| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๑๒. ธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา
12. Dhammikasuttavaṇṇanā
๕๔. ทฺวาทสเม สพฺพโสติ สเพฺพสุฯ สตฺตสุ วิหาเรสูติ สตฺตสุ ปริเวเณสุฯ ปริภาสตีติ ปริภวติ ภยํ อุปทํเสติฯ วิหิํสตีติ วิเหเฐติฯ วิตุทตีติ วิชฺฌติฯ โรเสติ วาจายาติ วาจาย ฆเฎฺฎติฯ ปกฺกมนฺตีติ ทิสา ปกฺกมนฺติฯ น สณฺฐหนฺตีติ นปฺปติฎฺฐหนฺติฯ ริญฺจนฺตีติ ฉเฑฺฑนฺติ วิสฺสเชฺชนฺติฯ ปพฺพาเชยฺยามาติ นีหเรยฺยามฯ หนฺทาติ ววสฺสคฺคเตฺถ นิปาโตฯ อลนฺติ ยุตฺตเมตํ, ยํ ตํ ปพฺพาเชยฺยุนฺติ อโตฺถฯ กิํ เต อิมินาติ กิํ ตว อิมินา ชาติภูมิยํ วาเสนฯ ตีรทสฺสิํ สกุณนฺติ ทิสากากํฯ มุญฺจนฺตีติ ทิสาทสฺสนตฺถํ วิสฺสเชฺชนฺติฯ สามนฺตาติ อวิทูเรฯ สมนฺตาติปิ ปาโฐ, สมนฺตโตติ อโตฺถฯ อภินิเวโสติ ปตฺถริตฺวา ฐิตสาขานํ นิเวโสฯ มูลสนฺตานกานนฺติ มูลานํ นิเวโสฯ
54. Dvādasame sabbasoti sabbesu. Sattasu vihāresūti sattasu pariveṇesu. Paribhāsatīti paribhavati bhayaṃ upadaṃseti. Vihiṃsatīti viheṭheti. Vitudatīti vijjhati. Roseti vācāyāti vācāya ghaṭṭeti. Pakkamantīti disā pakkamanti. Na saṇṭhahantīti nappatiṭṭhahanti. Riñcantīti chaḍḍenti vissajjenti. Pabbājeyyāmāti nīhareyyāma. Handāti vavassaggatthe nipāto. Alanti yuttametaṃ, yaṃ taṃ pabbājeyyunti attho. Kiṃ te imināti kiṃ tava iminā jātibhūmiyaṃ vāsena. Tīradassiṃ sakuṇanti disākākaṃ. Muñcantīti disādassanatthaṃ vissajjenti. Sāmantāti avidūre. Samantātipi pāṭho, samantatoti attho. Abhinivesoti pattharitvā ṭhitasākhānaṃ niveso. Mūlasantānakānanti mūlānaṃ niveso.
อาฬฺหกถาลิกาติ ตณฺฑุลาฬฺหกสฺส ภตฺตปจนถาลิกาฯ ขุทฺทํ มธุนฺติ ขุทฺทมกฺขิกาหิ กตํ ทณฺฑกมธุํฯ อเนลกนฺติ นิโทฺทสํฯ น จ สุทํ อญฺญมญฺญสฺส ผลานิ หิํสนฺตีติ อญฺญมญฺญสฺส โกฎฺฐาเส ผลานิ น หิํสนฺติฯ อตฺตโน โกฎฺฐาเสหิ มูลํ วา ตจํ วา ปตฺตํ วา ฉินฺทโนฺต นาม นตฺถิ, อตฺตโน อตฺตโน สาขาย เหฎฺฐา ปติตาเนว ปริภุญฺชนฺติฯ อญฺญสฺส โกฎฺฐาสโต อญฺญส โกฎฺฐาสํ ปริวตฺติตฺวา คตมฺปิ ‘‘น อมฺหากํ สาขาย ผล’’นฺติ ญตฺวา โน ขาทนฺติฯ ยาวทตฺถํ ภกฺขิตฺวาติ กณฺฐปฺปมาเณน ขาทิตฺวาฯ สาขํ ภญฺชิตฺวาติ ฉตฺตปฺปมาณมตฺตํ ฉินฺทิตฺวา ฉายํ กตฺวา ปกฺกามิฯ ยตฺร หิ นามาติ โย หิ นามฯ ปกฺกมิสฺสตีติ ปกฺกโนฺตฯ นาทาสีติ เทวตาย อานุภาเวน ผลเมว น คณฺหิฯ เอวญฺหิ สา อธิฎฺฐาสิฯ
Āḷhakathālikāti taṇḍulāḷhakassa bhattapacanathālikā. Khuddaṃ madhunti khuddamakkhikāhi kataṃ daṇḍakamadhuṃ. Anelakanti niddosaṃ. Na ca sudaṃ aññamaññassa phalāni hiṃsantīti aññamaññassa koṭṭhāse phalāni na hiṃsanti. Attano koṭṭhāsehi mūlaṃ vā tacaṃ vā pattaṃ vā chindanto nāma natthi, attano attano sākhāya heṭṭhā patitāneva paribhuñjanti. Aññassa koṭṭhāsato aññasa koṭṭhāsaṃ parivattitvā gatampi ‘‘na amhākaṃ sākhāya phala’’nti ñatvā no khādanti. Yāvadatthaṃ bhakkhitvāti kaṇṭhappamāṇena khāditvā. Sākhaṃ bhañjitvāti chattappamāṇamattaṃ chinditvā chāyaṃ katvā pakkāmi. Yatra hi nāmāti yo hi nāma. Pakkamissatīti pakkanto. Nādāsīti devatāya ānubhāvena phalameva na gaṇhi. Evañhi sā adhiṭṭhāsi.
