Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സുത്തനിപാത-അട്ഠകഥാ • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
൮. ധമ്മസുത്ത-(നാവാസുത്ത)-വണ്ണനാ
8. Dhammasutta-(nāvāsutta)-vaṇṇanā
൩൧൯. യസ്മാ ഹി ധമ്മന്തി ധമ്മസുത്തം, ‘‘നാവാസുത്ത’’ന്തിപി വുച്ചതി. കാ ഉപ്പത്തി? ഇദം സുത്തം ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തത്ഥേരം ആരബ്ഭ വുത്തം. അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരോ പന ദ്വിന്നം അഗ്ഗസാവകാനം ഉപ്പത്തിതോ പഭുതി വേദിതബ്ബോ. സേയ്യഥിദം – അനുപ്പന്നേ കിര ഭഗവതി ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ ഏകം അസങ്ഖ്യേയ്യം കപ്പസതസഹസ്സഞ്ച പാരമിയോ പൂരേത്വാ ദേവലോകേ നിബ്ബത്താ. തേസം പഠമോ ചവിത്വാ രാജഗഹസ്സ അവിദൂരേ ഉപതിസ്സഗാമോ നാമ ബ്രാഹ്മണാനം ഭോഗഗാമോ അത്ഥി, തത്ഥ സട്ഠിഅധികപഞ്ചകോടിസതധനവിഭവസ്സ ഗാമസാമിനോ ബ്രാഹ്മണസ്സ രൂപസാരീ നാമ ബ്രാഹ്മണീ, തസ്സാ കുച്ഛിയം പടിസന്ധിം അഗ്ഗഹേസി. ദുതിയോ തസ്സേവാവിദൂരേ കോലിതഗാമോ നാമ ബ്രാഹ്മണാനം ഭോഗഗാമോ അത്ഥി. തത്ഥ തഥാരൂപവിഭവസ്സേവ ഗാമസാമിനോ ബ്രാഹ്മണസ്സ മോഗ്ഗല്ലാനീ നാമ ബ്രാഹ്മണീ, തസ്സാ കുച്ഛിയം തം ദിവസമേവ പടിസന്ധിം അഗ്ഗഹേസി. ഏവം തേസം ഏകദിവസമേവ പടിസന്ധിഗ്ഗഹണഞ്ച ഗബ്ഭവുട്ഠാനഞ്ച അഹോസി. ഏകദിവസേയേവ ച നേസം ഏകസ്സ ഉപതിസ്സഗാമേ ജാതത്താ ഉപതിസ്സോ, ഏകസ്സ കോലിതഗാമേ ജാതത്താ കോലിതോതി നാമമകംസു.
319.Yasmāhi dhammanti dhammasuttaṃ, ‘‘nāvāsutta’’ntipi vuccati. Kā uppatti? Idaṃ suttaṃ āyasmantaṃ sāriputtattheraṃ ārabbha vuttaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana dvinnaṃ aggasāvakānaṃ uppattito pabhuti veditabbo. Seyyathidaṃ – anuppanne kira bhagavati dve aggasāvakā ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā devaloke nibbattā. Tesaṃ paṭhamo cavitvā rājagahassa avidūre upatissagāmo nāma brāhmaṇānaṃ bhogagāmo atthi, tattha saṭṭhiadhikapañcakoṭisatadhanavibhavassa gāmasāmino brāhmaṇassa rūpasārī nāma brāhmaṇī, tassā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ aggahesi. Dutiyo tassevāvidūre kolitagāmo nāma brāhmaṇānaṃ bhogagāmo atthi. Tattha tathārūpavibhavasseva gāmasāmino brāhmaṇassa moggallānī nāma brāhmaṇī, tassā kucchiyaṃ taṃ divasameva paṭisandhiṃ aggahesi. Evaṃ tesaṃ ekadivasameva paṭisandhiggahaṇañca gabbhavuṭṭhānañca ahosi. Ekadivaseyeva ca nesaṃ ekassa upatissagāme jātattā upatisso, ekassa kolitagāme jātattā kolitoti nāmamakaṃsu.
