Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ൪. ധമ്മട്ഠിതിഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ

    4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddesavaṇṇanā

    ൪൫. ധമ്മട്ഠിതിഞാണനിദ്ദേസേ അവിജ്ജാസങ്ഖാരാനം ഉപ്പാദട്ഠിതീതിആദീസു തിട്ഠന്തി ഏതായ സങ്ഖാരാതി ഠിതി. കാ സാ? അവിജ്ജാ. സാ ഹി സങ്ഖാരാനം ഉപ്പാദായ നിബ്ബത്തിയാ ഠിതി കാരണന്തി ഉപ്പാദട്ഠിതി. ഉപ്പന്നാനം പവത്തിയാപി കാരണന്തി പവത്തട്ഠിതി. കിഞ്ചാപി ഹി ജനകപച്ചയസ്സ ജനനക്ഖണേയേവ കിച്ചാനുഭാവോ ഹോതി, തേന പന ജനിതാനംയേവ പവത്തത്താ സകക്ഖണേ പവത്തിയാപി കാരണം നാമ ഹോതി, സന്തതിവസേന വാ പവത്തിയാ കാരണന്തി അത്ഥോ . പവത്തന്തി ച നപുംസകേ ഭാവവചനമേതം, തസ്മാ പവത്തം പവത്തീതി അത്ഥതോ ഏകം. പവത്തിസദ്ദസ്സ പന പാകടത്താ തേന യോജേത്വാ അത്ഥോ വുത്തോ. ഭാവേപി ഠിതിസദ്ദസ്സ സിജ്ഝനതോ ന ഇധ ഭാവേ ഠിതിസദ്ദോ, കാരണേ ഠിതിസദ്ദോതി ദസ്സനത്തം നിമിത്തട്ഠിതീതി വുത്തം, നിമിത്തഭൂതാ ഠിതീതി അത്ഥോ, കാരണഭൂതാതി വുത്തം ഹോതി. ന കേവലം നിമിത്തമത്തം ഹോതി, അഥ ഖോ സങ്ഖാരജനനേ സബ്യാപാരാ വിയ ഹുത്വാ ആയൂഹതി വായമതീതി പച്ചയസമത്ഥതം ദസ്സേന്തോ ആയൂഹനട്ഠിതീതി ആഹ, ആയൂഹനഭൂതാ ഠിതീതി അത്ഥോ. യസ്മാ അവിജ്ജാ സങ്ഖാരേ ഉപ്പാദയമാനാ ഉപ്പാദേ സംയോജേതി നാമ, ഘടേതീതി അത്ഥോ. സങ്ഖാരേ പവത്തയമാനാ പവത്തിയം പലിബുന്ധതി നാമ, ബന്ധതീതി അത്ഥോ. തസ്മാ സഞ്ഞോഗട്ഠിതി പലിബോധട്ഠിതീതി വുത്താ. സഞ്ഞോഗഭൂതാ ഠിതി, പലിബോധഭൂതാ ഠിതീതി അത്ഥോ. യസ്മാ അവിജ്ജാവ സങ്ഖാരേ ഉപ്പാദയമാനാ ഉപ്പാദായ പവത്തിയാ ച മൂലകാരണട്ഠേന സമുദയോ നാമ, സമുദയഭൂതാ ഠിതീതി സമുദയട്ഠിതി, മൂലകാരണഭൂതാ ഠിതീതി അത്ഥോ. അവിജ്ജാവ സങ്ഖാരാനം ഉപ്പാദേ ജനകപച്ചയത്താ, പവത്തിയം ഉപത്ഥമ്ഭകപച്ചയത്താ ഹേതുട്ഠിതി പച്ചയട്ഠിതീതി വുത്താ, ഹേതുഭൂതാ ഠിതി, പച്ചയഭൂതാ ഠിതീതി അത്ഥോ. ജനകപച്ചയോ ഹി ഹേതൂതി, ഉപത്ഥമ്ഭകോ പച്ചയോതി വുച്ചതി. ഏവം സേസേസുപി യോജേതബ്ബം.

    45. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddese avijjāsaṅkhārānaṃ uppādaṭṭhitītiādīsu tiṭṭhanti etāya saṅkhārāti ṭhiti. Kā sā? Avijjā. Sā hi saṅkhārānaṃ uppādāya nibbattiyā ṭhiti kāraṇanti uppādaṭṭhiti. Uppannānaṃ pavattiyāpi kāraṇanti pavattaṭṭhiti. Kiñcāpi hi janakapaccayassa jananakkhaṇeyeva kiccānubhāvo hoti, tena pana janitānaṃyeva pavattattā sakakkhaṇe pavattiyāpi kāraṇaṃ nāma hoti, santativasena vā pavattiyā kāraṇanti attho . Pavattanti ca napuṃsake bhāvavacanametaṃ, tasmā pavattaṃ pavattīti atthato ekaṃ. Pavattisaddassa pana pākaṭattā tena yojetvā attho vutto. Bhāvepi ṭhitisaddassa sijjhanato na idha bhāve ṭhitisaddo, kāraṇe ṭhitisaddoti dassanattaṃ nimittaṭṭhitīti vuttaṃ, nimittabhūtā ṭhitīti attho, kāraṇabhūtāti vuttaṃ hoti. Na kevalaṃ nimittamattaṃ hoti, atha kho saṅkhārajanane sabyāpārā viya hutvā āyūhati vāyamatīti paccayasamatthataṃ dassento āyūhanaṭṭhitīti āha, āyūhanabhūtā ṭhitīti attho. Yasmā avijjā saṅkhāre uppādayamānā uppāde saṃyojeti nāma, ghaṭetīti attho. Saṅkhāre pavattayamānā pavattiyaṃ palibundhati nāma, bandhatīti attho. Tasmā saññogaṭṭhiti palibodhaṭṭhitīti vuttā. Saññogabhūtā ṭhiti, palibodhabhūtā ṭhitīti attho. Yasmā avijjāva saṅkhāre uppādayamānā uppādāya pavattiyā ca mūlakāraṇaṭṭhena samudayo nāma, samudayabhūtā ṭhitīti samudayaṭṭhiti, mūlakāraṇabhūtā ṭhitīti attho. Avijjāva saṅkhārānaṃ uppāde janakapaccayattā, pavattiyaṃ upatthambhakapaccayattā hetuṭṭhiti paccayaṭṭhitīti vuttā, hetubhūtā ṭhiti, paccayabhūtā ṭhitīti attho. Janakapaccayo hi hetūti, upatthambhako paccayoti vuccati. Evaṃ sesesupi yojetabbaṃ.

