| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
७. धनपालसेट्ठिपेतवत्थुवण्णना
7. Dhanapālaseṭṭhipetavatthuvaṇṇanā
नग्गो दुब्बण्णरूपोसीति इदं सत्थरि जेतवने विहरन्ते धनपालपेतं आरब्भ वुत्तं। अनुप्पन्ने किर बुद्धे पण्णरट्ठे एरकच्छनगरे धनपालको नाम सेट्ठि अहोसि अस्सद्धो अप्पसन्नो कदरियो नत्थिकदिट्ठिको। तस्स किरिया पाळितो एव विञ्ञायति। सो कालं कत्वा मरुकन्तारे पेतो हुत्वा निब्बत्ति। तस्स तालक्खन्धप्पमाणो कायो अहोसि, समुट्ठितच्छवि फरुसो, विरूपकेसो, भयानको, दुब्बण्णो अतिविय विरूपो बीभच्छदस्सनो। सो पञ्चपण्णास वस्सानि भत्तसित्थं वा उदकबिन्दुं वा अलभन्तो विसुक्खकण्ठोट्ठजिव्हो जिघच्छापिपासाभिभूतो इतो चितो च परिब्भमति।
Naggo dubbaṇṇarūposīti idaṃ satthari jetavane viharante dhanapālapetaṃ ārabbha vuttaṃ. Anuppanne kira buddhe paṇṇaraṭṭhe erakacchanagare dhanapālako nāma seṭṭhi ahosi assaddho appasanno kadariyo natthikadiṭṭhiko. Tassa kiriyā pāḷito eva viññāyati. So kālaṃ katvā marukantāre peto hutvā nibbatti. Tassa tālakkhandhappamāṇo kāyo ahosi, samuṭṭhitacchavi pharuso, virūpakeso, bhayānako, dubbaṇṇo ativiya virūpo bībhacchadassano. So pañcapaṇṇāsa vassāni bhattasitthaṃ vā udakabinduṃ vā alabhanto visukkhakaṇṭhoṭṭhajivho jighacchāpipāsābhibhūto ito cito ca paribbhamati.
अथ अम्हाकं भगवति लोके उप्पज्जित्वा पवत्तितवरधम्मचक्के अनुक्कमेन सावत्थियं विहरन्ते सावत्थिवासिनो वाणिजा पञ्चमत्तानि सकटसतानि भण्डस्स पूरेत्वा उत्तरापथं गन्त्वा भण्डं विक्किणित्वा पटिलद्धभण्डं सकटेसु आरोपेत्वा पटिनिवत्तमाना सायन्हसमये अञ्ञतरं सुक्खनदिं पापुणित्वा तत्थ यानं मुञ्चित्वा रत्तियं वासं कप्पेसुं। अथ सो पेतो पिपासाभिभूतो पानीयस्सत्थाय आगन्त्वा तत्थ बिन्दुमत्तम्पि पानीयं अलभित्वा विगतासो छिन्नमूलो विय तालो छिन्नपादो पति। तं दिस्वा वाणिजा –
Atha amhākaṃ bhagavati loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakke anukkamena sāvatthiyaṃ viharante sāvatthivāsino vāṇijā pañcamattāni sakaṭasatāni bhaṇḍassa pūretvā uttarāpathaṃ gantvā bhaṇḍaṃ vikkiṇitvā paṭiladdhabhaṇḍaṃ sakaṭesu āropetvā paṭinivattamānā sāyanhasamaye aññataraṃ sukkhanadiṃ pāpuṇitvā tattha yānaṃ muñcitvā rattiyaṃ vāsaṃ kappesuṃ. Atha so peto pipāsābhibhūto pānīyassatthāya āgantvā tattha bindumattampi pānīyaṃ alabhitvā vigatāso chinnamūlo viya tālo chinnapādo pati. Taṃ disvā vāṇijā –
२२७.
227.