തേ സഹപംസും കീളന്താ സഹായകാ അനുപുബ്ബേന വുഡ്ഢിം പാപുണിംസു, ഏകമേകസ്സ ച പഞ്ചപഞ്ചമാണവകസതാനി പരിവാരാ അഹേസും. തേ ഉയ്യാനം വാ നദീതിത്ഥം വാ ഗച്ഛന്താ സപരിവാരായേവ ഗച്ഛന്തി. ഏകോ പഞ്ചഹി സുവണ്ണസിവികാസതേഹി, ദുതിയോ പഞ്ചഹി ആജഞ്ഞരഥസതേഹി. തദാ ച രാജഗഹേ കാലാനുകാലം ഗിരഗ്ഗസമജ്ജോ നാമ ഹോതി. സായന്ഹസമയേ നഗരവേമജ്ഝേ യത്ഥ സകലഅങ്ഗമഗധവാസിനോ അഭിഞ്ഞാതാ ഖത്തിയകുമാരാദയോ സന്നിപതിത്വാ സുപഞ്ഞത്തേസു മഞ്ചപീഠാദീസു നിസിന്നാ സമജ്ജവിഭൂതിം പസ്സന്തി. അഥ തേ സഹായകാ തേന പരിവാരേന സദ്ധിം തത്ഥ ഗന്ത്വാ പഞ്ഞത്താസനേസു നിസീദിംസു. തതോ ഉപതിസ്സോ സമജ്ജവിഭൂതിം പസ്സന്തോ മഹാജനകായം സന്നിപതിതം ദിസ്വാ ‘‘ഏത്തകോ ജനകായോ വസ്സസതം അപ്പത്വാവ മരിസ്സതീ’’തി ചിന്തേസി. തസ്സ മരണം ആഗന്ത്വാ നലാടന്തേ പതിട്ഠിതം വിയ അഹോസി, തഥാ കോലിതസ്സ. തേസം അനേകപ്പകാരേസു നടേസു നച്ചന്തേസു ദസ്സനമത്തേപി ചിത്തം ന നമി, അഞ്ഞദത്ഥു സംവേഗോയേവ ഉദപാദി.
Te sahapaṃsuṃ kīḷantā sahāyakā anupubbena vuḍḍhiṃ pāpuṇiṃsu, ekamekassa ca pañcapañcamāṇavakasatāni parivārā ahesuṃ. Te uyyānaṃ vā nadītitthaṃ vā gacchantā saparivārāyeva gacchanti. Eko pañcahi suvaṇṇasivikāsatehi, dutiyo pañcahi ājaññarathasatehi. Tadā ca rājagahe kālānukālaṃ giraggasamajjo nāma hoti. Sāyanhasamaye nagaravemajjhe yattha sakalaaṅgamagadhavāsino abhiññātā khattiyakumārādayo sannipatitvā supaññattesu mañcapīṭhādīsu nisinnā samajjavibhūtiṃ passanti. Atha te sahāyakā tena parivārena saddhiṃ tattha gantvā paññattāsanesu nisīdiṃsu. Tato upatisso samajjavibhūtiṃ passanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ disvā ‘‘ettako janakāyo vassasataṃ appatvāva marissatī’’ti cintesi. Tassa maraṇaṃ āgantvā nalāṭante patiṭṭhitaṃ viya ahosi, tathā kolitassa. Tesaṃ anekappakāresu naṭesu naccantesu dassanamattepi cittaṃ na nami, aññadatthu saṃvegoyeva udapādi.
അഥ വുട്ഠിതേ സമജ്ജേ പക്കന്തായ പരിസായ സകപരിവാരേന പക്കന്തേസു തേസു സഹായേസു കോലിതോ ഉപതിസ്സം പുച്ഛി – ‘‘കിം, സമ്മ, നാടകാദിദസ്സനേന തവ പമോദനമത്തമ്പി നാഹോസീ’’തി? സോ തസ്സ തം പവത്തിം ആരോചേത്വാ തമ്പി തഥേവ പടിപുച്ഛി. സോപി തസ്സ അത്തനോ പവത്തിം ആരോചേത്വാ ‘‘ഏഹി, സമ്മ, പബ്ബജിത്വാ അമതം ഗവേസാമാ’’തി ആഹ. ‘‘സാധു സമ്മാ’’തി ഉപതിസ്സോ തം സമ്പടിച്ഛി. തതോ ദ്വേപി ജനാ തം സമ്പത്തിം ഛഡ്ഡേത്വാ പുനദേവ രാജഗഹമനുപ്പത്താ. തേന ച സമയേന രാജഗഹേ സഞ്ചയോ നാമ പരിബ്ബാജകോ പടിവസതി. തേ തസ്സ സന്തികേ പഞ്ചഹി മാണവകസതേഹി സദ്ധിം പബ്ബജിത്വാ കതിപാഹേനേവ തയോ വേദേ സബ്ബഞ്ച പരിബ്ബാജകസമയം ഉഗ്ഗഹേസും. തേ തേസം സത്ഥാനം ആദിമജ്ഝപരിയോസാനം ഉപപരിക്ഖന്താ പരിയോസാനം അദിസ്വാ ആചരിയം പുച്ഛിംസു – ‘‘ഇമേസം സത്ഥാനം ആദിമജ്ഝം ദിസ്സതി, പരിയോസാനം പന ന ദിസ്സതി ‘ഇദം നാമ ഇമേഹി സത്ഥേഹി പാപുണേയ്യാതി, യതോ ഉത്തരി പാപുണിതബ്ബം നത്ഥീ’’’തി. സോപി ആഹ – ‘‘അഹമ്പി തേസം തഥാവിധം പരിയോസാനം ന പസ്സാമീ’’തി. തേ ആഹംസു – ‘‘തേന ഹി മയം ഇമേസം പരിയോസാനം ഗവേസാമാ’’തി. തേ ആചരിയോ ‘‘യഥാസുഖം ഗവേസഥാ’’തി ആഹ. ഏവം തേ തേന അനുഞ്ഞാതാ അമതം ഗവേസമാനാ ആഹിണ്ഡന്താ ജമ്ബുദീപേ പാകടാ അഹേസും. തേഹി ഖത്തിയപണ്ഡിതാദയോ പഞ്ഹം പുട്ഠാ ഉത്തരുത്തരിം ന സമ്പായന്തി. ‘‘ഉപതിസ്സോ കോലിതോ’’തി വുത്തേ പന ‘‘കേ ഏതേ, ന ഖോ മയം ജാനാമാ’’തി ഭണന്താ നത്ഥി, ഏവം വിസ്സുതാ അഹേസും.
