| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya |
੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ
10. Dhātuvibhaṅgasuttaṃ
੩੪੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਮਗਧੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਤਦવਸਰਿ; ਯੇਨ ਭਗ੍ਗવੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗ੍ਗવਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚੇ ਤੇ, ਭਗ੍ਗવ, ਅਗਰੁ વਿਹਰੇਮੁ ਆવੇਸਨੇ 1 ਏਕਰਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਰੁ। ਅਤ੍ਥਿ ਚੇਤ੍ਥ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਪਠਮਂ વਾਸੂਪਗਤੋ। ਸਚੇ ਸੋ ਅਨੁਜਾਨਾਤਿ, વਿਹਰਥ 2, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਥਾਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ।
342. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu cārikaṃ caramāno yena rājagahaṃ tadavasari; yena bhaggavo kumbhakāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhaggavaṃ kumbhakāraṃ etadavoca – ‘‘sace te, bhaggava, agaru viharemu āvesane 3 ekaratta’’nti. ‘‘Na kho me, bhante, garu. Atthi cettha pabbajito paṭhamaṃ vāsūpagato. Sace so anujānāti, viharatha 4, bhante, yathāsukha’’nti.
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਨਾਮ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਯ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਸੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਾવੇਸਨੇ 5 ਪਠਮਂ વਾਸੂਪਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚੇ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਗਰੁ વਿਹਰੇਮੁ ਆવੇਸਨੇ ਏਕਰਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਉਰੁਨ੍ਦਂ, ਆવੁਸੋ 6, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਾવੇਸਨਂ। વਿਹਰਤਾਯਸ੍ਮਾ ਯਥਾਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ।
Tena kho pana samayena pukkusāti nāma kulaputto bhagavantaṃ uddissa saddhāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. So tasmiṃ kumbhakārāvesane 7 paṭhamaṃ vāsūpagato hoti. Atha kho bhagavā yenāyasmā pukkusāti tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ pukkusātiṃ etadavoca – ‘‘sace te, bhikkhu, agaru viharemu āvesane ekaratta’’nti. ‘‘Urundaṃ, āvuso 8, kumbhakārāvesanaṃ. Viharatāyasmā yathāsukha’’nti.
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਾવੇਸਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰਕਂ 9 ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਉਜੁਂ ਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯ ਪਰਿਮੁਖਂ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ। ਆਯਸ੍ਮਾਪਿ ਖੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ।
Atha kho bhagavā kumbhakārāvesanaṃ pavisitvā ekamantaṃ tiṇasanthārakaṃ 10 paññāpetvā nisīdi pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. Atha kho bhagavā bahudeva rattiṃ nisajjāya vītināmesi. Āyasmāpi kho pukkusāti bahudeva rattiṃ nisajjāya vītināmesi.
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਪਾਸਾਦਿਕਂ ਖੋ ਅਯਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਇਰਿਯਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਂਸਿ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ? ਕੋ વਾ ਤੇ ਸਤ੍ਥਾ? ਕਸ੍ਸ વਾ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਾવੁਸੋ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਸਕ੍ਯਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਏવਂ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ । ਤਾਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਸੋ ਚ ਮੇ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਥਾ। ਤਸ੍ਸ ਚਾਹਂ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਹਂ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਏਤਰਹਿ ਸੋ ਭਗવਾ વਿਹਰਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਾવੁਸੋ, ਉਤ੍ਤਰੇਸੁ ਜਨਪਦੇਸੁ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਨਾਮ ਨਗਰਂ। ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਭਗવਾ ਏਤਰਹਿ વਿਹਰਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ ਪਨ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੋ ਭਗવਾ; ਦਿਸ੍વਾ ਚ ਪਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ ਸੋ ਭਗવਾ; ਦਿਸ੍વਾ ਚਾਹਂ ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘pāsādikaṃ kho ayaṃ kulaputto iriyati. Yaṃnūnāhaṃ puccheyya’’nti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ pukkusātiṃ etadavoca – ‘‘kaṃsi tvaṃ, bhikkhu, uddissa pabbajito? Ko vā te satthā? Kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’’ti? ‘‘Atthāvuso, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito. Taṃ kho pana bhagavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti . Tāhaṃ bhagavantaṃ uddissa pabbajito. So ca me bhagavā satthā. Tassa cāhaṃ bhagavato dhammaṃ rocemī’’ti. ‘‘Kahaṃ pana, bhikkhu, etarahi so bhagavā viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti. ‘‘Atthāvuso, uttaresu janapadesu sāvatthi nāma nagaraṃ. Tattha so bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti. ‘‘Diṭṭhapubbo pana te, bhikkhu, so bhagavā; disvā ca pana jāneyyāsī’’ti? ‘‘Na kho me, āvuso, diṭṭhapubbo so bhagavā; disvā cāhaṃ na jāneyya’’nti.
