| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๗. พฺราหฺมณสํยุตฺตํ
7. Brāhmaṇasaṃyuttaṃ
๑. อรหนฺตวโคฺค
1. Arahantavaggo
๑. ธนญฺชานีสุตฺตวณฺณนา
1. Dhanañjānīsuttavaṇṇanā
๑๘๗. ธนญฺชานิโคตฺตาติ เอตฺถ ปุพฺพปุริสโต อาคตสฺส กุลวํสสฺส นามาภิธานสงฺขาตํ คํ ตายตีติ โคตฺตํฯ (กิํ ปน ตนฺติ? อญฺญกุลปรมฺปราสาธารณํ ตสฺส กุลสฺส อาทิปุริสสมุทาคตํ ตํกุลปริยาปนฺนสาธารณํ สามญฺญรูปนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ) ธนญฺชานิโคตฺตํ เอติสฺสนฺติ ธนญฺชานิโคตฺตาฯ ตสฺสา อุทานสฺส การณํ ปุจฺฉิตฺวา อาทิโต ปฎฺฐาย วิภาเวตุํ ‘‘โส กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นานารสโภชนํ เทตีติ โยชนาฯ ปญฺจโครสสมฺปาทิตํ สาลิภตฺตํ สูปสากพฺยญฺชนํ นานารสํ พฺราหฺมณโภชนํฯ มณฺฑลคฺคขคฺคนฺติ มณฺฑลคฺคสงฺขาตํ ขคฺคํฯ ทุวิโธ หิ ขโคฺค มณฺฑลโคฺค ทีฆโคฺคติฯ ตตฺถ ยสฺส อโคฺค มณฺฑลากาเรน ฐิโต, โส มณฺฑลโคฺคฯ ยสฺส ปน อสิปุตฺติกา วิย ทีโฆ, โส ทีฆโคฺคฯ
187.Dhanañjānigottāti ettha pubbapurisato āgatassa kulavaṃsassa nāmābhidhānasaṅkhātaṃ gaṃ tāyatīti gottaṃ. (Kiṃ pana tanti? Aññakulaparamparāsādhāraṇaṃ tassa kulassa ādipurisasamudāgataṃ taṃkulapariyāpannasādhāraṇaṃ sāmaññarūpanti daṭṭhabbaṃ.) Dhanañjānigottaṃ etissanti dhanañjānigottā. Tassā udānassa kāraṇaṃ pucchitvā ādito paṭṭhāya vibhāvetuṃ ‘‘so kirā’’tiādi vuttaṃ. Nānārasabhojanaṃ detīti yojanā. Pañcagorasasampāditaṃ sālibhattaṃ sūpasākabyañjanaṃ nānārasaṃ brāhmaṇabhojanaṃ. Maṇḍalaggakhagganti maṇḍalaggasaṅkhātaṃ khaggaṃ. Duvidho hi khaggo maṇḍalaggo dīghaggoti. Tattha yassa aggo maṇḍalākārena ṭhito, so maṇḍalaggo. Yassa pana asiputtikā viya dīgho, so dīghaggo.
สาสนาติ อนุสาสนาฯ ‘‘นโม…เป.… สมฺพุทฺธสฺสา’’ติ เอวํ วุตฺตา ปญฺจปทิกคาถาฯ สตฺถุสาสเน หิ โลกิยจฺฉนฺทํ อนเปกฺขิตฺวา เอสา ปญฺจปทิกคาถาติ ทฎฺฐพฺพาฯ โอกฺกาวรธราติ ปุพฺพปุริสสงฺขาตอุกฺกากวํสวรธาริกาฯ สกฺกาติ สกฺกุเณยฺยํฯ
Sāsanāti anusāsanā. ‘‘Namo…pe… sambuddhassā’’ti evaṃ vuttā pañcapadikagāthā. Satthusāsane hi lokiyacchandaṃ anapekkhitvā esā pañcapadikagāthāti daṭṭhabbā. Okkāvaradharāti pubbapurisasaṅkhātaukkākavaṃsavaradhārikā. Sakkāti sakkuṇeyyaṃ.
