| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(೯) ೪. ಧಮ್ಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(9) 4. Dhammavaggavaṇṇanā
೮೮. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಫಲಸಮಾಧೀತಿ ಚತೂಸುಪಿ ಅರಿಯಫಲೇಸು ಸಮಾಧಿ। ತಥಾ ಫಲಪಞ್ಞಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
88. Catutthassa paṭhame phalasamādhīti catūsupi ariyaphalesu samādhi. Tathā phalapaññā veditabbā.
೮೯. ದುತಿಯೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಪಗ್ಗಾಹೋ। ನ ವಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ।
89. Dutiye sampayuttadhamme pariggaṇhātīti paggāho. Na vikkhipatīti avikkhepo.
೯೦. ತತಿಯೇ ನಮನಟ್ಠೇನ ನಾಮಂ। ರುಪ್ಪನಟ್ಠೇನ ರೂಪಂ। ಸಮ್ಮಸನಚಾರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ’’ತ್ವೇವ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಧಮ್ಮ-ಕೋಟ್ಠಾಸಪರಿಚ್ಛೇದಞಾಣಂ ನಾಮ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ।
90. Tatiye namanaṭṭhena nāmaṃ. Ruppanaṭṭhena rūpaṃ. Sammasanacārassa adhippetattā ‘‘cattāro arūpakkhandhā’’tveva vuttaṃ. Tenāha ‘‘dhamma-koṭṭhāsaparicchedañāṇaṃ nāma kathita’’nti.
೯೧. ಚತುತ್ಥೇ ವಿಜಾನನಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ। ವಿಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ ವಿಮುತ್ತಿ।
91. Catutthe vijānanaṭṭhena vijjā. Vimuccanaṭṭhena vimutti.
೯೨. ಪಞ್ಚಮೇ ಭವೋ ನಾಮ ಸಸ್ಸತಂ ಸದಾ ಭಾವತೋ, ಸಸ್ಸತವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನದಿಟ್ಠಿ ಭವದಿಟ್ಠಿ। ವಿಭವೋ ನಾಮ ಉಚ್ಛೇದೋ ವಿನಾಸನಟ್ಠೇನ, ವಿಭವವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನದಿಟ್ಠಿ ವಿಭವದಿಟ್ಠಿ। ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ।
92. Pañcame bhavo nāma sassataṃ sadā bhāvato, sassatavasena uppajjanadiṭṭhi bhavadiṭṭhi. Vibhavo nāma ucchedo vināsanaṭṭhena, vibhavavasena uppajjanadiṭṭhi vibhavadiṭṭhi. Uttānatthāneva heṭṭhā vuttanayattā.
೯೫. ಅಟ್ಠಮೇ ದುಕ್ಖಂ ವಚೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಿಪ್ಪಟಿಕೂಲಗಾಹಿಮ್ಹಿ ವಿಪಚ್ಚನೀಕಸಾತೇ ಅನಾದರೇ ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ದುಬ್ಬಚೋ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದೋವಚಸ್ಸಂ, ತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಚಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅನಾದರಿಯವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಚೇತನಾ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ದೋವಚಸ್ಸತಾ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋತಿ ಚ ತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ದೋವಚಸ್ಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವೋ, ಅತ್ಥತೋ ದೋವಚಸ್ಸಮೇವ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದೋವಚಸ್ಸತಾ? ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ದೋವಚಸ್ಸಾಯ’’ನ್ತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಆಗತಾ। ಸಾ ಅತ್ಥತೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ। ಚತುನ್ನಂ ವಾ ಖನ್ಧಾನಂ ಏತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ವದನ್ತಿ।
95. Aṭṭhame dukkhaṃ vaco etasmiṃ vippaṭikūlagāhimhi vipaccanīkasāte anādare puggaleti dubbaco, tassa kammaṃ dovacassaṃ, tassa dubbacassa puggalassa anādariyavasena pavattā cetanā. Tassa bhāvo dovacassatā. Tassa bhāvoti ca tassa yathāvuttassa dovacassassa atthibhāvo, atthato dovacassameva. Vitthārato panesā ‘‘tattha katamā dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāya’’nti abhidhamme āgatā. Sā atthato saṅkhārakkhandho hoti. Catunnaṃ vā khandhānaṃ etenākārena pavattānaṃ etaṃ adhivacananti vadanti.
