Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
౨. ధమ్ముద్ధచ్చవారనిద్దేసో
2. Dhammuddhaccavāraniddeso
౬. కథం ధమ్ముద్ధచ్చవిగ్గహితం మానసం హోతి? అనిచ్చతో మనసికరోతో ఓభాసో ఉప్పజ్జతి, ఓభాసో ధమ్మోతి ఓభాసం ఆవజ్జతి, తతో విక్ఖేపో ఉద్ధచ్చం. తేన ఉద్ధచ్చేన విగ్గహితమానసో అనిచ్చతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి, దుక్ఖతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి, అనత్తతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్ముద్ధచ్చవిగ్గహితమానసో హోతి సో సమయో, యం తం చిత్తం అజ్ఝత్తమేవ సన్తిట్ఠతి సన్నిసీదతి ఏకోది హోతి సమాధియతి . తస్స మగ్గో సఞ్జాయతీ’’తి కథం మగ్గో సఞ్జాయతి…పే॰… ఏవం మగ్గో సఞ్జాయతి, ఏవం సఞ్ఞోజనాని పహీయన్తి, అనుసయా బ్యన్తీహోన్తి.
6. Kathaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti? Aniccato manasikaroto obhāso uppajjati, obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati . Tassa maggo sañjāyatī’’ti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
అనిచ్చతో మనసికరోతో ఞాణం ఉప్పజ్జతి, పీతి ఉప్పజ్జతి, పస్సద్ధి ఉప్పజ్జతి, సుఖం ఉప్పజ్జతి, అధిమోక్ఖో ఉప్పజ్జతి, పగ్గహో ఉప్పజ్జతి, ఉపట్ఠానం ఉప్పజ్జతి, ఉపేక్ఖా ఉప్పజ్జతి, నికన్తి ఉప్పజ్జతి, ‘నికన్తి ధమ్మో’తి నికన్తిం ఆవజ్జతి. తతో విక్ఖేపో ఉద్ధచ్చం. తేన ఉద్ధచ్చేన విగ్గహితమానసో అనిచ్చతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి, దుక్ఖతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి, అనత్తతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్ముద్ధచ్చవిగ్గహితమానసో హోతి సో సమయో, యం తం చిత్తం అజ్ఝత్తమేవ సన్తిట్ఠతి సన్నిసీదతి ఏకోది హోతి సమాధియతి. తస్స మగ్గో సఞ్జాయతీ’’తి. కథం మగ్గో సఞ్జాయతి…పే॰… ఏవం మగ్గో సఞ్జాయతి, ఏవం సఞ్ఞోజనాని పహీయన్తి, అనుసయా బ్యన్తీహోన్తి.
Aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī’’ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
దుక్ఖతో మనసికరోతో…పే॰… అనత్తతో మనసికరోతో ఓభాసో ఉప్పజ్జతి…పే॰… ఞాణం ఉప్పజ్జతి, పీతి ఉప్పజ్జతి, పస్సద్ధి ఉప్పజ్జతి, సుఖం ఉప్పజ్జతి, అధిమోక్ఖో ఉప్పజ్జతి, పగ్గహో ఉప్పజ్జతి, ఉపట్ఠానం ఉప్పజ్జతి, ఉపేక్ఖా ఉప్పజ్జతి, నికన్తి ఉప్పజ్జతి, ‘నికన్తి ధమ్మో’తి నికన్తిం ఆవజ్జతి. తతో విక్ఖేపో ఉద్ధచ్చం. తేన ఉద్ధచ్చేన విగ్గహితమానసో అనత్తతో ఉపట్ఠానం, అనిచ్చతో ఉపట్ఠానం, దుక్ఖతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి . తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్ముద్ధచ్చవిగ్గహితమానసో…పే॰… ఏవం సఞ్ఞోజనాని పహీయన్తి, అనుసయా బ్యన్తీహోన్తి’’.
Dukkhato manasikaroto…pe… anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe… ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso anattato upaṭṭhānaṃ, aniccato upaṭṭhānaṃ, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti . Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso…pe… evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti’’.
రూపం అనిచ్చతో మనసికరోతో…పే॰… రూపం దుక్ఖతో మనసికరోతో… రూపం అనత్తతో మనసికరోతో… వేదనం…పే॰… సఞ్ఞం… సఙ్ఖారే… విఞ్ఞాణం… చక్ఖుం…పే॰… జరామరణం అనిచ్చతో మనసికరోతో…పే॰… జరామరణం దుక్ఖతో మనసికరోతో, జరామరణం అనత్తతో మనసికరోతో ఓభాసో ఉప్పజ్జతి…పే॰… ఞాణం ఉప్పజ్జతి, పీతి ఉప్పజ్జతి, పస్సద్ధి ఉప్పజ్జతి, సుఖం ఉప్పజ్జతి, అధిమోక్ఖో ఉప్పజ్జతి, పగ్గహో ఉప్పజ్జతి, ఉపట్ఠానం ఉప్పజ్జతి, ఉపేక్ఖా ఉప్పజ్జతి, నికన్తి ఉప్పజ్జతి, ‘నికన్తి ధమ్మో’తి నికన్తిం ఆవజ్జతి. తతో విక్ఖేపో ఉద్ధచ్చం. తేన ఉద్ధచ్చేన విగ్గహితమానసో. జరామరణం అనత్తతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి. జరామరణం అనిచ్చతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి, జరామరణం దుక్ఖతో ఉపట్ఠానం యథాభూతం నప్పజానాతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్ముద్ధచ్చవిగ్గహితమానసో హోతి. సో సమయో, యం తం చిత్తం అజ్ఝత్తమేవ సన్తిట్ఠతి సన్నిసీదతి ఏకోది హోతి సమాధియతి. తస్స మగ్గో సఞ్జాయతీ’’తి. కథం మగ్గో సఞ్జాయతి…పే॰… ఏవం మగ్గో సఞ్జాయతి. ఏవం సఞ్ఞోజనాని పహీయన్తి, అనుసయా బ్యన్తీహోన్తి. ఏవం ధమ్ముద్ధచ్చవిగ్గహితం మానసం హోతి.
Rūpaṃ aniccato manasikaroto…pe… rūpaṃ dukkhato manasikaroto… rūpaṃ anattato manasikaroto… vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccato manasikaroto…pe… jarāmaraṇaṃ dukkhato manasikaroto, jarāmaraṇaṃ anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe… ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso. Jarāmaraṇaṃ anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Jarāmaraṇaṃ aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, jarāmaraṇaṃ dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti. So samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī’’ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti.
౭.
7.
ఓభాసే చేవ ఞాణే చ, పీతియా చ వికమ్పతి;
Obhāse ceva ñāṇe ca, pītiyā ca vikampati;
పస్సద్ధియా సుఖే చేవ, యేహి చిత్తం పవేధతి.
Passaddhiyā sukhe ceva, yehi cittaṃ pavedhati.
అధిమోక్ఖే చ పగ్గాహే, ఉపట్ఠానే చ కమ్పతి;
Adhimokkhe ca paggāhe, upaṭṭhāne ca kampati;
ఉపేక్ఖావజ్జనాయ చేవ, ఉపేక్ఖాయ చ నికన్తియా.
Upekkhāvajjanāya ceva, upekkhāya ca nikantiyā.
ఇమాని దస ఠానాని, పఞ్ఞా యస్స పరిచ్చితా;
Imāni dasa ṭhānāni, paññā yassa pariccitā;
ధమ్ముద్ధచ్చకుసలో హోతి, న చ సమ్మోహ గచ్ఛతి.
Dhammuddhaccakusalo hoti, na ca sammoha gacchati.
విక్ఖిపతి చేవ కిలిస్సతి చ, చవతి చిత్తభావనా;
Vikkhipati ceva kilissati ca, cavati cittabhāvanā;
విక్ఖిపతి న కిలిస్సతి, భావనా పరిహాయతి.
Vikkhipati na kilissati, bhāvanā parihāyati.
విక్ఖిపతి న కిలిస్సతి, భావనా న పరిహాయతి;
Vikkhipati na kilissati, bhāvanā na parihāyati;
న చ విక్ఖిపతే చిత్తం న కిలిస్సతి, న చవతి చిత్తభావనా.
Na ca vikkhipate cittaṃ na kilissati, na cavati cittabhāvanā.
ఇమేహి చతూహి ఠానేహి చిత్తస్స సఙ్ఖేపవిక్ఖేపవిగ్గహితం 1 దస ఠానే సమ్పజానాతీతి.
Imehi catūhi ṭhānehi cittassa saṅkhepavikkhepaviggahitaṃ 2 dasa ṭhāne sampajānātīti.
యుగనద్ధకథా నిట్ఠితా.
Yuganaddhakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ౨. ధమ్ముద్ధచ్చవారనిద్దేసవణ్ణనా • 2. Dhammuddhaccavāraniddesavaṇṇanā