| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(੯) ੪. ਧਮ੍ਮવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
(9) 4. Dhammavaggavaṇṇanā
੮੮. ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਫਲਸਮਾਧੀਤਿ ਚਤੂਸੁਪਿ ਅਰਿਯਫਲੇਸੁ ਸਮਾਧਿ। ਤਥਾ ਫਲਪਞ੍ਞਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
88. Catutthassa paṭhame phalasamādhīti catūsupi ariyaphalesu samādhi. Tathā phalapaññā veditabbā.
੮੯. ਦੁਤਿਯੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਪਗ੍ਗਾਹੋ। ਨ વਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ।
89. Dutiye sampayuttadhamme pariggaṇhātīti paggāho. Na vikkhipatīti avikkhepo.
੯੦. ਤਤਿਯੇ ਨਮਨਟ੍ਠੇਨ ਨਾਮਂ। ਰੁਪ੍ਪਨਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪਂ। ਸਮ੍ਮਸਨਚਾਰਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾ’’ਤ੍વੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਧਮ੍ਮ-ਕੋਟ੍ਠਾਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦਞਾਣਂ ਨਾਮ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ।
90. Tatiye namanaṭṭhena nāmaṃ. Ruppanaṭṭhena rūpaṃ. Sammasanacārassa adhippetattā ‘‘cattāro arūpakkhandhā’’tveva vuttaṃ. Tenāha ‘‘dhamma-koṭṭhāsaparicchedañāṇaṃ nāma kathita’’nti.
੯੧. ਚਤੁਤ੍ਥੇ વਿਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ વਿਜ੍ਜਾ। વਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿ।
91. Catutthe vijānanaṭṭhena vijjā. Vimuccanaṭṭhena vimutti.
੯੨. ਪਞ੍ਚਮੇ ਭવੋ ਨਾਮ ਸਸ੍ਸਤਂ ਸਦਾ ਭਾવਤੋ, ਸਸ੍ਸਤવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਦਿਟ੍ਠਿ ਭવਦਿਟ੍ਠਿ। વਿਭવੋ ਨਾਮ ਉਚ੍ਛੇਦੋ વਿਨਾਸਨਟ੍ਠੇਨ, વਿਭવવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਦਿਟ੍ਠਿ વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿ। ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਨੇવ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ।
92. Pañcame bhavo nāma sassataṃ sadā bhāvato, sassatavasena uppajjanadiṭṭhi bhavadiṭṭhi. Vibhavo nāma ucchedo vināsanaṭṭhena, vibhavavasena uppajjanadiṭṭhi vibhavadiṭṭhi. Uttānatthāneva heṭṭhā vuttanayattā.
੯੫. ਅਟ੍ਠਮੇ ਦੁਕ੍ਖਂ વਚੋ ਏਤਸ੍ਮਿਂ વਿਪ੍ਪਟਿਕੂਲਗਾਹਿਮ੍ਹਿ વਿਪਚ੍ਚਨੀਕਸਾਤੇ ਅਨਾਦਰੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇਤਿ ਦੁਬ੍ਬਚੋ, ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਦੋવਚਸ੍ਸਂ, ਤਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਚਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਨਾਦਰਿਯવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਚੇਤਨਾ। ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾ। ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋਤਿ ਚ ਤਸ੍ਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੋવਚਸ੍ਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਦੋવਚਸ੍ਸਮੇવ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਸਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾ? ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਦੋવਚਸ੍ਸਾਯ’’ਨ੍ਤਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਆਗਤਾ। ਸਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ। ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਾ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
95. Aṭṭhame dukkhaṃ vaco etasmiṃ vippaṭikūlagāhimhi vipaccanīkasāte anādare puggaleti dubbaco, tassa kammaṃ dovacassaṃ, tassa dubbacassa puggalassa anādariyavasena pavattā cetanā. Tassa bhāvo dovacassatā. Tassa bhāvoti ca tassa yathāvuttassa dovacassassa atthibhāvo, atthato dovacassameva. Vitthārato panesā ‘‘tattha katamā dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāya’’nti abhidhamme āgatā. Sā atthato saṅkhārakkhandho hoti. Catunnaṃ vā khandhānaṃ etenākārena pavattānaṃ etaṃ adhivacananti vadanti.