เตนุปสงฺกมีติ ชนปทวาสีหิ คนฺตฺวา, ‘‘มหาราช, รุโกฺข ผลํ น คณฺหิ, อมฺหากํ นุ โข โทโส ตุมฺหาก’’นฺติ วุเตฺต ‘‘เนว มยฺหํ โทโส อตฺถิ, น ชานปทานํ, อมฺหากํ วิชิเต อธโมฺม นาม น วตฺตติ, เกน นุ โข การเณน รุโกฺข น ผลิโต, สกฺกํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิสฺสามี’’ติ จิเนฺตตฺวา เยน สโกฺก เทวานมิโนฺท เตนุปสงฺกมิฯ ปวเตฺตสีติ ปริวเตฺตสิฯ อุมฺมูลมกาสีติ อุทฺธํมูลํ อกาสิฯ อปิ นุ ตฺวนฺติ อปิ นุ ตวฯ อฎฺฐิตาเยวาติ อฎฺฐิตาย เอวฯ สจฺฉวีนีติ สมานจฺฉวีนิ ปกติฎฺฐาเน ฐิตานิฯ น ปจฺจโกฺกสตีติ นปฺปฎิโกฺกสติฯ โรสนฺตนฺติ ฆเฎฺฎนฺตํฯ ภณฺฑนฺตนฺติ ปหรนฺตํฯ
Tenupasaṅkamīti janapadavāsīhi gantvā, ‘‘mahārāja, rukkho phalaṃ na gaṇhi, amhākaṃ nu kho doso tumhāka’’nti vutte ‘‘neva mayhaṃ doso atthi, na jānapadānaṃ, amhākaṃ vijite adhammo nāma na vattati, kena nu kho kāraṇena rukkho na phalito, sakkaṃ upasaṅkamitvā pucchissāmī’’ti cintetvā yena sakko devānamindo tenupasaṅkami. Pavattesīti parivattesi. Ummūlamakāsīti uddhaṃmūlaṃ akāsi. Api nu tvanti api nu tava. Aṭṭhitāyevāti aṭṭhitāya eva. Sacchavīnīti samānacchavīni pakatiṭṭhāne ṭhitāni. Na paccakkosatīti nappaṭikkosati. Rosantanti ghaṭṭentaṃ. Bhaṇḍantanti paharantaṃ.
