| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๔. ธมฺมฎฺฐิติญาณนิเทฺทโส
4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddeso
๔๕. กถํ ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํ? อวิชฺชา สงฺขารานํ อุปฺปาทฎฺฐิติ จ ปวตฺตฎฺฐิติ จ นิมิตฺตฎฺฐิติ จ อายูหนฎฺฐิติ จ สโญฺญคฎฺฐิติ จ ปลิโพธฎฺฐิติ จ สมุทยฎฺฐิติ จ เหตุฎฺฐิติ จ ปจฺจยฎฺฐิติ จฯ อิเมหิ นวหากาเรหิ อวิชฺชา ปจฺจโย, สงฺขารา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ อวิชฺชา สงฺขารานํ อุปฺปาทฎฺฐิติ จ ปวตฺตฎฺฐิติ จ นิมิตฺตฎฺฐิติ จ อายูหนฎฺฐิติ จ สโญฺญคฎฺฐิติ จ ปลิโพธฎฺฐิติ จ สมุทยฎฺฐิติ จ เหตุฎฺฐิติ จ ปจฺจยฎฺฐิติ จฯ อิเมหิ นวหากาเรหิ อวิชฺชา ปจฺจโย, สงฺขารา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
45. Kathaṃ paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ? Avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
สงฺขารา วิญฺญาณสฺส…เป.… วิญฺญาณํ นามรูปสฺส… นามรูปํ สฬายตนสฺส… สฬายตนํ ผสฺสสฺส… ผโสฺส เวทนาย… เวทนา ตณฺหาย… ตณฺหา อุปาทานสฺส… อุปาทานํ ภวสฺส… ภโว ชาติยา… ชาติ ชรามรณสฺส อุปฺปาทฎฺฐิติ จ ปวตฺตฎฺฐิติ จ นิมิตฺตฎฺฐิติ จ อายูหนฎฺฐิติ จ สโญฺญคฎฺฐิติ จ ปลิโพธฎฺฐิติ จ สมุทยฎฺฐิติ จ เหตุฎฺฐิติ จ ปจฺจยฎฺฐิติ จฯ อิเมหิ นวหากาเรหิ ชาติ ปจฺจโย, ชรามรณํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ ชาติ ชรามรณสฺส อุปฺปาทฎฺฐิติ จ ปวตฺตฎฺฐิติ จ นิมิตฺตฎฺฐิติ จ อายูหนฎฺฐิติ จ สโญฺญคฎฺฐิติ จ ปลิโพธฎฺฐิติ จ สมุทยฎฺฐิติ จ เหตุฎฺฐิติ จ ปจฺจยฎฺฐิติ จฯ อิเมหิ นวหากาเรหิ ชาติ ปจฺจโย, ชรามรณํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
Saṅkhārā viññāṇassa…pe… viññāṇaṃ nāmarūpassa… nāmarūpaṃ saḷāyatanassa… saḷāyatanaṃ phassassa… phasso vedanāya… vedanā taṇhāya… taṇhā upādānassa… upādānaṃ bhavassa… bhavo jātiyā… jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
๔๖. อวิชฺชา เหตุ, สงฺขารา เหตุสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา เหตุสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ อวิชฺชา เหตุ, สงฺขารา เหตุสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา เหตุสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
46. Avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannā. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannā. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
สงฺขารา เหตุ, วิญฺญาณํ เหตุสมุปฺปนฺนํ…เป.… วิญฺญาณํ เหตุ, นามรูปํ เหตุสมุปฺปนฺนํ… นามรูปํ เหตุ, สฬายตนํ เหตุสมุปฺปนฺนํ… สฬายตนํ เหตุ, ผโสฺส เหตุสมุปฺปโนฺน… ผโสฺส เหตุ, เวทนา เหตุสมุปฺปนฺนา… เวทนา เหตุ, ตณฺหา เหตุสมุปฺปนฺนา… ตณฺหา เหตุ, อุปาทานํ เหตุสมุปฺปนฺนํ… อุปาทานํ เหตุ, ภโว เหตุสมุปฺปโนฺน… ภโว เหตุ, ชาติ เหตุสมุปฺปนฺนา… ชาติ เหตุ, ชรามรณํ เหตุสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา เหตุสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ ชาติ เหตุ, ชรามรณํ เหตุสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา เหตุสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