Atha vuṭṭhite samajje pakkantāya parisāya sakaparivārena pakkantesu tesu sahāyesu kolito upatissaṃ pucchi – ‘‘kiṃ, samma, nāṭakādidassanena tava pamodanamattampi nāhosī’’ti? So tassa taṃ pavattiṃ ārocetvā tampi tatheva paṭipucchi. Sopi tassa attano pavattiṃ ārocetvā ‘‘ehi, samma, pabbajitvā amataṃ gavesāmā’’ti āha. ‘‘Sādhu sammā’’ti upatisso taṃ sampaṭicchi. Tato dvepi janā taṃ sampattiṃ chaḍḍetvā punadeva rājagahamanuppattā. Tena ca samayena rājagahe sañcayo nāma paribbājako paṭivasati. Te tassa santike pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ pabbajitvā katipāheneva tayo vede sabbañca paribbājakasamayaṃ uggahesuṃ. Te tesaṃ satthānaṃ ādimajjhapariyosānaṃ upaparikkhantā pariyosānaṃ adisvā ācariyaṃ pucchiṃsu – ‘‘imesaṃ satthānaṃ ādimajjhaṃ dissati, pariyosānaṃ pana na dissati ‘idaṃ nāma imehi satthehi pāpuṇeyyāti, yato uttari pāpuṇitabbaṃ natthī’’’ti. Sopi āha – ‘‘ahampi tesaṃ tathāvidhaṃ pariyosānaṃ na passāmī’’ti. Te āhaṃsu – ‘‘tena hi mayaṃ imesaṃ pariyosānaṃ gavesāmā’’ti. Te ācariyo ‘‘yathāsukhaṃ gavesathā’’ti āha. Evaṃ te tena anuññātā amataṃ gavesamānā āhiṇḍantā jambudīpe pākaṭā ahesuṃ. Tehi khattiyapaṇḍitādayo pañhaṃ puṭṭhā uttaruttariṃ na sampāyanti. ‘‘Upatisso kolito’’ti vutte pana ‘‘ke ete, na kho mayaṃ jānāmā’’ti bhaṇantā natthi, evaṃ vissutā ahesuṃ.
ഏവം തേസു അമതപരിയേസനം ചരമാനേസു അമ്ഹാകം ഭഗവാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കോ അനുപുബ്ബേന രാജഗഹമനുപ്പത്തോ. തേ ച പരിബ്ബാജകാ സകലജമ്ബുദീപം ചരിത്വാ തിട്ഠതു അമതം, അന്തമസോ പരിയോസാനപഞ്ഹവിസ്സജ്ജനമത്തമ്പി അലഭന്താ പുനദേവ രാജഗഹം അഗമംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ അസ്സജി പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാതി യാവ തേസം പബ്ബജ്ജാ, താവ സബ്ബം പബ്ബജ്ജാക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൬൦) ആഗതനയേനേവ വിത്ഥാരതോ ദട്ഠബ്ബം.
Evaṃ tesu amatapariyesanaṃ caramānesu amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena rājagahamanuppatto. Te ca paribbājakā sakalajambudīpaṃ caritvā tiṭṭhatu amataṃ, antamaso pariyosānapañhavissajjanamattampi alabhantā punadeva rājagahaṃ agamaṃsu. Atha kho āyasmā assaji pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvāti yāva tesaṃ pabbajjā, tāva sabbaṃ pabbajjākkhandhake (mahāva. 60) āgatanayeneva vitthārato daṭṭhabbaṃ.