สุเนโตฺตติ เนตฺตา วุจฺจนฺติ อกฺขีนิ, เตสํ สุนฺทรตาย สุเนโตฺตฯ ติตฺถกโรติ สุคติโอคาหนติตฺถสฺส การโกฯ วีตราโคติ วิกฺขมฺภนวเสน วิคตราโคฯ ปสวตีติ ปฎิลภติฯ ทิฎฺฐิสมฺปนฺนนฺติ ทสฺสนสมฺปนฺนํ, โสตาปนฺนนฺติ อโตฺถฯ ขนฺตินฺติ อตฺตโน คุณขณนํฯ ยถามํ สพฺรหฺมจารีสูติ ยถา อิมํ สพฺรหฺมจารีสุ อโกฺกสนปริภาสนํ, อญฺญํ เอวรูปํ คุณขนฺติํ น วทามีติ อโตฺถฯ น โน สมสพฺรหฺมจารีสูติ เอตฺถ สมชโน นาม สกชโน วุจฺจติฯ ตสฺมา น โน สเกสุ สมานพฺรหฺมจารีสุ จิตฺตานิ ปทุฎฺฐานิ ภวิสฺสนฺตีติ อยเมตฺถ อโตฺถฯ
Sunettoti nettā vuccanti akkhīni, tesaṃ sundaratāya sunetto. Titthakaroti sugatiogāhanatitthassa kārako. Vītarāgoti vikkhambhanavasena vigatarāgo. Pasavatīti paṭilabhati. Diṭṭhisampannanti dassanasampannaṃ, sotāpannanti attho. Khantinti attano guṇakhaṇanaṃ. Yathāmaṃ sabrahmacārīsūti yathā imaṃ sabrahmacārīsu akkosanaparibhāsanaṃ, aññaṃ evarūpaṃ guṇakhantiṃ na vadāmīti attho. Na no samasabrahmacārīsūti ettha samajano nāma sakajano vuccati. Tasmā na no sakesu samānabrahmacārīsu cittāni paduṭṭhāni bhavissantīti ayamettha attho.
โชติปาโล จ โควิโนฺทติ นาเมน โชติปาโล ฐาเนน มหาโควิโนฺทฯ สตฺตปุโรหิโตติ เรณุอาทีนํ สตฺตนฺนํ ราชูนํ ปุโรหิโตฯ อหิํสกา อตีตํเสติ เอเต ฉ สตฺถาโร อตีตํเส อหิํสกา อเหสุํฯ นิรามคนฺธาติ โกธามคเนฺธน นิรามคนฺธาฯ กรุเณวิมุตฺตาติ กรุณชฺฌาเน อธิมุตฺตา, กรุณาย จ กรุณาปุพฺพภาเค จ ฐิตาฯ เยเตติ เอเต, อยเมว วา ปาโฐฯ น สาธุรูปํ อาสีเทติ สาธุสภาวํ น ฆเฎฺฎยฺยฯ ทิฎฺฐิฎฺฐานปฺปหายินนฺติ ทฺวาสฎฺฐิทิฎฺฐิคตปฺปหายินํฯ สตฺตโมติ อรหตฺตโต ปฎฺฐาย สตฺตโมฯ อวีตราโคติ อวิคตราโคฯ เอเตน อนาคามิภาวํ ปฎิกฺขิปติฯ ปญฺจินฺทฺริยา มุทูติ ปญฺจ วิปสฺสนินฺทฺริยานิ มุทูนิฯ ตสฺส หิ ตานิ สกทาคามิํ อุปาทาย มุทูนิ นาม โหนฺติฯ วิปสฺสนาติ สงฺขารปริคฺคหญาณํฯ ปุเพฺพว อุปหญฺญตีติ ปฐมตรเญฺญว อุปหญฺญติฯ อกฺขโตติ คุณขณเนน อกฺขโต อนุปหโต หุตฺวาฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ
Jotipālo ca govindoti nāmena jotipālo ṭhānena mahāgovindo. Sattapurohitoti reṇuādīnaṃ sattannaṃ rājūnaṃ purohito. Ahiṃsakā atītaṃseti ete cha satthāro atītaṃse ahiṃsakā ahesuṃ. Nirāmagandhāti kodhāmagandhena nirāmagandhā. Karuṇevimuttāti karuṇajjhāne adhimuttā, karuṇāya ca karuṇāpubbabhāge ca ṭhitā. Yeteti ete, ayameva vā pāṭho. Na sādhurūpaṃ āsīdeti sādhusabhāvaṃ na ghaṭṭeyya. Diṭṭhiṭṭhānappahāyinanti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatappahāyinaṃ. Sattamoti arahattato paṭṭhāya sattamo. Avītarāgoti avigatarāgo. Etena anāgāmibhāvaṃ paṭikkhipati. Pañcindriyā mudūti pañca vipassanindriyāni mudūni. Tassa hi tāni sakadāgāmiṃ upādāya mudūni nāma honti. Vipassanāti saṅkhārapariggahañāṇaṃ. Pubbeva upahaññatīti paṭhamataraññeva upahaññati. Akkhatoti guṇakhaṇanena akkhato anupahato hutvā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ธมฺมิกวโคฺค ปญฺจโมฯ
Dhammikavaggo pañcamo.
ปฐมปณฺณาสกํ นิฎฺฐิตํฯ
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑๒. ธมฺมิกสุตฺตํ • 12. Dhammikasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑๒. ธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา • 12. Dhammikasuttavaṇṇanā