Saṅkhārā hetu, viññāṇaṃ hetusamuppannaṃ…pe… viññāṇaṃ hetu, nāmarūpaṃ hetusamuppannaṃ… nāmarūpaṃ hetu, saḷāyatanaṃ hetusamuppannaṃ… saḷāyatanaṃ hetu, phasso hetusamuppanno… phasso hetu, vedanā hetusamuppannā… vedanā hetu, taṇhā hetusamuppannā… taṇhā hetu, upādānaṃ hetusamuppannaṃ… upādānaṃ hetu, bhavo hetusamuppanno… bhavo hetu, jāti hetusamuppannā… jāti hetu, jarāmaraṇaṃ hetusamuppannaṃ. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti hetu, jarāmaraṇaṃ hetusamuppannaṃ. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
อวิชฺชา ปฎิจฺจา, สงฺขารา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ อวิชฺชา ปฎิจฺจา, สงฺขารา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
Avijjā paṭiccā, saṅkhārā paṭiccasamuppannā. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā paṭiccā, saṅkhārā paṭiccasamuppannā. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
สงฺขารา ปฎิจฺจา, วิญฺญาณํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ…เป.… วิญฺญาณํ ปฎิจฺจา, นามรูปํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ… นามรูปํ ปฎิจฺจา, สฬายตนํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ… สฬายตนํ ปฎิจฺจา, ผโสฺส ปฎิจฺจสมุปฺปโนฺน… ผโสฺส ปฎิจฺจา, เวทนา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนา… เวทนา ปฎิจฺจา, ตณฺหา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนา… ตณฺหา ปฎิจฺจา, อุปาทานํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ… อุปาทานํ ปฎิจฺจา, ภโว ปฎิจฺจสมุปฺปโนฺน… ภโว ปฎิจฺจา, ชาติ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนา… ชาติ ปฎิจฺจา, ชรามรณํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ ชาติ ปฎิจฺจา, ชรามรณํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
Saṅkhārā paṭiccā, viññāṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ…pe… viññāṇaṃ paṭiccā, nāmarūpaṃ paṭiccasamuppannaṃ… nāmarūpaṃ paṭiccā, saḷāyatanaṃ paṭiccasamuppannaṃ… saḷāyatanaṃ paṭiccā, phasso paṭiccasamuppanno… phasso paṭiccā, vedanā paṭiccasamuppannā… vedanā paṭiccā, taṇhā paṭiccasamuppannā… taṇhā paṭiccā, upādānaṃ paṭiccasamuppannaṃ… upādānaṃ paṭiccā, bhavo paṭiccasamuppanno… bhavo paṭiccā, jāti paṭiccasamuppannā… jāti paṭiccā, jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti paṭiccā, jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
อวิชฺชา ปจฺจโย, สงฺขารา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํ ฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ อวิชฺชา ปจฺจโย, สงฺขารา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
Avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ . Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
