| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(៩) ៤. ធម្មវគ្គវណ្ណនា
(9) 4. Dhammavaggavaṇṇanā
៨៨. ចតុត្ថស្ស បឋមេ ផលសមាធីតិ ចតូសុបិ អរិយផលេសុ សមាធិ។ តថា ផលបញ្ញា វេទិតព្ពា។
88. Catutthassa paṭhame phalasamādhīti catūsupi ariyaphalesu samādhi. Tathā phalapaññā veditabbā.
៨៩. ទុតិយេ សម្បយុត្តធម្មេ បរិគ្គណ្ហាតីតិ បគ្គាហោ។ ន វិក្ខិបតីតិ អវិក្ខេបោ។
89. Dutiye sampayuttadhamme pariggaṇhātīti paggāho. Na vikkhipatīti avikkhepo.
៩០. តតិយេ នមនដ្ឋេន នាមំ។ រុប្បនដ្ឋេន រូបំ។ សម្មសនចារស្ស អធិប្បេតត្តា ‘‘ចត្តារោ អរូបក្ខន្ធា’’ត្វេវ វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘ធម្ម-កោដ្ឋាសបរិច្ឆេទញាណំ នាម កថិត’’ន្តិ។
90. Tatiye namanaṭṭhena nāmaṃ. Ruppanaṭṭhena rūpaṃ. Sammasanacārassa adhippetattā ‘‘cattāro arūpakkhandhā’’tveva vuttaṃ. Tenāha ‘‘dhamma-koṭṭhāsaparicchedañāṇaṃ nāma kathita’’nti.
៩១. ចតុត្ថេ វិជាននដ្ឋេន វិជ្ជា។ វិមុច្ចនដ្ឋេន វិមុត្តិ។
91. Catutthe vijānanaṭṭhena vijjā. Vimuccanaṭṭhena vimutti.
៩២. បញ្ចមេ ភវោ នាម សស្សតំ សទា ភាវតោ, សស្សតវសេន ឧប្បជ្ជនទិដ្ឋិ ភវទិដ្ឋិ។ វិភវោ នាម ឧច្ឆេទោ វិនាសនដ្ឋេន, វិភវវសេន ឧប្បជ្ជនទិដ្ឋិ វិភវទិដ្ឋិ។ ឧត្តានត្ថានេវ ហេដ្ឋា វុត្តនយត្តា។
92. Pañcame bhavo nāma sassataṃ sadā bhāvato, sassatavasena uppajjanadiṭṭhi bhavadiṭṭhi. Vibhavo nāma ucchedo vināsanaṭṭhena, vibhavavasena uppajjanadiṭṭhi vibhavadiṭṭhi. Uttānatthāneva heṭṭhā vuttanayattā.
៩៥. អដ្ឋមេ ទុក្ខំ វចោ ឯតស្មិំ វិប្បដិកូលគាហិម្ហិ វិបច្ចនីកសាតេ អនាទរេ បុគ្គលេតិ ទុព្ពចោ, តស្ស កម្មំ ទោវចស្សំ, តស្ស ទុព្ពចស្ស បុគ្គលស្ស អនាទរិយវសេន បវត្តា ចេតនា។ តស្ស ភាវោ ទោវចស្សតា។ តស្ស ភាវោតិ ច តស្ស យថាវុត្តស្ស ទោវចស្សស្ស អត្ថិភាវោ, អត្ថតោ ទោវចស្សមេវ។ វិត្ថារតោ បនេសា ‘‘តត្ថ កតមា ទោវចស្សតា? សហធម្មិកេ វុច្ចមានេ ទោវចស្សាយ’’ន្តិ អភិធម្មេ អាគតា។ សា អត្ថតោ សង្ខារក្ខន្ធោ ហោតិ។ ចតុន្នំ វា ខន្ធានំ ឯតេនាការេន បវត្តានំ ឯតំ អធិវចនន្តិ វទន្តិ។
95. Aṭṭhame dukkhaṃ vaco etasmiṃ vippaṭikūlagāhimhi vipaccanīkasāte anādare puggaleti dubbaco, tassa kammaṃ dovacassaṃ, tassa dubbacassa puggalassa anādariyavasena pavattā cetanā. Tassa bhāvo dovacassatā. Tassa bhāvoti ca tassa yathāvuttassa dovacassassa atthibhāvo, atthato dovacassameva. Vitthārato panesā ‘‘tattha katamā dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāya’’nti abhidhamme āgatā. Sā atthato saṅkhārakkhandho hoti. Catunnaṃ vā khandhānaṃ etenākārena pavattānaṃ etaṃ adhivacananti vadanti.
