| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-மூலடீகா • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
9. த⁴ம்மயமகங்
9. Dhammayamakaṃ
1. பண்ணத்திவாரோ
1. Paṇṇattivāro
உத்³தே³ஸவாரவண்ணனா
Uddesavāravaṇṇanā
1-16. த⁴ம்மயமகவண்ணனாயங் குஸலாதி³த⁴ம்மானங் மாதிகங் ட²பெத்வாதி யதா² மூலயமகே குஸலாதி³த⁴ம்மா தே³ஸிதா, யதா² ச க²ந்த⁴யமகாதீ³ஸு ‘‘பஞ்சக்க²ந்தா⁴’’திஆதி³னா அஞ்ஞதா² ஸங்க³ஹெத்வா தே³ஸிதா, ததா² அதே³ஸெத்வா யா குஸலாதீ³னங் த⁴ம்மானங் ‘‘குஸலாகுஸலா த⁴ம்மா’’திஆதி³கா மாதிகா, தங் இத⁴ ஆதி³ம்ஹி ட²பெத்வா தே³ஸிதஸ்ஸாதி அத்தோ².
1-16. Dhammayamakavaṇṇanāyaṃ kusalādidhammānaṃ mātikaṃ ṭhapetvāti yathā mūlayamake kusalādidhammā desitā, yathā ca khandhayamakādīsu ‘‘pañcakkhandhā’’tiādinā aññathā saṅgahetvā desitā, tathā adesetvā yā kusalādīnaṃ dhammānaṃ ‘‘kusalākusalā dhammā’’tiādikā mātikā, taṃ idha ādimhi ṭhapetvā desitassāti attho.
உத்³தே³ஸவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Uddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
2. பவத்திவாரவண்ணனா
2. Pavattivāravaṇṇanā
33-34. ‘‘யஸ்ஸ குஸலா த⁴ம்மா உப்பஜ்ஜந்தி, தஸ்ஸ அப்³யாகதா த⁴ம்மா உப்பஜ்ஜந்தீ’’தி ஏதஸ்ஸ விஸ்ஸஜ்ஜனே ‘‘அப்³யாகதா சாதி சித்தஸமுட்டா²னரூபவஸேன வுத்த’’ந்தி அட்ட²கதா²யங் வுத்தங், இமஸ்மிங் பன பஞ்ஹே கம்மஸமுட்டா²னாதி³ரூபஞ்ச லப்³ப⁴தி, தங் பன படிலோமவாரஸ்ஸ விஸ்ஸஜ்ஜனே ஸப்³பே³ஸங் சவந்தானங், பவத்தே சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே, ஆருப்பே அகுஸலானங் உப்பாத³க்க²ணே தேஸங் குஸலா ச த⁴ம்மா ந உப்பஜ்ஜந்தி அப்³யாகதா ச த⁴ம்மா ந உப்பஜ்ஜந்தீதி எத்த² பவத்தே சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே உப்பஜ்ஜமானம்பி கம்மஸமுட்டா²னாதி³ரூபங் அக்³க³ஹெத்வா ‘‘அப்³யாகதா ச த⁴ம்மா ந உப்பஜ்ஜந்தீ’’தி வுத்தத்தா சித்தஸமுட்டா²னரூபமேவ இதா⁴தி⁴ப்பேதங். கம்மஸமுட்டா²னாதி³ரூபே ந விதா⁴னங், நாபி படிஸேதோ⁴தி கேசி வத³ந்தி, ததா² சித்தஸமுட்டா²னரூபமேவ ஸந்தா⁴ய ‘‘யஸ்ஸ குஸலா த⁴ம்மா உப்பஜ்ஜந்தி, தஸ்ஸ அப்³யாகதா த⁴ம்மா நிருஜ்ஜ²ந்தீதி? நோ’’தி (யம॰ 3.த⁴ம்மயமக.163) வுத்தந்தி. தங் பனேதங் ஏவங் ந ஸக்கா வத்துங் சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே கம்மஸமுட்டா²னரூபாதீ³னம்பி உப்பாத³ஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணே ச நிரோத⁴ஸ்ஸ ஏவமாதீ³ஹி ஏவ பாளீஹி படிஸேத⁴ஸித்³தி⁴தோ.
