| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៦. ធនុគ្គហសុត្តវណ្ណនា
6. Dhanuggahasuttavaṇṇanā
២២៨. ឆដ្ឋេ ទឡ្ហធម្មា ធនុគ្គហាតិ ទឡ្ហធនុនោ ឥស្សាសា។ ទឡ្ហធនុ នាម ទ្វិសហស្សថាមំ វុច្ចតិ, ទ្វិសហស្សថាមំ នាម យស្ស អារោបិតស្ស ជិយាពទ្ធោ លោហសីសាទីនំ ភារោ ទណ្ឌេ គហេត្វា យាវ កណ្ឌប្បមាណា ឧក្ខិត្តស្ស បថវិតោ មុច្ចតិ។ សុសិក្ខិតាតិ ទសទ្វាទសវស្សានិ អាចរិយកុលេ ឧគ្គហិតសិប្បា។ កតហត្ថាតិ យោ សិប្បមេវ ឧគ្គណ្ហាតិ, សោ កតហត្ថោ ន ហោតិ, ឥមេ បន កតហត្ថា ចិណ្ណវសីភាវា។ កតូបាសនាតិ រាជកុលាទីសុ ទស្សិតសិប្បា។
228. Chaṭṭhe daḷhadhammā dhanuggahāti daḷhadhanuno issāsā. Daḷhadhanu nāma dvisahassathāmaṃ vuccati, dvisahassathāmaṃ nāma yassa āropitassa jiyābaddho lohasīsādīnaṃ bhāro daṇḍe gahetvā yāva kaṇḍappamāṇā ukkhittassa pathavito muccati. Susikkhitāti dasadvādasavassāni ācariyakule uggahitasippā. Katahatthāti yo sippameva uggaṇhāti, so katahattho na hoti, ime pana katahatthā ciṇṇavasībhāvā. Katūpāsanāti rājakulādīsu dassitasippā.
តស្ស បុរិសស្ស ជវោតិ ឯវរូបោ អញ្ញោ បុរិសោ នាម ន ភូតបុព្ពោ, ពោធិសត្តស្សេវ បន ជវនហំសកាលោ នាម អាសិ។ តទា ពោធិសត្តោ ចត្តារិ កណ្ឌានិ អាហរិ។ តទា កិរស្ស កនិដ្ឋភាតរោ ‘‘មយំ, ភាតិក, សូរិយេន សទ្ធិំ ជវិស្សាមា’’តិ អារោចេសុំ។ ពោធិសត្តោ អាហ – ‘‘សូរិយោ សីឃជវោ, ន សក្ខិស្សថ តុម្ហេ តេន សទ្ធិំ ជវិតុ’’ន្តិ។ តេ ទុតិយំ តតិយម្បិ តថេវ វត្វា ឯកទិវសំ ‘‘គច្ឆាមា’’តិ យុគន្ធរបព្ពតំ អារុហិត្វា និសីទិំសុ។ ពោធិសត្តោ ‘‘កហំ មេ ភាតរោ’’តិ? បុច្ឆិត្វា, ‘‘សូរិយេន សទ្ធិំ ជវិតុំ គតា’’តិ វុត្តេ, ‘‘វិនស្សិស្សន្តិ តបស្សិនោ’’តិ តេ អនុកម្បមានោ សយម្បិ គន្ត្វា តេសំ សន្តិកេ និសីទិ។ អថ សូរិយេ ឧគ្គច្ឆន្តេ ទ្វេបិ ភាតរោ សូរិយេន សទ្ធិំយេវ អាកាសំ បក្ខន្តា, ពោធិសត្តោបិ តេហិ សទ្ធិំយេវ បក្ខន្តោ។ តេសុ ឯកស្ស អបត្តេយេវ អន្តរភត្តសមយេ បក្ខន្តរេសុ អគ្គិ ឧដ្ឋហិ, សោ ភាតរំ បក្កោសិត្វា ‘‘ន សក្កោមី’’តិ អាហ។ តមេនំ ពោធិសត្តោ ‘‘មា ភាយី’’តិ សមស្សាសេត្វា បក្ខបញ្ជរេន បលិវេឋេត្វា ទរថំ វិនោទេត្វា ‘‘គច្ឆា’’តិ បេសេសិ។
Tassa purisassa javoti evarūpo añño puriso nāma na bhūtapubbo, bodhisattasseva pana javanahaṃsakālo nāma āsi. Tadā bodhisatto cattāri kaṇḍāni āhari. Tadā kirassa kaniṭṭhabhātaro ‘‘mayaṃ, bhātika, sūriyena saddhiṃ javissāmā’’ti ārocesuṃ. Bodhisatto āha – ‘‘sūriyo sīghajavo, na sakkhissatha tumhe tena saddhiṃ javitu’’nti. Te dutiyaṃ tatiyampi tatheva vatvā ekadivasaṃ ‘‘gacchāmā’’ti yugandharapabbataṃ āruhitvā nisīdiṃsu. Bodhisatto ‘‘kahaṃ me bhātaro’’ti? Pucchitvā, ‘‘sūriyena saddhiṃ javituṃ gatā’’ti vutte, ‘‘vinassissanti tapassino’’ti te anukampamāno sayampi gantvā tesaṃ santike nisīdi. Atha sūriye uggacchante dvepi bhātaro sūriyena saddhiṃyeva ākāsaṃ pakkhantā, bodhisattopi tehi saddhiṃyeva pakkhanto. Tesu ekassa apatteyeva antarabhattasamaye pakkhantaresu aggi uṭṭhahi, so bhātaraṃ pakkositvā ‘‘na sakkomī’’ti āha. Tamenaṃ bodhisatto ‘‘mā bhāyī’’ti samassāsetvā pakkhapañjarena paliveṭhetvā darathaṃ vinodetvā ‘‘gacchā’’ti pesesi.