ಪಾಪಯೋಗತೋ ಪಾಪಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾದಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಏತಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾತಿ ಪಾಪಮಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ? ಯೇ ತೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾ ಮಚ್ಛರಿನೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞಾ। ಯಾ ತೇಸಂ ಸೇವನಾ ನಿಸೇವನಾ ಸಂಸೇವನಾ ಭಜನಾ ಸಮ್ಭಜನಾ ಭತ್ತಿ ಸಮ್ಭತ್ತಿ ತಂಸಮ್ಪವಙ್ಕತಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೩೩) ಏವಂ ಆಗತಾ। ಸಾಪಿ ಅತ್ಥತೋ ದೋವಚಸ್ಸತಾ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಯಾಯ ಹಿ ಚೇತನಾಯ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಾಪಸಮ್ಪವಙ್ಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸಾ ಚೇತನಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ವಾ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ತದಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ।
Pāpayogato pāpā assaddhādayo puggalā etassa mittāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā. Vitthārato panesā ‘‘tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā. Yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti taṃsampavaṅkatā’’ti (dha. sa. 1333) evaṃ āgatā. Sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā. Yāya hi cetanāya puggalo pāpasampavaṅko nāma hoti, sā cetanā cattāropi vā arūpino khandhā tadākārappavattā pāpamittatā.
೯೬. ನವಮೇ ಸುಖಂ ವಚೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪದಕ್ಖಿಣಗಾಹಿಮ್ಹಿ ಅನುಲೋಮಸಾತೇ ಸಾದರೇ ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ಸುಬ್ಬಚೋತಿಆದಿನಾ, ಕಲ್ಯಾಣಾ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಏತಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೋತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
96. Navame sukhaṃ vaco etasmiṃ padakkhiṇagāhimhi anulomasāte sādare puggaleti subbacotiādinā, kalyāṇā saddhādayo puggalā etassa mittāti kalyāṇamittotiādinā vuttavipariyāyena attho veditabbo.
೯೭. ದಸಮೇ ಪಥವೀಧಾತುಆದಯೋ ಸುಖಧಾತುಕಾಮಧಾತುಆದಯೋ ಚ ಏತಾಸ್ವೇವ ಅನ್ತೋಗಧಾತಿ ಏತಾಸು ಕೋಸಲ್ಲೇ ದಸ್ಸಿತೇ ತಾಸುಪಿ ಕೋಸಲ್ಲಂ ದಸ್ಸಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಧಾತೂತಿ ಜಾನನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಧಾತೂನಂ ಸಭಾವಪರಿಚ್ಛೇದಿಕಾ ಸವನಧಾರಣಸಮ್ಮಸನಪ್ಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಧಾತೂನಂ ಸವನಧಾರಣಪಞ್ಞಾ ಸುತಮಯಾ, ಇತರಾ ಭಾವನಾಮಯಾ। ತತ್ಥಾಪಿ ಸಮ್ಮಸನಪಞ್ಞಾ ಲೋಕಿಯಾ । ವಿಪಸ್ಸನಾ ಹಿ ಸಾ, ಇತರಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ। ಲಕ್ಖಣಾದಿವಸೇನ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಚ ಮನಸಿಕರಣಂ ಮನಸಿಕಾರೋ, ತತ್ಥ ಕೋಸಲ್ಲಂ ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾ। ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂಯೇವ ಧಾತೂನಂ ಸಮ್ಮಸನಪ್ಪಟಿವೇಧಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಞ್ಞಾ ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾ, ಸಾ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನವಸೇನ ತಿಧಾ ಭಿನ್ನಾ। ತಥಾ ಹಿ ಸಮ್ಮಸನಪಞ್ಞಾ ತಸ್ಸಾ ಆದಿ, ಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾ ಮಜ್ಝೇ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಞ್ಞಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ।
97. Dasame pathavīdhātuādayo sukhadhātukāmadhātuādayo ca etāsveva antogadhāti etāsu kosalle dassite tāsupi kosallaṃ dassitameva hotīti ‘‘aṭṭhārasa dhātuyo’’ti vuttaṃ. Dhātūti jānananti iminā aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ sabhāvaparicchedikā savanadhāraṇasammasanappaṭivedhapaññā vuttā. Tattha dhātūnaṃ savanadhāraṇapaññā sutamayā, itarā bhāvanāmayā. Tatthāpi sammasanapaññā lokiyā . Vipassanā hi sā, itarā lokuttarā. Lakkhaṇādivasena aniccādivasena ca manasikaraṇaṃ manasikāro, tattha kosallaṃ manasikārakusalatā. Aṭṭhārasannaṃyeva dhātūnaṃ sammasanappaṭivedhapaccavekkhaṇapaññā manasikārakusalatā, sā ādimajjhapariyosānavasena tidhā bhinnā. Tathā hi sammasanapaññā tassā ādi, paṭivedhapaññā majjhe, paccavekkhaṇapaññā pariyosānaṃ.