33-34. ‘‘Yassa kusalā dhammā uppajjanti, tassa abyākatā dhammā uppajjantī’’ti etassa vissajjane ‘‘abyākatā cāti cittasamuṭṭhānarūpavasena vutta’’nti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, imasmiṃ pana pañhe kammasamuṭṭhānādirūpañca labbhati, taṃ pana paṭilomavārassa vissajjane sabbesaṃ cavantānaṃ, pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe, āruppe akusalānaṃ uppādakkhaṇe tesaṃ kusalā ca dhammā na uppajjanti abyākatā ca dhammā na uppajjantīti ettha pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe uppajjamānampi kammasamuṭṭhānādirūpaṃ aggahetvā ‘‘abyākatā ca dhammā na uppajjantī’’ti vuttattā cittasamuṭṭhānarūpameva idhādhippetaṃ. Kammasamuṭṭhānādirūpe na vidhānaṃ, nāpi paṭisedhoti keci vadanti, tathā cittasamuṭṭhānarūpameva sandhāya ‘‘yassa kusalā dhammā uppajjanti, tassa abyākatā dhammā nirujjhantīti? No’’ti (yama. 3.dhammayamaka.163) vuttanti. Taṃ panetaṃ evaṃ na sakkā vattuṃ cittassa bhaṅgakkhaṇe kammasamuṭṭhānarūpādīnampi uppādassa uppādakkhaṇe ca nirodhassa evamādīhi eva pāḷīhi paṭisedhasiddhito.
யே ச வத³ந்தி ‘‘யதா² படிஸம்பி⁴தா³மக்³கே³ நிரோத⁴கதா²யங் ‘ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே ஜாதா த⁴ம்மா ட²பெத்வா சித்தஸமுட்டா²னரூபங் ஸப்³பே³பி விராகா³ சேவ ஹொந்தி விராகா³ரம்மணா விராக³கோ³சரா விராக³ஸமுதா³க³தா விராக³பதிட்டா²’திஆதீ³ஸு ‘ட²பெத்வா ரூப’ந்தி அவத்வா சித்தபடிப³த்³த⁴த்தா சித்தஜரூபானங் ‘ட²பெத்வா சித்தஸமுட்டா²னரூப’ந்தி வுத்தங், ஏவமிதா⁴பி சித்தபடிப³த்³த⁴த்தா சித்தஜரூபமேவ கதி²த’’ந்தி, தஞ்ச ததா² ந ஹோதி. யேஸஞ்ஹி ஸோதாபத்திமக்³கோ³ ஸஹஜாதபச்சயோ ஹோதி, யேஸு ச விராகா³தி³ஆஸங்கா ஹோதி, தே ஸோதாபத்திமக்³க³ஸஹஜாதா த⁴ம்மா ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே ஜாதா த⁴ம்மாதி தத்த² வுத்தா. ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே ஜாதாதி ஹி வசனங் மக்³கே³ ஜாததங் தீ³பேதி, ந ச கம்மஜாதீ³னி அமக்³கே³ ஜாயமானானி மக்³க³க்க²ணே ஜாதவோஹாரங் அரஹந்தி தேஸங் தஸ்ஸ ஸோதாபத்திமக்³க³க்க²ணே ஸஹஜாதபச்சயத்தாபா⁴வதோ, தஸ்மா மக்³க³க்க²ணே தங்ஸஹஜாதத⁴ம்மேஸு ட²பேதப்³ப³ங் ட²பேதுங் ‘‘ட²பெத்வா சித்தஸமுட்டா²னரூப’’ந்தி வுத்தங், இத⁴ பன குஸலாதி³த⁴ம்மா யஸ்ஸ யத்த² உப்பஜ்ஜந்தி நிருஜ்ஜ²ந்தி ச, தஸ்ஸ புக்³க³லஸ்ஸ தஸ்மிஞ்ச ஓகாஸே அப்³யாகதத⁴ம்மானங் உப்பாத³னிரோதா⁴னங் குஸலாதி³படிப³த்³த⁴தா அப்படிப³த்³த⁴தா ச ஆமட்டா², ந ச கம்மஜாதி³ரூபங் அப்³யாகதங் ந ஹோதி, தஸ்மா ஸன்னிட்டா²னேன க³ஹிதஸ்ஸ புக்³க³லஸ்ஸ ஓகாஸே வா உப்பாத³னிரோதே⁴ஸு விஜ்ஜமானேஸு அப்³யாகதானங் தே வேதி³தப்³பா³, அவிஜ்ஜமானேஸு ச படிஸேதே⁴தப்³பா³, ந ச அசித்தபடிப³த்³தா⁴ அப்³யாகதாதி எத்த² ந க³ஹிதாதி ஸக்கா வத்துங் நிரோத⁴ஸமாபன்னானங் அஸஞ்ஞஸத்தானஞ்ச உப்பாத³னிரோத⁴வசனதோதி.
