Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
8. ධම්මසවපිතුත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
8. Dhammasavapituttheragāthāvaṇṇanā
ස වීසවස්සසතිකොති ආයස්මතො ධම්මසවපිතුත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො බුද්ධසුඤ්ඤෙ ලොකෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො භූතගණෙ නාම පබ්බතෙ විහරන්තං පච්චෙකසම්බුද්ධං දිස්වා පසන්නමානසො තිණසූලපුප්ඵෙහි පූජං අකාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවලොකෙ නිබ්බත්තිත්වා අපරාපරං සුගතීසුයෙව සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ මගධරට්ඨෙ බ්රාහ්මණකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො දාරපරිග්ගහං කත්වා ධම්මසවං නාම පුත්තං ලභිත්වා තස්මිං පබ්බජිතෙ සයම්පි වීසවස්සසතිකො හුත්වා, ‘‘මම පුත්තො තාව තරුණො පබ්බජි , අථ කස්මා නාහං පබ්බජිස්සාමී’’ති සඤ්ජාතසංවෙගො සත්ථු සන්තිකං ගන්ත්වා ධම්මං සුත්වා පබ්බජිත්වා විපස්සනං පට්ඨපෙත්වා නචිරස්සෙව අරහත්තං සච්ඡාකාසි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.16.35-38) –
Sa vīsavassasatikoti āyasmato dhammasavapituttherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhūtagaṇe nāma pabbate viharantaṃ paccekasambuddhaṃ disvā pasannamānaso tiṇasūlapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto dārapariggahaṃ katvā dhammasavaṃ nāma puttaṃ labhitvā tasmiṃ pabbajite sayampi vīsavassasatiko hutvā, ‘‘mama putto tāva taruṇo pabbaji , atha kasmā nāhaṃ pabbajissāmī’’ti sañjātasaṃvego satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.35-38) –
‘‘හිමවන්තස්සාවිදූරෙ, භූතගණො නාම පබ්බතො;
‘‘Himavantassāvidūre, bhūtagaṇo nāma pabbato;
වසතෙකො ජිනො තත්ථ, සයම්භූ ලොකනිස්සටො.
Vasateko jino tattha, sayambhū lokanissaṭo.
‘‘තිණසූලං ගහෙත්වාන, බුද්ධස්ස අභිරොපයිං;
‘‘Tiṇasūlaṃ gahetvāna, buddhassa abhiropayiṃ;
එකූනසතසහස්සං, කප්පං න විනිපාතිකො.
Ekūnasatasahassaṃ, kappaṃ na vinipātiko.
‘‘ඉතො එකාදසෙ කප්පෙ, එකොසිං ධරණීරුහො;
‘‘Ito ekādase kappe, ekosiṃ dharaṇīruho;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තං පන පත්වා අත්තනො පටිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිත්වා සඤ්ජාතසොමනස්සො උදානෙන්තො –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā sañjātasomanasso udānento –
108.
108.
‘‘ස වීසවස්සසතිකො, පබ්බජිං අනගාරියං;
‘‘Sa vīsavassasatiko, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
තිස්සො විජ්ජා අනුප්පත්තා, කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති. – ගාථං අභාසි;
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
තත්ථ ස වීසවස්සසතිකොති සො වීසංවස්සසතිකො, සො අහං ජාතියා වීසාධිකවස්සසතිකො සමානො. පබ්බජින්ති පබ්බජ්ජං උපගච්ඡිං. සෙසං වුත්තනයමෙව. ඉදමෙව ච ඉමස්ස ථෙරස්ස අඤ්ඤාබ්යාකරණං අහොසි.
Tattha sa vīsavassasatikoti so vīsaṃvassasatiko, so ahaṃ jātiyā vīsādhikavassasatiko samāno. Pabbajinti pabbajjaṃ upagacchiṃ. Sesaṃ vuttanayameva. Idameva ca imassa therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ධම්මසවපිතුත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Dhammasavapituttheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 8. ධම්මසවපිතුත්ථෙරගාථා • 8. Dhammasavapituttheragāthā