| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
6. ධනුග්‌ගහසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Dhanuggahasuttavaṇṇanā
228. දළ්‌හධනුනොති ථිරතරධනුනො. ඉදානි තස්‌ස ථිරතරභාවං පරිච්‌ඡෙදතො දස්‌සෙතුං ‘‘දළ්‌හධනූ’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ ද්‌විසහස්‌සථාමන්‌ති පලානං ද්‌විසහස්‌සථාමං. වුත්‌තමෙවත්‌ථං පාකටතරං කත්‌වා දස්‌සෙතුං ‘‘යස්‌සා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ යස්‌සාති ධනුනො. ආරොපිතස්‌සාති ජියං ආරොපිතස්‌ස. ජියාබද්‌ධොති ජියාය බද්‌ධො. පථවිතො මුච්‌චති, එතං ‘‘ද්‌විසහස්‌සථාම’’න්‌ති වෙදිතබ්‌බං . ලොහසීසාදීනන්‌ති කාළලොහතම්‌බලොහසීසාදීනං. භාරොති පුරිසභාරො, සො පන මජ්‌ඣිමපුරිසස්‌ස වසෙන එදිසං තස්‌ස බලං දට්‌ඨබ්‌බං. උග්‌ගහිතසිප්‌පා ධනුවෙදසික්‌ඛාවසෙන. චිණ්‌ණවසීභාවා ලක්‌ඛෙසු අවිරජ්‌ඣනසරක්‌ඛෙපවසෙන. කතං රාජකුලාදීසු උපගන්‌ත්‌වා අසනං සරක්‌ඛෙපො එතෙහීති කතූපසනාති ආහ ‘‘රාජකුලාදීසු දස්‌සිතසිප්‌පා’’ති.
228.Daḷhadhanunoti thirataradhanuno. Idāni tassa thiratarabhāvaṃ paricchedato dassetuṃ ‘‘daḷhadhanū’’tiādi vuttaṃ. Tattha dvisahassathāmanti palānaṃ dvisahassathāmaṃ. Vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ katvā dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādimāha. Tattha yassāti dhanuno. Āropitassāti jiyaṃ āropitassa. Jiyābaddhoti jiyāya baddho. Pathavito muccati, etaṃ ‘‘dvisahassathāma’’nti veditabbaṃ . Lohasīsādīnanti kāḷalohatambalohasīsādīnaṃ. Bhāroti purisabhāro, so pana majjhimapurisassa vasena edisaṃ tassa balaṃ daṭṭhabbaṃ. Uggahitasippā dhanuvedasikkhāvasena. Ciṇṇavasībhāvā lakkhesu avirajjhanasarakkhepavasena. Kataṃ rājakulādīsu upagantvā asanaṃ sarakkhepo etehīti katūpasanāti āha ‘‘rājakulādīsu dassitasippā’’ti.
‘‘බොධිසත්‌තො චත්‌තාරි කණ්‌ඩානි ආහරී’’ති වත්‌වා තමෙව අත්‌ථං විත්‌ථාරතො දස්‌සෙන්‌තො ‘‘තදා කිරා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ ජවිස්‌සාමාති ධාවිස්‌සාම. අග්‌ගි උට්‌ඨහීති සීඝපතනසන්‌තාපෙන ච සූරියරස්‌මිසන්‌තාපස්‌ස ආසන්‌නභාවෙන ච උසුමා උට්‌ඨහි. පක්‌ඛපඤ්‌ජරෙනාති පක්‌ඛජාලන්‌තරෙන.
‘‘Bodhisatto cattāri kaṇḍāni āharī’’ti vatvā tameva atthaṃ vitthārato dassento ‘‘tadā kirā’’tiādimāha. Tattha javissāmāti dhāvissāma. Aggi uṭṭhahīti sīghapatanasantāpena ca sūriyarasmisantāpassa āsannabhāvena ca usumā uṭṭhahi. Pakkhapañjarenāti pakkhajālantarena.
නිවත්‌තිත්‌වාති ‘‘නිප්‌පයොජනමිදං ජවන’’න්‌ති නිවත්‌තිත්‌වා. පත්‌තකටාහෙන ඔත්‌ථටපත්‌තො වියාති පිහිතපත්‌තො විය අහොසි, වෙගසා පතනෙන නගරස්‌ස උපරි ආකාසස්‌ස නිරික්‌ඛණං අහොසි. සඤ්‌චාරිතත්‌තා අනෙකහංසසහස්‌සසදිසො පඤ්‌ඤායි සෙය්‍යථාපි බොධිසත්‌තස්‌ස ධනුග්‌ගහකාලෙ සරකූටාදිදස්‌සනෙ.