ਪਾਪਯੋਗਤੋ ਪਾਪਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਏਤਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤਾਤਿ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਸਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ? ਯੇ ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾ ਮਚ੍ਛਰਿਨੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾ। ਯਾ ਤੇਸਂ ਸੇવਨਾ ਨਿਸੇવਨਾ ਸਂਸੇવਨਾ ਭਜਨਾ ਸਮ੍ਭਜਨਾ ਭਤ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭਤ੍ਤਿ ਤਂਸਮ੍ਪવਙ੍ਕਤਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੩੩੩) ਏવਂ ਆਗਤਾ। ਸਾਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾ વਿਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਯਾਯ ਹਿ ਚੇਤਨਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਾਪਸਮ੍ਪવਙ੍ਕੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਸਾ ਚੇਤਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ વਾ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ ਤਦਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ।
Pāpayogato pāpā assaddhādayo puggalā etassa mittāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā. Vitthārato panesā ‘‘tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā. Yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti taṃsampavaṅkatā’’ti (dha. sa. 1333) evaṃ āgatā. Sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā. Yāya hi cetanāya puggalo pāpasampavaṅko nāma hoti, sā cetanā cattāropi vā arūpino khandhā tadākārappavattā pāpamittatā.
੯੬. ਨવਮੇ ਸੁਖਂ વਚੋ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਗਾਹਿਮ੍ਹਿ ਅਨੁਲੋਮਸਾਤੇ ਸਾਦਰੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇਤਿ ਸੁਬ੍ਬਚੋਤਿਆਦਿਨਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਾ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਏਤਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤਾਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੋਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
96. Navame sukhaṃ vaco etasmiṃ padakkhiṇagāhimhi anulomasāte sādare puggaleti subbacotiādinā, kalyāṇā saddhādayo puggalā etassa mittāti kalyāṇamittotiādinā vuttavipariyāyena attho veditabbo.
੯੭. ਦਸਮੇ ਪਥવੀਧਾਤੁਆਦਯੋ ਸੁਖਧਾਤੁਕਾਮਧਾਤੁਆਦਯੋ ਚ ਏਤਾਸ੍વੇવ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾਤਿ ਏਤਾਸੁ ਕੋਸਲ੍ਲੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਤਾਸੁਪਿ ਕੋਸਲ੍ਲਂ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਾਤੂਤਿ ਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨਂ ਸਭਾવਪਰਿਚ੍ਛੇਦਿਕਾ ਸવਨਧਾਰਣਸਮ੍ਮਸਨਪ੍ਪਟਿવੇਧਪਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਧਾਤੂਨਂ ਸવਨਧਾਰਣਪਞ੍ਞਾ ਸੁਤਮਯਾ, ਇਤਰਾ ਭਾવਨਾਮਯਾ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਸਮ੍ਮਸਨਪਞ੍ਞਾ ਲੋਕਿਯਾ । વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਹਿ ਸਾ, ਇਤਰਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ। ਲਕ੍ਖਣਾਦਿવਸੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਮਨਸਿਕਰਣਂ ਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਤਤ੍ਥ ਕੋਸਲ੍ਲਂ ਮਨਸਿਕਾਰਕੁਸਲਤਾ। ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂਯੇવ ਧਾਤੂਨਂ ਸਮ੍ਮਸਨਪ੍ਪਟਿવੇਧਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਞ੍ਞਾ ਮਨਸਿਕਾਰਕੁਸਲਤਾ, ਸਾ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨવਸੇਨ ਤਿਧਾ ਭਿਨ੍ਨਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਸਮ੍ਮਸਨਪਞ੍ਞਾ ਤਸ੍ਸਾ ਆਦਿ, ਪਟਿવੇਧਪਞ੍ਞਾ ਮਜ੍ਝੇ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਞ੍ਞਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ।
97. Dasame pathavīdhātuādayo sukhadhātukāmadhātuādayo ca etāsveva antogadhāti etāsu kosalle dassite tāsupi kosallaṃ dassitameva hotīti ‘‘aṭṭhārasa dhātuyo’’ti vuttaṃ. Dhātūti jānananti iminā aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ sabhāvaparicchedikā savanadhāraṇasammasanappaṭivedhapaññā vuttā. Tattha dhātūnaṃ savanadhāraṇapaññā sutamayā, itarā bhāvanāmayā. Tatthāpi sammasanapaññā lokiyā . Vipassanā hi sā, itarā lokuttarā. Lakkhaṇādivasena aniccādivasena ca manasikaraṇaṃ manasikāro, tattha kosallaṃ manasikārakusalatā. Aṭṭhārasannaṃyeva dhātūnaṃ sammasanappaṭivedhapaccavekkhaṇapaññā manasikārakusalatā, sā ādimajjhapariyosānavasena tidhā bhinnā. Tathā hi sammasanapaññā tassā ādi, paṭivedhapaññā majjhe, paccavekkhaṇapaññā pariyosānaṃ.