    ഭവോ ജാതിയാ, ജാതി ജരാമരണസ്സാതി ഏത്ഥ പന ഉപ്പാദട്ഠിതി സഞ്ഞോഗട്ഠിതി ഹേതുട്ഠിതീതി ഉപ്പാദവസേന യോജിതാനി പദാനി ജാതിജരാമരണവന്താനം ഖന്ധാനം വസേന പരിയായേന വുത്താനീതി വേദിതബ്ബാനി. കേചി പന ‘‘ഉപ്പാദായ ഠിതി ഉപ്പാദട്ഠിതീ’’തി ഏവമാദിനാ നയേനേത്ഥ അത്ഥം വണ്ണയന്തി. അവിജ്ജാ പച്ചയോതി അവിജ്ജായ സങ്ഖാരാനം പച്ചയഭാവം അപേക്ഖിത്വാ വുത്തം. അവിജ്ജായപി പച്ചയസമ്ഭൂതത്താ തസ്സാ അപി പച്ചയപരിഗ്ഗഹണദസ്സനത്ഥം ഉഭോപേതേ ധമ്മാ പച്ചയസമുപ്പന്നാതി പച്ചയപരിഗ്ഗഹേ പഞ്ഞാതി വുത്തം. ഏവം സേസേസുപി യോജേതബ്ബം. ജാതി പച്ചയോ, ജരാമരണം പച്ചയസമുപ്പന്നന്തി പന പരിയായേന വുത്തം. അതീതമ്പി അദ്ധാനന്തി അതിക്കന്തമ്പി കാലം. അനാഗതമ്പി അദ്ധാനന്തി അപ്പത്തമ്പി കാലം. ഉഭയത്ഥാപി അച്ചന്തസംയോഗത്ഥേ ഉപയോഗവചനം.

    Bhavojātiyā, jāti jarāmaraṇassāti ettha pana uppādaṭṭhiti saññogaṭṭhiti hetuṭṭhitīti uppādavasena yojitāni padāni jātijarāmaraṇavantānaṃ khandhānaṃ vasena pariyāyena vuttānīti veditabbāni. Keci pana ‘‘uppādāya ṭhiti uppādaṭṭhitī’’ti evamādinā nayenettha atthaṃ vaṇṇayanti. Avijjā paccayoti avijjāya saṅkhārānaṃ paccayabhāvaṃ apekkhitvā vuttaṃ. Avijjāyapi paccayasambhūtattā tassā api paccayapariggahaṇadassanatthaṃ ubhopete dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññāti vuttaṃ. Evaṃ sesesupi yojetabbaṃ. Jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannanti pana pariyāyena vuttaṃ. Atītampi addhānanti atikkantampi kālaṃ. Anāgatampi addhānanti appattampi kālaṃ. Ubhayatthāpi accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ.

    ൪൬. ഇദാനി നവാകാരവാരാനന്തരം തേ നവാകാരേ വിഹായ ഹേതുപടിച്ചപച്ചയപദേഹേവ യോജേത്വാ അവിജ്ജാ ഹേതു, സങ്ഖാരാ ഹേതുസമുപ്പന്നാതിആദയോ തയോ വാരാ നിദ്ദിട്ഠാ. നവാകാരവാരേ ജനകഉപത്ഥമ്ഭകവസേന പച്ചയോ വുത്തോ. ഇധ പന ഹേതുവാരസ്സ പച്ചയവാരസ്സ ച വിസും ആഗതത്താ ഹേതൂതി ജനകപച്ചയത്തം, പച്ചയോതി ഉപത്ഥമ്ഭകപച്ചയത്തം വേദിതബ്ബം ഏകേകസ്സാപി അവിജ്ജാദികസ്സ പച്ചയസ്സ ഉഭയഥാ സമ്ഭവതോ. പടിച്ചവാരേ അവിജ്ജാ പടിച്ചാതി അത്തനോ ഉപ്പാദേ സങ്ഖാരാനം അവിജ്ജാപേക്ഖത്താ സങ്ഖാരേഹി അവിജ്ജാ പടിമുഖം ഏതബ്ബാ ഗന്തബ്ബാതി പടിച്ചാ. ഏതേന അവിജ്ജായ സങ്ഖാരുപ്പാദനസമത്ഥതാ വുത്താ ഹോതി. സങ്ഖാരാ പടിച്ചസമുപ്പന്നാതി സങ്ഖാരാ അവിജ്ജം പടിച്ച തദഭിമുഖം പവത്തനതോ പടിമുഖം കത്വാ ന വിഹായ സമം ഉപ്പന്നാ. ഏവം സേസേസുപി ലിങ്ഗാനുരൂപേന യോജേതബ്ബം. അവിജ്ജാ പടിച്ചാതി ഉസ്സുക്കവസേന വാ പാഠോ, അത്ഥോ പനേത്ഥ അവിജ്ജാ അത്തനോ പച്ചയേ പടിച്ച പവത്താതി പാഠസേസവസേന യോജേതബ്ബോ. ഏവം സേസേസുപി. ചതൂസുപി ച ഏതേസു വാരേസു ദ്വാദസന്നം പടിച്ചസമുപ്പാദങ്ഗാനം പച്ചയസ്സേവ വസേന ധമ്മട്ഠിതിഞാണസ്സ നിദ്ദിസിതബ്ബത്താ അവിജ്ജാദീനം ഏകാദസന്നംയേവ അങ്ഗാനം വസേന ധമ്മട്ഠിതിഞാണം നിദ്ദിട്ഠം, ജരാമരണസ്സ പന അന്തേ ഠിതത്താ തസ്സ വസേന ന നിദ്ദിട്ഠം. ജരാമരണസ്സാപി സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാനം പച്ചയത്താ ജരാമരണം തേസം പച്ചയം കത്വാ ഉപപരിക്ഖമാനസ്സ തസ്സാപി ജരാമരണസ്സ വസേന ധമ്മട്ഠിതിഞാണം യുജ്ജതേവ.

