| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
4. ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණනිද්‌දෙසො
4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddeso
45. කථං පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං? අවිජ්‌ජා සඞ්‌ඛාරානං උප්‌පාදට්‌ඨිති ච පවත්‌තට්‌ඨිති ච නිමිත්‌තට්‌ඨිති ච ආයූහනට්‌ඨිති ච සඤ්‌ඤොගට්‌ඨිති ච පලිබොධට්‌ඨිති ච සමුදයට්‌ඨිති ච හෙතුට්‌ඨිති ච පච්‌චයට්‌ඨිති ච. ඉමෙහි නවහාකාරෙහි අවිජ්‌ජා පච්‌චයො, සඞ්‌ඛාරා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං අවිජ්‌ජා සඞ්‌ඛාරානං උප්‌පාදට්‌ඨිති ච පවත්‌තට්‌ඨිති ච නිමිත්‌තට්‌ඨිති ච ආයූහනට්‌ඨිති ච සඤ්‌ඤොගට්‌ඨිති ච පලිබොධට්‌ඨිති ච සමුදයට්‌ඨිති ච හෙතුට්‌ඨිති ච පච්‌චයට්‌ඨිති ච. ඉමෙහි නවහාකාරෙහි අවිජ්‌ජා පච්‌චයො, සඞ්‌ඛාරා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
45. Kathaṃ paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ? Avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
සඞ්‌ඛාරා විඤ්‌ඤාණස්‌ස…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං නාමරූපස්‌ස… නාමරූපං සළායතනස්‌ස… සළායතනං ඵස්‌සස්‌ස… ඵස්‌සො වෙදනාය… වෙදනා තණ්‌හාය… තණ්‌හා උපාදානස්‌ස… උපාදානං භවස්‌ස… භවො ජාතියා… ජාති ජරාමරණස්‌ස උප්‌පාදට්‌ඨිති ච පවත්‌තට්‌ඨිති ච නිමිත්‌තට්‌ඨිති ච ආයූහනට්‌ඨිති ච සඤ්‌ඤොගට්‌ඨිති ච පලිබොධට්‌ඨිති ච සමුදයට්‌ඨිති ච හෙතුට්‌ඨිති ච පච්‌චයට්‌ඨිති ච. ඉමෙහි නවහාකාරෙහි ජාති පච්‌චයො, ජරාමරණං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං ජාති ජරාමරණස්‌ස උප්‌පාදට්‌ඨිති ච පවත්‌තට්‌ඨිති ච නිමිත්‌තට්‌ඨිති ච ආයූහනට්‌ඨිති ච සඤ්‌ඤොගට්‌ඨිති ච පලිබොධට්‌ඨිති ච සමුදයට්‌ඨිති ච හෙතුට්‌ඨිති ච පච්‌චයට්‌ඨිති ච. ඉමෙහි නවහාකාරෙහි ජාති පච්‌චයො, ජරාමරණං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
Saṅkhārā viññāṇassa…pe… viññāṇaṃ nāmarūpassa… nāmarūpaṃ saḷāyatanassa… saḷāyatanaṃ phassassa… phasso vedanāya… vedanā taṇhāya… taṇhā upādānassa… upādānaṃ bhavassa… bhavo jātiyā… jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saññogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca. Imehi navahākārehi jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
46. අවිජ්‌ජා හෙතු, සඞ්‌ඛාරා හෙතුසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා හෙතුසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං අවිජ්‌ජා හෙතු, සඞ්‌ඛාරා හෙතුසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා හෙතුසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
46. Avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannā. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannā. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
සඞ්‌ඛාරා හෙතු, විඤ්‌ඤාණං හෙතුසමුප්‌පන්‌නං…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං හෙතු, නාමරූපං හෙතුසමුප්‌පන්‌නං… නාමරූපං හෙතු, සළායතනං හෙතුසමුප්‌පන්‌නං… සළායතනං හෙතු, ඵස්‌සො හෙතුසමුප්‌පන්‌නො… ඵස්‌සො හෙතු, වෙදනා හෙතුසමුප්‌පන්‌නා… වෙදනා හෙතු, තණ්‌හා හෙතුසමුප්‌පන්‌නා… තණ්‌හා හෙතු, උපාදානං හෙතුසමුප්‌පන්‌නං… උපාදානං හෙතු, භවො හෙතුසමුප්‌පන්‌නො… භවො හෙතු, ජාති හෙතුසමුප්‌පන්‌නා… ජාති හෙතු, ජරාමරණං හෙතුසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා හෙතුසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං ජාති හෙතු, ජරාමරණං හෙතුසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා හෙතුසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
Saṅkhārā hetu, viññāṇaṃ hetusamuppannaṃ…pe… viññāṇaṃ hetu, nāmarūpaṃ hetusamuppannaṃ… nāmarūpaṃ hetu, saḷāyatanaṃ hetusamuppannaṃ… saḷāyatanaṃ hetu, phasso hetusamuppanno… phasso hetu, vedanā hetusamuppannā… vedanā hetu, taṇhā hetusamuppannā… taṇhā hetu, upādānaṃ hetusamuppannaṃ… upādānaṃ hetu, bhavo hetusamuppanno… bhavo hetu, jāti hetusamuppannā… jāti hetu, jarāmaraṇaṃ hetusamuppannaṃ. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti hetu, jarāmaraṇaṃ hetusamuppannaṃ. Ubhopete dhammā hetusamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
