| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
๗. ธนญฺชานิสุตฺตวณฺณนา
7. Dhanañjānisuttavaṇṇanā
๔๔๕. เอวํ เม สุตนฺติ ธนญฺชานิสุตฺตํฯ ตตฺถ ทกฺขิณาคิริสฺมินฺติ คิรีติ ปพฺพโต, ราชคหํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตปพฺพตสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค ชนปทเสฺสตํ นามํฯ ตณฺฑุลปาลิทฺวารายาติ ราชคหสฺส กิร ทฺวตฺติํสมหาทฺวารานิ จตุสฎฺฐิขุทฺทกทฺวารานิ, เตสุ เอกํ ตณฺฑุลปาลิทฺวารํ นาม, ตํ สนฺธาเยวมาหฯ ราชานํ นิสฺสายาติ ‘‘คจฺฉ มนุเสฺส อปีเฬตฺวา สสฺสภาคํ คณฺหาหี’’ติ รญฺญา เปสิโต คนฺตฺวา สพฺพเมว สสฺสํ คณฺหาติ, ‘‘มา โน, ภเนฺต, นาเสหี’’ติ จ วุเตฺต – ‘‘ราชกุเล วุตฺตํ มนฺทํ, อหํ รญฺญา อาคมนกาเลเยว เอวํ อาณโตฺต, มา กนฺทิตฺถา’’ติ เอวํ ราชานํ นิสฺสาย พฺราหฺมณคหปติเก วิลุมฺปติฯ ธญฺญํ เยภุเยฺยน อตฺตโน ฆรํ ปเวเสตฺวา อปฺปกํ ราชกุเล ปเวเสติฯ กิํ พฺราหฺมณคหปติกานํ น ปีฬํ อกาสีติ จ วุโตฺต – ‘‘อาม, มหาราช, อิมสฺมิํ วาเร เขตฺตานิ มนฺทสสฺสานิ อเหสุํ, ตสฺมา อปีเฬนฺตสฺส เม คณฺหโต น พหุํ ชาต’’นฺติ เอวํ พฺราหฺมณคหปติเก นิสฺสาย ราชานํ วิลุมฺปติฯ
445.Evaṃme sutanti dhanañjānisuttaṃ. Tattha dakkhiṇāgirisminti girīti pabbato, rājagahaṃ parikkhipitvā ṭhitapabbatassa dakkhiṇadisābhāge janapadassetaṃ nāmaṃ. Taṇḍulapālidvārāyāti rājagahassa kira dvattiṃsamahādvārāni catusaṭṭhikhuddakadvārāni, tesu ekaṃ taṇḍulapālidvāraṃ nāma, taṃ sandhāyevamāha. Rājānaṃ nissāyāti ‘‘gaccha manusse apīḷetvā sassabhāgaṃ gaṇhāhī’’ti raññā pesito gantvā sabbameva sassaṃ gaṇhāti, ‘‘mā no, bhante, nāsehī’’ti ca vutte – ‘‘rājakule vuttaṃ mandaṃ, ahaṃ raññā āgamanakāleyeva evaṃ āṇatto, mā kanditthā’’ti evaṃ rājānaṃ nissāya brāhmaṇagahapatike vilumpati. Dhaññaṃ yebhuyyena attano gharaṃ pavesetvā appakaṃ rājakule paveseti. Kiṃ brāhmaṇagahapatikānaṃ na pīḷaṃ akāsīti ca vutto – ‘‘āma, mahārāja, imasmiṃ vāre khettāni mandasassāni ahesuṃ, tasmā apīḷentassa me gaṇhato na bahuṃ jāta’’nti evaṃ brāhmaṇagahapatike nissāya rājānaṃ vilumpati.
๔๔๖. ปโย ปียตนฺติ ตรุณขีรํ ปิวตุฯ ตาว ภตฺตสฺสาติ ยาว ขีรํ ปิวิตฺวา นิสีทิสฺสถ, ตาวเทว ภตฺตสฺส กาโล ภวิสฺสติฯ อิเธว หิ โน ปาตราสภตฺตํ อาหริสฺสนฺตีติ ทเสฺสติฯ มาตาปิตโรติอาทีสุ มหลฺลกา มาตาปิตโร มุทุกานิ อตฺถรณปาวุรณานิ สุขุมานิ วตฺถานิ มธุรโภชนํ สุคนฺธคนฺธมาลาทีนิ จ ปริเยสิตฺวา โปเสตพฺพาฯ ปุตฺตธีตานํ นามกรณมงฺคลาทีนิ สพฺพกิจฺจานิ กโรเนฺตน ปุตฺตทาโร โปเสตโพฺพฯ เอวญฺหิ อกริยมาเน ครหา อุปฺปชฺชตีติ อิมินา นเยน อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
446.Payo pīyatanti taruṇakhīraṃ pivatu. Tāva bhattassāti yāva khīraṃ pivitvā nisīdissatha, tāvadeva bhattassa kālo bhavissati. Idheva hi no pātarāsabhattaṃ āharissantīti dasseti. Mātāpitarotiādīsu mahallakā mātāpitaro mudukāni attharaṇapāvuraṇāni sukhumāni vatthāni madhurabhojanaṃ sugandhagandhamālādīni ca pariyesitvā posetabbā. Puttadhītānaṃ nāmakaraṇamaṅgalādīni sabbakiccāni karontena puttadāro posetabbo. Evañhi akariyamāne garahā uppajjatīti iminā nayena attho veditabbo.
๔๔๗. อธมฺมจารีติ ปญฺจ ทุสฺสีลฺยกมฺมานิ วา ทส ทุสฺสีลฺยกมฺมานิ วา อิธ อธโมฺม นามฯ อุปกเฑฺฒยฺยุนฺติ ปญฺจวิธพนฺธนาทิกมฺมกรณตฺถํ ตํ ตํ นิรยํ กเฑฺฒยฺยุํฯ
447.Adhammacārīti pañca dussīlyakammāni vā dasa dussīlyakammāni vā idha adhammo nāma. Upakaḍḍheyyunti pañcavidhabandhanādikammakaraṇatthaṃ taṃ taṃ nirayaṃ kaḍḍheyyuṃ.
๔๔๘. ธมฺมจารีติ ธมฺมิกสิววิชฺชาทิกมฺมการีฯ ปฎิกฺกมนฺตีติ โอสรนฺติ ปริหายนฺติฯ อภิกฺกมนฺตีติ อภิสรนฺติ วฑฺฒนฺติฯ เสโยฺยติ วรตรํฯ หีเนติ นิหีเน ลามเกฯ กาลงฺกโต จ สาริปุตฺตาติ อิทํ ภควา ‘‘ตตฺรสฺส คนฺตฺวา เทเสหี’’ติ อธิปฺปาเยน เถรมาหฯ เถโรปิ ตํขณํเยว คนฺตฺวา มหาพฺรหฺมุโน ธมฺมํ เทเสสิ, ตโต ปฎฺฐาย จาตุปฺปทิกํ คาถํ กเถโนฺตปิ จตุสจฺจวิมุตฺตํ นาม น กเถสีติฯ
448.Dhammacārīti dhammikasivavijjādikammakārī. Paṭikkamantīti osaranti parihāyanti. Abhikkamantīti abhisaranti vaḍḍhanti. Seyyoti varataraṃ. Hīneti nihīne lāmake. Kālaṅkato ca sāriputtāti idaṃ bhagavā ‘‘tatrassa gantvā desehī’’ti adhippāyena theramāha. Theropi taṃkhaṇaṃyeva gantvā mahābrahmuno dhammaṃ desesi, tato paṭṭhāya cātuppadikaṃ gāthaṃ kathentopi catusaccavimuttaṃ nāma na kathesīti.
ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฎฺฐกถาย
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ธนญฺชานิสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhanañjānisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๗. ธนญฺชานิสุตฺตํ • 7. Dhanañjānisuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ๗. ธนญฺชานิสุตฺตวณฺณนา • 7. Dhanañjānisuttavaṇṇanā