ഏവം പബ്ബജിതേസു തേസു ദ്വീസു സഹായകേസു ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ അഡ്ഢമാസേന സാവകപാരമീഞാണം സച്ഛാകാസി. സോ യദാ അസ്സജിത്ഥേരേന സദ്ധിം ഏകവിഹാരേ വസതി, തദാ ഭഗവതോ ഉപട്ഠാനം ഗന്ത്വാ അനന്തരം ഥേരസ്സ ഉപട്ഠാനം ഗച്ഛതി ‘‘പുബ്ബാചരിയോ മേ അയമായസ്മാ, ഏതമഹം നിസ്സായ ഭഗവതോ സാസനം അഞ്ഞാസി’’ന്തി ഗാരവേന. യദാ പന അസ്സജിത്ഥേരേന സദ്ധിം ഏകവിഹാരേ ന വസതി, തദാ യസ്സം ദിസായം ഥേരോ വസതി, തം ദിസം ഓലോകേത്വാ പഞ്ചപതിട്ഠിതേന വന്ദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗയ്ഹ നമസ്സതി. തം ദിസ്വാ കേചി ഭിക്ഖൂ കഥം സമുട്ഠാപേസും – ‘‘സാരിപുത്തോ അഗ്ഗസാവകോ ഹുത്വാ ദിസം നമസ്സതി, അജ്ജാപി മഞ്ഞേ ബ്രാഹ്മണദിട്ഠി അപ്പഹീനാ’’തി. അഥ ഭഗവാ ദിബ്ബായ സോതധാതുയാ തം കഥാസല്ലാപം സുത്വാ പഞ്ഞത്തവരബുദ്ധാസനേ നിസിന്നംയേവ അത്താനം ദസ്സേന്തോ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി ? തേ തം പവത്തിം ആചിക്ഖിംസു. തതോ ഭഗവാ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സാരിപുത്തോ ദിസം നമസ്സതി, യം നിസ്സായ സാസനം അഞ്ഞാസി, തം അത്തനോ ആചരിയം വന്ദതി നമസ്സതി സമ്മാനേതി, ആചരിയപൂജകോ, ഭിക്ഖവേ, സാരിപുത്തോ’’തി വത്വാ തത്ഥ സന്നിപതിതാനം ധമ്മദേസനത്ഥം ഇമം സുത്തമഭാസി.
Evaṃ pabbajitesu tesu dvīsu sahāyakesu āyasmā sāriputto aḍḍhamāsena sāvakapāramīñāṇaṃ sacchākāsi. So yadā assajittherena saddhiṃ ekavihāre vasati, tadā bhagavato upaṭṭhānaṃ gantvā anantaraṃ therassa upaṭṭhānaṃ gacchati ‘‘pubbācariyo me ayamāyasmā, etamahaṃ nissāya bhagavato sāsanaṃ aññāsi’’nti gāravena. Yadā pana assajittherena saddhiṃ ekavihāre na vasati, tadā yassaṃ disāyaṃ thero vasati, taṃ disaṃ oloketvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā añjaliṃ paggayha namassati. Taṃ disvā keci bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘sāriputto aggasāvako hutvā disaṃ namassati, ajjāpi maññe brāhmaṇadiṭṭhi appahīnā’’ti. Atha bhagavā dibbāya sotadhātuyā taṃ kathāsallāpaṃ sutvā paññattavarabuddhāsane nisinnaṃyeva attānaṃ dassento bhikkhū āmantesi – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti ? Te taṃ pavattiṃ ācikkhiṃsu. Tato bhagavā ‘‘na, bhikkhave, sāriputto disaṃ namassati, yaṃ nissāya sāsanaṃ aññāsi, taṃ attano ācariyaṃ vandati namassati sammāneti, ācariyapūjako, bhikkhave, sāriputto’’ti vatvā tattha sannipatitānaṃ dhammadesanatthaṃ imaṃ suttamabhāsi.
