Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
၂. ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝာရနိဒ္ဒေသော
2. Dhammuddhaccavāraniddeso
၆. ကထံ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော ဩဘာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဩဘာသော ဓမ္မောတိ ဩဘာသံ အာဝဇ္ဇတိ, တတော ဝိက္ခေပော ဥဒ္ဓစ္စံ။ တေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတမာနသော အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, ဒုက္ခတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနတ္တတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတမာနသော ဟောတိ သော သမယော, ယံ တံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတိ သန္နိသီဒတိ ဧကောဒိ ဟောတိ သမာဓိယတိ ။ တသ္သ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတီ’’တိ ကထံ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတိ။ပေ.။ ဧဝံ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတိ, ဧဝံ သညောဇနာနိ ပဟီယန္တိ, အနုသယာ ဗ္ယန္တီဟောန္တိ။
6. Kathaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti? Aniccato manasikaroto obhāso uppajjati, obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati . Tassa maggo sañjāyatī’’ti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
အနိစ္စတော မနသိကရောတော ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပသ္သဒ္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဓိမောက္ခော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဂ္ဂဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပဋ္ဌာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ‘နိကန္တိ ဓမ္မော’တိ နိကန္တိံ အာဝဇ္ဇတိ။ တတော ဝိက္ခေပော ဥဒ္ဓစ္စံ။ တေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတမာနသော အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, ဒုက္ခတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, အနတ္တတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတမာနသော ဟောတိ သော သမယော, ယံ တံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတိ သန္နိသီဒတိ ဧကောဒိ ဟောတိ သမာဓိယတိ။ တသ္သ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတီ’’တိ။ ကထံ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတိ။ပေ.။ ဧဝံ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတိ, ဧဝံ သညောဇနာနိ ပဟီယန္တိ, အနုသယာ ဗ္ယန္တီဟောန္တိ။
Aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī’’ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
ဒုက္ခတော မနသိကရောတော။ပေ.။ အနတ္တတော မနသိကရောတော ဩဘာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ပေ.။ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပသ္သဒ္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဓိမောက္ခော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဂ္ဂဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပဋ္ဌာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ‘နိကန္တိ ဓမ္မော’တိ နိကန္တိံ အာဝဇ္ဇတိ။ တတော ဝိက္ခေပော ဥဒ္ဓစ္စံ။ တေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတမာနသော အနတ္တတော ဥပဋ္ဌာနံ, အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ, ဒုက္ခတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတမာနသော။ပေ.။ ဧဝံ သညောဇနာနိ ပဟီယန္တိ, အနုသယာ ဗ္ယန္တီဟောန္တိ’’။
Dukkhato manasikaroto…pe… anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe… ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso anattato upaṭṭhānaṃ, aniccato upaṭṭhānaṃ, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti . Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso…pe… evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti’’.
ရူပံ အနိစ္စတော မနသိကရောတော။ပေ.။ ရူပံ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော။ ရူပံ အနတ္တတော မနသိကရောတော။ ဝေဒနံ။ပေ.။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ။ စက္ခုံ။ပေ.။ ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော မနသိကရောတော။ပေ.။ ဇရာမရဏံ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော, ဇရာမရဏံ အနတ္တတော မနသိကရောတော ဩဘာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ပေ.။ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပသ္သဒ္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဓိမောက္ခော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဂ္ဂဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပဋ္ဌာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ‘နိကန္တိ ဓမ္မော’တိ နိကန္တိံ အာဝဇ္ဇတိ။ တတော ဝိက္ခေပော ဥဒ္ဓစ္စံ။ တေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတမာနသော။ ဇရာမရဏံ အနတ္တတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ, ဇရာမရဏံ ဒုက္ခတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတမာနသော ဟောတိ။ သော သမယော, ယံ တံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတိ သန္နိသီဒတိ ဧကောဒိ ဟောတိ သမာဓိယတိ။ တသ္သ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတီ’’တိ။ ကထံ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတိ။ပေ.။ ဧဝံ မဂ္ဂော သဉ္ဇာယတိ။ ဧဝံ သညောဇနာနိ ပဟီယန္တိ, အနုသယာ ဗ္ယန္တီဟောန္တိ။ ဧဝံ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတိ။
Rūpaṃ aniccato manasikaroto…pe… rūpaṃ dukkhato manasikaroto… rūpaṃ anattato manasikaroto… vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccato manasikaroto…pe… jarāmaraṇaṃ dukkhato manasikaroto, jarāmaraṇaṃ anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe… ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso. Jarāmaraṇaṃ anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Jarāmaraṇaṃ aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, jarāmaraṇaṃ dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti. So samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī’’ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti.
၇.
7.
ဩဘာသေ စေဝ ဉာဏေ စ၊ ပီတိယာ စ ဝိကမ္ပတိ။
Obhāse ceva ñāṇe ca, pītiyā ca vikampati;
ပသ္သဒ္ဓိယာ သုခေ စေဝ၊ ယေဟိ စိတ္တံ ပဝေဓတိ။
Passaddhiyā sukhe ceva, yehi cittaṃ pavedhati.
အဓိမောက္ခေ စ ပဂ္ဂာဟေ၊ ဥပဋ္ဌာနေ စ ကမ္ပတိ။
Adhimokkhe ca paggāhe, upaṭṭhāne ca kampati;
ဥပေက္ခာဝဇ္ဇနာယ စေဝ၊ ဥပေက္ခာယ စ နိကန္တိယာ။
Upekkhāvajjanāya ceva, upekkhāya ca nikantiyā.
ဣမာနိ ဒသ ဌာနာနိ၊ ပညာ ယသ္သ ပရိစ္စိတာ။
Imāni dasa ṭhānāni, paññā yassa pariccitā;
ဓမ္မုဒ္ဓစ္စကုသလော ဟောတိ၊ န စ သမ္မောဟ ဂစ္ဆတိ။
Dhammuddhaccakusalo hoti, na ca sammoha gacchati.
ဝိက္ခိပတိ စေဝ ကိလိသ္သတိ စ၊ စဝတိ စိတ္တဘာဝနာ။
Vikkhipati ceva kilissati ca, cavati cittabhāvanā;
ဝိက္ခိပတိ န ကိလိသ္သတိ၊ ဘာဝနာ ပရိဟာယတိ။
Vikkhipati na kilissati, bhāvanā parihāyati.
ဝိက္ခိပတိ န ကိလိသ္သတိ၊ ဘာဝနာ န ပရိဟာယတိ။
Vikkhipati na kilissati, bhāvanā na parihāyati;
န စ ဝိက္ခိပတေ စိတ္တံ န ကိလိသ္သတိ၊ န စဝတိ စိတ္တဘာဝနာ။
Na ca vikkhipate cittaṃ na kilissati, na cavati cittabhāvanā.
ဣမေဟိ စတူဟိ ဌာနေဟိ စိတ္တသ္သ သင္ခေပဝိက္ခေပဝိဂ္ဂဟိတံ 1 ဒသ ဌာနေ သမ္ပဇာနာတီတိ။
Imehi catūhi ṭhānehi cittassa saṅkhepavikkhepaviggahitaṃ 2 dasa ṭhāne sampajānātīti.
ယုဂနဒ္ဓကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Yuganaddhakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ၂. ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝာရနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 2. Dhammuddhaccavāraniddesavaṇṇanā