สงฺขารา ปจฺจยา, วิญฺญาณํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํ…เป.… วิญฺญาณํ ปจฺจโย, นามรูปํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํ… นามรูปํ ปจฺจโย, สฬายตนํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํ… สฬายตนํ ปจฺจโย, ผโสฺส ปจฺจยสมุปฺปโนฺน… ผโสฺส ปจฺจโย, เวทนา ปจฺจยสมุปฺปนฺนา… เวทนา ปจฺจโย, ตณฺหา ปจฺจยสมุปฺปนฺนา… ตณฺหา ปจฺจโย, อุปาทานํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํ… อุปาทานํ ปจฺจโย, ภโว ปจฺจยสมุปฺปโนฺน… ภโว ปจฺจโย, ชาติ ปจฺจยสมุปฺปนฺนา… ชาติ ปจฺจโย, ชรามรณํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ อตีตมฺปิ อทฺธานํ… อนาคตมฺปิ อทฺธานํ ชาติ ปจฺจโย, ชรามรณํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํฯ อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ – ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํฯ
Saṅkhārā paccayā, viññāṇaṃ paccayasamuppannaṃ…pe… viññāṇaṃ paccayo, nāmarūpaṃ paccayasamuppannaṃ… nāmarūpaṃ paccayo, saḷāyatanaṃ paccayasamuppannaṃ… saḷāyatanaṃ paccayo, phasso paccayasamuppanno… phasso paccayo, vedanā paccayasamuppannā… vedanā paccayo, taṇhā paccayasamuppannā… taṇhā paccayo, upādānaṃ paccayasamuppannaṃ… upādānaṃ paccayo, bhavo paccayasamuppanno… bhavo paccayo, jāti paccayasamuppannā… jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
๔๗. ปุริมกมฺมภวสฺมิํ โมโห อวิชฺชา, อายูหนา สงฺขารา, นิกนฺติ ตณฺหา, อุปคมนํ อุปาทานํ, เจตนา ภโวฯ อิเม ปญฺจ ธมฺมา ปุริมกมฺมภวสฺมิํ อิธ ปฎิสนฺธิยา ปจฺจยาฯ อิธ ปฎิสนฺธิ วิญฺญาณํ, โอกฺกนฺติ นามรูปํ, ปสาโท อายตนํ, ผุโฎฺฐ ผโสฺส, เวทยิตํ เวทนาฯ อิเม ปญฺจ ธมฺมา อิธุปปตฺติภวสฺมิํ ปุเรกตสฺส กมฺมสฺส ปจฺจยาฯ อิธ ปริปกฺกตฺตา อายตนานํ โมโห อวิชฺชา, อายูหนา สงฺขารา, นิกนฺติ ตณฺหา อุปคมนํ อุปาทานํ, เจตนา ภโวฯ อิเม ปญฺจ ธมฺมา อิธ กมฺมภวสฺมิํ อายติํ ปฎิสนฺธิยา ปจฺจยาฯ อายติํ ปฎิสนฺธิ วิญฺญาณํ, โอกฺกนฺติ นามรูปํ, ปสาโท อายตนํ, ผุโฎฺฐ ผโสฺส, เวทยิตํ เวทนาฯ อิเม ปญฺจ ธมฺมา อายติํ อุปปตฺติภวสฺมิํ อิธ กตสฺส กมฺมสฺส ปจฺจยาฯ อิติเม จตุสเงฺขเป ตโย อเทฺธ ติสนฺธิํ วีสติยา อากาเรหิ ปฎิจฺจสมุปฺปาทํ ชานาติ ปสฺสติ อญฺญาติ ปฎิวิชฺฌติฯ ตํ ญาตเฎฺฐน ญาณํ, ปชานนเฎฺฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺญา ธมฺมฎฺฐิติญาณํ’’ฯ
47. Purimakammabhavasmiṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā, nikanti taṇhā, upagamanaṃ upādānaṃ, cetanā bhavo. Ime pañca dhammā purimakammabhavasmiṃ idha paṭisandhiyā paccayā. Idha paṭisandhi viññāṇaṃ, okkanti nāmarūpaṃ, pasādo āyatanaṃ, phuṭṭho phasso, vedayitaṃ vedanā. Ime pañca dhammā idhupapattibhavasmiṃ purekatassa kammassa paccayā. Idha paripakkattā āyatanānaṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā, nikanti taṇhā upagamanaṃ upādānaṃ, cetanā bhavo. Ime pañca dhammā idha kammabhavasmiṃ āyatiṃ paṭisandhiyā paccayā. Āyatiṃ paṭisandhi viññāṇaṃ, okkanti nāmarūpaṃ, pasādo āyatanaṃ, phuṭṭho phasso, vedayitaṃ vedanā. Ime pañca dhammā āyatiṃ upapattibhavasmiṃ idha katassa kammassa paccayā. Itime catusaṅkhepe tayo addhe tisandhiṃ vīsatiyā ākārehi paṭiccasamuppādaṃ jānāti passati aññāti paṭivijjhati. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ’’.
ธมฺมฎฺฐิติญาณนิเทฺทโส จตุโตฺถฯ
Dhammaṭṭhitiñāṇaniddeso catuttho.
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๔. ธมฺมฎฺฐิติญาณนิเทฺทสวณฺณนา • 4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddesavaṇṇanā
