| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਧਨਿਯવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ
Dhaniyavatthuvaṇṇanā
੮੪. ਰਾਜੂਹਿ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਰਾਜਗਹਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਨ੍ਧਾਤੂ’’ਤਿ। ਰਾਜਪੁਰੋਹਿਤੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਮ੍ਪਿ ਰਾਜਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਮੇવਾਤਿ ਮਹਾਗੋવਿਨ੍ਦਗ੍ਗਹਣਂ, ਨਗਰਸਦ੍ਦਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਰਾਜਗਹ’’ਨ੍ਤਿ ਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਅਞ੍ਞੇਪੇਤ੍ਥ ਪਕਾਰੇਤਿ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾਰਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਰਾਜੂਨਂ ਗਹਂ ਗੇਹਭੂਤਨ੍ਤਿ ਰਾਜਗਹਨ੍ਤਿਆਦਿਕੇ ਪਕਾਰੇ। વਸਨ੍ਤવਨਨ੍ਤਿ ਕੀਲ਼ਾવਨਂ, વਸਨ੍ਤਕਾਲੇ ਕੀਲ਼ਾਯ ਯੇਭੁਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਪਨ વਸਨ੍ਤવਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
84. Rājūhi gahitanti rājagahanti āha ‘‘mandhātū’’ti. Rājapurohitena pariggahitampi rājapariggahitamevāti mahāgovindaggahaṇaṃ, nagarasaddāpekkhāya cettha ‘‘rājagaha’’nti napuṃsakaniddeso. Aññepettha pakāreti susaṃvihitārakkhattā rājūnaṃ gahaṃ gehabhūtanti rājagahantiādike pakāre. Vasantavananti kīḷāvanaṃ, vasantakāle kīḷāya yebhuyyattā pana vasantavananti vuttaṃ.
ਸਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧਾਤਿ વਸ੍ਸੂਪਗਮਨਯੋਗ੍ਗਤਾਦਸ੍ਸਨਂ। ਨਾਲਕਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੬੮੪ ਆਦਯੋ) ਨਾਲਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਦੇਸਿਤਂ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਛਦਨਾਨਨ੍ਤਿ ਤਿਣਪਣ੍ਣਇਟ੍ਠਕਸਿਲਾਸੁਧਾਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ। ਨੋ ਚੇ ਲਭਤਿ…ਪੇ॰… ਸਾਮਮ੍ਪਿ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਾવਾਸਤ੍ਥવਜੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ‘‘ਅਸੇਨਾਸਨਿਕੋ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਆਲਯਕਰਣਮਤ੍ਤੇਨ ਉਪਗਮਨਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ વਚੀਭੇਦਂ ਕਤ੍વਾ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸੇਨਾਸਨਿਕੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾવ॰ ੨੦੪) ਹਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਨਾਲਕਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨਾਪੀ’’ਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਞ੍ਚ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਾવਾਸਤ੍ਥવਜੇਸੁਯੇવ ਚ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਾવਾਯ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾવ॰ ੨੦੩) ਅਸਤਿਪਿ ਸੇਨਾਸਨੇ ਆਲਯਕਰਣવਸੇਨ વਸ੍ਸੂਪਗਮਨਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ, ਨਾਞ੍ਞਤ੍ਥਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮਨੁਧਮ੍ਮਤਾਤਿ ਸਾਮੀਚਿવਤ੍ਤਂ। ਕਤਿਕવਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਭਸ੍ਸਾਰਾਮਤਾਦਿਂ વਿਹਾਯ ਸਬ੍ਬਦਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿਆਦਿਕਤਿਕવਤ੍ਤਾਨਿ। ਖਨ੍ਧਕવਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ‘‘ਆਗਨ੍ਤੁਕਾਦਿਖਨ੍ਧਕવਤ੍ਤਂ ਪੂਰੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਖਨ੍ਧਕવਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ।
Sadvārabandhāti vassūpagamanayoggatādassanaṃ. Nālakapaṭipadanti suttanipāte (su. ni. 684 ādayo) nālakattherassa desitaṃ moneyyapaṭipadaṃ. Pañcannaṃ chadanānanti tiṇapaṇṇaiṭṭhakasilāsudhāsaṅkhātānaṃ pañcannaṃ. No ce labhati…pe… sāmampi kātabbanti iminā nāvāsatthavaje ṭhapetvā aññattha ‘‘asenāsaniko aha’’nti ālayakaraṇamattena upagamanaṃ na vaṭṭati. Senāsanaṃ pariyesitvā vacībhedaṃ katvā vassaṃ upagantabbamevāti dasseti. ‘‘Na, bhikkhave, asenāsanikenā’’tiādinā (mahāva. 204) hi pāḷiyaṃ ‘‘nālakapaṭipadaṃ paṭipannenāpī’’ti aṭṭhakathāyañca avisesena daḷhaṃ katvā vuttaṃ, nāvāsatthavajesuyeva ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, nāvāya vassaṃ upagantu’’ntiādinā (mahāva. 203) asatipi senāsane ālayakaraṇavasena vassūpagamanaṃ anuññātaṃ, nāññatthāti gahetabbaṃ. Ayamanudhammatāti sāmīcivattaṃ. Katikavattānīti bhassārāmatādiṃ vihāya sabbadā appamattehi bhavitabbantiādikatikavattāni. Khandhakavattānīti ‘‘āgantukādikhandhakavattaṃ pūretabba’’nti evaṃ khandhakavattāni ca adhiṭṭhahitvā.