    46. Idāni navākāravārānantaraṃ te navākāre vihāya hetupaṭiccapaccayapadeheva yojetvā avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannātiādayo tayo vārā niddiṭṭhā. Navākāravāre janakaupatthambhakavasena paccayo vutto. Idha pana hetuvārassa paccayavārassa ca visuṃ āgatattā hetūti janakapaccayattaṃ, paccayoti upatthambhakapaccayattaṃ veditabbaṃ ekekassāpi avijjādikassa paccayassa ubhayathā sambhavato. Paṭiccavāre avijjā paṭiccāti attano uppāde saṅkhārānaṃ avijjāpekkhattā saṅkhārehi avijjā paṭimukhaṃ etabbā gantabbāti paṭiccā. Etena avijjāya saṅkhāruppādanasamatthatā vuttā hoti. Saṅkhārā paṭiccasamuppannāti saṅkhārā avijjaṃ paṭicca tadabhimukhaṃ pavattanato paṭimukhaṃ katvā na vihāya samaṃ uppannā. Evaṃ sesesupi liṅgānurūpena yojetabbaṃ. Avijjā paṭiccāti ussukkavasena vā pāṭho, attho panettha avijjā attano paccaye paṭicca pavattāti pāṭhasesavasena yojetabbo. Evaṃ sesesupi. Catūsupi ca etesu vāresu dvādasannaṃ paṭiccasamuppādaṅgānaṃ paccayasseva vasena dhammaṭṭhitiñāṇassa niddisitabbattā avijjādīnaṃ ekādasannaṃyeva aṅgānaṃ vasena dhammaṭṭhitiñāṇaṃ niddiṭṭhaṃ, jarāmaraṇassa pana ante ṭhitattā tassa vasena na niddiṭṭhaṃ. Jarāmaraṇassāpi sokaparidevadukkhadomanassupāyāsānaṃ paccayattā jarāmaraṇaṃ tesaṃ paccayaṃ katvā upaparikkhamānassa tassāpi jarāmaraṇassa vasena dhammaṭṭhitiñāṇaṃ yujjateva.

    ൪൭. ഇദാനി താനേവ ദ്വാദസ പടിച്ചസമുപ്പാദങ്ഗാനി വീസതിആകാരവസേന വിഭജിത്വാ ചതുസങ്ഖേപതിയദ്ധതിസന്ധിയോ ദസ്സേത്വാ ധമ്മട്ഠിതിഞാണം നിദ്ദിസിതുകാമോ പുരിമകമ്മഭവസ്മിന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ പുരിമകമ്മഭവസ്മിന്തി പുരിമേ കമ്മഭവേ, അതീതജാതിയം കമ്മഭവേ കരിയമാനേതി അത്ഥോ. മോഹോ അവിജ്ജാതി യോ തദാ ദുക്ഖാദീസു മോഹോ, യേന മൂള്ഹോ കമ്മം കരോതി, സാ അവിജ്ജാ. ആയൂഹനാ സങ്ഖാരാതി തം കമ്മം കരോന്തസ്സ പുരിമചേതനായോ, യഥാ ‘‘ദാനം ദസ്സാമീ’’തി ചിത്തം ഉപ്പാദേത്വാ മാസമ്പി സംവച്ഛരമ്പി ദാനൂപകരണാനി സജ്ജേന്തസ്സ ഉപ്പന്നാ പുരിമചേതനായോ. പടിഗ്ഗാഹകാനം പന ഹത്ഥേ ദക്ഖിണം പതിട്ഠാപയതോ ചേതനാ ഭവോതി വുച്ചതി. ഏകാവജ്ജനേസു വാ ഛസു ജവനേസു ചേതനാ ആയൂഹനാ സങ്ഖാരാ നാമ, സത്തമജവനേ ചേതനാ ഭവോ. യാ കാചി വാ പന ചേതനാ ഭവോ, തംസമ്പയുത്താ ആയൂഹനാ സങ്ഖാരാ നാമ.