੯੮. ਏਕਾਦਸਮੇ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋવ ਆਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਤਾ ਪਨ ਅਨ੍ਤਰਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਞ੍ਚ, ਤਾਸਂ ਗਹਣੇਨ ਸਤ੍ਤ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਞ੍ਚ ਆਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਇਮਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ, ਏવਞ੍ਚ ਤਾਸਂ ਆਪਜ੍ਜਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨਂ। ਏવਂ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਜਾਨਨਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਆਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਤਾ ਨਾਮ। ਆਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਪਨਪ੍ਪਯੋਗਤਾਯ ਕਮ੍ਮਭੂਤਾ વਾਚਾ ਕਮ੍ਮવਾਚਾ, ਤਥਾਭੂਤਾ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨવਾਚਾ। ‘‘ਇਮਾਯ ਕਮ੍ਮવਾਚਾਯ ਇਤੋ ਆਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਹੋਨ੍ਤਞ੍ਚ ਪਠਮੇ, ਤਤਿਯੇ વਾ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨੇ ਯ੍ਯ-ਕਾਰਂ ਪਤ੍ਤੇ, ‘ਸਂવਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਾ ਪਦੇ ਪਰਿਯੋਸਿਤੇ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਤਂ ਤਂ ਆਪਤ੍ਤੀਹਿ વੁਟ੍ਠਾਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਜਾਨਨਪਞ੍ਞਾ ਆਪਤ੍ਤਿવੁਟ੍ਠਾਨਕੁਸਲਤਾ। વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਚ ਯਥਾਪਨ੍ਨਾਯ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਯਥਾ ਤਥਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯਤਾਪਾਦਨਂ। ਏવਂ વੁਟ੍ਠਾਨਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਦੇਸਨਾਯਪਿ ਸਙ੍ਗਹੋ ਸਿਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ।
98. Ekādasame āpattiyova āpattikkhandhā. Tā pana antarāpattīnaṃ aggahaṇena pañca, tāsaṃ gahaṇena satta hontīti āha ‘‘pañcannañca sattannañca āpattikkhandhāna’’nti. Jānananti ‘‘imā āpattiyo, ettakā āpattiyo, evañca tāsaṃ āpajjanaṃ hotī’’ti jānanaṃ. Evaṃ tippakārena jānanapaññā hi āpattikusalatā nāma. Āpattito vuṭṭhāpanappayogatāya kammabhūtā vācā kammavācā, tathābhūtā anussāvanavācā. ‘‘Imāya kammavācāya ito āpattito vuṭṭhānaṃ hoti, hontañca paṭhame, tatiye vā anussāvane yya-kāraṃ patte, ‘saṃvarissāmī’ti vā pade pariyosite hotī’’ti evaṃ taṃ taṃ āpattīhi vuṭṭhānaparicchedajānanapaññā āpattivuṭṭhānakusalatā. Vuṭṭhānanti ca yathāpannāya āpattiyā yathā tathā anantarāyatāpādanaṃ. Evaṃ vuṭṭhānaggahaṇeneva desanāyapi saṅgaho siddho hoti.
ਧਮ੍ਮવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dhammavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / (੯) ੪. ਧਮ੍ਮવਗ੍ਗੋ • (9) 4. Dhammavaggo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / (੯) ੪. ਧਮ੍ਮવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • (9) 4. Dhammavaggavaṇṇanā