തത്ഥ യസ്മാ ഹി ധമ്മം പുരിസോ വിജഞ്ഞാതി യതോ പുഗ്ഗലാ പിടകത്തയപ്പഭേദം പരിയത്തിധമ്മം വാ, പരിയത്തിം സുത്വാ അധിഗന്തബ്ബം നവലോകുത്തരപ്പഭേദം പടിവേധധമ്മം വാ പുരിസോ വിജഞ്ഞാ ജാനേയ്യ വേദേയ്യ. ‘‘യസ്സാ’’തിപി പാഠോ, സോ ഏവത്ഥോ. ഇന്ദംവ നം ദേവതാ പൂജയേയ്യാതി യഥാ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ദ്വീസു ദേവലോകേസു ദേവതാ പൂജേന്തി, ഏവം സോ പുഗ്ഗലോ തം പുഗ്ഗലം കാലസ്സേവ വുട്ഠായ ഉപാഹനഓമുഞ്ചനാദിം സബ്ബം വത്തപടിവത്തം കരോന്തോ പൂജേയ്യ സക്കരേയ്യ ഗരുകരേയ്യ. കിം കാരണം? സോ പൂജിതോ…പേ॰… പാതുകരോതി ധമ്മം, സോ ആചരിയോ ഏവം പൂജിതോ തസ്മിം അന്തേവാസിമ്ഹി പസന്നചിത്തോ പരിയത്തിപടിവേധവസേന ബഹുസ്സുതോ ദേസനാവസേനേവ പരിയത്തിധമ്മഞ്ച, ദേസനം സുത്വാ യഥാനുസിട്ഠം പടിപത്തിയാ അധിഗന്തബ്ബം പടിവേധധമ്മഞ്ച പാതുകരോതി ദേസേതി, ദേസനായ വാ പരിയത്തിധമ്മം, ഉപമാവസേന അത്തനാ അധിഗതപടിവേധധമ്മം പാതുകരോതി.
Tattha yasmā hi dhammaṃ puriso vijaññāti yato puggalā piṭakattayappabhedaṃ pariyattidhammaṃ vā, pariyattiṃ sutvā adhigantabbaṃ navalokuttarappabhedaṃ paṭivedhadhammaṃ vā puriso vijaññā jāneyya vedeyya. ‘‘Yassā’’tipi pāṭho, so evattho. Indaṃva naṃ devatā pūjayeyyāti yathā sakkaṃ devānamindaṃ dvīsu devalokesu devatā pūjenti, evaṃ so puggalo taṃ puggalaṃ kālasseva vuṭṭhāya upāhanaomuñcanādiṃ sabbaṃ vattapaṭivattaṃ karonto pūjeyya sakkareyya garukareyya. Kiṃ kāraṇaṃ? So pūjito…pe… pātukaroti dhammaṃ, so ācariyo evaṃ pūjito tasmiṃ antevāsimhi pasannacitto pariyattipaṭivedhavasena bahussuto desanāvaseneva pariyattidhammañca, desanaṃ sutvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiyā adhigantabbaṃ paṭivedhadhammañca pātukaroti deseti, desanāya vā pariyattidhammaṃ, upamāvasena attanā adhigatapaṭivedhadhammaṃ pātukaroti.
൩൨൦. തദട്ഠികത്വാന നിസമ്മ ധീരോതി ഏവം പസന്നേന ആചരിയേന പാതുകതം ധമ്മം അട്ഠികത്വാന സുണിത്വാ ഉപധാരണസമത്ഥതായ ധീരോ പുരിസോ. ധമ്മാനുധമ്മം പടിപജ്ജമാനോതി ലോകുത്തരധമ്മസ്സ അനുലോമത്താ അനുധമ്മഭൂതം വിപസ്സനം ഭാവയമാനോ. വിഞ്ഞൂ വിഭാവീ നിപുണോ ച ഹോതീതി വിഞ്ഞുതാസങ്ഖാതായ പഞ്ഞായ അധിഗമേന വിഞ്ഞൂ, വിഭാവേത്വാ പരേസമ്പി പാകടം കത്വാ ഞാപനസമത്ഥതായ വിഭാവീ, പരമസുഖുമത്ഥപടിവേധതായ നിപുണോ ച ഹോതി. യോ താദിസം ഭജതി അപ്പമത്തോതി യോ താദിസം പുബ്ബേ വുത്തപ്പകാരം ബഹുസ്സുതം അപ്പമത്തോ തപ്പസാദനപരോ ഹുത്വാ ഭജതി.
320.Tadaṭṭhikatvāna nisamma dhīroti evaṃ pasannena ācariyena pātukataṃ dhammaṃ aṭṭhikatvāna suṇitvā upadhāraṇasamatthatāya dhīro puriso. Dhammānudhammaṃ paṭipajjamānoti lokuttaradhammassa anulomattā anudhammabhūtaṃ vipassanaṃ bhāvayamāno. Viññū vibhāvī nipuṇo ca hotīti viññutāsaṅkhātāya paññāya adhigamena viññū, vibhāvetvā paresampi pākaṭaṃ katvā ñāpanasamatthatāya vibhāvī, paramasukhumatthapaṭivedhatāya nipuṇo ca hoti. Yo tādisaṃ bhajati appamattoti yo tādisaṃ pubbe vuttappakāraṃ bahussutaṃ appamatto tappasādanaparo hutvā bhajati.