ទុតិយោ យាវ អន្តរភត្តា ជវិត្វា បក្ខន្តរេសុ អគ្គិម្ហិ ឧដ្ឋហិតេ តថេវាហ។ តម្បិ សោ តថេវ កត្វា ‘‘គច្ឆា’’តិ បេសេសិ។ សយំ បន យាវ មជ្ឈន្ហិកា ជវិត្វា, ‘‘ឯតេ ពាលាតិ មយាបិ ពាលេន ន ភវិតព្ព’’ន្តិ និវត្តិត្វា – ‘‘អទិដ្ឋសហាយកំ ពារាណសិរាជំ បស្សិស្សាមី’’តិ ពារាណសិំ អគមាសិ។ តស្មិំ នគរមត្ថកេ បរិព្ភមន្តេ ទ្វាទសយោជនំ នគរំ បត្តកដាហេន ឱត្ថដបត្តោ វិយ អហោសិ។ អថ បរិព្ភមន្តស្ស បរិព្ភមន្តស្ស តត្ថ តត្ថ ឆិទ្ទានិ បញ្ញាយិំសុ។ សយម្បិ អនេកហំសសហស្សសទិសោ បញ្ញាយិ។ សោ វេគំ បដិសំហរិត្វា រាជគេហាភិមុខោ អហោសិ។ រាជា ឱលោកេត្វា – ‘‘អាគតោ កិរ មេ បិយសហាយោ ជវនហំសោ’’តិ វាតបានំ វិវរិត្វា រតនបីឋំ បញ្ញាបេត្វា ឱលោកេន្តោ អដ្ឋាសិ។ ពោធិសត្តោ រតនបីឋេ និសីទិ។
Dutiyo yāva antarabhattā javitvā pakkhantaresu aggimhi uṭṭhahite tathevāha. Tampi so tatheva katvā ‘‘gacchā’’ti pesesi. Sayaṃ pana yāva majjhanhikā javitvā, ‘‘ete bālāti mayāpi bālena na bhavitabba’’nti nivattitvā – ‘‘adiṭṭhasahāyakaṃ bārāṇasirājaṃ passissāmī’’ti bārāṇasiṃ agamāsi. Tasmiṃ nagaramatthake paribbhamante dvādasayojanaṃ nagaraṃ pattakaṭāhena otthaṭapatto viya ahosi. Atha paribbhamantassa paribbhamantassa tattha tattha chiddāni paññāyiṃsu. Sayampi anekahaṃsasahassasadiso paññāyi. So vegaṃ paṭisaṃharitvā rājagehābhimukho ahosi. Rājā oloketvā – ‘‘āgato kira me piyasahāyo javanahaṃso’’ti vātapānaṃ vivaritvā ratanapīṭhaṃ paññāpetvā olokento aṭṭhāsi. Bodhisatto ratanapīṭhe nisīdi.