Nivattitvāti ‘‘nippayojanamidaṃ javana’’nti nivattitvā. Pattakaṭāhena otthaṭapatto viyāti pihitapatto viya ahosi, vegasā patanena nagarassa upari ākāsassa nirikkhaṇaṃ ahosi. Sañcāritattā anekahaṃsasahassasadiso paññāyi seyyathāpi bodhisattassa dhanuggahakāle sarakūṭādidassane.
දුක්‌කරන්‌ති තස්‌ස අදස්‌සනං සන්‌ධායාහ, න අත්‌තනො පතනං. සූරියමණ්‌ඩලඤ්‌හි අතිසීඝෙන ජවෙන ගච්‌ඡන්‌තම්‌පි පඤ්‌ඤාසයොජනායාමවිත්‌ථතං අත්‌තනො විපුලතාය පභස්‌සරතාය ච සත්‌තානං චක්‌ඛුස්‌ස ගොචරභාවං ගච්‌ඡති, ජවනහංසො පන තාදිසෙන සූරියෙන සද්‌ධිං ජවෙන ගච්‌ඡන්‌තො න පඤ්‌ඤායෙය්‍ය. තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘න සක්‌කා තයා පස්‌සිතු’’න්‌ති. චත්‌තාරො අක්‌ඛණවෙධිනො. ගන්‌ත්‌වා ගහිතෙ සොතුං ඝණ්‌ඩං පිළන්‌ධාපෙත්‌වා සයං පුරත්‌ථාභිමුඛො නිසින්‌නො. පුරත්‌ථිමදිසාභිමුඛං ගතකණ්‌ඩං සන්‌ධායාහ ‘‘පඨමකණ්‌ඩෙනෙව සද්‌ධිං උප්‌පතිත්‌වා’’ති. තෙ චත්‌තාරි කණ්‌ඩානි එකක්‌ඛණෙයෙව ඛිපිංසු.
Dukkaranti tassa adassanaṃ sandhāyāha, na attano patanaṃ. Sūriyamaṇḍalañhi atisīghena javena gacchantampi paññāsayojanāyāmavitthataṃ attano vipulatāya pabhassaratāya ca sattānaṃ cakkhussa gocarabhāvaṃ gacchati, javanahaṃso pana tādisena sūriyena saddhiṃ javena gacchanto na paññāyeyya. Tasmā vuttaṃ ‘‘na sakkā tayā passitu’’nti. Cattāro akkhaṇavedhino. Gantvā gahite sotuṃ ghaṇḍaṃ piḷandhāpetvā sayaṃ puratthābhimukho nisinno. Puratthimadisābhimukhaṃ gatakaṇḍaṃ sandhāyāha ‘‘paṭhamakaṇḍeneva saddhiṃ uppatitvā’’ti. Te cattāri kaṇḍāni ekakkhaṇeyeva khipiṃsu.
ආයුං සඞ්‌ඛරොති එතෙනාති ආයුසඞ්‌ඛාරො. යථා හි කම්‌මජරූපානං පවත්‌ති ජීවිතින්‌ද්‍රියපටිබද්‌ධා, එවං අත්‌තභාවස්‌ස පවත්‌ති තප්‌පටිබද්‌ධාති. බහුවචනනිද්‌දෙසො පන පාළියං එකස්‌මිං ඛණෙ අනෙකසතසඞ්‌ඛස්‌ස ජීවිතින්‌ද්‍රියස්‌ස උපලබ්‌භනතො. තං ජීවිතින්‌ද්‍රියං. තතො යථාවුත්‌තදෙවතානං ජවතො සීඝතරං ඛීයති ඉත්‌තරඛණත්‌තා. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –
Āyuṃ saṅkharoti etenāti āyusaṅkhāro. Yathā hi kammajarūpānaṃ pavatti jīvitindriyapaṭibaddhā, evaṃ attabhāvassa pavatti tappaṭibaddhāti. Bahuvacananiddeso pana pāḷiyaṃ ekasmiṃ khaṇe anekasatasaṅkhassa jīvitindriyassa upalabbhanato. Taṃ jīvitindriyaṃ. Tato yathāvuttadevatānaṃ javato sīghataraṃ khīyati ittarakhaṇattā. Vuttañhetaṃ –
‘‘ජීවිතං අත්‌තභාවො ච, සුඛදුක්‌ඛා ච කෙවලා;
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
එකචිත්‌තසමායුත්‌තා, ලහුසො වත්‌තතෙ ඛණො’’ති. (මහානි. 10);
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo’’ti. (mahāni. 10);
භෙදොති භඞ්‌ගො. න සක්‌කා පඤ්‌ඤාපෙතුං තතොපි අතිවිය ඉත්‌තරඛණත්‌තා.
Bhedoti bhaṅgo. Na sakkā paññāpetuṃ tatopi ativiya ittarakhaṇattā.
ධනුග්‌ගහසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dhanuggahasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 6. ධනුග්‌ගහසුත්‌තං • 6. Dhanuggahasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 6. ධනුග්‌ගහසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Dhanuggahasuttavaṇṇanā