    47. Idāni tāneva dvādasa paṭiccasamuppādaṅgāni vīsatiākāravasena vibhajitvā catusaṅkhepatiyaddhatisandhiyo dassetvā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ niddisitukāmo purimakammabhavasmintiādimāha. Tattha purimakammabhavasminti purime kammabhave, atītajātiyaṃ kammabhave kariyamāneti attho. Moho avijjāti yo tadā dukkhādīsu moho, yena mūḷho kammaṃ karoti, sā avijjā. Āyūhanā saṅkhārāti taṃ kammaṃ karontassa purimacetanāyo, yathā ‘‘dānaṃ dassāmī’’ti cittaṃ uppādetvā māsampi saṃvaccharampi dānūpakaraṇāni sajjentassa uppannā purimacetanāyo. Paṭiggāhakānaṃ pana hatthe dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpayato cetanā bhavoti vuccati. Ekāvajjanesu vā chasu javanesu cetanā āyūhanā saṅkhārā nāma, sattamajavane cetanā bhavo. Yā kāci vā pana cetanā bhavo, taṃsampayuttā āyūhanā saṅkhārā nāma.

    നികന്തി തണ്ഹാതി യാ കമ്മം കരോന്തസ്സ തസ്സ ഫലേ ഉപപത്തിഭവേ നികാമനാ പത്ഥനാ, സാ തണ്ഹാ നാമ. ഉപഗമനം ഉപാദാനന്തി യം കമ്മഭവസ്സ പച്ചയഭൂതം ‘‘ഇമസ്മിം നാമ കമ്മേ കതേ കാമാ സമ്പജ്ജന്തീ’’തി വാ ‘‘ഇദം കത്വാ അസുകസ്മിം നാമ ഠാനേ കാമേ സേവിസ്സാമീ’’തി വാ ‘‘അത്താ ഉച്ഛിന്നോ സുഉച്ഛിന്നോ ഹോതീ’’തി വാ ‘‘സുഖീ ഹോതിം വിഗതപരിളാഹോ’’തി വാ ‘‘സീലബ്ബതം സുഖേന പരിപൂരതീ’’തി വാ പവത്തം ഉപഗമനം ദള്ഹഗഹണം, ഇദം ഉപാദാനം നാമ. ചേതനാ ഭവോതി ആയൂഹനാവസാനേ വുത്താ ചേതനാ ഭവോ നാമ. പുരിമകമ്മഭവസ്മിന്തി അതീതജാതിയാ കമ്മഭവേ കരിയമാനേ പവത്താ. ഇധ പടിസന്ധിയാ പച്ചയാതി പച്ചുപ്പന്നപടിസന്ധിയാ പച്ചയഭൂതാ.

    Nikanti taṇhāti yā kammaṃ karontassa tassa phale upapattibhave nikāmanā patthanā, sā taṇhā nāma. Upagamanaṃ upādānanti yaṃ kammabhavassa paccayabhūtaṃ ‘‘imasmiṃ nāma kamme kate kāmā sampajjantī’’ti vā ‘‘idaṃ katvā asukasmiṃ nāma ṭhāne kāme sevissāmī’’ti vā ‘‘attā ucchinno suucchinno hotī’’ti vā ‘‘sukhī hotiṃ vigatapariḷāho’’ti vā ‘‘sīlabbataṃ sukhena paripūratī’’ti vā pavattaṃ upagamanaṃ daḷhagahaṇaṃ, idaṃ upādānaṃ nāma. Cetanā bhavoti āyūhanāvasāne vuttā cetanā bhavo nāma. Purimakammabhavasminti atītajātiyā kammabhave kariyamāne pavattā. Idha paṭisandhiyā paccayāti paccuppannapaṭisandhiyā paccayabhūtā.

    ഇധ പടിസന്ധി വിഞ്ഞാണന്തി യം പച്ചുപ്പന്നഭവസ്സ ഭവന്തരപടിസന്ധാനവസേന ഉപ്പന്നത്താ പടിസന്ധീതി വുച്ചതി, തം വിഞ്ഞാണം. ഓക്കന്തി നാമരൂപന്തി യാ ഗബ്ഭേ രൂപാരൂപധമ്മാനം ഓക്കന്തി ആഗന്ത്വാ പവിസനം വിയ, ഇദം നാമരൂപം. പസാദോ ആയതനന്തി യോ പസന്നഭാവോ, ഇദം ആയതനം. ജാതിഗ്ഗഹണേന ഏകവചനം കതം. ഏതേന ചക്ഖാദീനി പഞ്ചായതനാനി വുത്താനി. ‘‘പഭസ്സരമിദം, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തം, തഞ്ച ഖോ ആഗന്തുകേഹി ഉപക്കിലേസേഹി ഉപക്കിലിട്ഠ’’ന്തി (അ॰ നി॰ ൧.൪൯) ഏത്ഥ ഭവങ്ഗചിത്തം അധിപ്പേതന്തി വചനതോ ഇധാപി മനായതനസ്സ വിപാകഭൂതത്താ, തസ്സ ച കിലേസകാലുസ്സിയാഭാവേന പസന്നത്താ പസാദവചനേന മനായതനമ്പി വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. ഫുട്ഠോ ഫസ്സോതി യോ ആരമ്മണം ഫുട്ഠോ ഫുസന്തോ ഉപ്പന്നോ, അയം ഫസ്സോ. വേദയിതം വേദനാതി യം പടിസന്ധിവിഞ്ഞാണേന വാ സളായതനപച്ചയേന വാ ഫസ്സേന സഹ ഉപ്പന്നം വിപാകവേദയിതം, അയം വേദനാ. ഇധുപപത്തിഭവസ്മിം പുരേകതസ്സ കമ്മസ്സ പച്ചയാതി പച്ചുപ്പന്നേ വിപാകഭവേ അതീതജാതിയം കതസ്സ കമ്മസ്സ പച്ചയേന പവത്തന്തീതി അത്ഥോ.