បាបយោគតោ បាបា អស្សទ្ធាទយោ បុគ្គលា ឯតស្ស មិត្តាតិ បាបមិត្តោ, តស្ស ភាវោ បាបមិត្តតា។ វិត្ថារតោ បនេសា ‘‘តត្ថ កតមា បាបមិត្តតា? យេ តេ បុគ្គលា អស្សទ្ធា ទុស្សីលា អប្បស្សុតា មច្ឆរិនោ ទុប្បញ្ញា។ យា តេសំ សេវនា និសេវនា សំសេវនា ភជនា សម្ភជនា ភត្តិ សម្ភត្តិ តំសម្បវង្កតា’’តិ (ធ. ស. ១៣៣៣) ឯវំ អាគតា។ សាបិ អត្ថតោ ទោវចស្សតា វិយ ទដ្ឋព្ពា។ យាយ ហិ ចេតនាយ បុគ្គលោ បាបសម្បវង្កោ នាម ហោតិ, សា ចេតនា ចត្តារោបិ វា អរូបិនោ ខន្ធា តទាការប្បវត្តា បាបមិត្តតា។
Pāpayogato pāpā assaddhādayo puggalā etassa mittāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā. Vitthārato panesā ‘‘tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā. Yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti taṃsampavaṅkatā’’ti (dha. sa. 1333) evaṃ āgatā. Sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā. Yāya hi cetanāya puggalo pāpasampavaṅko nāma hoti, sā cetanā cattāropi vā arūpino khandhā tadākārappavattā pāpamittatā.
៩៦. នវមេ សុខំ វចោ ឯតស្មិំ បទក្ខិណគាហិម្ហិ អនុលោមសាតេ សាទរេ បុគ្គលេតិ សុព្ពចោតិអាទិនា, កល្យាណា សទ្ធាទយោ បុគ្គលា ឯតស្ស មិត្តាតិ កល្យាណមិត្តោតិអាទិនា វុត្តវិបរិយាយេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
96. Navame sukhaṃ vaco etasmiṃ padakkhiṇagāhimhi anulomasāte sādare puggaleti subbacotiādinā, kalyāṇā saddhādayo puggalā etassa mittāti kalyāṇamittotiādinā vuttavipariyāyena attho veditabbo.
៩៧. ទសមេ បថវីធាតុអាទយោ សុខធាតុកាមធាតុអាទយោ ច ឯតាស្វេវ អន្តោគធាតិ ឯតាសុ កោសល្លេ ទស្សិតេ តាសុបិ កោសល្លំ ទស្សិតមេវ ហោតីតិ ‘‘អដ្ឋារស ធាតុយោ’’តិ វុត្តំ។ ធាតូតិ ជាននន្តិ ឥមិនា អដ្ឋារសន្នំ ធាតូនំ សភាវបរិច្ឆេទិកា សវនធារណសម្មសនប្បដិវេធបញ្ញា វុត្តា។ តត្ថ ធាតូនំ សវនធារណបញ្ញា សុតមយា, ឥតរា ភាវនាមយា។ តត្ថាបិ សម្មសនបញ្ញា លោកិយា ។ វិបស្សនា ហិ សា, ឥតរា លោកុត្តរា។ លក្ខណាទិវសេន អនិច្ចាទិវសេន ច មនសិករណំ មនសិការោ, តត្ថ កោសល្លំ មនសិការកុសលតា។ អដ្ឋារសន្នំយេវ ធាតូនំ សម្មសនប្បដិវេធបច្ចវេក្ខណបញ្ញា មនសិការកុសលតា, សា អាទិមជ្ឈបរិយោសានវសេន តិធា ភិន្នា។ តថា ហិ សម្មសនបញ្ញា តស្សា អាទិ, បដិវេធបញ្ញា មជ្ឈេ, បច្ចវេក្ខណបញ្ញា បរិយោសានំ។
97. Dasame pathavīdhātuādayo sukhadhātukāmadhātuādayo ca etāsveva antogadhāti etāsu kosalle dassite tāsupi kosallaṃ dassitameva hotīti ‘‘aṭṭhārasa dhātuyo’’ti vuttaṃ. Dhātūti jānananti iminā aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ sabhāvaparicchedikā savanadhāraṇasammasanappaṭivedhapaññā vuttā. Tattha dhātūnaṃ savanadhāraṇapaññā sutamayā, itarā bhāvanāmayā. Tatthāpi sammasanapaññā lokiyā . Vipassanā hi sā, itarā lokuttarā. Lakkhaṇādivasena aniccādivasena ca manasikaraṇaṃ manasikāro, tattha kosallaṃ manasikārakusalatā. Aṭṭhārasannaṃyeva dhātūnaṃ sammasanappaṭivedhapaccavekkhaṇapaññā manasikārakusalatā, sā ādimajjhapariyosānavasena tidhā bhinnā. Tathā hi sammasanapaññā tassā ādi, paṭivedhapaññā majjhe, paccavekkhaṇapaññā pariyosānaṃ.
៩៨. ឯកាទសមេ អាបត្តិយោវ អាបត្តិក្ខន្ធា។ តា បន អន្តរាបត្តីនំ អគ្គហណេន បញ្ច, តាសំ គហណេន សត្ត ហោន្តីតិ អាហ ‘‘បញ្ចន្នញ្ច សត្តន្នញ្ច អាបត្តិក្ខន្ធាន’’ន្តិ។ ជាននន្តិ ‘‘ឥមា អាបត្តិយោ, ឯត្តកា អាបត្តិយោ, ឯវញ្ច តាសំ អាបជ្ជនំ ហោតី’’តិ ជាននំ។ ឯវំ តិប្បការេន ជាននបញ្ញា ហិ អាបត្តិកុសលតា នាម។ អាបត្តិតោ វុដ្ឋាបនប្បយោគតាយ កម្មភូតា វាចា កម្មវាចា, តថាភូតា អនុស្សាវនវាចា។ ‘‘ឥមាយ កម្មវាចាយ ឥតោ អាបត្តិតោ វុដ្ឋានំ ហោតិ, ហោន្តញ្ច បឋមេ, តតិយេ វា អនុស្សាវនេ យ្យ-ការំ បត្តេ, ‘សំវរិស្សាមី’តិ វា បទេ បរិយោសិតេ ហោតី’’តិ ឯវំ តំ តំ អាបត្តីហិ វុដ្ឋានបរិច្ឆេទជាននបញ្ញា អាបត្តិវុដ្ឋានកុសលតា។ វុដ្ឋានន្តិ ច យថាបន្នាយ អាបត្តិយា យថា តថា អនន្តរាយតាបាទនំ។ ឯវំ វុដ្ឋានគ្គហណេនេវ ទេសនាយបិ សង្គហោ សិទ្ធោ ហោតិ។
98. Ekādasame āpattiyova āpattikkhandhā. Tā pana antarāpattīnaṃ aggahaṇena pañca, tāsaṃ gahaṇena satta hontīti āha ‘‘pañcannañca sattannañca āpattikkhandhāna’’nti. Jānananti ‘‘imā āpattiyo, ettakā āpattiyo, evañca tāsaṃ āpajjanaṃ hotī’’ti jānanaṃ. Evaṃ tippakārena jānanapaññā hi āpattikusalatā nāma. Āpattito vuṭṭhāpanappayogatāya kammabhūtā vācā kammavācā, tathābhūtā anussāvanavācā. ‘‘Imāya kammavācāya ito āpattito vuṭṭhānaṃ hoti, hontañca paṭhame, tatiye vā anussāvane yya-kāraṃ patte, ‘saṃvarissāmī’ti vā pade pariyosite hotī’’ti evaṃ taṃ taṃ āpattīhi vuṭṭhānaparicchedajānanapaññā āpattivuṭṭhānakusalatā. Vuṭṭhānanti ca yathāpannāya āpattiyā yathā tathā anantarāyatāpādanaṃ. Evaṃ vuṭṭhānaggahaṇeneva desanāyapi saṅgaho siddho hoti.
ធម្មវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dhammavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / (៩) ៤. ធម្មវគ្គោ • (9) 4. Dhammavaggo
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / (៩) ៤. ធម្មវគ្គវណ្ណនា • (9) 4. Dhammavaggavaṇṇanā