‘‘नग्गो दुब्बण्णरूपोसि, किसो धमनिसन्थतो।
‘‘Naggo dubbaṇṇarūposi, kiso dhamanisanthato;
उप्फासुलिको किसिको, को नु त्वमसि मारिसा’’ति॥ –
Upphāsuliko kisiko, ko nu tvamasi mārisā’’ti. –
इमाय गाथाय पुच्छिंसु। ततो पेतो –
Imāya gāthāya pucchiṃsu. Tato peto –
२२८.
228.
‘‘अहं भदन्ते पेतोम्हि, दुग्गतो यमलोकिको।
‘‘Ahaṃ bhadante petomhi, duggato yamalokiko;
पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गतो’’ति॥ –
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gato’’ti. –
अत्तानं आविकत्वा पुन तेहि –
Attānaṃ āvikatvā puna tehi –
२२९.
229.
‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्कटं कतं।
‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;
किस्सकम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गतो’’ति॥ –
Kissakammavipākena, petalokaṃ ito gato’’ti. –
कतकम्मं पुच्छितो पुब्बे निब्बत्तट्ठानतो पट्ठाय अतीतं पच्चुप्पन्नं अनागतञ्च अत्तनो पवत्तिं दस्सेन्तो तेसञ्च ओवादं देन्तो –
Katakammaṃ pucchito pubbe nibbattaṭṭhānato paṭṭhāya atītaṃ paccuppannaṃ anāgatañca attano pavattiṃ dassento tesañca ovādaṃ dento –
२३०.
230.
‘‘नगरं अत्थि पण्णानं, एरकच्छन्ति विस्सुतं।
‘‘Nagaraṃ atthi paṇṇānaṃ, erakacchanti vissutaṃ;
तत्थ सेट्ठि पुरे आसिं, धनपालोति मं विदू॥
Tattha seṭṭhi pure āsiṃ, dhanapāloti maṃ vidū.
२३१.
231.
‘‘असीति सकटवाहानं, हिरञ्ञस्स अहोसि मे।
‘‘Asīti sakaṭavāhānaṃ, hiraññassa ahosi me;
पहूतं मे जातरूपं, मुत्ता वेळुरिया बहू॥
Pahūtaṃ me jātarūpaṃ, muttā veḷuriyā bahū.
२३२.
232.
‘‘ताव महद्धनस्सापि, न मे दातुं पियं अहु।
‘‘Tāva mahaddhanassāpi, na me dātuṃ piyaṃ ahu;
पिदहित्वा द्वारं भुञ्जिं, मा मं याचनकाद्दसुं॥
Pidahitvā dvāraṃ bhuñjiṃ, mā maṃ yācanakāddasuṃ.
२३३.
233.
‘‘अस्सद्धो मच्छरी चासिं, कदरियो परिभासको।
‘‘Assaddho maccharī cāsiṃ, kadariyo paribhāsako;
ददन्तानं करोन्तानं, वारयिस्सं बहू जने॥
Dadantānaṃ karontānaṃ, vārayissaṃ bahū jane.
२३४.
234.
‘‘विपाको नत्थि दानस्स, संयमस्स कुतो फलं।
‘‘Vipāko natthi dānassa, saṃyamassa kuto phalaṃ;
पोक्खरञ्ञोदपानानि, आरामानि च रोपिते।
Pokkharaññodapānāni, ārāmāni ca ropite;
पपायो च विनासेसिं, दुग्गे सङ्कमनानि च॥
Papāyo ca vināsesiṃ, dugge saṅkamanāni ca.
२३५.
235.
‘‘स्वाहं अकतकल्याणो, कतपापो ततो चुतो।
‘‘Svāhaṃ akatakalyāṇo, katapāpo tato cuto;
उपपन्नो पेत्तिविसयं, खुप्पिपाससमप्पितो॥
Upapanno pettivisayaṃ, khuppipāsasamappito.
२३६.
236.
‘‘पञ्चपण्णास वस्सानि, यतो कालङ्कतो अहं।
‘‘Pañcapaṇṇāsa vassāni, yato kālaṅkato ahaṃ;
नाभिजानामि भुत्तं वा, पीतं वा पन पानियं॥
Nābhijānāmi bhuttaṃ vā, pītaṃ vā pana pāniyaṃ.
