| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
७. ब्राह्मणसंयुत्तं
7. Brāhmaṇasaṃyuttaṃ
१. अरहन्तवग्गो
1. Arahantavaggo
१. धनञ्जानीसुत्तवण्णना
1. Dhanañjānīsuttavaṇṇanā
१८७. धनञ्जानिगोत्ताति एत्थ पुब्बपुरिसतो आगतस्स कुलवंसस्स नामाभिधानसङ्खातं गं तायतीति गोत्तं। (किं पन तन्ति? अञ्ञकुलपरम्परासाधारणं तस्स कुलस्स आदिपुरिससमुदागतं तंकुलपरियापन्नसाधारणं सामञ्ञरूपन्ति दट्ठब्बं।) धनञ्जानिगोत्तं एतिस्सन्ति धनञ्जानिगोत्ता। तस्सा उदानस्स कारणं पुच्छित्वा आदितो पट्ठाय विभावेतुं ‘‘सो किरा’’तिआदि वुत्तं। नानारसभोजनं देतीति योजना। पञ्चगोरससम्पादितं सालिभत्तं सूपसाकब्यञ्जनं नानारसं ब्राह्मणभोजनं। मण्डलग्गखग्गन्ति मण्डलग्गसङ्खातं खग्गं। दुविधो हि खग्गो मण्डलग्गो दीघग्गोति। तत्थ यस्स अग्गो मण्डलाकारेन ठितो, सो मण्डलग्गो। यस्स पन असिपुत्तिका विय दीघो, सो दीघग्गो।
187.Dhanañjānigottāti ettha pubbapurisato āgatassa kulavaṃsassa nāmābhidhānasaṅkhātaṃ gaṃ tāyatīti gottaṃ. (Kiṃ pana tanti? Aññakulaparamparāsādhāraṇaṃ tassa kulassa ādipurisasamudāgataṃ taṃkulapariyāpannasādhāraṇaṃ sāmaññarūpanti daṭṭhabbaṃ.) Dhanañjānigottaṃ etissanti dhanañjānigottā. Tassā udānassa kāraṇaṃ pucchitvā ādito paṭṭhāya vibhāvetuṃ ‘‘so kirā’’tiādi vuttaṃ. Nānārasabhojanaṃ detīti yojanā. Pañcagorasasampāditaṃ sālibhattaṃ sūpasākabyañjanaṃ nānārasaṃ brāhmaṇabhojanaṃ. Maṇḍalaggakhagganti maṇḍalaggasaṅkhātaṃ khaggaṃ. Duvidho hi khaggo maṇḍalaggo dīghaggoti. Tattha yassa aggo maṇḍalākārena ṭhito, so maṇḍalaggo. Yassa pana asiputtikā viya dīgho, so dīghaggo.
सासनाति अनुसासना। ‘‘नमो…पे॰… सम्बुद्धस्सा’’ति एवं वुत्ता पञ्चपदिकगाथा। सत्थुसासने हि लोकियच्छन्दं अनपेक्खित्वा एसा पञ्चपदिकगाथाति दट्ठब्बा। ओक्कावरधराति पुब्बपुरिससङ्खातउक्काकवंसवरधारिका। सक्काति सक्कुणेय्यं।
Sāsanāti anusāsanā. ‘‘Namo…pe… sambuddhassā’’ti evaṃ vuttā pañcapadikagāthā. Satthusāsane hi lokiyacchandaṃ anapekkhitvā esā pañcapadikagāthāti daṭṭhabbā. Okkāvaradharāti pubbapurisasaṅkhātaukkākavaṃsavaradhārikā. Sakkāti sakkuṇeyyaṃ.
एवन्ति ‘‘सचे मे अङ्गमङ्गानी’’तिआदिना इमिना पकारेन। ‘‘पञ्च गाथासतानि पन अट्ठकथं आरुळ्हानि, इध पन द्वे एव उद्धटा’’ति वदन्ति। पहरितुं वाति एकवारम्पि हत्थेन वा पादेन वा पहरितुम्पि परामसितुम्पि असक्कोन्तोति अत्थो। सो हि तस्सा अरियसाविकाय आनुभावेन अत्तनो सामत्थियेन वसे वत्तापनत्थं सन्तज्जित्वापि तदनुवत्तन्तो निब्बिसो अहोसि। तेनाह ‘‘भोती’’तिआदि।
Evanti ‘‘sace me aṅgamaṅgānī’’tiādinā iminā pakārena. ‘‘Pañca gāthāsatāni pana aṭṭhakathaṃ āruḷhāni, idha pana dve eva uddhaṭā’’ti vadanti. Paharituṃ vāti ekavārampi hatthena vā pādena vā paharitumpi parāmasitumpi asakkontoti attho. So hi tassā ariyasāvikāya ānubhāvena attano sāmatthiyena vase vattāpanatthaṃ santajjitvāpi tadanuvattanto nibbiso ahosi. Tenāha ‘‘bhotī’’tiādi.
तस्स ब्राह्मणस्साति अत्तनो सामिकब्राह्मणस्स। उपसंहरन्तीति उपनेन्ती। तस्मिं समयेति तस्मिं दुक्खुप्पत्तिकाले ‘‘सब्बे सङ्खारा दुक्खा’’ति भगवतो वचनं अनुस्सरित्वा ‘‘दसबलस्स भगवतो’’तिआदीसु यथापरिचितं गुणपदं अनुस्सरि। तेनाह ‘‘दसबलं सरी’’ति।
Tassa brāhmaṇassāti attano sāmikabrāhmaṇassa. Upasaṃharantīti upanentī. Tasmiṃ samayeti tasmiṃ dukkhuppattikāle ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bhagavato vacanaṃ anussaritvā ‘‘dasabalassa bhagavato’’tiādīsu yathāparicitaṃ guṇapadaṃ anussari. Tenāha ‘‘dasabalaṃ sarī’’ti.
खन्तिसोरच्चरहितताय कुज्झित्वा। भिज्जित्वाति संयताभावतो तस्स ब्राह्मणस्स अन्तरे मेत्तिभेदेन भिज्जित्वा। एवमेवाति यथा एतरहि अकारणेन, एवमेव अञ्ञदापि अकारणेनाति अत्थो। निक्कारणतादीपने एवं-सद्दो, एव-सद्दो पन अवधारणत्थो। निक्कारणता च नाम निरत्थकता, निरत्थकविप्पलापभावेनेत्थ एवं-सद्दस्स गहणे पवत्ति गवेसितब्बा। गरहत्थो वायं एवं-सद्दो अनेकत्थत्ता निपातानं। गरहत्थता चस्स वसलिसद्दसन्निधानतो पाकटा एव।
Khantisoraccarahitatāya kujjhitvā. Bhijjitvāti saṃyatābhāvato tassa brāhmaṇassa antare mettibhedena bhijjitvā. Evamevāti yathā etarahi akāraṇena, evameva aññadāpi akāraṇenāti attho. Nikkāraṇatādīpane evaṃ-saddo, eva-saddo pana avadhāraṇattho. Nikkāraṇatā ca nāma niratthakatā, niratthakavippalāpabhāvenettha evaṃ-saddassa gahaṇe pavatti gavesitabbā. Garahattho vāyaṃ evaṃ-saddo anekatthattā nipātānaṃ. Garahatthatā cassa vasalisaddasannidhānato pākaṭā eva.
गामनिगमरट्ठपूजितोति इमिना गामनिगमरट्ठसामिकेहि पूजितभावो दीपितो गामादीनं तेसं वसे वत्तनतो। असुकस्स नाम पुग्गलस्स। सेसन्ति अभिक्कन्तन्तिआदि, यम्पि चञ्ञं इधागतं हेट्ठा वण्णितञ्च।
Gāmanigamaraṭṭhapūjitoti iminā gāmanigamaraṭṭhasāmikehi pūjitabhāvo dīpito gāmādīnaṃ tesaṃ vase vattanato. Asukassa nāma puggalassa. Sesanti abhikkantantiādi, yampi caññaṃ idhāgataṃ heṭṭhā vaṇṇitañca.
धनञ्जानीसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Dhanañjānīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. धनञ्जानीसुत्तं • 1. Dhanañjānīsuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. धनञ्जानीसुत्तवण्णना • 1. Dhanañjānīsuttavaṇṇanā