អថស្ស រាជា សហស្សបាកេន តេលេន បក្ខន្តរានិ មក្ខេត្វា, មធុលាជេ ចេវ មធុរបានកញ្ច អទាសិ។ តតោ នំ កតបរិភោគំ ‘‘សម្ម, កហំ អគមាសី’’តិ? បុច្ឆិ។ សោ តំ បវត្តិំ អារោចេត្វា ‘‘អថាហំ, មហារាជ, យាវ មជ្ឈន្ហិកា ជវិត្វា – ‘នត្ថិ ជវិតេន អត្ថោ’តិ និវត្តោ’’តិ អាចិក្ខិ។ អថ រាជា អាហ – ‘‘អហំ, សាមិ, តុម្ហាកំ សូរិយេន សទ្ធិំ ជវនវេគំ បស្សិតុកាមោ’’តិ ។ ទុក្ករំ, មហារាជ, ន សក្កា តយា បស្សិតុន្តិ។ តេន ហិ, សាមិ, សរិក្ខកមត្តម្បិ ទស្សេហីតិ។ អាម, មហារាជ, ធនុគ្គហេ សន្និបាតេហីតិ។ រាជា សន្និបាតេសិ។ ហំសោ តតោ ចត្តារោ គហេត្វា នគរមជ្ឈេ តោរណំ ការេត្វា អត្តនោ គីវាយ ឃណ្ឌំ បិឡន្ធាបេត្វា តោរណស្ស ឧបរិ និសីទិត្វា – ‘‘ចត្តារោ ជនា តោរណំ និស្សាយ ចតុទិសាភិមុខា ឯកេកំ កណ្ឌំ ខិបន្តូ’’តិ វត្វា, សយំ បឋមកណ្ឌេនេវ សទ្ធិំ ឧប្បតិត្វា, តំ កណ្ឌំ អគ្គហេត្វាវ, ទក្ខិណាភិមុខំ គតកណ្ឌំ ធនុតោ រតនមត្តាបគតំ គណ្ហិ។ ទុតិយំ ទ្វិរតនមត្តាបគតំ, តតិយំ តិរតនមត្តាបគតំ, ចតុត្ថំ ភូមិំ អប្បត្តមេវ គណ្ហិ។ អថ នំ ចត្តារិ កណ្ឌានិ គហេត្វា តោរណេ និសិន្នកាលេយេវ អទ្ទសំសុ។ សោ រាជានំ អាហ – ‘‘បស្ស, មហារាជ, ឯវំសីឃោ អម្ហាកំ ជវោ’’តិ។ ឯវំ ពោធិសត្តេនេវ ជវនហំសកាលេ តានិ កណ្ឌានិ អាហរិតានីតិ វេទិតព្ពានិ។
Athassa rājā sahassapākena telena pakkhantarāni makkhetvā, madhulāje ceva madhurapānakañca adāsi. Tato naṃ kataparibhogaṃ ‘‘samma, kahaṃ agamāsī’’ti? Pucchi. So taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘athāhaṃ, mahārāja, yāva majjhanhikā javitvā – ‘natthi javitena attho’ti nivatto’’ti ācikkhi. Atha rājā āha – ‘‘ahaṃ, sāmi, tumhākaṃ sūriyena saddhiṃ javanavegaṃ passitukāmo’’ti . Dukkaraṃ, mahārāja, na sakkā tayā passitunti. Tena hi, sāmi, sarikkhakamattampi dassehīti. Āma, mahārāja, dhanuggahe sannipātehīti. Rājā sannipātesi. Haṃso tato cattāro gahetvā nagaramajjhe toraṇaṃ kāretvā attano gīvāya ghaṇḍaṃ piḷandhāpetvā toraṇassa upari nisīditvā – ‘‘cattāro janā toraṇaṃ nissāya catudisābhimukhā ekekaṃ kaṇḍaṃ khipantū’’ti vatvā, sayaṃ paṭhamakaṇḍeneva saddhiṃ uppatitvā, taṃ kaṇḍaṃ aggahetvāva, dakkhiṇābhimukhaṃ gatakaṇḍaṃ dhanuto ratanamattāpagataṃ gaṇhi. Dutiyaṃ dviratanamattāpagataṃ, tatiyaṃ tiratanamattāpagataṃ, catutthaṃ bhūmiṃ appattameva gaṇhi. Atha naṃ cattāri kaṇḍāni gahetvā toraṇe nisinnakāleyeva addasaṃsu. So rājānaṃ āha – ‘‘passa, mahārāja, evaṃsīgho amhākaṃ javo’’ti. Evaṃ bodhisatteneva javanahaṃsakāle tāni kaṇḍāni āharitānīti veditabbāni.
បុរតោ ធាវន្តីតិ អគ្គតោ ជវន្តិ។ ន បនេតា សព្ពកាលំ បុរតោវ ហោន្តិ, កទាចិ បុរតោ, កទាចិ បច្ឆតោ ហោន្តិ។ អាកាសដ្ឋកវិមានេសុ ហិ ឧយ្យានានិបិ ហោន្តិ បោក្ខរណិយោបិ, តា តត្ថ នហាយន្តិ, ឧទកកីឡំ កីឡមានា បច្ឆតោបិ ហោន្តិ, វេគេន បន គន្ត្វា បុន បុរតោវ ធាវន្តិ។ អាយុសង្ខារាតិ រូបជីវិតិន្ទ្រិយំ សន្ធាយ វុត្តំ។ តញ្ហិ តតោ សីឃតរំ ខីយតិ។ អរូបធម្មានំ បន ភេទោ ន សក្កា បញ្ញាបេតុំ។ ឆដ្ឋំ។
Purato dhāvantīti aggato javanti. Na panetā sabbakālaṃ puratova honti, kadāci purato, kadāci pacchato honti. Ākāsaṭṭhakavimānesu hi uyyānānipi honti pokkharaṇiyopi, tā tattha nahāyanti, udakakīḷaṃ kīḷamānā pacchatopi honti, vegena pana gantvā puna puratova dhāvanti. Āyusaṅkhārāti rūpajīvitindriyaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi tato sīghataraṃ khīyati. Arūpadhammānaṃ pana bhedo na sakkā paññāpetuṃ. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៦. ធនុគ្គហសុត្តំ • 6. Dhanuggahasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៦. ធនុគ្គហសុត្តវណ្ណនា • 6. Dhanuggahasuttavaṇṇanā