೯೮. ಏಕಾದಸಮೇ ಆಪತ್ತಿಯೋವ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ। ತಾ ಪನ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗಹಣೇನ ಪಞ್ಚ, ತಾಸಂ ಗಹಣೇನ ಸತ್ತ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಞ್ಚ ಸತ್ತನ್ನಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ। ಜಾನನನ್ತಿ ‘‘ಇಮಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಏತ್ತಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ, ಏವಞ್ಚ ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಜಾನನಂ। ಏವಂ ತಿಪ್ಪಕಾರೇನ ಜಾನನಪಞ್ಞಾ ಹಿ ಆಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ ನಾಮ। ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಪನಪ್ಪಯೋಗತಾಯ ಕಮ್ಮಭೂತಾ ವಾಚಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ, ತಥಾಭೂತಾ ಅನುಸ್ಸಾವನವಾಚಾ। ‘‘ಇಮಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಇತೋ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಹೋನ್ತಞ್ಚ ಪಠಮೇ, ತತಿಯೇ ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವನೇ ಯ್ಯ-ಕಾರಂ ಪತ್ತೇ, ‘ಸಂವರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಾ ಪದೇ ಪರಿಯೋಸಿತೇ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ತಂ ತಂ ಆಪತ್ತೀಹಿ ವುಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಪಞ್ಞಾ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ। ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಚ ಯಥಾಪನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಯಥಾ ತಥಾ ಅನನ್ತರಾಯತಾಪಾದನಂ। ಏವಂ ವುಟ್ಠಾನಗ್ಗಹಣೇನೇವ ದೇಸನಾಯಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ।
98. Ekādasame āpattiyova āpattikkhandhā. Tā pana antarāpattīnaṃ aggahaṇena pañca, tāsaṃ gahaṇena satta hontīti āha ‘‘pañcannañca sattannañca āpattikkhandhāna’’nti. Jānananti ‘‘imā āpattiyo, ettakā āpattiyo, evañca tāsaṃ āpajjanaṃ hotī’’ti jānanaṃ. Evaṃ tippakārena jānanapaññā hi āpattikusalatā nāma. Āpattito vuṭṭhāpanappayogatāya kammabhūtā vācā kammavācā, tathābhūtā anussāvanavācā. ‘‘Imāya kammavācāya ito āpattito vuṭṭhānaṃ hoti, hontañca paṭhame, tatiye vā anussāvane yya-kāraṃ patte, ‘saṃvarissāmī’ti vā pade pariyosite hotī’’ti evaṃ taṃ taṃ āpattīhi vuṭṭhānaparicchedajānanapaññā āpattivuṭṭhānakusalatā. Vuṭṭhānanti ca yathāpannāya āpattiyā yathā tathā anantarāyatāpādanaṃ. Evaṃ vuṭṭhānaggahaṇeneva desanāyapi saṅgaho siddho hoti.
ಧಮ್ಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dhammavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / (೯) ೪. ಧಮ್ಮವಗ್ಗೋ • (9) 4. Dhammavaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / (೯) ೪. ಧಮ್ಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ • (9) 4. Dhammavaggavaṇṇanā