൩൨൧. ഏവം പണ്ഡിതാചരിയസേവനം പസംസിത്വാ ഇദാനി ബാലാചരിയസേവനം നിന്ദന്തോ ‘‘ഖുദ്ദഞ്ച ബാല’’ന്തി ഇമം ഗാഥമാഹ. തത്ഥ ഖുദ്ദന്തി ഖുദ്ദേന കായകമ്മാദിനാ സമന്നാഗതം, പഞ്ഞാഭാവതോ ബാലം. അനാഗതത്ഥന്തി അനധിഗതപരിയത്തിപടിവേധത്ഥം. ഉസൂയകന്തി ഇസ്സാമനകതായ അന്തേവാസികസ്സ വുഡ്ഢിം അസഹമാനം. സേസമേത്ഥ പാകടമേവ പദതോ. അധിപ്പായതോ പന യോ ബഹുചീവരാദിലാഭീ ആചരിയോ അന്തേവാസികാനം ചീവരാദീനി ന സക്കോതി ദാതും, ധമ്മദാനേ പന അനിച്ചദുക്ഖാനത്തവചനമത്തമ്പി ന സക്കോതി. ഏതേഹി ഖുദ്ദതാദിധമ്മേഹി സമന്നാഗതത്താ തം ഖുദ്ദം ബാലം അനാഗതത്ഥം ഉസൂയകം ആചരിയം ഉപസേവമാനോ ‘‘പൂതിമച്ഛം കുസഗ്ഗേനാ’’തി (ഇതിവു॰ ൭൬; ജാ॰ ൧.൧൫.൧൮൩) വുത്തനയേന സയമ്പി ബാലോ ഹോതി. തസ്മാ ഇധ സാസനേ കിഞ്ചി അപ്പമത്തകമ്പി പരിയത്തിധമ്മം പടിവേധധമ്മം വാ അവിഭാവയിത്വാ ച അവിജാനിത്വാ ച യസ്സ ധമ്മേസു കങ്ഖാ, തം അതരിത്വാ മരണം ഉപേതീതി ഏവമസ്സ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
321. Evaṃ paṇḍitācariyasevanaṃ pasaṃsitvā idāni bālācariyasevanaṃ nindanto ‘‘khuddañca bāla’’nti imaṃ gāthamāha. Tattha khuddanti khuddena kāyakammādinā samannāgataṃ, paññābhāvato bālaṃ. Anāgatatthanti anadhigatapariyattipaṭivedhatthaṃ. Usūyakanti issāmanakatāya antevāsikassa vuḍḍhiṃ asahamānaṃ. Sesamettha pākaṭameva padato. Adhippāyato pana yo bahucīvarādilābhī ācariyo antevāsikānaṃ cīvarādīni na sakkoti dātuṃ, dhammadāne pana aniccadukkhānattavacanamattampi na sakkoti. Etehi khuddatādidhammehi samannāgatattā taṃ khuddaṃ bālaṃ anāgatatthaṃ usūyakaṃ ācariyaṃ upasevamāno ‘‘pūtimacchaṃ kusaggenā’’ti (itivu. 76; jā. 1.15.183) vuttanayena sayampi bālo hoti. Tasmā idha sāsane kiñci appamattakampi pariyattidhammaṃ paṭivedhadhammaṃ vā avibhāvayitvā ca avijānitvā ca yassa dhammesu kaṅkhā, taṃ ataritvā maraṇaṃ upetīti evamassa attho veditabbo.
൩൨൨-൩. ഇദാനി തസ്സേവത്ഥസ്സ പാകടകരണത്ഥം ‘‘യഥാ നരോ’’തി ഗാഥാദ്വയമാഹ. തത്ഥ ആപഗന്തി നദിം. മഹോദകന്തി ബഹുഉദകം. സലിലന്തി ഇതോ ചിതോ ച ഗതം, വിത്ഥിണ്ണന്തി വുത്തം ഹോതി. ‘‘സരിത’’ന്തിപി പാഠോ, സോ ഏവത്ഥോ. സീഘസോതന്തി ഹാരഹാരികം, വേഗവതിന്തി വുത്തം ഹോതി. കിം സോതി ഏത്ഥ ‘‘സോ വുയ്ഹമാനോ’’തി ഇമിനാ ച സോകാരേന തസ്സ നരസ്സ നിദ്ദിട്ഠത്താ നിപാതമത്തോ സോകാരോ. കിം സൂതി വുത്തം ഹോതി യഥാ ‘‘ന ഭവിസ്സാമി നാമ സോ, വിനസ്സിസ്സാമി നാമ സോ’’തി. ധമ്മന്തി പുബ്ബേ വുത്തം ദുവിധമേവ. അനിസാമയത്ഥന്തി അനിസാമേത്വാ അത്ഥം. സേസമേത്ഥ പാകടമേവ പദതോ.