    Idha paṭisandhi viññāṇanti yaṃ paccuppannabhavassa bhavantarapaṭisandhānavasena uppannattā paṭisandhīti vuccati, taṃ viññāṇaṃ. Okkanti nāmarūpanti yā gabbhe rūpārūpadhammānaṃ okkanti āgantvā pavisanaṃ viya, idaṃ nāmarūpaṃ. Pasādo āyatananti yo pasannabhāvo, idaṃ āyatanaṃ. Jātiggahaṇena ekavacanaṃ kataṃ. Etena cakkhādīni pañcāyatanāni vuttāni. ‘‘Pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ, tañca kho āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’nti (a. ni. 1.49) ettha bhavaṅgacittaṃ adhippetanti vacanato idhāpi manāyatanassa vipākabhūtattā, tassa ca kilesakālussiyābhāvena pasannattā pasādavacanena manāyatanampi vuttanti veditabbaṃ. Phuṭṭho phassoti yo ārammaṇaṃ phuṭṭho phusanto uppanno, ayaṃ phasso. Vedayitaṃ vedanāti yaṃ paṭisandhiviññāṇena vā saḷāyatanapaccayena vā phassena saha uppannaṃ vipākavedayitaṃ, ayaṃ vedanā. Idhupapattibhavasmiṃ purekatassa kammassa paccayāti paccuppanne vipākabhave atītajātiyaṃ katassa kammassa paccayena pavattantīti attho.

    ഇധ പരിപക്കത്താ ആയതനാനന്തി പരിപക്കായതനസ്സ കമ്മകരണകാലേ മോഹാദയോ ദസ്സിതാ. ആയതിം പടിസന്ധിയാതി അനാഗതേ പടിസന്ധിയാ. ആയതിം പടിസന്ധി വിഞ്ഞാണന്തിആദീനി വുത്തത്ഥാനി.

    Idha paripakkattā āyatanānanti paripakkāyatanassa kammakaraṇakāle mohādayo dassitā. Āyatiṃ paṭisandhiyāti anāgate paṭisandhiyā. Āyatiṃ paṭisandhi viññāṇantiādīni vuttatthāni.

    കഥം പന ദ്വാദസഹി പടിച്ചസമുപ്പാദങ്ഗേഹി ഇമേ വീസതി ആകാരാ ഗഹിതാ ഹോന്തീതി? അവിജ്ജാ സങ്ഖാരാതി ഇമേ ദ്വേ അതീതഹേതുയോ സരൂപതോ വുത്താ. യസ്മാ പന അവിദ്വാ പരിതസ്സതി, പരിതസ്സിതോ ഉപാദിയതി, തസ്സുപാദാനപച്ചയാ ഭവോ, തസ്മാ തേഹി ദ്വീഹി ഗഹിതേഹി തണ്ഹുപാദാനഭവാപി ഗഹിതാവ ഹോന്തി. പച്ചുപ്പന്നേ വിഞ്ഞാണനാമരൂപസളായതനഫസ്സവേദനാ സരൂപതോ വുത്തായേവ. തണ്ഹുപാദാനഭവാ പച്ചുപ്പന്നഹേതുയോ സരൂപതോ വുത്താ . ഭവേ പന ഗഹിതേ തസ്സ പുബ്ബഭാഗാ തംസമ്പയുത്താ വാ സങ്ഖാരാ ഗഹിതാവ ഹോന്തി, തണ്ഹുപാദാനഗ്ഗഹണേന ച തംസമ്പയുത്താ. യായ വാ മൂള്ഹോ കമ്മം കരോതി, സാ അവിജ്ജാ ഗഹിതാവ ഹോതി. അനാഗതേ ജാതി ജരാമരണന്തി ദ്വേ സരൂപേന വുത്താനി, ജാതിജരാമരണഗ്ഗഹണേനേവ പന വിഞ്ഞാണാദീനി പഞ്ച അനാഗതഫലാനി ഗഹിതാനേവ ഹോന്തി. തേസംയേവ ഹി ജാതിജരാമരണാനീതി ഏവം ദ്വാദസഹി അങ്ഗേഹി വീസതി ആകാരാ ഗഹിതാ ഹോന്തി.

    Kathaṃ pana dvādasahi paṭiccasamuppādaṅgehi ime vīsati ākārā gahitā hontīti? Avijjā saṅkhārāti ime dve atītahetuyo sarūpato vuttā. Yasmā pana avidvā paritassati, paritassito upādiyati, tassupādānapaccayā bhavo, tasmā tehi dvīhi gahitehi taṇhupādānabhavāpi gahitāva honti. Paccuppanne viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanā sarūpato vuttāyeva. Taṇhupādānabhavā paccuppannahetuyo sarūpato vuttā . Bhave pana gahite tassa pubbabhāgā taṃsampayuttā vā saṅkhārā gahitāva honti, taṇhupādānaggahaṇena ca taṃsampayuttā. Yāya vā mūḷho kammaṃ karoti, sā avijjā gahitāva hoti. Anāgate jāti jarāmaraṇanti dve sarūpena vuttāni, jātijarāmaraṇaggahaṇeneva pana viññāṇādīni pañca anāgataphalāni gahitāneva honti. Tesaṃyeva hi jātijarāmaraṇānīti evaṃ dvādasahi aṅgehi vīsati ākārā gahitā honti.