२३७.
237.
‘‘यो संयमो सो विनासो, यो विनासो सो संयमो।
‘‘Yo saṃyamo so vināso, yo vināso so saṃyamo;
पेता हि किर जानन्ति, यो संयमो सो विनासो॥
Petā hi kira jānanti, yo saṃyamo so vināso.
२३८.
238.
‘‘अहं पुरे संयमिस्सं, नादासिं बहुके धने।
‘‘Ahaṃ pure saṃyamissaṃ, nādāsiṃ bahuke dhane;
सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकासिमत्तनो।
Santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākāsimattano;
स्वाहं पच्छानुतप्पामि, अत्तकम्मफलूपगो॥
Svāhaṃ pacchānutappāmi, attakammaphalūpago.
२३९.
239.
‘‘उद्धं चतूहि मासेहि, कालकिरिया भविस्सति।
‘‘Uddhaṃ catūhi māsehi, kālakiriyā bhavissati;
एकन्तकटुकं घोरं, निरयं पपतिस्सहं॥
Ekantakaṭukaṃ ghoraṃ, nirayaṃ papatissahaṃ.
२४०.
240.
‘‘चतुक्कण्णं चतुद्वारं, विभत्तं भागसो मितं।
‘‘Catukkaṇṇaṃ catudvāraṃ, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ;
अयोपाकारपरियन्तं, अयसा पटिकुज्जितं॥
Ayopākārapariyantaṃ, ayasā paṭikujjitaṃ.
२४१.
241.
‘‘तस्स अयोमया भूमि, जलिता तेजसा युता।
‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
समन्ता योजनसतं, फरित्वा तिट्ठति सब्बदा॥
Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā.
२४२.
242.
‘‘तत्थाहं दीघमद्धानं, दुक्खं वेदिस्स वेदनं।
‘‘Tatthāhaṃ dīghamaddhānaṃ, dukkhaṃ vedissa vedanaṃ;
फलं पापस्स कम्मस्स, तस्मा सोचामहं भुसं॥
Phalaṃ pāpassa kammassa, tasmā socāmahaṃ bhusaṃ.
२४३.
243.
‘‘तं वा वदामि भद्दं वो, यावन्तेत्थ समागता।
‘‘Taṃ vā vadāmi bhaddaṃ vo, yāvantettha samāgatā;
माकत्थ पापकं कम्मं, आवि वा यदि वा रहो॥
Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.
२४४.
244.
‘‘सचे तं पापकं कम्मं, करिस्सथ करोथ वा।
‘‘Sace taṃ pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;
न वो दुक्खा पमुत्यत्थि, उप्पच्चापि पलायतं॥
Na vo dukkhā pamutyatthi, uppaccāpi palāyataṃ.
२४५.
245.
‘‘मत्तेय्या होथ पेत्तेय्या, कुले जेट्ठापचायिका।
‘‘Matteyyā hotha petteyyā, kule jeṭṭhāpacāyikā;
सामञ्ञा होथ ब्रह्मञ्ञा, एवं सग्गं गमिस्सथा’’ति॥ –
Sāmaññā hotha brahmaññā, evaṃ saggaṃ gamissathā’’ti. –
इमा गाथा अभासि।
Imā gāthā abhāsi.
२३०-२३१. तत्थ पण्णानन्ति पण्णानामरट्ठस्स एवंनामकानं राजूनं। एरकच्छन्ति तस्स नगरस्स नामं। तत्थाति तस्मिं नगरे। पुरेति पुब्बे अतीतत्तभावे । धनपालोति मं विदूति ‘‘धनपालसेट्ठी’’ति मं जानन्ति। तयिदं नामं तदा मय्हं अत्थानुगतमेवाति दस्सेन्तो ‘‘असीती’’ति गाथमाह। तत्थ असीति सकटवाहानन्ति वीसतिखारिको वाहो, यो सकटन्ति वुच्चति। तेसं सकटवाहानं असीति हिरञ्ञस्स तथा कहापणस्स च मे अहोसीति योजना। पहूतं मे जातरूपन्ति सुवण्णम्पि पहूतं अनेकभारपरिमाणं अहोसीति सम्बन्धो।
230-231. Tattha paṇṇānanti paṇṇānāmaraṭṭhassa evaṃnāmakānaṃ rājūnaṃ. Erakacchanti tassa nagarassa nāmaṃ. Tatthāti tasmiṃ nagare. Pureti pubbe atītattabhāve . Dhanapāloti maṃ vidūti ‘‘dhanapālaseṭṭhī’’ti maṃ jānanti. Tayidaṃ nāmaṃ tadā mayhaṃ atthānugatamevāti dassento ‘‘asītī’’ti gāthamāha. Tattha asīti sakaṭavāhānanti vīsatikhāriko vāho, yo sakaṭanti vuccati. Tesaṃ sakaṭavāhānaṃ asīti hiraññassa tathā kahāpaṇassa ca me ahosīti yojanā. Pahūtaṃ me jātarūpanti suvaṇṇampi pahūtaṃ anekabhāraparimāṇaṃ ahosīti sambandho.
२३२-२३३. न मे दातुं पियं अहूति दानं दातुं मय्हं पियं नाहोसि। मा मं याचनकाद्दसुन्ति ‘‘याचका मा मं पस्सिंसू’’ति पिदहित्वा गेहद्वारं भुञ्जामि। कदरियोति थद्धमच्छरी। परिभासकोति दानं देन्ते दिस्वा भयेन सन्तज्जको। ददन्तानं करोन्तानन्ति उपयोगत्थे सामिवचनं, दानानि ददन्ते पुञ्ञानि करोन्ते। बहू जनेति बहू सत्ते। ददन्तानं वा करोन्तानं वा समुदायभूतं बहुं जनं पुञ्ञकम्मतो वारयिस्सं निवारेसिं।
232-233.Name dātuṃ piyaṃ ahūti dānaṃ dātuṃ mayhaṃ piyaṃ nāhosi. Mā maṃ yācanakāddasunti ‘‘yācakā mā maṃ passiṃsū’’ti pidahitvā gehadvāraṃ bhuñjāmi. Kadariyoti thaddhamaccharī. Paribhāsakoti dānaṃ dente disvā bhayena santajjako. Dadantānaṃ karontānanti upayogatthe sāmivacanaṃ, dānāni dadante puññāni karonte. Bahū janeti bahū satte. Dadantānaṃ vā karontānaṃ vā samudāyabhūtaṃ bahuṃ janaṃ puññakammato vārayissaṃ nivāresiṃ.
२३४-२३६. विपाको नत्थि दानस्सातिआदि दानादीनं निवारणे कारणदस्सनं। तत्थ विपाको नत्थि दानस्साति दानकम्मस्स फलं नाम नत्थि, केवलं पुञ्ञं पुञ्ञन्ति धनविनासो एवाति दीपेति। संयमस्साति सीलसंयमस्स। कुतो फलन्ति कुतो नाम फलं लब्भति, निरत्थकमेव सीलरक्खणन्ति अधिप्पायो। आरामानीति आरामूपवनानीति अत्थो। पपायोति पानीयसाला। दुग्गेति उदकचिक्खल्लानं वसेन दुग्गमट्ठानानि। सङ्कमनानीति सेतुयो। ततो चुतोति ततो मनुस्सलोकतो चुतो। पञ्चपण्णासाति पञ्चपञ्ञास। यतो कालङ्कतो अहन्ति यदा कालकता अहं, ततो पट्ठाय। नाभिजानामीति एत्तकं कालं भुत्तं वा पीतं वा किञ्चि न जानामि।
234-236.Vipāko natthi dānassātiādi dānādīnaṃ nivāraṇe kāraṇadassanaṃ. Tattha vipāko natthi dānassāti dānakammassa phalaṃ nāma natthi, kevalaṃ puññaṃ puññanti dhanavināso evāti dīpeti. Saṃyamassāti sīlasaṃyamassa. Kuto phalanti kuto nāma phalaṃ labbhati, niratthakameva sīlarakkhaṇanti adhippāyo. Ārāmānīti ārāmūpavanānīti attho. Papāyoti pānīyasālā. Duggeti udakacikkhallānaṃ vasena duggamaṭṭhānāni. Saṅkamanānīti setuyo. Tato cutoti tato manussalokato cuto. Pañcapaṇṇāsāti pañcapaññāsa. Yato kālaṅkato ahanti yadā kālakatā ahaṃ, tato paṭṭhāya. Nābhijānāmīti ettakaṃ kālaṃ bhuttaṃ vā pītaṃ vā kiñci na jānāmi.
२३७-३८. यो संयमो सो विनासोति लोभादिवसेन यं संयमनं कस्सचि अदानं, सो इमेसं सत्तानं विनासो नाम पेतयोनियं निब्बत्तपेतानं महाब्यसनस्स हेतुभावतो। ‘‘यो विनासो सो संयमो’’ति इमिना यथावुत्तस्स अत्थस्स एकन्तिकभावं वदति। पेता हि किर जानन्तीति एत्थ हि-सद्दो अवधारणे, किर-सद्दो अरुचिसूचने। ‘‘संयमो देय्यधम्मस्स अपरिच्चागो विनासहेतू’’ति इममत्थं पेता एव किर जानन्ति पच्चक्खतो अनुभुय्यमानत्ता, न मनुस्साति। नयिदं युत्तं मनुस्सानम्पि पेतानं विय खुप्पिपासादीहि अभिभुय्यमानानं दिस्समानत्ता। पेता पन पुरिमत्तभावे कतकम्मस्स पाकटभावतो तमत्थं सुट्ठुतरं जानन्ति। तेनाह – ‘‘अहं पुरे संयमिस्स’’न्तिआदि। तत्थ संयमिस्सन्ति सयम्पि दानादिपुञ्ञकिरियतो संयमनं सङ्कोचं अकासिं। बहुके धनेति महन्ते धने विज्जमाने।
237-38.Yo saṃyamo so vināsoti lobhādivasena yaṃ saṃyamanaṃ kassaci adānaṃ, so imesaṃ sattānaṃ vināso nāma petayoniyaṃ nibbattapetānaṃ mahābyasanassa hetubhāvato. ‘‘Yo vināso so saṃyamo’’ti iminā yathāvuttassa atthassa ekantikabhāvaṃ vadati. Petā hi kira jānantīti ettha hi-saddo avadhāraṇe, kira-saddo arucisūcane. ‘‘Saṃyamo deyyadhammassa apariccāgo vināsahetū’’ti imamatthaṃ petā eva kira jānanti paccakkhato anubhuyyamānattā, na manussāti. Nayidaṃ yuttaṃ manussānampi petānaṃ viya khuppipāsādīhi abhibhuyyamānānaṃ dissamānattā. Petā pana purimattabhāve katakammassa pākaṭabhāvato tamatthaṃ suṭṭhutaraṃ jānanti. Tenāha – ‘‘ahaṃ pure saṃyamissa’’ntiādi. Tattha saṃyamissanti sayampi dānādipuññakiriyato saṃyamanaṃ saṅkocaṃ akāsiṃ. Bahuke dhaneti mahante dhane vijjamāne.
२४३. तन्ति तस्मा। वोति तुम्हे। भद्दं वोति भद्दं कल्याणं सुन्दरं तुम्हाकं होतूति वचनसेसो। यावन्तेत्थ समागताति यावन्तो यावतका एत्थ समागता, ते सब्बे मम वचनं सुणाथाति अधिप्पायो। आवीति पकासनं परेसं पाकटवसेन। रहोति पटिच्छन्नं अपाकटवसेन। आवि वा पाणातिपातादिमुसावादादिकायवचीपयोगवसेन, यदि वा रहो अभिज्झादिवसेन पापकं लामकं अकुसलकम्मं माकत्थ मा करित्थ।
243.Tanti tasmā. Voti tumhe. Bhaddaṃ voti bhaddaṃ kalyāṇaṃ sundaraṃ tumhākaṃ hotūti vacanaseso. Yāvantettha samāgatāti yāvanto yāvatakā ettha samāgatā, te sabbe mama vacanaṃ suṇāthāti adhippāyo. Āvīti pakāsanaṃ paresaṃ pākaṭavasena. Rahoti paṭicchannaṃ apākaṭavasena. Āvi vā pāṇātipātādimusāvādādikāyavacīpayogavasena, yadi vā raho abhijjhādivasena pāpakaṃ lāmakaṃ akusalakammaṃ mākattha mā karittha.
२४४. सचे तं पापकं कम्मन्ति अथ पन तं पापकम्मं आयतिं करिस्सथ, एतरहि वा करोथ, निरयादीसु चतूसु अपायेसु मनुस्सेसु च अप्पायुकतादिवसेन तस्स फलभूता दुक्खतो पमुत्ति पमोक्खो नाम नत्थि। उप्पच्चापि पलायतन्ति उप्पतित्वा आकासेन गच्छन्तानम्पि मोक्खो नत्थियेवाति अत्थो। ‘‘उपेच्चा’’तिपि पाळि, इतो वा एत्तो वा पलायन्ते तुम्हे अनुबन्धिस्सतीति अधिप्पायेन उपेच्च सञ्चिच्च पलायन्तानम्पि तुम्हाकं ततो मोक्खो नत्थि, गतिकालादिपच्चयन्तरसमवाये पन सति विपच्चतियेवाति अत्थो। अयञ्च अत्थो –
244.Sace taṃ pāpakaṃ kammanti atha pana taṃ pāpakammaṃ āyatiṃ karissatha, etarahi vā karotha, nirayādīsu catūsu apāyesu manussesu ca appāyukatādivasena tassa phalabhūtā dukkhato pamutti pamokkho nāma natthi. Uppaccāpi palāyatanti uppatitvā ākāsena gacchantānampi mokkho natthiyevāti attho. ‘‘Upeccā’’tipi pāḷi, ito vā etto vā palāyante tumhe anubandhissatīti adhippāyena upecca sañcicca palāyantānampi tumhākaṃ tato mokkho natthi, gatikālādipaccayantarasamavāye pana sati vipaccatiyevāti attho. Ayañca attho –
‘‘न अन्तलिक्खे न समुद्दमज्झे, न पब्बतानं विवरं पविस्स।
‘‘Na antalikkhe na samuddamajjhe, na pabbatānaṃ vivaraṃ pavissa;
न विज्जती सो जगतिप्पदेसो, यत्थट्ठितो मुच्चेय्य पापकम्मा’’ति॥ (ध॰ प॰ १२७; मि॰ प॰ ४.२.४) –
Na vijjatī so jagatippadeso, yatthaṭṭhito mucceyya pāpakammā’’ti. (dha. pa. 127; mi. pa. 4.2.4) –
इमाय गाथाय दीपेतब्बो।
Imāya gāthāya dīpetabbo.
२४५. मत्तेय्याति मातुहिता। होथाति तेसं उपट्ठानादीनि करोथ। तथा पेत्तेय्याति वेदितब्बा। कुले जेट्ठापचायिकाति कुले जेट्ठकानं अपचायनकरा। सामञ्ञाति समणपूजका। तथा ब्रह्मञ्ञाति बाहितपापपूजकाति अत्थो। एवं सग्गं गमिस्सथाति इमिना मया वुत्तनयेन पुञ्ञानि कत्वा देवलोकं उपपज्जिस्सथाति अत्थो। यं पनेत्थ अत्थतो न विभत्तं, तं हेट्ठा खल्लाटियपेतवत्थुआदीसु वुत्तनयेनेव वेदितब्बं।
245.Matteyyāti mātuhitā. Hothāti tesaṃ upaṭṭhānādīni karotha. Tathā petteyyāti veditabbā. Kule jeṭṭhāpacāyikāti kule jeṭṭhakānaṃ apacāyanakarā. Sāmaññāti samaṇapūjakā. Tathā brahmaññāti bāhitapāpapūjakāti attho. Evaṃ saggaṃ gamissathāti iminā mayā vuttanayena puññāni katvā devalokaṃ upapajjissathāti attho. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ heṭṭhā khallāṭiyapetavatthuādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.
ते वाणिजा तस्स वचनं सुत्वा संवेगजाता तं अनुकम्पमाना भाजनेहि पानीयं गहेत्वा तं सयापेत्वा मुखे आसिञ्चिंसु। ततो महाजनेन बहुवेलं आसित्तं उदकं तस्स पेतस्स पापबलेन अधोगळं न ओतिण्णं, कुतो पिपासं पटिविनेस्सति। ते तं पुच्छिंसु – ‘‘अपि ते काचि अस्सासमत्ता लद्धा’’ति। सो आह – ‘‘यदि मे एत्तकेहि जनेहि एत्तकं वेलं आसिञ्चमानं उदकं एकबिन्दुमत्तम्पि परगळं पविट्ठं, इतो पेतयोनितो मोक्खो मा होतू’’ति। अथ ते वाणिजा तं सुत्वा अतिविय संवेगजाता ‘‘अत्थि पन कोचि उपायो पिपासावूपसमाया’’ति आहंसु। सो आह – ‘‘इमस्मिं पापकम्मे खीणे तथागतस्स वा तथागतसावकानं वा दाने दिन्ने मम दानमुद्दिसिस्सति, अहं इतो पेतत्ततो मुच्चिस्सामी’’ति। तं सुत्वा वाणिजा सावत्थिं गन्त्वा भगवन्तं उपसङ्कमित्वा तं पवत्तिं आरोचेत्वा सरणानि सीलानि च गहेत्वा बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स सत्ताहं दानं दत्वा तस्स पेतस्स दक्खिणं आदिसिंसु। भगवा तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा चतुन्नं परिसानं धम्मं देसेसि। महाजनो च लोभादिमच्छेरमलं पहाय दानादिपुञ्ञाभिरतो अहोसीति।
Te vāṇijā tassa vacanaṃ sutvā saṃvegajātā taṃ anukampamānā bhājanehi pānīyaṃ gahetvā taṃ sayāpetvā mukhe āsiñciṃsu. Tato mahājanena bahuvelaṃ āsittaṃ udakaṃ tassa petassa pāpabalena adhogaḷaṃ na otiṇṇaṃ, kuto pipāsaṃ paṭivinessati. Te taṃ pucchiṃsu – ‘‘api te kāci assāsamattā laddhā’’ti. So āha – ‘‘yadi me ettakehi janehi ettakaṃ velaṃ āsiñcamānaṃ udakaṃ ekabindumattampi paragaḷaṃ paviṭṭhaṃ, ito petayonito mokkho mā hotū’’ti. Atha te vāṇijā taṃ sutvā ativiya saṃvegajātā ‘‘atthi pana koci upāyo pipāsāvūpasamāyā’’ti āhaṃsu. So āha – ‘‘imasmiṃ pāpakamme khīṇe tathāgatassa vā tathāgatasāvakānaṃ vā dāne dinne mama dānamuddisissati, ahaṃ ito petattato muccissāmī’’ti. Taṃ sutvā vāṇijā sāvatthiṃ gantvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ ārocetvā saraṇāni sīlāni ca gahetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ dānaṃ datvā tassa petassa dakkhiṇaṃ ādisiṃsu. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā catunnaṃ parisānaṃ dhammaṃ desesi. Mahājano ca lobhādimaccheramalaṃ pahāya dānādipuññābhirato ahosīti.
धनपालसेट्ठिपेतवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Dhanapālaseṭṭhipetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / ७. धनपालसेट्ठिपेतवत्थु • 7. Dhanapālaseṭṭhipetavatthu