เอวนฺติ ‘‘สเจ เม องฺคมงฺคานี’’ติอาทินา อิมินา ปกาเรนฯ ‘‘ปญฺจ คาถาสตานิ ปน อฎฺฐกถํ อารุฬฺหานิ, อิธ ปน เทฺว เอว อุทฺธฎา’’ติ วทนฺติฯ ปหริตุํ วาติ เอกวารมฺปิ หเตฺถน วา ปาเทน วา ปหริตุมฺปิ ปรามสิตุมฺปิ อสโกฺกโนฺตติ อโตฺถฯ โส หิ ตสฺสา อริยสาวิกาย อานุภาเวน อตฺตโน สามตฺถิเยน วเส วตฺตาปนตฺถํ สนฺตชฺชิตฺวาปิ ตทนุวตฺตโนฺต นิพฺพิโส อโหสิฯ เตนาห ‘‘โภตี’’ติอาทิฯ
Evanti ‘‘sace me aṅgamaṅgānī’’tiādinā iminā pakārena. ‘‘Pañca gāthāsatāni pana aṭṭhakathaṃ āruḷhāni, idha pana dve eva uddhaṭā’’ti vadanti. Paharituṃ vāti ekavārampi hatthena vā pādena vā paharitumpi parāmasitumpi asakkontoti attho. So hi tassā ariyasāvikāya ānubhāvena attano sāmatthiyena vase vattāpanatthaṃ santajjitvāpi tadanuvattanto nibbiso ahosi. Tenāha ‘‘bhotī’’tiādi.
ตสฺส พฺราหฺมณสฺสาติ อตฺตโน สามิกพฺราหฺมณสฺสฯ อุปสํหรนฺตีติ อุปเนนฺตีฯ ตสฺมิํ สมเยติ ตสฺมิํ ทุกฺขุปฺปตฺติกาเล ‘‘สเพฺพ สงฺขารา ทุกฺขา’’ติ ภควโต วจนํ อนุสฺสริตฺวา ‘‘ทสพลสฺส ภควโต’’ติอาทีสุ ยถาปริจิตํ คุณปทํ อนุสฺสริฯ เตนาห ‘‘ทสพลํ สรี’’ติฯ
Tassa brāhmaṇassāti attano sāmikabrāhmaṇassa. Upasaṃharantīti upanentī. Tasmiṃ samayeti tasmiṃ dukkhuppattikāle ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti bhagavato vacanaṃ anussaritvā ‘‘dasabalassa bhagavato’’tiādīsu yathāparicitaṃ guṇapadaṃ anussari. Tenāha ‘‘dasabalaṃ sarī’’ti.
ขนฺติโสรจฺจรหิตตาย กุชฺฌิตฺวาฯ ภิชฺชิตฺวาติ สํยตาภาวโต ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อนฺตเร เมตฺติเภเทน ภิชฺชิตฺวาฯ เอวเมวาติ ยถา เอตรหิ อการเณน, เอวเมว อญฺญทาปิ อการเณนาติ อโตฺถฯ นิกฺการณตาทีปเน เอวํ-สโทฺท, เอว-สโทฺท ปน อวธารณโตฺถฯ นิกฺการณตา จ นาม นิรตฺถกตา, นิรตฺถกวิปฺปลาปภาเวเนตฺถ เอวํ-สทฺทสฺส คหเณ ปวตฺติ คเวสิตพฺพาฯ ครหโตฺถ วายํ เอวํ-สโทฺท อเนกตฺถตฺตา นิปาตานํฯ ครหตฺถตา จสฺส วสลิสทฺทสนฺนิธานโต ปากฎา เอวฯ
Khantisoraccarahitatāya kujjhitvā. Bhijjitvāti saṃyatābhāvato tassa brāhmaṇassa antare mettibhedena bhijjitvā. Evamevāti yathā etarahi akāraṇena, evameva aññadāpi akāraṇenāti attho. Nikkāraṇatādīpane evaṃ-saddo, eva-saddo pana avadhāraṇattho. Nikkāraṇatā ca nāma niratthakatā, niratthakavippalāpabhāvenettha evaṃ-saddassa gahaṇe pavatti gavesitabbā. Garahattho vāyaṃ evaṃ-saddo anekatthattā nipātānaṃ. Garahatthatā cassa vasalisaddasannidhānato pākaṭā eva.
คามนิคมรฎฺฐปูชิโตติ อิมินา คามนิคมรฎฺฐสามิเกหิ ปูชิตภาโว ทีปิโต คามาทีนํ เตสํ วเส วตฺตนโตฯ อสุกสฺส นาม ปุคฺคลสฺสฯ เสสนฺติ อภิกฺกนฺตนฺติอาทิ, ยมฺปิ จญฺญํ อิธาคตํ เหฎฺฐา วณฺณิตญฺจฯ
Gāmanigamaraṭṭhapūjitoti iminā gāmanigamaraṭṭhasāmikehi pūjitabhāvo dīpito gāmādīnaṃ tesaṃ vase vattanato. Asukassa nāma puggalassa. Sesanti abhikkantantiādi, yampi caññaṃ idhāgataṃ heṭṭhā vaṇṇitañca.
ธนญฺชานีสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhanañjānīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. ธนญฺชานีสุตฺตํ • 1. Dhanañjānīsuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑. ธนญฺชานีสุตฺตวณฺณนา • 1. Dhanañjānīsuttavaṇṇanā