    ‘‘അതീതേ ഹേതവോ പഞ്ച, ഇദാനി ഫലപഞ്ചകം;

    ‘‘Atīte hetavo pañca, idāni phalapañcakaṃ;

    ഇദാനി ഹേതവോ പഞ്ച, ആയതിം ഫലപഞ്ചക’’ന്തി. –

    Idāni hetavo pañca, āyatiṃ phalapañcaka’’nti. –

    ഗാഥായ അയമേവത്ഥോ വുത്തോ. ഇതിമേതി ഇതി ഇമേ. ഇതി ഇമേതി വാ പാഠോ.

    Gāthāya ayamevattho vutto. Itimeti iti ime. Iti imeti vā pāṭho.

    ചതുസങ്ഖേപേതി ചതുരോ രാസീ. അതീതേ പഞ്ച ഹേതുധമ്മാ ഏകോ ഹേതുസങ്ഖേപോ, പച്ചുപ്പന്നേ പഞ്ച ഫലധമ്മാ ഏകോ ഫലസങ്ഖേപോ, പച്ചുപ്പന്നേ പഞ്ച ഹേതുധമ്മാ ഏകോ ഹേതുസങ്ഖേപോ, അനാഗതേ പഞ്ച ഫലധമ്മാ ഏകോ ഫലസങ്ഖേപോ.

    Catusaṅkhepeti caturo rāsī. Atīte pañca hetudhammā eko hetusaṅkhepo, paccuppanne pañca phaladhammā eko phalasaṅkhepo, paccuppanne pañca hetudhammā eko hetusaṅkhepo, anāgate pañca phaladhammā eko phalasaṅkhepo.

    തയോ അദ്ധേതി തയോ കാലേ. പഠമപഞ്ചകവസേന അതീതകാലോ, ദുതിയതതിയപഞ്ചകവസേന പച്ചുപ്പന്നകാലോ, ചതുത്ഥപഞ്ചകവസേന അനാഗതകാലോ വേദിതബ്ബോ.

    Tayo addheti tayo kāle. Paṭhamapañcakavasena atītakālo, dutiyatatiyapañcakavasena paccuppannakālo, catutthapañcakavasena anāgatakālo veditabbo.

    തിസന്ധിന്തി തയോ സന്ധയോ അസ്സാതി തിസന്ധി, തം തിസന്ധിം. അതീതഹേതുപച്ചുപ്പന്നഫലാനമന്തരാ ഏകോ ഹേതുഫലസന്ധി, പച്ചുപ്പന്നഫലഅനാഗതഹേതൂനമന്തരാ ഏകോ ഫലഹേതുസന്ധി, പച്ചുപ്പന്നഹേതുഅനാഗതഫലാനമന്തരാ ഏകോ ഹേതുഫലസന്ധി.

    Tisandhinti tayo sandhayo assāti tisandhi, taṃ tisandhiṃ. Atītahetupaccuppannaphalānamantarā eko hetuphalasandhi, paccuppannaphalaanāgatahetūnamantarā eko phalahetusandhi, paccuppannahetuanāgataphalānamantarā eko hetuphalasandhi.

    പടിച്ചസമുപ്പാദപാളിയം സരൂപതോ ആഗതവസേന പന അവിജ്ജാസങ്ഖാരാ ഏകോ സങ്ഖേപോ, വിഞ്ഞാണനാമരൂപസളായതനഫസ്സവേദനാ ദുതിയോ, തണ്ഹുപാദാനഭവാ തതിയോ, ജാതിജരാമരണം ചതുത്ഥോ. അവിജ്ജാസങ്ഖാരാതി ദ്വേ അങ്ഗാനി അതീതകാലാനി, വിഞ്ഞാണാദീനി ഭവാവസാനാനി അട്ഠ പച്ചുപ്പന്നകാലാനി , ജാതിജരാമരണന്തി ദ്വേ അനാഗതകാലാനി. സങ്ഖാരവിഞ്ഞാണാനം അന്തരാ ഏകോ ഹേതുഫലസന്ധി, വേദനാതണ്ഹാനമന്തരാ ഏകോ ഫലഹേതുസന്ധി, ഭവജാതീനമന്തരാ ഏകോ ഹേതുഫലസന്ധി.

    Paṭiccasamuppādapāḷiyaṃ sarūpato āgatavasena pana avijjāsaṅkhārā eko saṅkhepo, viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanā dutiyo, taṇhupādānabhavā tatiyo, jātijarāmaraṇaṃ catuttho. Avijjāsaṅkhārāti dve aṅgāni atītakālāni, viññāṇādīni bhavāvasānāni aṭṭha paccuppannakālāni , jātijarāmaraṇanti dve anāgatakālāni. Saṅkhāraviññāṇānaṃ antarā eko hetuphalasandhi, vedanātaṇhānamantarā eko phalahetusandhi, bhavajātīnamantarā eko hetuphalasandhi.

    വീസതിയാ ആകാരേഹീതി വീസതിയാ കോട്ഠാസേഹി. ചതുസങ്ഖേപേ ച തയോ അദ്ധേ ച തിസന്ധിം പടിച്ചസമുപ്പാദഞ്ച വീസതിയാ ആകാരേഹി ജാനാതീതി സമ്ബന്ധോ.

    Vīsatiyāākārehīti vīsatiyā koṭṭhāsehi. Catusaṅkhepe ca tayo addhe ca tisandhiṃ paṭiccasamuppādañca vīsatiyā ākārehi jānātīti sambandho.