વਸ੍ਸਂવੁਤ੍ਥਾਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਪੁਰਿਮਿਕਾਯ ਉਪਗਤਾ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ ਪવਾਰਿਤਾ ਪਾਟਿਪਦਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ‘વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਦਿવਸੇ ਪવਾਰੇਤ੍વਾ વਾ ਅਪ੍ਪવਾਰੇਤ੍વਾ વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹਕਰਣੀਯਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਏવ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਨਾਸਤਿ, ਇਤਰਥਾ વਸ੍ਸਚ੍ਛੇਦੋ ਦੁਕ੍ਕਟਞ੍ਚ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ વਸ੍ਸਂ ਉਪੇਮੀ’’ਤਿ ਹਿ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਂ વਾ ਤੇਮਾਸਂ ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਤੇਮਾਸਂ ਅવਸਿਤ੍વਾ ਚਾਰਿਕਾ ਪਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੮੫) ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧੇવ ਚ વਸ੍ਸਂવੁਤ੍ਥਾ ਤੇਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ…ਪੇ॰… ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪવਾਰਣਾਦਿવਸੋਪਿ ਤੇਮਾਸਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੋવ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਸ੍ਸਂવੁਤ੍ਥਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪવਾਰੇਤੁਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੦੯) ਪવਾਰਣਾਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇਯੇવ વਸ੍ਸਂવੁਤ੍ਥਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਤਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਦਿવਸੇ ਸਤ੍ਤਾਹਕਰਣੀਯਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਿਨਾਪਿ ਯਥਾਸੁਖਂ ਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਮਤਿਮਤ੍ਤਂ, વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਾਨਞ੍ਹਿ ਪવਾਰਣਾਨੁਜਾਨਨਂ ਅਨੁਪਗਤਛਿਨ੍ਨવਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਕਤਂ, ਨ ਪਨ ਪવਾਰਣਾਦਿવਸੇ ਅવਸਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਤਦਤ੍ਥਸ੍ਸ ਇਧ ਪਸਙ੍ਗਾਭਾવਾ, ਪવਾਰਣਂ ਕਾਤੁਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨਂ ਪવਾਰਣਾ ਇਧ વਿਧੀਯਤਿ, ਯੇ ਚ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ વਸ੍ਸਚ੍ਛੇਦਞ੍ਚ ਅਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਪવਾਰਣਾਦਿવਸਾ વਸਿਂਸੁ, ਤੇ ਤਤ੍ਤਕੇਨ ਪવਾਰਣਾਕਮ੍ਮਂ ਪਤਿ ਪਰਿਯਾਯਤੋ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪਕਂ ਊਨਮਧਿਕਂ વਾ ਗਣਨੂਪਗਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਞਾਯਤੋ, ਨ ਕਥਿਨਕਮ੍ਮਂ ਪਤਿ ਤੇਮਾਸਸ੍ਸ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤ੍ਤਾ, ਇਤਰਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਦਿવਸੇਪਿ ਕਥਿਨਤ੍ਥਾਰਪ੍ਪਸਙ੍ਗਤੋ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਸ੍ਸਂવੁਤ੍ਥਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕਥਿਨਂ ਅਤ੍ਥਰਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੩੦੬) ਇਦਂ ਪਨ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਂ વਾ ਤੇਮਾਸਂ ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਤੇਮਾਸਂ ਅવਸਿਤ੍વਾ ਚਾਰਿਕਾ ਪਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੮੫) ਚ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ ਅਨਨ੍ਤਰਪਾਟਿਪਦਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਥਿਨਤ੍ਥਾਰਂ ਪਕ੍ਕਮਨਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਪਰਿવਾਰੇ ਚ ‘‘ਕਥਿਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਰਮਾਸੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੪੧੨) વਤ੍વਾ ‘‘વਸ੍ਸਾਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਮਾਸੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੪੧੨) વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਹਿ ਕਥਿਨਤ੍ਥਾਰਸ੍ਸ ਕਾਲੋ, ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯੇવ ਚਾਰਿਕਾਪਕ੍ਕਮਨਸ੍ਸਾਪਿ ਕਾਲੋ, ਨ ਤਤੋ ਪੁਰੇ વਸ੍ਸਂવੁਤ੍ਥਾਨਂਯੇવ ਕਥਿਨਤ੍ਥਾਰਾਰਹਤ੍ਤਾ। ਯਦਗ੍ਗੇਨ ਹਿ ਪવਾਰਣਾਦਿવਸੇ ਕਥਿਨਤ੍ਥਾਰੋ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਦਗ੍ਗੇਨ ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪવਾਰਣਾਦਿવਸਸ੍ਸ ਅવੁਤ੍ਥਤ੍ਤਾ।
Vassaṃvutthāti padassa aṭṭhakathāyaṃ ‘‘purimikāya upagatā mahāpavāraṇāya pavāritā pāṭipadadivasato paṭṭhāya ‘vutthavassā’ti vuccantī’’ti vuttattā mahāpavāraṇādivase pavāretvā vā appavāretvā vā aññattha gacchantehi sattāhakaraṇīyanimitte sati eva gantabbaṃ, nāsati, itarathā vassacchedo dukkaṭañca hotīti veditabbaṃ. ‘‘Imaṃ temāsaṃ vassaṃ upemī’’ti hi ‘‘na, bhikkhave, vassaṃ upagantvā purimaṃ vā temāsaṃ pacchimaṃ vā temāsaṃ avasitvā cārikā pakkamitabbā’’ti (mahāva. 185) ca vuttaṃ. Idheva ca vassaṃvutthā temāsaccayena…pe… pakkamiṃsūti vuttaṃ. Pavāraṇādivasopi temāsapariyāpannova. Keci pana ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vassaṃvutthānaṃ bhikkhūnaṃ tīhi ṭhānehi pavāretunti (mahāva. 209) pavāraṇākammassa pubbeyeva vassaṃvutthānanti vutthavassatāya vuttattā mahāpavāraṇādivase sattāhakaraṇīyanimittaṃ vināpi yathāsukhaṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ, vutthavassānañhi pavāraṇānujānanaṃ anupagatachinnavassādīnaṃ nivattanatthaṃ kataṃ, na pana pavāraṇādivase avasitvā pakkamitabbanti dassanatthaṃ tadatthassa idha pasaṅgābhāvā, pavāraṇaṃ kātuṃ anucchavikānaṃ pavāraṇā idha vidhīyati, ye ca vassaṃ upagantvā vassacchedañca akatvā yāva pavāraṇādivasā vasiṃsu, te tattakena pavāraṇākammaṃ pati pariyāyato vutthavassāti vuccanti, appakaṃ ūnamadhikaṃ vā gaṇanūpagaṃ na hotīti ñāyato, na kathinakammaṃ pati temāsassa aparipuṇṇattā, itarathā tasmiṃ mahāpavāraṇādivasepi kathinatthārappasaṅgato. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, vassaṃvutthānaṃ bhikkhūnaṃ kathinaṃ attharitu’’nti (mahāva. 306) idaṃ pana ‘‘na, bhikkhave, vassaṃ upagantvā purimaṃ vā temāsaṃ pacchimaṃ vā temāsaṃ avasitvā cārikā pakkamitabbā’’tiādi (mahāva. 185) ca nippariyāyato mahāpavāraṇāya anantarapāṭipadadivasato paṭṭhāya kathinatthāraṃ pakkamanañca sandhāya vuttaṃ, parivāre ca ‘‘kathinassa atthāramāso jānitabbo’’ti (pari. 412) vatvā ‘‘vassānassa pacchimo māso jānitabbo’’ti (pari. 412) vuttaṃ. Yo hi kathinatthārassa kālo, tato paṭṭhāyeva cārikāpakkamanassāpi kālo, na tato pure vassaṃvutthānaṃyeva kathinatthārārahattā. Yadaggena hi pavāraṇādivase kathinatthāro na vaṭṭati, tadaggena bhikkhūpi vutthavassā na honti pavāraṇādivasassa avutthattā.
ਯਂ ਪਨ ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨਿਯਂ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਪਾਰਾਜਿਕਕਣ੍ਡ ੨.੮੪) ‘‘ਏਕਦੇਸੇਨ ਅવੁਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਤਂ ਦਿવਸਂ વੁਤ੍ਥਭਾਗਾਪੇਕ੍ਖਾਯ વੁਤ੍ਥਮੇવ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਤਂਦਿવਸਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਕਾਲੇ વਸਨ੍ਤੋવ ਹਿ ਤਂ ਦਿવਸਂ વੁਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਪਰਿવਾਸਅਰਞ੍ਞવਾਸਾਦੀਸੁ વਿਯ, ਅਯਞ੍ਚ વਿਚਾਰਣਾ ਉਪਰਿ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ।
Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pārājikakaṇḍa 2.84) ‘‘ekadesena avutthampi taṃ divasaṃ vutthabhāgāpekkhāya vutthameva hotī’’tiādi vuttaṃ, taṃ na yuttaṃ, taṃdivasapariyosāne aruṇuggamanakāle vasantova hi taṃ divasaṃ vuttho nāma hoti parivāsaaraññavāsādīsu viya, ayañca vicāraṇā upari vassūpanāyikakkhandhake āvi bhavissatīti tattheva taṃ pākaṭaṃ karissāma.
ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ ਪવਾਰਿਤਾਤਿ ਪੁਰਿਮਿਕਾਯ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨવਸ੍ਸਤਾਦਸ੍ਸਨਪਰਂ ਏਤਂ ਕੇਨਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪવਾਰਿਤਾਨਮ੍ਪਿ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਤ੍ਤਾ। ਨ ਓવਸ੍ਸਿਯਤੀਤਿ ਅਨੋવਸ੍ਸਕਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਸਾਧਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਯਥਾ ਨ ਤੇਮਿਯਤਿ, ਤਥਾ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨવਯੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਸਦ੍ਦੋ વਿਚ੍ਛਾਯਂ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਆਹ ਅਨੁ ਅਨੁ ਅવਯੋਤਿਆਦਿ। ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਆਚਰਿਯਕਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਚਰਿਯਕਮ੍ਮੇ’’ਤਿ। ਕਟ੍ਠਕਮ੍ਮਂ ਥਮ੍ਭਾਦਿ। ਤੇਲਤਮ੍ਬਮਤ੍ਤਿਕਾਯਾਤਿ ਤੇਲਮਿਸ੍ਸਾਯ ਤਮ੍ਬਮਤ੍ਤਿਕਾਯ।
Mahāpavāraṇāyapavāritāti purimikāya vassaṃ upagantvā acchinnavassatādassanaparaṃ etaṃ kenaci antarāyena appavāritānampi vutthavassattā. Na ovassiyatīti anovassakanti kammasādhanaṃ daṭṭhabbaṃ, yathā na temiyati, tathā katvāti attho. Anavayoti ettha anusaddo vicchāyaṃ vattatīti āha anu anu avayotiādi. Ācariyassa kammaṃ ācariyakanti āha ‘‘ācariyakamme’’ti. Kaṭṭhakammaṃ thambhādi. Telatambamattikāyāti telamissāya tambamattikāya.
੮੫. ਕੁਟਿਕਾਯ ਕਰਣਭਾવਨ੍ਤਿ ਕੁਟਿਯਾ ਕਤਭਾવਂ। ਕਿਂ-ਸਦ੍ਦਪ੍ਪਯੋਗੇ ਅਨਾਗਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯવਿਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਾਣਘਾਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਨੁਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਕਰਣੇਨ ਪਨ ਬਹੂਨਂ ਪਾਣਾਨਂ ਮਰਣਤ੍ਤਾ ਪਾਣੇ ਬ੍ਯਾਬਾਧੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਾਤਬ੍ਯਭਾવਨ੍ਤਿ વਿਨਾਸੇਤਬ੍ਬਤਂ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਥੇਰੇਨ ਅਕਤੇਪਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੇ ਪਾਣਕਾਨਂ ਮਰਣਮਤ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਲੇਸੇਨ ਗਹਣਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤੇਨ ਚ ‘‘ਮਮ ਤਾਦਿਸਂ ਅਕੁਸਲਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ વਿਪਲ੍ਲਾਸਲੇਸਗ੍ਗਹਣਨਿਮਿਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦੀਪਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁਪਗਮਨਂ ਅਨੁਕਿਰਿਯਂ, ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਲਦ੍ਧਿਯਾ ਅਨੁਗਮਨਂ ਗਾਹਂ। ਘਂਸਿਤਬ੍ਬੇਤਿ ਮਦ੍ਦਿਤਬ੍ਬੇ, વਿਨਾਸਿਤਬ੍ਬੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ વਸਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવਾਤਿ ਇਦਂ ਭਗવਤਾ ਕੁਟਿਯਾ ਭੇਦਾਪਨવਚਨੇਨ ਸਿਦ੍ਧਂ, ਸਾਪਿ ਤਿਣਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰੇਹਿ ਤੁਲਾਥਮ੍ਭਾਦੀਹਿ ਅਮਿਸ੍ਸਾ ਸੁਦ੍ਧਮਤ੍ਤਿਕਾਮਯਾਪਿ ਇਟ੍ਠਕਾਹਿ ਕਤਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਕੇਚਿ ਹਿ ਇਟ੍ਠਕਾਹਿਯੇવ ਥਮ੍ਭੇ ਚਿਨਿਤ੍વਾ ਤਦੁਪਰਿ ਇਟ੍ਠਕਾਹਿਯੇવ વਿਤਾਨਾਦਿਸਣ੍ਠਾਨੇਨ ਤੁਲਾਦਿਦਾਰੁਸਮ੍ਭਾਰવਿਰਹਿਤਂ ਛਦਨਮ੍ਪਿ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਇਟ੍ਠਕਾਮਯਮੇવ ਆવਸਥਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਾਦਿਸਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਗਿਞ੍ਜਕਾવਸਥਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਕਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਗਿਞ੍ਜਕਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਕਾ, ਤਾਹਿਯੇવ ਕਤੋ ਆવਸਥੋ ਗਿਞ੍ਜਕਾવਸਥੋ। વਯਕਮ੍ਮਮ੍ਪੀਤਿ ਮਤ੍ਤਿਕੁਦ੍ਧਾਰਣਇਟ੍ਠਕਦਾਰੁਚ੍ਛੇਦਨਾਦਿਕਾਰਕਾਨਂ ਦਿਨ੍ਨਭਤ੍ਤવੇਤ੍ਤਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਬ੍ਬਯੇਨ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤੇਨ ਕੁਟਿਭੇਦਕਾਨਂ ਗੀવਾਦਿਭਾવਂ ਪਰਿਸਙ੍ਕਤਿ। ਤਿਤ੍ਥਿਯਧਜੋਤਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਮੇવ ਸਞ੍ਞਾਣਭੂਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਹਿ ਈਦਿਸੇਸੁ ਚਾਟਿਆਦੀਸੁ વਸਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞਾਨਿਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વੁਤ੍ਤਕਾਰਣਦ੍વਯਮ੍ਪਿ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਮੇવ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਤਿਕਾਮਯਾ ਕੁਟਿ ਸੀਤਕਾਲੇ ਅਤਿਸੀਤਾ ਉਣ੍ਹਕਾਲੇ ਚ ਉਣ੍ਹਾ ਸੁਕਰਾ ਚ ਹੋਤਿ ਚੋਰੇਹਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਠਪਿਤਪਤ੍ਤਚੀવਰਾਦਿਕਂ ਸੀਤੁਣ੍ਹਚੋਰਾਦੀਹਿ વਿਨਸ੍ਸਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਤ੍ਤਚੀવਰਗੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ। ਛਿਨ੍ਦਾਪੇਯ੍ਯ વਾ ਭਿਨ੍ਦਾਪੇਯ੍ਯ વਾ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋਤਿ ਇਦਂ ਅਯਂ ਕੁਟਿ વਿਯ ਸਬ੍ਬਥਾ ਅਨੁਪਯੋਗਾਰਹਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਪਨ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਸੁਤ੍ਤੇਹਿ વਿਨਦ੍ਧਛਤ੍ਤਾਦਿਕਂ, ਤਤ੍ਥ ਅਕਪ੍ਪਿਯਭਾਗੋવ ਛਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਤਦવਸੇਸੋ ਤਸ੍ਸ ਕਪ੍ਪਿਯਤ੍ਤਾ, ਤਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਉਪવਜ੍ਜੋવ ਹੋਤਿ। ਤੇਨੇવ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਘਟਕਮ੍ਪਿ વਾਲ਼ਰੂਪਮ੍ਪਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਧਾਰੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ।
85.Kuṭikāya karaṇabhāvanti kuṭiyā katabhāvaṃ. Kiṃ-saddappayoge anāgatappaccayavidhānaṃ sandhāya tassa lakkhaṇantiādi vuttaṃ. Kiñcāpi therassa pāṇaghātādhippāyo natthi, anupaparikkhitvā karaṇena pana bahūnaṃ pāṇānaṃ maraṇattā pāṇe byābādhentassātiādi vuttaṃ. Pātabyabhāvanti vināsetabbataṃ. Pāṇātipātaṃ karontānanti therena akatepi pāṇātipāte pāṇakānaṃ maraṇamattena pacchimānaṃ lesena gahaṇākāraṃ dasseti, tena ca ‘‘mama tādisaṃ akusalaṃ natthī’’ti pacchimānaṃ vipallāsalesaggahaṇanimittakiccaṃ na kattabbanti dīpitaṃ hoti. Diṭṭhānugatinti diṭṭhassa kammassa anupagamanaṃ anukiriyaṃ, diṭṭhiyā vā laddhiyā anugamanaṃ gāhaṃ. Ghaṃsitabbeti madditabbe, vināsitabbeti attho. Kataṃ labhitvā tattha vasantānampi dukkaṭamevāti idaṃ bhagavatā kuṭiyā bhedāpanavacanena siddhaṃ, sāpi tiṇadabbasambhārehi tulāthambhādīhi amissā suddhamattikāmayāpi iṭṭhakāhi katā vaṭṭati. Keci hi iṭṭhakāhiyeva thambhe cinitvā tadupari iṭṭhakāhiyeva vitānādisaṇṭhānena tulādidārusambhāravirahitaṃ chadanampi bandhitvā iṭṭhakāmayameva āvasathaṃ karonti, tādisaṃ vaṭṭati. Giñjakāvasathasaṅkhepena katāti ettha giñjakā vuccanti iṭṭhakā, tāhiyeva kato āvasatho giñjakāvasatho. Vayakammampīti mattikuddhāraṇaiṭṭhakadārucchedanādikārakānaṃ dinnabhattavettanādivatthubbayena nipphannakammampi atthi, etena kuṭibhedakānaṃ gīvādibhāvaṃ parisaṅkati. Titthiyadhajoti titthiyānameva saññāṇabhūtattā vuttaṃ. Te hi īdisesu cāṭiādīsu vasanti. Aññānipīti pi-saddena attanā vuttakāraṇadvayampi mahāaṭṭhakathāyameva vuttanti dasseti. Yasmā sabbamattikāmayā kuṭi sītakāle atisītā uṇhakāle ca uṇhā sukarā ca hoti corehi bhindituṃ, tasmā tattha ṭhapitapattacīvarādikaṃ sītuṇhacorādīhi vinassatīti vuttaṃ ‘‘pattacīvaraguttatthāyā’’ti. Chindāpeyya vā bhindāpeyya vā anupavajjoti idaṃ ayaṃ kuṭi viya sabbathā anupayogārahaṃ sandhāya vuttaṃ. Yaṃ pana pañcavaṇṇasuttehi vinaddhachattādikaṃ, tattha akappiyabhāgova chinditabbo, na tadavaseso tassa kappiyattā, taṃ chindanto upavajjova hoti. Teneva vakkhati ‘‘ghaṭakampi vāḷarūpampi bhinditvā dhāretabba’’ntiādi.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਧਨਿਯવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ • Dhaniyavatthuvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਧਨਿਯવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ • Dhaniyavatthuvaṇṇanā