අවිජ්‌ජා පටිච්‌චා, සඞ්‌ඛාරා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං අවිජ්‌ජා පටිච්‌චා, සඞ්‌ඛාරා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
Avijjā paṭiccā, saṅkhārā paṭiccasamuppannā. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā paṭiccā, saṅkhārā paṭiccasamuppannā. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
සඞ්‌ඛාරා පටිච්‌චා, විඤ්‌ඤාණං පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං පටිච්‌චා, නාමරූපං පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං… නාමරූපං පටිච්‌චා, සළායතනං පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං… සළායතනං පටිච්‌චා, ඵස්‌සො පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නො… ඵස්‌සො පටිච්‌චා, වෙදනා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා… වෙදනා පටිච්‌චා, තණ්‌හා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා… තණ්‌හා පටිච්‌චා, උපාදානං පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං… උපාදානං පටිච්‌චා, භවො පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නො… භවො පටිච්‌චා, ජාති පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා… ජාති පටිච්‌චා, ජරාමරණං පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං ජාති පටිච්‌චා, ජරාමරණං පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
Saṅkhārā paṭiccā, viññāṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ…pe… viññāṇaṃ paṭiccā, nāmarūpaṃ paṭiccasamuppannaṃ… nāmarūpaṃ paṭiccā, saḷāyatanaṃ paṭiccasamuppannaṃ… saḷāyatanaṃ paṭiccā, phasso paṭiccasamuppanno… phasso paṭiccā, vedanā paṭiccasamuppannā… vedanā paṭiccā, taṇhā paṭiccasamuppannā… taṇhā paṭiccā, upādānaṃ paṭiccasamuppannaṃ… upādānaṃ paṭiccā, bhavo paṭiccasamuppanno… bhavo paṭiccā, jāti paṭiccasamuppannā… jāti paṭiccā, jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti paṭiccā, jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paṭiccasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
අවිජ්‌ජා පච්‌චයො, සඞ්‌ඛාරා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං . අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං අවිජ්‌ජා පච්‌චයො, සඞ්‌ඛාරා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නා. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
Avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ . Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
සඞ්‌ඛාරා පච්‌චයා, විඤ්‌ඤාණං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං පච්‌චයො, නාමරූපං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං… නාමරූපං පච්‌චයො, සළායතනං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං… සළායතනං පච්‌චයො, ඵස්‌සො පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නො… ඵස්‌සො පච්‌චයො, වෙදනා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නා… වෙදනා පච්‌චයො, තණ්‌හා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නා… තණ්‌හා පච්‌චයො, උපාදානං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං… උපාදානං පච්‌චයො, භවො පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නො… භවො පච්‌චයො, ජාති පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නා… ජාති පච්‌චයො, ජරාමරණං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං… අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං ජාති පච්‌චයො, ජරාමරණං පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නං. උභොපෙතෙ ධම්‌මා පච්‌චයසමුප්‌පන්‌නාති – පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං.