    ജാനാതീതി സുതാനുസാരേന ഭാവനാരമ്ഭഞാണേന ജാനാതി. പസ്സതീതി ഞാതമേവ ചക്ഖുനാ ദിട്ഠം വിയ ഹത്ഥതലേ ആമലകം വിയ ച ഫുടം കത്വാ ഞാണേനേവ പസ്സതി. അഞ്ഞാതീതി ദിട്ഠമരിയാദേനേവ ആസേവനം കരോന്തോ ഞാണേനേവ ജാനാതി. മരിയാദത്ഥോ ഹി ഏത്ഥ ആകാരോ. പടിവിജ്ഝതീതി ഭാവനാപാരിപൂരിയാ നിട്ഠം പാപേന്തോ ഞാണേനേവ പടിവേധം കരോതി. സലക്ഖണവസേന വാ ജാനാതി, സരസവസേന പസ്സതി, പച്ചുപട്ഠാനവസേന അഞ്ഞാതി, പദട്ഠാനവസേന പടിവിജ്ഝതി.

    Jānātīti sutānusārena bhāvanārambhañāṇena jānāti. Passatīti ñātameva cakkhunā diṭṭhaṃ viya hatthatale āmalakaṃ viya ca phuṭaṃ katvā ñāṇeneva passati. Aññātīti diṭṭhamariyādeneva āsevanaṃ karonto ñāṇeneva jānāti. Mariyādattho hi ettha ākāro. Paṭivijjhatīti bhāvanāpāripūriyā niṭṭhaṃ pāpento ñāṇeneva paṭivedhaṃ karoti. Salakkhaṇavasena vā jānāti, sarasavasena passati, paccupaṭṭhānavasena aññāti, padaṭṭhānavasena paṭivijjhati.

    തത്ഥ പടിച്ചസമുപ്പാദോതി പച്ചയധമ്മാ വേദിതബ്ബാ. പടിച്ചസമുപ്പന്നാ ധമ്മാതി തേഹി തേഹി പച്ചയേഹി നിബ്ബത്തധമ്മാ. കഥമിദം ജാനിതബ്ബന്തി ചേ? ഭഗവതോ വചനേന. ഭഗവതാ ഹി പടിച്ചസമുപ്പാദപടിച്ചസമുപ്പന്നധമ്മദേസനാസുത്തേ –

    Tattha paṭiccasamuppādoti paccayadhammā veditabbā. Paṭiccasamuppannā dhammāti tehi tehi paccayehi nibbattadhammā. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Bhagavato vacanena. Bhagavatā hi paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannadhammadesanāsutte –

    ‘‘കതമോ ച, ഭിക്ഖവേ, പടിച്ചസമുപ്പാദോ, ജാതിപച്ചയാ, ഭിക്ഖവേ, ജരാമരണം, ഉപ്പാദാ വാ തഥാഗതാനം അനുപ്പാദാ വാ തഥാഗതാനം ഠിതാവ സാ ധാതു ധമ്മട്ഠിതതാ ധമ്മനിയാമതാ ഇദപ്പച്ചയതാ, തം തഥാഗതോ അഭിസമ്ബുജ്ഝതി അഭിസമേതി, അഭിസമ്ബുജ്ഝിത്വാ അഭിസമേത്വാ ആചിക്ഖതി ദേസേതി പഞ്ഞാപേതി പട്ഠപേതി വിവരതി വിഭജതി ഉത്താനീകരോതി ‘പസ്സഥാ’തി ചാഹ. ജാതിപച്ചയാ, ഭിക്ഖവേ, ജരാമരണം, ഭവപച്ചയാ, ഭിക്ഖവേ, ജാതി…പേ॰… അവിജ്ജാപച്ചയാ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഖാരാ. ഉപ്പാദാ വാ തഥാഗതാനം…പേ॰… ഉത്താനീകരോതി ‘പസ്സഥാ’തി ചാഹ. അവിജ്ജാപച്ചയാ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഖാരാ. ഇതി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, യാ തത്രത ഥതാ അവിതഥതാ അനഞ്ഞഥതാ ഇദപ്പച്ചയതാ. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, പടിച്ചസമുപ്പാദോ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൨൦) –

    ‘‘Katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo, jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ, uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatā, taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti, abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti ‘passathā’ti cāha. Jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ, bhavapaccayā, bhikkhave, jāti…pe… avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā. Uppādā vā tathāgatānaṃ…pe… uttānīkaroti ‘passathā’ti cāha. Avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā. Iti kho, bhikkhave, yā tatrata thatā avitathatā anaññathatā idappaccayatā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, paṭiccasamuppādo’’ti (saṃ. ni. 2.20) –

    ഏവം പടിച്ചസമുപ്പാദം ദേസേന്തേന തഥതാദീഹി വേവചനേഹി പച്ചയധമ്മാവ പടിച്ചസമുപ്പാദോതി വുത്താ. തസ്മാ ജരാമരണാദീനം പച്ചയലക്ഖണോ പടിച്ചസമുപ്പാദോ, ദുക്ഖാനുബന്ധനരസോ കുമ്മഗ്ഗപച്ചുപട്ഠാനോ, അയമ്പി സപച്ചയത്താ അത്തനോ വിസേസപച്ചയപദട്ഠാനോ.

    Evaṃ paṭiccasamuppādaṃ desentena tathatādīhi vevacanehi paccayadhammāva paṭiccasamuppādoti vuttā. Tasmā jarāmaraṇādīnaṃ paccayalakkhaṇo paṭiccasamuppādo, dukkhānubandhanaraso kummaggapaccupaṭṭhāno, ayampi sapaccayattā attano visesapaccayapadaṭṭhāno.

    ഉപ്പാദാ വാ അനുപ്പാദാ വാതി ഉപ്പാദേ വാ അനുപ്പാദേ വാ, തഥാഗതേസു ഉപ്പന്നേസുപി അനുപ്പന്നേസുപീതി അത്ഥോ. ഠിതാവ സാ ധാതൂതി ഠിതോവ സോ പച്ചയസഭാവോ, ന കദാചി ജാതിജരാമരണസ്സ പച്ചയോ ന ഹോതീതി അത്ഥോ. ധമ്മട്ഠിതതാ ധമ്മനിയാമതാ ഇദപ്പച്ചയതാതി ജാതിപച്ചയോയേവ. ജാതിപച്ചയേന ഹി ജരാമരണസങ്ഖാതോ പച്ചയസമുപ്പന്നധമ്മോ തദായത്തതായ തിട്ഠതി, ജാതിപച്ചയോവ ജരാമരണധമ്മം നിയമേതി, തസ്മാ ജാതി ‘‘ധമ്മട്ഠിതതാ ധമ്മനിയാമതാ’’തി വുച്ചതി. ജാതിയേവ ഇമസ്സ ജരാമരണസ്സ പച്ചയോതി ഇദപ്പച്ചയോ, ഇദപ്പച്ചയോവ ഇദപ്പച്ചയതാ. തന്തി തം പച്ചയം. അഭിസമ്ബുജ്ഝതീതി ഞാണേന അഭിസമ്ബുജ്ഝതി. അഭിസമേതീതി ഞാണേന അഭിസമാഗച്ഛതി. ആചിക്ഖതീതി കഥേതി. ദേസേതീതി ദസ്സേതി. പഞ്ഞാപേതീതി ജാനാപേതി. പട്ഠപേതീതി ഞാണമുഖേ ഠപേതി. വിവരതീതി വിവരിത്വാ ദസ്സേതി. വിഭജതീതി വിഭാഗതോ ദസ്സേതി. ഉത്താനീകരോതീതി പാകടം കരോതി. ഇതി ഖോതി ഏവം ഖോ. യാ തത്രാതി യാ തേസു ‘‘ജാതിപച്ചയാ ജരാമരണ’’ന്തിആദീസു . സോ പനായം പടിച്ചസമുപ്പാദോ തേഹി തേഹി പച്ചയേഹി അനൂനാധികേഹേവ തസ്സ തസ്സ ധമ്മസ്സ സമ്ഭവതോ തഥതാതി, സാമഗ്ഗിം ഉപഗതേസു പച്ചയേസു മുഹുത്തമ്പി തതോ നിബ്ബത്തനധമ്മാനം അസമ്ഭവാഭാവതോ അവിതഥതാതി, അഞ്ഞധമ്മപച്ചയേഹി അഞ്ഞധമ്മാനുപ്പത്തിതോ അനഞ്ഞഥതാതി, യഥാവുത്താനം ഏതേസം ജരാമരണാദീനം പച്ചയതോ വാ പച്ചയസമൂഹതോ വാ ഇദപ്പച്ചയതാതി വുത്തോ. തത്രായം വചനത്ഥോ – ഇമേസം പച്ചയാ ഇദപ്പച്ചയാ, ഇദപ്പച്ചയാ ഏവ ഇദപ്പച്ചയതാ, ഇദപ്പച്ചയാനം വാ സമൂഹോ ഇദപ്പച്ചയതാ. ലക്ഖണം പനേത്ഥ സദ്ദസത്ഥതോ വേദിതബ്ബന്തി.

    Uppādāvā anuppādā vāti uppāde vā anuppāde vā, tathāgatesu uppannesupi anuppannesupīti attho. Ṭhitāva sā dhātūti ṭhitova so paccayasabhāvo, na kadāci jātijarāmaraṇassa paccayo na hotīti attho. Dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatāti jātipaccayoyeva. Jātipaccayena hi jarāmaraṇasaṅkhāto paccayasamuppannadhammo tadāyattatāya tiṭṭhati, jātipaccayova jarāmaraṇadhammaṃ niyameti, tasmā jāti ‘‘dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā’’ti vuccati. Jātiyeva imassa jarāmaraṇassa paccayoti idappaccayo, idappaccayova idappaccayatā. Tanti taṃ paccayaṃ. Abhisambujjhatīti ñāṇena abhisambujjhati. Abhisametīti ñāṇena abhisamāgacchati. Ācikkhatīti katheti. Desetīti dasseti. Paññāpetīti jānāpeti. Paṭṭhapetīti ñāṇamukhe ṭhapeti. Vivaratīti vivaritvā dasseti. Vibhajatīti vibhāgato dasseti. Uttānīkarotīti pākaṭaṃ karoti. Iti khoti evaṃ kho. Yā tatrāti yā tesu ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’ntiādīsu . So panāyaṃ paṭiccasamuppādo tehi tehi paccayehi anūnādhikeheva tassa tassa dhammassa sambhavato tathatāti, sāmaggiṃ upagatesu paccayesu muhuttampi tato nibbattanadhammānaṃ asambhavābhāvato avitathatāti, aññadhammapaccayehi aññadhammānuppattito anaññathatāti, yathāvuttānaṃ etesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayato vā paccayasamūhato vā idappaccayatāti vutto. Tatrāyaṃ vacanattho – imesaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatā. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthato veditabbanti.

    ധമ്മട്ഠിതിഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Dhammaṭṭhitiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൪. ധമ്മട്ഠിതിഞാണനിദ്ദേസോ • 4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact