Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൪. ധനിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
4. Dhaniyattheragāthāvaṇṇanā
സുഖഞ്ചേ ജീവിതും ഇച്ഛേതി ആയസ്മതോ ധനിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സിഖിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം സത്ഥാരം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ നളമാലായ പൂജം അകാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ രാജഗഹേ കുമ്ഭകാരകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ ധനിയോതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ കുമ്ഭകാരകമ്മേന ജീവതി. തേന ച സമയേന സത്ഥാ ധനിയസ്സ കുമ്ഭകാരസ്സ സാലായം നിസീദിത്വാ പുക്കുസാതിസ്സ കുലപുത്തസ്സ ഛധാതുവിഭങ്ഗസുത്തം (മ॰ നി॰ ൩.൩൪൨ ആദയോ) ദേസേസി. സോ തം സുത്വാ കതകിച്ചോ അഹോസി. ധനിയോ തസ്സ പരിനിബ്ബുതഭാവം സുത്വാ ‘‘നിയ്യാനികം വത ബുദ്ധസാസനം, യത്ഥ ഏകരത്തിപരിചയേനാപി വട്ടദുക്ഖതോ മുഞ്ചിതും സക്കാ’’തി പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ കുടിമണ്ഡനാനുയുത്തോ വിഹരന്തോ കുടികരണം പടിച്ച ഭഗവതാ ഗരഹിതോ സങ്ഘികേ സേനാസനേ വസന്തോ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൪൮.൧-൭) –
Sukhañcejīvituṃ iccheti āyasmato dhaniyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso naḷamālāya pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe kumbhakārakule nibbattitvā dhaniyoti laddhanāmo vayappatto kumbhakārakammena jīvati. Tena ca samayena satthā dhaniyassa kumbhakārassa sālāyaṃ nisīditvā pukkusātissa kulaputtassa chadhātuvibhaṅgasuttaṃ (ma. ni. 3.342 ādayo) desesi. So taṃ sutvā katakicco ahosi. Dhaniyo tassa parinibbutabhāvaṃ sutvā ‘‘niyyānikaṃ vata buddhasāsanaṃ, yattha ekarattiparicayenāpi vaṭṭadukkhato muñcituṃ sakkā’’ti paṭiladdhasaddho pabbajitvā kuṭimaṇḍanānuyutto viharanto kuṭikaraṇaṃ paṭicca bhagavatā garahito saṅghike senāsane vasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.1-7) –
‘‘സുവണ്ണവണ്ണം സമ്ബുദ്ധം, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹം;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;
വിപിനഗ്ഗേന ഗച്ഛന്തം, അദ്ദസം ലോകനായകം.
Vipinaggena gacchantaṃ, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘നളമാലം ഗഹേത്വാന, നിക്ഖമന്തോ ച താവദേ;
‘‘Naḷamālaṃ gahetvāna, nikkhamanto ca tāvade;
തത്ഥദ്ദസാസിം സമ്ബുദ്ധം, ഓഘതിണ്ണമനാസവം.
Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ.
‘‘പസന്നചിത്തോ സുമനോ, നളമാലമപൂജയിം;
‘‘Pasannacitto sumano, naḷamālamapūjayiṃ;
ദക്ഖിണേയ്യം മഹാവീരം, സബ്ബലോകാനുകമ്പകം.
Dakkhiṇeyyaṃ mahāvīraṃ, sabbalokānukampakaṃ.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം മാലമഭിരോപയിം;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ mālamabhiropayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ യേ ഭിക്ഖൂ ധുതങ്ഗസമാധാനേന അത്താനം ഉക്കംസേത്വാ സങ്ഘഭത്താദിം സാദിയന്തേ അഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ അവജാനന്തി, തേസം ഓവാദദാനമുഖേന അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā ye bhikkhū dhutaṅgasamādhānena attānaṃ ukkaṃsetvā saṅghabhattādiṃ sādiyante aññe bhikkhū avajānanti, tesaṃ ovādadānamukhena aññaṃ byākaronto –
൨൨൮.
228.
‘‘സുഖഞ്ചേ ജീവിതും ഇച്ഛേ, സാമഞ്ഞസ്മിം അപേക്ഖവാ;
‘‘Sukhañce jīvituṃ icche, sāmaññasmiṃ apekkhavā;
സങ്ഘികം നാതിമഞ്ഞേയ്യ, ചീവരം പാനഭോജനം.
Saṅghikaṃ nātimaññeyya, cīvaraṃ pānabhojanaṃ.
൨൨൯.
229.
സുഖഞ്ചേ ജീവിതും ഇച്ഛേ, സാമഞ്ഞസ്മിം അപേക്ഖവാ;
Sukhañce jīvituṃ icche, sāmaññasmiṃ apekkhavā;
അഹി മൂസികസോബ്ഭംവ, സേവേഥ സയനാസനം.
Ahi mūsikasobbhaṃva, sevetha sayanāsanaṃ.
൨൩൦.
230.
സുഖഞ്ചേ ജീവിതും ഇച്ഛേ, സാമഞ്ഞസ്മിം അപേക്ഖവാ;
Sukhañce jīvituṃ icche, sāmaññasmiṃ apekkhavā;
ഇതരീതരേന തുസ്സേയ്യ, ഏകധമ്മഞ്ച ഭാവയേ’’തി. – തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി;
Itarītarena tusseyya, ekadhammañca bhāvaye’’ti. – tisso gāthā abhāsi;
തത്ഥ സുഖഞ്ചേ ജീവിതും ഇച്ഛേ, സാമഞ്ഞസ്മിം അപേക്ഖവാതി സാമഞ്ഞസ്മിം സമണഭാവേ അപേക്ഖവാ സിക്ഖായ തിബ്ബഗാരവോ ഹുത്വാ സുഖം ജീവിതും ഇച്ഛേയ്യ ചേ, അനേസനം പഹായ സാമഞ്ഞസുഖേന സചേ ജീവിതുകാമോതി അത്ഥോ . സങ്ഘികം നാതിമഞ്ഞേയ്യ, ചീവരം പാനഭോജനന്തി സങ്ഘതോ ആഭതം ചീവരം ആഹാരം ന അവമഞ്ഞേയ്യ, സങ്ഘസ്സ ഉപ്പജ്ജനകലാഭോ നാമ പരിസുദ്ധുപ്പാദോ ഹോതീതി തം പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ ആജീവപാരിസുദ്ധിസമ്ഭവേന സാമഞ്ഞസുഖം ഹത്ഥഗതമേവാതി അധിപ്പായോ. അഹി മൂസികസോബ്ഭംവാതി അഹി വിയ മൂസികായ ഖതബിലം സേവേഥ സേവേയ്യ സേനാസനം. യഥാ നാമ സപ്പോ സയമത്തനോ ആസയം അകത്വാ മൂസികായ അഞ്ഞേന വാ കതേ ആസയേ വസിത്വാ യേന കാമം പക്കമതി, ഏവമേവം ഭിക്ഖു സയം സേനാസനകരണാ സംകിലേസം അനാപജ്ജിത്വാ യത്ഥ കത്ഥചി വസിത്വാ പക്കമേയ്യാതി അത്ഥോ.
Tattha sukhañce jīvituṃ icche, sāmaññasmiṃ apekkhavāti sāmaññasmiṃ samaṇabhāve apekkhavā sikkhāya tibbagāravo hutvā sukhaṃ jīvituṃ iccheyya ce, anesanaṃ pahāya sāmaññasukhena sace jīvitukāmoti attho . Saṅghikaṃ nātimaññeyya, cīvaraṃ pānabhojananti saṅghato ābhataṃ cīvaraṃ āhāraṃ na avamaññeyya, saṅghassa uppajjanakalābho nāma parisuddhuppādo hotīti taṃ paribhuñjantassa ājīvapārisuddhisambhavena sāmaññasukhaṃ hatthagatamevāti adhippāyo. Ahi mūsikasobbhaṃvāti ahi viya mūsikāya khatabilaṃ sevetha seveyya senāsanaṃ. Yathā nāma sappo sayamattano āsayaṃ akatvā mūsikāya aññena vā kate āsaye vasitvā yena kāmaṃ pakkamati, evamevaṃ bhikkhu sayaṃ senāsanakaraṇā saṃkilesaṃ anāpajjitvā yattha katthaci vasitvā pakkameyyāti attho.
ഇദാനി വുത്തേ അവുത്തേ ച പച്ചയേ യഥാലാഭസന്തോസേനേവ സാമഞ്ഞസുഖം ഹോതി, ന അഞ്ഞഥാതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഇതരീതരേന തുസ്സേയ്യാ’’തി, യേന കേനചി ഹീനേന വാ പണീതേന വാ യഥാലദ്ധേന പച്ചയേന സന്തോസം ആപജ്ജേയ്യാതി അത്ഥോ. ഏകധമ്മന്തി അപ്പമാദഭാവം, തഞ്ഹി അനുയുഞ്ജന്തസ്സ അനവജ്ജം സബ്ബം ലോകിയസുഖം ലോകുത്തരസുഖഞ്ച ഹത്ഥഗതമേവ ഹോതി. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘അപ്പമത്തോ ഹി ഝായന്തോ, പപ്പോതി വിപുലം സുഖ’’ന്തി (മ॰ നി॰ ൨.൩൫൨; ധ॰ പ॰ ൨൭).
Idāni vutte avutte ca paccaye yathālābhasantoseneva sāmaññasukhaṃ hoti, na aññathāti dassento āha ‘‘itarītarena tusseyyā’’ti, yena kenaci hīnena vā paṇītena vā yathāladdhena paccayena santosaṃ āpajjeyyāti attho. Ekadhammanti appamādabhāvaṃ, tañhi anuyuñjantassa anavajjaṃ sabbaṃ lokiyasukhaṃ lokuttarasukhañca hatthagatameva hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘appamatto hi jhāyanto, pappoti vipulaṃ sukha’’nti (ma. ni. 2.352; dha. pa. 27).
ധനിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dhaniyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൪. ധനിയത്ഥേരഗാഥാ • 4. Dhaniyattheragāthā