Saṅkhārā paccayā, viññāṇaṃ paccayasamuppannaṃ…pe… viññāṇaṃ paccayo, nāmarūpaṃ paccayasamuppannaṃ… nāmarūpaṃ paccayo, saḷāyatanaṃ paccayasamuppannaṃ… saḷāyatanaṃ paccayo, phasso paccayasamuppanno… phasso paccayo, vedanā paccayasamuppannā… vedanā paccayo, taṇhā paccayasamuppannā… taṇhā paccayo, upādānaṃ paccayasamuppannaṃ… upādānaṃ paccayo, bhavo paccayasamuppanno… bhavo paccayo, jāti paccayasamuppannā… jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ… anāgatampi addhānaṃ jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ. Ubhopete dhammā paccayasamuppannāti – paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
47. පුරිමකම්‌මභවස්‌මිං මොහො අවිජ්‌ජා, ආයූහනා සඞ්‌ඛාරා, නිකන්‌ති තණ්‌හා, උපගමනං උපාදානං, චෙතනා භවො. ඉමෙ පඤ්‌ච ධම්‌මා පුරිමකම්‌මභවස්‌මිං ඉධ පටිසන්‌ධියා පච්‌චයා. ඉධ පටිසන්‌ධි විඤ්‌ඤාණං, ඔක්‌කන්‌ති නාමරූපං, පසාදො ආයතනං, ඵුට්‌ඨො ඵස්‌සො, වෙදයිතං වෙදනා. ඉමෙ පඤ්‌ච ධම්‌මා ඉධුපපත්‌තිභවස්‌මිං පුරෙකතස්‌ස කම්‌මස්‌ස පච්‌චයා. ඉධ පරිපක්‌කත්‌තා ආයතනානං මොහො අවිජ්‌ජා, ආයූහනා සඞ්‌ඛාරා, නිකන්‌ති තණ්‌හා උපගමනං උපාදානං, චෙතනා භවො. ඉමෙ පඤ්‌ච ධම්‌මා ඉධ කම්‌මභවස්‌මිං ආයතිං පටිසන්‌ධියා පච්‌චයා. ආයතිං පටිසන්‌ධි විඤ්‌ඤාණං, ඔක්‌කන්‌ති නාමරූපං, පසාදො ආයතනං, ඵුට්‌ඨො ඵස්‌සො, වෙදයිතං වෙදනා. ඉමෙ පඤ්‌ච ධම්‌මා ආයතිං උපපත්‌තිභවස්‌මිං ඉධ කතස්‌ස කම්‌මස්‌ස පච්‌චයා. ඉතිමෙ චතුසඞ්‌ඛෙපෙ තයො අද්‌ධෙ තිසන්‌ධිං වීසතියා ආකාරෙහි පටිච්‌චසමුප්‌පාදං ජානාති පස්‌සති අඤ්‌ඤාති පටිවිජ්‌ඣති. තං ඤාතට්‌ඨෙන ඤාණං, පජානනට්‌ඨෙන පඤ්‌ඤා. තෙන වුච්‌චති – ‘‘පච්‌චයපරිග්‌ගහෙ පඤ්‌ඤා ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං’’.
47. Purimakammabhavasmiṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā, nikanti taṇhā, upagamanaṃ upādānaṃ, cetanā bhavo. Ime pañca dhammā purimakammabhavasmiṃ idha paṭisandhiyā paccayā. Idha paṭisandhi viññāṇaṃ, okkanti nāmarūpaṃ, pasādo āyatanaṃ, phuṭṭho phasso, vedayitaṃ vedanā. Ime pañca dhammā idhupapattibhavasmiṃ purekatassa kammassa paccayā. Idha paripakkattā āyatanānaṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā, nikanti taṇhā upagamanaṃ upādānaṃ, cetanā bhavo. Ime pañca dhammā idha kammabhavasmiṃ āyatiṃ paṭisandhiyā paccayā. Āyatiṃ paṭisandhi viññāṇaṃ, okkanti nāmarūpaṃ, pasādo āyatanaṃ, phuṭṭho phasso, vedayitaṃ vedanā. Ime pañca dhammā āyatiṃ upapattibhavasmiṃ idha katassa kammassa paccayā. Itime catusaṅkhepe tayo addhe tisandhiṃ vīsatiyā ākārehi paṭiccasamuppādaṃ jānāti passati aññāti paṭivijjhati. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ’’.
ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණනිද්‌දෙසො චතුත්‌ථො.
Dhammaṭṭhitiñāṇaniddeso catuttho.
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / 4. ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddesavaṇṇanā
