añño sippaṃ sikkhati, añño sikkhito bhavati, añño pāpakammaṃ karoti, aññassa hatthapādā chijjantī’’ti? ‘‘Na hi, bhante. Tvaṃ pana, bhante, evaṃ vutte kiṃ vadeyyāsī’’ti? Thero āha ‘‘ahaññeva kho, mahārāja, daharo ahosiṃ taruṇo mando uttānaseyyako, ahaññeva etarahi mahanto, imameva kāyaṃ nissāya sabbe te ekasaṅgahitā’’ti.
‘‘ਭਿਯ੍ਯੋ ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੋਚਿਦੇવ ਪੁਰਿਸੋ ਪਦੀਪਂ ਪਦੀਪੇਯ੍ਯ, ਕਿਂ ਸੋ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਪਦੀਪੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਪਦੀਪੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਾ ਪੁਰਿਮੇ ਯਾਮੇ ਅਚ੍ਚਿ, ਸਾ ਮਜ੍ਝਿਮੇ ਯਾਮੇ ਅਚ੍ਚੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮੇ ਯਾਮੇ ਅਚ੍ਚਿ, ਸਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਅਚ੍ਚੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਞ੍ਞੋ ਸੋ ਅਹੋਸਿ ਪੁਰਿਮੇ ਯਾਮੇ ਪਦੀਪੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਮਜ੍ਝਿਮੇ ਯਾਮੇ ਪਦੀਪੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਪਦੀਪੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ ਭਨ੍ਤੇ, ਤਂ ਯੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਪਦੀਪਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਧਮ੍ਮਸਨ੍ਤਤਿ ਸਨ੍ਦਹਤਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ વਿਯ ਸਨ੍ਦਹਤਿ, ਤੇਨ ਨ ਚ ਸੋ, ਨ ਚ ਅਞ੍ਞੋ, ਪੁਰਿਮવਿਞ੍ਞਾਣੇ ਪਚ੍ਛਿਮવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso padīpaṃ padīpeyya, kiṃ so sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, yā purime yāme acci, sā majjhime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Yā majjhime yāme acci, sā pacchime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, añño so ahosi purime yāme padīpo, añño majjhime yāme padīpo, añño pacchime yāme padīpo’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃ yeva nissāya sabbarattiṃ padīpito’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘ਭਿਯ੍ਯੋ ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਖੀਰਂ ਦੁਯ੍ਹਮਾਨਂ ਕਾਲਨ੍ਤਰੇਨ ਦਧਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਦਧਿਤੋ ਨવਨੀਤਂ, ਨવਨੀਤਤੋ ਘਤਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ ‘ਯਂ ਯੇવ ਖੀਰਂ ਤਂ ਯੇવ ਦਧਿ, ਯਂ ਯੇવ ਦਧਿ ਤਂ ਯੇવ ਨવਨੀਤਂ, ਯਂ ਯੇવ ਨવਨੀਤਂ ਤਂ ਯੇવ ਘਤ’ਨ੍ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ ਭਨ੍ਤੇ, ਤਂਯੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਮ੍ਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਧਮ੍ਮਸਨ੍ਤਤਿ ਸਨ੍ਦਹਤਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ વਿਯ ਸਨ੍ਦਹਤਿ, ਤੇਨ ਨ ਚ ਸੋ, ਨ ਚ ਅਞ੍ਞੋ, ਪੁਰਿਮવਿਞ੍ਞਾਣੇ ਪਚ੍ਛਿਮવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, khīraṃ duyhamānaṃ kālantarena dadhi parivatteyya, dadhito navanītaṃ, navanītato ghataṃ parivatteyya, yo nu kho, mahārāja, evaṃ vadeyya ‘yaṃ yeva khīraṃ taṃ yeva dadhi, yaṃ yeva dadhi taṃ yeva navanītaṃ, yaṃ yeva navanītaṃ taṃ yeva ghata’nti, sammā nu kho so, mahārāja, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃyeva nissāya sambhūta’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘ਕਲ੍ਲੋਸਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨਾ’’ਤਿ।
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
ਧਮ੍ਮਸਨ੍ਤਤਿਪਞ੍ਹੋ ਪਠਮੋ।
Dhammasantatipañho paṭhamo.