Ye ca vadanti ‘‘yathā paṭisambhidāmagge nirodhakathāyaṃ ‘sotāpattimaggakkhaṇe jātā dhammā ṭhapetvā cittasamuṭṭhānarūpaṃ sabbepi virāgā ceva honti virāgārammaṇā virāgagocarā virāgasamudāgatā virāgapatiṭṭhā’tiādīsu ‘ṭhapetvā rūpa’nti avatvā cittapaṭibaddhattā cittajarūpānaṃ ‘ṭhapetvā cittasamuṭṭhānarūpa’nti vuttaṃ, evamidhāpi cittapaṭibaddhattā cittajarūpameva kathita’’nti, tañca tathā na hoti. Yesañhi sotāpattimaggo sahajātapaccayo hoti, yesu ca virāgādiāsaṅkā hoti, te sotāpattimaggasahajātā dhammā sotāpattimaggakkhaṇe jātā dhammāti tattha vuttā. Sotāpattimaggakkhaṇe jātāti hi vacanaṃ magge jātataṃ dīpeti, na ca kammajādīni amagge jāyamānāni maggakkhaṇe jātavohāraṃ arahanti tesaṃ tassa sotāpattimaggakkhaṇe sahajātapaccayattābhāvato, tasmā maggakkhaṇe taṃsahajātadhammesu ṭhapetabbaṃ ṭhapetuṃ ‘‘ṭhapetvā cittasamuṭṭhānarūpa’’nti vuttaṃ, idha pana kusalādidhammā yassa yattha uppajjanti nirujjhanti ca, tassa puggalassa tasmiñca okāse abyākatadhammānaṃ uppādanirodhānaṃ kusalādipaṭibaddhatā appaṭibaddhatā ca āmaṭṭhā, na ca kammajādirūpaṃ abyākataṃ na hoti, tasmā sanniṭṭhānena gahitassa puggalassa okāse vā uppādanirodhesu vijjamānesu abyākatānaṃ te veditabbā, avijjamānesu ca paṭisedhetabbā, na ca acittapaṭibaddhā abyākatāti ettha na gahitāti sakkā vattuṃ nirodhasamāpannānaṃ asaññasattānañca uppādanirodhavacanatoti.
சதுத்த²பஞ்ஹே பவத்தே அகுஸலாப்³யாகதசித்தஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணேதி இத³ங் ‘‘யஸ்ஸ வா பன அப்³யாகதா த⁴ம்மா உப்பஜ்ஜந்தீ’’தி ஏதேன ஸன்னிட்டா²னேன க³ஹிதேஸு பஞ்சவோகாரே அகுஸலாப்³யாகதசித்தானங் சதுவோகாரே ச அப்³யாகதசித்தஸ்ஸேவ உப்பாத³க்க²ணஸமங்கி³னோ ஸந்தா⁴ய வுத்தங். ஏவங் ஸப்³ப³த்த² ஸன்னிட்டா²னவஸேன விஸேஸோ வேதி³தப்³போ³.
Catutthapañhe pavatte akusalābyākatacittassa uppādakkhaṇeti idaṃ ‘‘yassa vā pana abyākatā dhammā uppajjantī’’ti etena sanniṭṭhānena gahitesu pañcavokāre akusalābyākatacittānaṃ catuvokāre ca abyākatacittasseva uppādakkhaṇasamaṅgino sandhāya vuttaṃ. Evaṃ sabbattha sanniṭṭhānavasena viseso veditabbo.
