| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā |
๘. ธมฺมสวปิตุเตฺถรคาถาวณฺณนา
8. Dhammasavapituttheragāthāvaṇṇanā
ส วีสวสฺสสติโกติ อายสฺมโต ธมฺมสวปิตุเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร พุทฺธสุเญฺญ โลเก กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต ภูตคเณ นาม ปพฺพเต วิหรนฺตํ ปเจฺจกสมฺพุทฺธํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ติณสูลปุเปฺผหิ ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท มคธรเฎฺฐ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต ทารปริคฺคหํ กตฺวา ธมฺมสวํ นาม ปุตฺตํ ลภิตฺวา ตสฺมิํ ปพฺพชิเต สยมฺปิ วีสวสฺสสติโก หุตฺวา, ‘‘มม ปุโตฺต ตาว ตรุโณ ปพฺพชิ , อถ กสฺมา นาหํ ปพฺพชิสฺสามี’’ติ สญฺชาตสํเวโค สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฎฺฐเปตฺวา นจิรเสฺสว อรหตฺตํ สจฺฉากาสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๑.๑๖.๓๕-๓๘) –
Sa vīsavassasatikoti āyasmato dhammasavapituttherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhūtagaṇe nāma pabbate viharantaṃ paccekasambuddhaṃ disvā pasannamānaso tiṇasūlapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto dārapariggahaṃ katvā dhammasavaṃ nāma puttaṃ labhitvā tasmiṃ pabbajite sayampi vīsavassasatiko hutvā, ‘‘mama putto tāva taruṇo pabbaji , atha kasmā nāhaṃ pabbajissāmī’’ti sañjātasaṃvego satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.35-38) –
‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร, ภูตคโณ นาม ปพฺพโต;
‘‘Himavantassāvidūre, bhūtagaṇo nāma pabbato;
วสเตโก ชิโน ตตฺถ, สยมฺภู โลกนิสฺสโฎฯ
Vasateko jino tattha, sayambhū lokanissaṭo.
‘‘ติณสูลํ คเหตฺวาน, พุทฺธสฺส อภิโรปยิํ;
‘‘Tiṇasūlaṃ gahetvāna, buddhassa abhiropayiṃ;
เอกูนสตสหสฺสํ, กปฺปํ น วินิปาติโกฯ
Ekūnasatasahassaṃ, kappaṃ na vinipātiko.
‘‘อิโต เอกาทเส กเปฺป, เอโกสิํ ธรณีรุโห;
‘‘Ito ekādase kappe, ekosiṃ dharaṇīruho;
สตฺตรตนสมฺปโนฺน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโลฯ
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฎิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สญฺชาตโสมนโสฺส อุทาเนโนฺต –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā sañjātasomanasso udānento –
๑๐๘.
108.
‘‘ส วีสวสฺสสติโก, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;
‘‘Sa vīsavassasatiko, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ – คาถํ อภาสิ;
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
ตตฺถ ส วีสวสฺสสติโกติ โส วีสํวสฺสสติโก, โส อหํ ชาติยา วีสาธิกวสฺสสติโก สมาโนฯ ปพฺพชินฺติ ปพฺพชฺชํ อุปคจฺฉิํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ อิทเมว จ อิมสฺส เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสิฯ
Tattha sa vīsavassasatikoti so vīsaṃvassasatiko, so ahaṃ jātiyā vīsādhikavassasatiko samāno. Pabbajinti pabbajjaṃ upagacchiṃ. Sesaṃ vuttanayameva. Idameva ca imassa therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ธมฺมสวปิตุเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhammasavapituttheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๘. ธมฺมสวปิตุเตฺถรคาถา • 8. Dhammasavapituttheragāthā