322-3. Idāni tassevatthassa pākaṭakaraṇatthaṃ ‘‘yathā naro’’ti gāthādvayamāha. Tattha āpaganti nadiṃ. Mahodakanti bahuudakaṃ. Salilanti ito cito ca gataṃ, vitthiṇṇanti vuttaṃ hoti. ‘‘Sarita’’ntipi pāṭho, so evattho. Sīghasotanti hārahārikaṃ, vegavatinti vuttaṃ hoti. Kiṃ soti ettha ‘‘so vuyhamāno’’ti iminā ca sokārena tassa narassa niddiṭṭhattā nipātamatto sokāro. Kiṃ sūti vuttaṃ hoti yathā ‘‘na bhavissāmi nāma so, vinassissāmi nāma so’’ti. Dhammanti pubbe vuttaṃ duvidhameva. Anisāmayatthanti anisāmetvā atthaṃ. Sesamettha pākaṭameva padato.
അധിപ്പായതോ പന യഥാ യോ കോചിദേവ നരോ വുത്തപ്പകാരം നദിം ഓതരിത്വാ തായ നദിയാ വുയ്ഹമാനോ അനുസോതഗാമീ സോതമേവ അനുഗച്ഛന്തോ പരേ പാരത്ഥികേ കിം സക്ഖതി പാരം നേതും. ‘‘സക്കതീ’’തിപി പാഠോ. തഥേവ ദുവിധമ്പി ധമ്മം അത്തനോ പഞ്ഞായ അവിഭാവയിത്വാ ബഹുസ്സുതാനഞ്ച സന്തികേ അത്ഥം അനിസാമേത്വാ സയം അവിഭാവിതത്താ അജാനന്തോ അനിസാമിതത്താ ച അവിതിണ്ണകങ്ഖോ പരേ കിം സക്ഖതി നിജ്ഝാപേതും പേക്ഖാപേതുന്തി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. ‘‘സോ വത, ചുന്ദ, അത്തനാ പലിപപലിപന്നോ’’തിആദികഞ്ചേത്ഥ (മ॰ നി॰ ൧.൮൭) സുത്തപദം അനുസ്സരിതബ്ബം.
Adhippāyato pana yathā yo kocideva naro vuttappakāraṃ nadiṃ otaritvā tāya nadiyā vuyhamāno anusotagāmī sotameva anugacchanto pare pāratthike kiṃ sakkhati pāraṃ netuṃ. ‘‘Sakkatī’’tipi pāṭho. Tatheva duvidhampi dhammaṃ attano paññāya avibhāvayitvā bahussutānañca santike atthaṃ anisāmetvā sayaṃ avibhāvitattā ajānanto anisāmitattā ca avitiṇṇakaṅkho pare kiṃ sakkhati nijjhāpetuṃ pekkhāpetunti evamettha attho daṭṭhabbo. ‘‘So vata, cunda, attanā palipapalipanno’’tiādikañcettha (ma. ni. 1.87) suttapadaṃ anussaritabbaṃ.
൩൨൪-൫. ഏവം ബാലസേവനായ ബാലസ്സ പരം നിജ്ഝാപേതും അസമത്ഥതായ പാകടകരണത്ഥം ഉപമം വത്വാ ഇദാനി ‘‘യോ താദിസം ഭജതി അപ്പമത്തോ’’തി ഏത്ഥ വുത്തസ്സ പണ്ഡിതസ്സ പരേ നിജ്ഝാപേതും സമത്ഥതായ പാകടകരണത്ഥം ‘‘യഥാപി നാവ’’ന്തി ഗാഥാദ്വയമാഹ. തത്ഥ ഫിയേനാതി ദബ്ബിപദരേന. രിത്തേനാതി വേളുദണ്ഡേന. തത്ഥാതി തസ്സം നാവായം. തത്രൂപയഞ്ഞൂതി തസ്സാ നാവായ ആഹരണപടിഹരണാദിഉപായജാനനേന മഗ്ഗപടിപാദനേന ഉപായഞ്ഞൂ. സിക്ഖിതസിക്ഖതായ സുകുസലഹത്ഥതായ ച കുസലോ. ഉപ്പന്നുപദ്ദവപടികാരസമത്ഥതായ മുതീമാ. വേദഗൂതി വേദസങ്ഖാതേഹി ചതൂഹി മഗ്ഗഞാണേഹി ഗതോ. ഭാവിതത്തോതി തായേവ മഗ്ഗഭാവനായ ഭാവിതചിത്തോ. ബഹുസ്സുതോതി പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ. അവേധധമ്മോതി അട്ഠഹി ലോകധമ്മേഹി അകമ്പനിയസഭാവോ. സോതാവധാനൂപനിസൂപപന്നേതി സോതഓദഹനേന ച മഗ്ഗഫലാനം ഉപനിസ്സയേന ച ഉപപന്നേ. സേസം ഉത്താനപദത്ഥമേവ. അധിപ്പായയോജനാപി സക്കാ പുരിമനയേനേവ ജാനിതുന്തി ന വിത്ഥാരിതാ.
324-5. Evaṃ bālasevanāya bālassa paraṃ nijjhāpetuṃ asamatthatāya pākaṭakaraṇatthaṃ upamaṃ vatvā idāni ‘‘yo tādisaṃ bhajati appamatto’’ti ettha vuttassa paṇḍitassa pare nijjhāpetuṃ samatthatāya pākaṭakaraṇatthaṃ ‘‘yathāpi nāva’’nti gāthādvayamāha. Tattha phiyenāti dabbipadarena. Rittenāti veḷudaṇḍena. Tatthāti tassaṃ nāvāyaṃ. Tatrūpayaññūti tassā nāvāya āharaṇapaṭiharaṇādiupāyajānanena maggapaṭipādanena upāyaññū. Sikkhitasikkhatāya sukusalahatthatāya ca kusalo. Uppannupaddavapaṭikārasamatthatāya mutīmā. Vedagūti vedasaṅkhātehi catūhi maggañāṇehi gato. Bhāvitattoti tāyeva maggabhāvanāya bhāvitacitto. Bahussutoti pubbe vuttanayeneva. Avedhadhammoti aṭṭhahi lokadhammehi akampaniyasabhāvo. Sotāvadhānūpanisūpapanneti sotaodahanena ca maggaphalānaṃ upanissayena ca upapanne. Sesaṃ uttānapadatthameva. Adhippāyayojanāpi sakkā purimanayeneva jānitunti na vitthāritā.
൩൨൬. ഏവം പണ്ഡിതസ്സ പരേ നിജ്ഝാപേതും സമത്ഥഭാവപാകടകരണത്ഥം ഉപമം വത്വാ തസ്സാ പണ്ഡിതസേവനായ നിയോജേന്തോ ‘‘തസ്മാ ഹവേ’’തി ഇമം അവസാനഗാഥമാഹ. തത്രായം സങ്ഖേപത്ഥോ – യസ്മാ ഉപനിസ്സയസമ്പന്നാ പണ്ഡിതസേവനേന വിസേസം പാപുണന്തി, തസ്മാ ഹവേ സപ്പുരിസം ഭജേഥ. കീദിസം സപ്പുരിസം ഭജേഥ? മേധാവിനഞ്ചേവ ബഹുസ്സുതഞ്ച, പഞ്ഞാസമ്പത്തിയാ ച മേധാവിനം വുത്തപ്പകാരസുതദ്വയേന ച ബഹുസ്സുതം. താദിസഞ്ഹി ഭജമാനോ തേന ഭാസിതസ്സ ധമ്മസ്സ അഞ്ഞായ അത്ഥം ഏവം ഞത്വാ ച യഥാനുസിട്ഠം പടിപജ്ജമാനോ തായ പടിപത്തിയാ പടിവേധവസേന വിഞ്ഞാതധമ്മോ സോ മഗ്ഗഫലനിബ്ബാനപ്പഭേദം ലോകുത്തരസുഖം ലഭേഥ അധിഗച്ഛേയ്യ പാപുണേയ്യാതി അരഹത്തനികൂടേന ദേസനം സമാപേസീതി.
326. Evaṃ paṇḍitassa pare nijjhāpetuṃ samatthabhāvapākaṭakaraṇatthaṃ upamaṃ vatvā tassā paṇḍitasevanāya niyojento ‘‘tasmā have’’ti imaṃ avasānagāthamāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yasmā upanissayasampannā paṇḍitasevanena visesaṃ pāpuṇanti, tasmā have sappurisaṃ bhajetha. Kīdisaṃ sappurisaṃ bhajetha? Medhāvinañceva bahussutañca, paññāsampattiyā ca medhāvinaṃ vuttappakārasutadvayena ca bahussutaṃ. Tādisañhi bhajamāno tena bhāsitassa dhammassa aññāya atthaṃ evaṃ ñatvā ca yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno tāya paṭipattiyā paṭivedhavasena viññātadhammo so maggaphalanibbānappabhedaṃ lokuttarasukhaṃ labhetha adhigaccheyya pāpuṇeyyāti arahattanikūṭena desanaṃ samāpesīti.
പരമത്ഥജോതികായ ഖുദ്ദക-അട്ഠകഥായ
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
സുത്തനിപാത-അട്ഠകഥായ ധമ്മസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Suttanipāta-aṭṭhakathāya dhammasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / സുത്തനിപാതപാളി • Suttanipātapāḷi / ൮. നാവാസുത്തം • 8. Nāvāsuttaṃ