79. ‘‘ஏகாவஜ்ஜனேன 166 உப்பன்னஸ்ஸா’’தி வுத்தங், நானாவஜ்ஜனேனபி பன ததோ புரிமதரஜவனவீதீ²ஸு உப்பன்னஸ்ஸ ‘‘உப்பாத³க்க²ணே தேஸங் அகுஸலா த⁴ம்மா நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸந்தி, நோ ச தேஸங் குஸலா த⁴ம்மா நுப்பஜ்ஜந்தீ’’தி இத³ங் லக்க²ணங் லப்³ப⁴தேவ, தஸ்மா ஏதேன லக்க²ணேன ஸமானலக்க²ணங் ஸப்³ப³ங் யஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ அனந்தரா அக்³க³மக்³க³ங் படிலபி⁴ஸ்ஸந்தி, தஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணேதி ஏதேனேவ குஸலானாக³தபா⁴வபரியோஸானேன தாய ஏவ ஸமானலக்க²ணதாய தீ³பிதங் ஹோதீதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஏஸ நயோ அகுஸலாதீதபா⁴வஸ்ஸ அப்³யாகதாதீதபா⁴வஸ்ஸ ச ஆதி³ம்ஹி ‘‘து³தியே அகுஸலே’’தி, ‘‘து³தியே சித்தே’’தி ச வுத்தட்டா²னே. யதா² ஹி பா⁴வனாவாரே பா⁴வனாபஹானானங் பரியோஸானேன அக்³க³மக்³கே³ன ததோ புரிமதரானிபி பா⁴வனாபஹானானி த³ஸ்ஸிதானி ஹொந்தி, ஏவமிதா⁴பி தங் தங் தேன தேன ஆதி³னா அந்தேன ச த³ஸ்ஸிதந்தி.
79. ‘‘Ekāvajjanena 166 uppannassā’’ti vuttaṃ, nānāvajjanenapi pana tato purimatarajavanavīthīsu uppannassa ‘‘uppādakkhaṇe tesaṃ akusalā dhammā nuppajjissanti, no ca tesaṃ kusalā dhammā nuppajjantī’’ti idaṃ lakkhaṇaṃ labbhateva, tasmā etena lakkhaṇena samānalakkhaṇaṃ sabbaṃ yassa cittassa anantarā aggamaggaṃ paṭilabhissanti, tassa cittassa uppādakkhaṇeti eteneva kusalānāgatabhāvapariyosānena tāya eva samānalakkhaṇatāya dīpitaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ. Esa nayo akusalātītabhāvassa abyākatātītabhāvassa ca ādimhi ‘‘dutiye akusale’’ti, ‘‘dutiye citte’’ti ca vuttaṭṭhāne. Yathā hi bhāvanāvāre bhāvanāpahānānaṃ pariyosānena aggamaggena tato purimatarānipi bhāvanāpahānāni dassitāni honti, evamidhāpi taṃ taṃ tena tena ādinā antena ca dassitanti.
100. பஞ்சவோகாரே அகுஸலானங் ப⁴ங்க³க்க²ணே தேஸங் அகுஸலா ச த⁴ம்மா நிருஜ்ஜ²ந்தி அப்³யாகதா ச த⁴ம்மா நிருஜ்ஜ²ந்தீதி வசனேன படிஸந்தி⁴சித்ததோ ஸோளஸமங், ததோ பரம்பி வா ப⁴வனிகந்திசித்தங் ஹோதி, ந ததோ ஓரந்தி விஞ்ஞாயதீதி.
100. Pañcavokāre akusalānaṃ bhaṅgakkhaṇe tesaṃ akusalā ca dhammā nirujjhanti abyākatā ca dhammā nirujjhantīti vacanena paṭisandhicittato soḷasamaṃ, tato parampi vā bhavanikanticittaṃ hoti, na tato oranti viññāyatīti.
பவத்திவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Pavattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
த⁴ம்மயமகவண்ணனா நிட்டி²தா.
Dhammayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / யமகபாளி • Yamakapāḷi / 7. அனுஸயயமகங் • 7. Anusayayamakaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / பஞ்சபகரண-அனுடீகா • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 9. த⁴ம்மயமகங் • 9. Dhammayamakaṃ