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਮਮਞ੍ਚ ਖ੍વਾਯਂ 11 ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਯਂਨੂਨਸ੍ਸਾਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਂ ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘mamañca khvāyaṃ 12 kulaputto uddissa pabbajito. Yaṃnūnassāhaṃ dhammaṃ deseyya’’nti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ pukkusātiṃ āmantesi – ‘‘dhammaṃ te, bhikkhu, desessāmi. Taṃ suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā pukkusāti bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
੩੪੩. ‘‘‘ਛਧਾਤੁਰੋ 13 ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ ਛਫਸ੍ਸਾਯਤਨੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮਨੋਪવਿਚਾਰੋ ਚਤੁਰਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ; ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਂ ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવੇ ਖੋ ਪਨ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਸਚ੍ਚਮਨੁਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਚਾਗਮਨੁਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯ, ਸਨ੍ਤਿਮੇવ ਸੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ – ਅਯਮੁਦ੍ਦੇਸੋ ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸ੍ਸ 14।
343. ‘‘‘Chadhāturo 15 ayaṃ, bhikkhu, puriso chaphassāyatano aṭṭhārasamanopavicāro caturādhiṭṭhāno; yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattanti, maññassave kho pana nappavattamāne muni santoti vuccati. Paññaṃ nappamajjeyya, saccamanurakkheyya, cāgamanubrūheyya, santimeva so sikkheyyā’ti – ayamuddeso dhātuvibhaṅgassa 16.
੩੪੪. ‘‘‘ਛਧਾਤੁਰੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? (ਛਯਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਧਾਤੁਯੋ) 17 – ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਆਪੋਧਾਤੁ, ਤੇਜੋਧਾਤੁ, વਾਯੋਧਾਤੁ, ਆਕਾਸਧਾਤੁ, વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ। ‘ਛਧਾਤੁਰੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
344. ‘‘‘Chadhāturo ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? (Chayimā, bhikkhu, dhātuyo) 18 – pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu. ‘Chadhāturo ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੪੫. ‘‘‘ਛਫਸ੍ਸਾਯਤਨੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਂ, ਸੋਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਂ, ਘਾਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਂ, ਜਿવ੍ਹਾਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਂ, ਕਾਯਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਂ, ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਂ। ‘ਛਫਸ੍ਸਾਯਤਨੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
345. ‘‘‘Chaphassāyatano ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhusamphassāyatanaṃ, sotasamphassāyatanaṃ, ghānasamphassāyatanaṃ, jivhāsamphassāyatanaṃ, kāyasamphassāyatanaṃ, manosamphassāyatanaṃ. ‘Chaphassāyatano ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੪੬. ‘‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸਮਨੋਪવਿਚਾਰੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਰੂਪਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਰੂਪਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਰੂਪਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ; ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਸੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ , ਉਪੇਕ੍ਖਾਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ – ਇਤਿ ਛ ਸੋਮਨਸ੍ਸੁਪવਿਚਾਰਾ, ਛ ਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪવਿਚਾਰਾ, ਛ ਉਪੇਕ੍ਖੁਪવਿਚਾਰਾ। ‘ਅਟ੍ਠਾਰਸਮਨੋਪવਿਚਾਰੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
346. ‘‘‘Aṭṭhārasamanopavicāro ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati; sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati , upekkhāṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati – iti cha somanassupavicārā, cha domanassupavicārā, cha upekkhupavicārā. ‘Aṭṭhārasamanopavicāro ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੪੭. ‘‘‘ਚਤੁਰਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਸਚ੍ਚਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਚਾਗਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਉਪਸਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ। ‘ਚਤੁਰਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
347. ‘‘‘Caturādhiṭṭhāno ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Paññādhiṭṭhāno, saccādhiṭṭhāno, cāgādhiṭṭhāno, upasamādhiṭṭhāno. ‘Caturādhiṭṭhāno ayaṃ, bhikkhu, puriso’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੪੮. ‘‘‘ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਸਚ੍ਚਮਨੁਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਚਾਗਮਨੁਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯ, ਸਨ੍ਤਿਮੇવ ਸੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ? ਛਯਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਧਾਤੁਯੋ – ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਆਪੋਧਾਤੁ, ਤੇਜੋਧਾਤੁ, વਾਯੋਧਾਤੁ, ਆਕਾਸਧਾਤੁ, વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ।
348. ‘‘‘Paññaṃ nappamajjeyya, saccamanurakkheyya, cāgamanubrūheyya, santimeva so sikkheyyā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Kathañca, bhikkhu, paññaṃ nappamajjati? Chayimā, bhikkhu, dhātuyo – pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu.
੩੪੯. ‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਥવੀਧਾਤੁ? ਪਥવੀਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਖਰਿਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ 19, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ ਨਖਾ ਦਨ੍ਤਾ ਤਚੋ ਮਂਸਂ ਨ੍ਹਾਰੁ ਅਟ੍ਠਿ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ 20 વਕ੍ਕਂ ਹਦਯਂ ਯਕਨਂ ਕਿਲੋਮਕਂ ਪਿਹਕਂ ਪਪ੍ਫਾਸਂ ਅਨ੍ਤਂ ਅਨ੍ਤਗੁਣਂ ਉਦਰਿਯਂ ਕਰੀਸਂ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਖਰਿਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ ਪਥવੀਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ । ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਪਥવੀਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਪਥવੀਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
349. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, pathavīdhātu? Pathavīdhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā. Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā pathavīdhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ 21, seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ 22 vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu yā ca bāhirā pathavīdhātu pathavīdhāturevesā . ‘Taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
੩੫੦. ‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਆਪੋਧਾਤੁ? ਆਪੋਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਪੋਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਆਪੋ ਆਪੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਪਿਤ੍ਤਂ ਸੇਮ੍ਹਂ ਪੁਬ੍ਬੋ ਲੋਹਿਤਂ ਸੇਦੋ ਮੇਦੋ ਅਸ੍ਸੁ વਸਾ ਖੇਲ਼ੋ ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾ ਲਸਿਕਾ ਮੁਤ੍ਤਂ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਆਪੋ ਆਪੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਪੋਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਪੋਧਾਤੁ ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ ਆਪੋਧਾਤੁ ਆਪੋਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਆਪੋਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਆਪੋਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
350. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, āpodhātu? Āpodhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā. Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā āpodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā āpodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu āpodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
੩੫੧. ‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤੇਜੋਧਾਤੁ? ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਤੇਜੋ ਤੇਜੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਯੇਨ ਚ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪਤਿ, ਯੇਨ ਚ ਜੀਰੀਯਤਿ, ਯੇਨ ਚ ਪਰਿਡਯ੍ਹਤਿ, ਯੇਨ ਚ ਅਸਿਤਪੀਤਖਾਯਿਤਸਾਯਿਤਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਤੇਜੋ ਤੇਜੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਤੇਜੋਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
351. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, tejodhātu? Tejodhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā. Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā tejodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā tejodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu tejodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
੩੫੨. ‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વਾਯੋਧਾਤੁ? વਾਯੋਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ વਾਯੋਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વਾਯੋ વਾਯੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਉਦ੍ਧਙ੍ਗਮਾ વਾਤਾ ਅਧੋਗਮਾ વਾਤਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸਯਾ વਾਤਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸਯਾ 23 વਾਤਾ ਅਙ੍ਗਮਙ੍ਗਾਨੁਸਾਰਿਨੋ વਾਤਾ ਅਸ੍ਸਾਸੋ ਪਸ੍ਸਾਸੋ ਇਤਿ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વਾਯੋ વਾਯੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ વਾਯੋਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ વਾਯੋਧਾਤੁ ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ વਾਯੋਧਾਤੁ વਾਯੋਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ , ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ , ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ વਾਯੋਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, વਾਯੋਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
352. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, vāyodhātu? Vāyodhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā. Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā vāyodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā adhogamā vātā kucchisayā vātā koṭṭhāsayā 24 vātā aṅgamaṅgānusārino vātā assāso passāso iti, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, bhikkhu, ajjhattikā vāyodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu yā ca bāhirā vāyodhātu vāyodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama , nesohamasmi , na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati, vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
੩੫੩. ‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਆਕਾਸਧਾਤੁ? ਆਕਾਸਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਕਾਸਧਾਤੁ ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਆਕਾਸਂ ਆਕਾਸਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਣ੍ਣਚ੍ਛਿਦ੍ਦਂ ਨਾਸਚ੍ਛਿਦ੍ਦਂ ਮੁਖਦ੍વਾਰਂ ਯੇਨ ਚ ਅਸਿਤਪੀਤਖਾਯਿਤਸਾਯਿਤਂ ਅਜ੍ਝੋਹਰਤਿ, ਯਤ੍ਥ ਚ ਅਸਿਤਪੀਤਖਾਯਿਤਸਾਯਿਤਂ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਯੇਨ ਚ ਅਸਿਤਪੀਤਖਾਯਿਤਸਾਯਿਤਂ ਅਧੋਭਾਗਂ 25 ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਆਕਾਸਂ ਆਕਾਸਗਤਂ ਅਘਂ ਅਘਗਤਂ વਿવਰਂ વਿવਰਗਤਂ ਅਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠਂ ਮਂਸਲੋਹਿਤੇਹਿ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਕਾਸਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਕਾਸਧਾਤੁ ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ ਆਕਾਸਧਾਤੁ ਆਕਾਸਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਆਕਾਸਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਆਕਾਸਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
353. ‘‘Katamā ca, bhikkhu, ākāsadhātu? Ākāsadhātu siyā ajjhattikā siyā bāhirā. Katamā ca, bhikkhu, ajjhattikā ākāsadhātu ? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kaṇṇacchiddaṃ nāsacchiddaṃ mukhadvāraṃ yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ ajjhoharati, yattha ca asitapītakhāyitasāyitaṃ santiṭṭhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ adhobhāgaṃ 26 nikkhamati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaraṃ vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ maṃsalohitehi upādinnaṃ – ayaṃ vuccati bhikkhu ajjhattikā ākāsadhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā ākāsadhātu yā ca bāhirā ākāsadhātu ākāsadhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā ākāsadhātuyā nibbindati, ākāsadhātuyā cittaṃ virājeti.
੩੫੪. ‘‘ਅਥਾਪਰਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ। ਤੇਨ ਚ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਕਿਂ 27 વਿਜਾਨਾਤਿ? ‘ਸੁਖ’ਨ੍ਤਿਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ‘ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖ’ਨ੍ਤਿਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ। ਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ। ਸੋ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਖવੇਦਨਿਯਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਯਂ ਤਜ੍ਜਂ વੇਦਯਿਤਂ ਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
354. ‘‘Athāparaṃ viññāṇaṃyeva avasissati parisuddhaṃ pariyodātaṃ. Tena ca viññāṇena kiṃ 28 vijānāti? ‘Sukha’ntipi vijānāti, ‘dukkha’ntipi vijānāti, ‘adukkhamasukha’ntipi vijānāti. Sukhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā. So sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā sukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
੩੫੫. ‘‘ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਿਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ। ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਦੁਕ੍ਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਤਸ੍ਸੇવ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਿਯਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਯਂ ਤਜ੍ਜਂ વੇਦਯਿਤਂ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਿਯਂ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
355. ‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā. So dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā dukkhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
੩੫੬. ‘‘ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ। ਸੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਤਸ੍ਸੇવ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਿਯਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਯਂ ਤਜ੍ਜਂ વੇਦਯਿਤਂ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
356. ‘‘Adukkhamasukhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā. So adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Tasseva adukkhamasukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ adukkhamasukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
੩੫੭. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕਟ੍ਠਾਨਂ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਾ 29 ਸਮੋਧਾਨਾ ਉਸ੍ਮਾ ਜਾਯਤਿ, ਤੇਜੋ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ, ਤੇਸਂਯੇવ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਨਾਭਾવਾ વਿਕ੍ਖੇਪਾ ਯਾ ਤਜ੍ਜਾ ਉਸ੍ਮਾ ਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ। ਸੋ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਖવੇਦਨਿਯਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਯਂ ਤਜ੍ਜਂ વੇਦਯਿਤਂ ਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
357. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhu, dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ saṅghaṭṭā 30 samodhānā usmā jāyati, tejo abhinibbattati, tesaṃyeva dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ nānābhāvā vikkhepā yā tajjā usmā sā nirujjhati, sā vūpasammati; evameva kho, bhikkhu, sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā. So sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā sukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
੩੫੮. ‘‘ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਿਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ। ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਦੁਕ੍ਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਤਸ੍ਸੇવ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਿਯਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਯਂ ਤਜ੍ਜਂ વੇਦਯਿਤਂ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਿਯਂ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
358. ‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā. So dukkhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘dukkhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā dukkhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
੩੫੯. ‘‘ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ , ਭਿਕ੍ਖੁ, ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ। ਸੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਤਸ੍ਸੇવ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਿਯਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਯਂ ਤਜ੍ਜਂ વੇਦਯਿਤਂ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વੂਪਸਮ੍ਮਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
359. ‘‘Adukkhamasukhavedaniyaṃ , bhikkhu, phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā. So adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. ‘Tasseva adukkhamasukhavedaniyassa phassassa nirodhā yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ adukkhamasukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannā adukkhamasukhā vedanā sā nirujjhati, sā vūpasammatī’ti pajānāti.
੩੬੦. ‘‘ਅਥਾਪਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਪਰਿਯੋਦਾਤਾ ਮੁਦੁ ਚ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਾ ਚ ਪਭਸ੍ਸਰਾ ਚ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦਕ੍ਖੋ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੋ વਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰਨ੍ਤੇવਾਸੀ વਾ ਉਕ੍ਕਂ ਬਨ੍ਧੇਯ੍ਯ, ਉਕ੍ਕਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਮੁਖਂ ਆਲਿਮ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਉਕ੍ਕਾਮੁਖਂ ਆਲਿਮ੍ਪੇਤ੍વਾ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਜਾਤਰੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਤਮੇਨਂ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਅਭਿਧਮੇਯ੍ਯ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਉਦਕੇਨ ਪਰਿਪ੍ਫੋਸੇਯ੍ਯ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਹੋਤਿ ਜਾਤਰੂਪਂ 31 ਸੁਧਨ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਂ ਨੀਹਟਂ 32 ਨਿਨ੍ਨੀਤਕਸਾવਂ 33 ਮੁਦੁ ਚ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪਭਸ੍ਸਰਞ੍ਚ, ਯਸ੍ਸਾ ਯਸ੍ਸਾ ਚ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨવਿਕਤਿਯਾ ਆਕਙ੍ਖਤਿ – ਯਦਿ ਪਟ੍ਟਿਕਾਯ 34 ਯਦਿ ਕੁਣ੍ਡਲਾਯ ਯਦਿ ਗੀવੇਯ੍ਯਕਾਯ ਯਦਿ ਸੁવਣ੍ਣਮਾਲਾਯ ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਭੋਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਥਾਪਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਪਰਿਯੋਦਾਤਾ ਮੁਦੁ ਚ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਾ ਚ ਪਭਸ੍ਸਰਾ ਚ।
360. ‘‘Athāparaṃ upekkhāyeva avasissati parisuddhā pariyodātā mudu ca kammaññā ca pabhassarā ca. Seyyathāpi, bhikkhu, dakkho suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā ukkaṃ bandheyya, ukkaṃ bandhitvā ukkāmukhaṃ ālimpeyya, ukkāmukhaṃ ālimpetvā saṇḍāsena jātarūpaṃ gahetvā ukkāmukhe pakkhipeyya, tamenaṃ kālena kālaṃ abhidhameyya, kālena kālaṃ udakena paripphoseyya, kālena kālaṃ ajjhupekkheyya, taṃ hoti jātarūpaṃ 35 sudhantaṃ niddhantaṃ nīhaṭaṃ 36 ninnītakasāvaṃ 37 mudu ca kammaññañca pabhassarañca, yassā yassā ca piḷandhanavikatiyā ākaṅkhati – yadi paṭṭikāya 38 yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakāya yadi suvaṇṇamālāya tañcassa atthaṃ anubhoti; evameva kho, bhikkhu, athāparaṃ upekkhāyeva avasissati parisuddhā pariyodātā mudu ca kammaññā ca pabhassarā ca.
੩੬੧. ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ। ਏવਂ ਮੇ ਅਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਤਂਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਤਦੁਪਾਦਾਨਾ ਚਿਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ। ਏવਂ ਮੇ ਅਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਤਂਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਤਦੁਪਾਦਾਨਾ ਚਿਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ। ਏવਂ ਮੇ ਅਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਤਂਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਤਦੁਪਾਦਾਨਾ ਚਿਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ। ਏવਂ ਮੇ ਅਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਤਂਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਤਦੁਪਾਦਾਨਾ ਚਿਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾ’’’ਤਿ।
361. ‘‘So evaṃ pajānāti – ‘imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākāsānañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ. Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ viññāṇañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ. Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākiñcaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ. Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ. Evaṃ me ayaṃ upekkhā taṃnissitā tadupādānā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyyā’’’ti.
੩੬੨. ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ; ਸਙ੍ਖਤਮੇਤਂ। ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ; ਸਙ੍ਖਤਮੇਤਂ। ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ; ਸਙ੍ਖਤਮੇਤਂ। ਇਮਞ੍ਚੇ ਅਹਂ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਏવਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਏવਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਂ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਂ; ਸਙ੍ਖਤਮੇਤ’’’ਨ੍ਤਿ।
362. ‘‘So evaṃ pajānāti – ‘imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākāsānañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatametaṃ. Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ viññāṇañcāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatametaṃ. Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ ākiñcaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatametaṃ. Imañce ahaṃ upekkhaṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasaṃhareyyaṃ, tadanudhammañca cittaṃ bhāveyyaṃ; saṅkhatameta’’’nti.
‘‘ਸੋ ਨੇવ ਤਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਨ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਤਿ ਭવਾਯ વਾ વਿਭવਾਯ વਾ। ਸੋ ਅਨਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤੋ ਅਨਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਨ੍ਤੋ ਭવਾਯ વਾ વਿਭવਾਯ વਾ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਉਪਾਦਿਯਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਯਂ ਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤਿ, ਅਪਰਿਤਸ੍ਸਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂਯੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
‘‘So neva taṃ abhisaṅkharoti, na abhisañcetayati bhavāya vā vibhavāya vā. So anabhisaṅkharonto anabhisañcetayanto bhavāya vā vibhavāya vā na kiñci loke upādiyati, anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaṃyeva parinibbāyati. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
੩੬੩. ‘‘ਸੋ ਸੁਖਞ੍ਚੇ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, ‘ਸਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਨਜ੍ਝੋਸਿਤਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚੇ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ , ‘ਸਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਨਜ੍ਝੋਸਿਤਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਞ੍ਚੇ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, ‘ਸਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਨਜ੍ਝੋਸਿਤਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
363. ‘‘So sukhañce vedanaṃ vedeti, ‘sā aniccā’ti pajānāti, ‘anajjhositā’ti pajānāti, ‘anabhinanditā’ti pajānāti. Dukkhañce vedanaṃ vedeti , ‘sā aniccā’ti pajānāti, ‘anajjhositā’ti pajānāti, ‘anabhinanditā’ti pajānāti. Adukkhamasukhañce vedanaṃ vedeti, ‘sā aniccā’ti pajānāti, ‘anajjhositā’ti pajānāti, ‘anabhinanditā’ti pajānāti.
੩੬੪. ‘‘ਸੋ ਸੁਖਞ੍ਚੇ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਨਂ વੇਦੇਤਿ; ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚੇ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਨਂ વੇਦੇਤਿ; ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਞ੍ਚੇ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਨਂ વੇਦੇਤਿ। ਸੋ ਕਾਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਕਾਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਜੀવਿਤਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਜੀવਿਤਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਉਦ੍ਧਂ ਜੀવਿਤਪਰਿਯਾਦਾਨਾ ਇਧੇવ ਸਬ੍ਬવੇਦਯਿਤਾਨਿ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾਨਿ ਸੀਤੀਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
364. ‘‘So sukhañce vedanaṃ vedeti, visaṃyutto naṃ vedeti; dukkhañce vedanaṃ vedeti, visaṃyutto naṃ vedeti; adukkhamasukhañce vedanaṃ vedeti, visaṃyutto naṃ vedeti. So kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, ‘kāyassa bhedā paraṃ maraṇā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti pajānāti.
੩੬੫. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤੇਲਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ વਟ੍ਟਿਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪੋ ਝਾਯਤਿ; ਤਸ੍ਸੇવ ਤੇਲਸ੍ਸ ਚ વਟ੍ਟਿਯਾ ਚ ਪਰਿਯਾਦਾਨਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਪਹਾਰਾ 39 ਅਨਾਹਾਰੋ ਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਾਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਕਾਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਜੀવਿਤਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਜੀવਿਤਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਉਦ੍ਧਂ ਜੀવਿਤਪਰਿਯਾਦਾਨਾ ਇਧੇવ ਸਬ੍ਬવੇਦਯਿਤਾਨਿ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾਨਿ ਸੀਤੀਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਿਨਾ ਪਰਮੇਨ ਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਸਾ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਰਮਾ ਅਰਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਯਦਿਦਂ – ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੇ ਞਾਣਂ।
365. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhu, telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyati; tasseva telassa ca vaṭṭiyā ca pariyādānā aññassa ca anupahārā 40 anāhāro nibbāyati; evameva kho, bhikkhu, kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti, ‘kāyassa bhedā paraṃ maraṇā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti pajānāti. Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena paññādhiṭṭhānena samannāgato hoti. Esā hi, bhikkhu, paramā ariyā paññā yadidaṃ – sabbadukkhakkhaye ñāṇaṃ.
੩੬੬. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਸਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸਚ੍ਚੇ ਠਿਤਾ ਅਕੁਪ੍ਪਾ ਹੋਤਿ। ਤਞ੍ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮੁਸਾ ਯਂ ਮੋਸਧਮ੍ਮਂ, ਤਂ ਸਚ੍ਚਂ ਯਂ ਅਮੋਸਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਿਨਾ ਪਰਮੇਨ ਸਚ੍ਚਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਤਞ੍ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਰਮਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਯਦਿਦਂ – ਅਮੋਸਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ।
366. ‘‘Tassa sā vimutti sacce ṭhitā akuppā hoti. Tañhi, bhikkhu, musā yaṃ mosadhammaṃ, taṃ saccaṃ yaṃ amosadhammaṃ nibbānaṃ. Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena saccādhiṭṭhānena samannāgato hoti. Etañhi, bhikkhu, paramaṃ ariyasaccaṃ yadidaṃ – amosadhammaṃ nibbānaṃ.
੩੬੭. ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਖੋ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਦ੍ਦਸੁਨੋ ਉਪਧੀ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਮਤ੍ਤਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾ। ਤ੍ਯਾਸ੍ਸ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਿਨਾ ਪਰਮੇਨ ਚਾਗਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਸੋ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਰਮੋ ਅਰਿਯੋ ਚਾਗੋ ਯਦਿਦਂ – ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ।
367. ‘‘Tasseva kho pana pubbe aviddasuno upadhī honti samattā samādinnā. Tyāssa pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena cāgādhiṭṭhānena samannāgato hoti. Eso hi, bhikkhu, paramo ariyo cāgo yadidaṃ – sabbūpadhipaṭinissaggo.
੩੬੮. ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਖੋ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਦ੍ਦਸੁਨੋ ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਹੋਤਿ ਛਨ੍ਦੋ ਸਾਰਾਗੋ। ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲੋ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤੋ ਅਨਭਾવਂਕਤੋ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮੋ। ਤਸ੍ਸੇવ ਖੋ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਦ੍ਦਸੁਨੋ ਆਘਾਤੋ ਹੋਤਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਸਮ੍ਪਦੋਸੋ। ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲੋ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤੋ ਅਨਭਾવਂਕਤੋ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮੋ। ਤਸ੍ਸੇવ ਖੋ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਦ੍ਦਸੁਨੋ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮੋਹੋ। ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲੋ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤੋ ਅਨਭਾવਂਕਤੋ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਿਨਾ ਪਰਮੇਨ ਉਪਸਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਸੋ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਰਮੋ ਅਰਿਯੋ ਉਪਸਮੋ ਯਦਿਦਂ – ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾਨਂ ਉਪਸਮੋ। ‘ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਸਚ੍ਚਮਨੁਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਚਾਗਮਨੁਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯ, ਸਨ੍ਤਿਮੇવ ਸੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
368. ‘‘Tasseva kho pana pubbe aviddasuno abhijjhā hoti chando sārāgo. Svāssa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo. Tasseva kho pana pubbe aviddasuno āghāto hoti byāpādo sampadoso. Svāssa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo. Tasseva kho pana pubbe aviddasuno avijjā hoti sammoho. Svāssa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo. Tasmā evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena upasamādhiṭṭhānena samannāgato hoti. Eso hi, bhikkhu, paramo ariyo upasamo yadidaṃ – rāgadosamohānaṃ upasamo. ‘Paññaṃ nappamajjeyya, saccamanurakkheyya, cāgamanubrūheyya, santimeva so sikkheyyā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੬੯. ‘‘‘ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਂ ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવੇ ਖੋ ਪਨ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ‘ਅਸ੍ਮੀ’ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਅਯਮਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਭવਿਸ੍ਸ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਨ ਭવਿਸ੍ਸ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਰੂਪੀ ਭવਿਸ੍ਸ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਅਰੂਪੀ ਭવਿਸ੍ਸ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਸਞ੍ਞੀ ਭવਿਸ੍ਸ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਅਸਞ੍ਞੀ ਭવਿਸ੍ਸ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ, ‘ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀ ਭવਿਸ੍ਸ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ। ਮਞ੍ਞਿਤਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਰੋਗੋ ਮਞ੍ਞਿਤਂ ਗਣ੍ਡੋ ਮਞ੍ਞਿਤਂ ਸਲ੍ਲਂ। ਸਬ੍ਬਮਞ੍ਞਿਤਾਨਂ ਤ੍વੇવ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਮੁਨਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਜਾਯਤਿ, ਨ ਜੀਯਤਿ, ਨ ਮੀਯਤਿ, ਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਨ ਪਿਹੇਤਿ। ਤਞ੍ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਨਤ੍ਥਿ ਯੇਨ ਜਾਯੇਥ, ਅਜਾਯਮਾਨੋ ਕਿਂ ਜੀਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਜੀਯਮਾਨੋ ਕਿਂ ਮੀਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਮੀਯਮਾਨੋ ਕਿਂ ਕੁਪ੍ਪਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਕੁਪ੍ਪਮਾਨੋ ਕਿਸ੍ਸ 41 ਪਿਹੇਸ੍ਸਤਿ? ‘ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਂ ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવੇ ਖੋ ਪਨ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਂ ਖੋ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਛਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਂ ਧਾਰੇਹੀ’’ਤਿ।
369. ‘‘‘Yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattanti, maññassave kho pana nappavattamāne muni santoti vuccatī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Asmī’ti, bhikkhu, maññitametaṃ, ‘ayamahamasmī’ti maññitametaṃ, ‘bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘na bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘rūpī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘arūpī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘saññī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘asaññī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’nti maññitametaṃ. Maññitaṃ, bhikkhu, rogo maññitaṃ gaṇḍo maññitaṃ sallaṃ. Sabbamaññitānaṃ tveva, bhikkhu, samatikkamā muni santoti vuccati. Muni kho pana, bhikkhu, santo na jāyati, na jīyati, na mīyati, na kuppati, na piheti. Tañhissa, bhikkhu, natthi yena jāyetha, ajāyamāno kiṃ jīyissati, ajīyamāno kiṃ mīyissati, amīyamāno kiṃ kuppissati, akuppamāno kissa 42 pihessati? ‘Yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattanti, maññassave kho pana nappavattamāne muni santoti vuccatī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. Imaṃ kho me tvaṃ, bhikkhu, saṃkhittena chadhātuvibhaṅgaṃ dhārehī’’ti.
੩੭੦. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਰ ਮੇ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਸੁਗਤੋ ਕਿਰ ਮੇ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਕਿਰ ਮੇ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਚਯੋ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਚ੍ਚਗਮਾ ਯਥਾਬਾਲਂ ਯਥਾਮੂਲ਼੍ਹਂ ਯਥਾਅਕੁਸਲਂ, ਯੋਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਬ੍ਬਂ ਅਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਂ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਅਚ੍ਚਯਂ ਅਚ੍ਚਯਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੁ ਆਯਤਿਂ ਸਂવਰਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਗ੍ਘ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਚ੍ਚਯੋ ਅਚ੍ਚਗਮਾ ਯਥਾਬਾਲਂ ਯਥਾਮੂਲ਼੍ਹਂ ਯਥਾਅਕੁਸਲਂ , ਯਂ ਮਂ ਤ੍વਂ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਬ੍ਬਂ ਅਮਞ੍ਞਿਤ੍ਥ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਚ੍ਚਯਂ ਅਚ੍ਚਯਤੋ ਦਿਸ੍વਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਕਰੋਸਿ, ਤਂ ਤੇ ਮਯਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮ। વੁਦ੍ਧਿਹੇਸਾ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਯੋ ਅਚ੍ਚਯਂ ਅਚ੍ਚਯਤੋ ਦਿਸ੍વਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਕਰੋਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਲਭੇਯ੍ਯਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਪਸਮ੍ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਨ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਤ੍ਤਚੀવਰ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਥਾਗਤਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
370. Atha kho āyasmā pukkusāti – ‘‘satthā kira me anuppatto, sugato kira me anuppatto sammāsambuddho kira me anuppatto’’ti uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yohaṃ bhagavantaṃ āvusovādena samudācaritabbaṃ amaññissaṃ. Tassa me, bhante, bhagavā accayaṃ accayato paṭiggaṇhātu āyatiṃ saṃvarāyā’’ti. ‘‘Taggha tvaṃ, bhikkhu, accayo accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ , yaṃ maṃ tvaṃ āvusovādena samudācaritabbaṃ amaññittha. Yato ca kho tvaṃ, bhikkhu, accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarosi, taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma. Vuddhihesā, bhikkhu, ariyassa vinaye yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjatī’’ti. ‘‘Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike upasampada’’nti. ‘‘Paripuṇṇaṃ pana te, bhikkhu, pattacīvara’’nti? ‘‘Na kho me, bhante, paripuṇṇaṃ pattacīvara’’nti. ‘‘Na kho, bhikkhu, tathāgatā aparipuṇṇapattacīvaraṃ upasampādentī’’ti.
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਪਰਿਯੇਸਨਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰਨ੍ਤਂ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਾ ਗਾવੀ 43 ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਨਾਮ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਓવਾਦੇਨ ਓવਦਿਤੋ ਸੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’ਤਿ? ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਚ੍ਚਪਾਦਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਨੁਧਮ੍ਮਂ, ਨ ਚ ਮਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਕਰਣਂ વਿਹੇਸੇਸਿ 44। ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕੋ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ’’ਤਿ।
Atha kho āyasmā pukkusāti bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pattacīvarapariyesanaṃ pakkāmi. Atha kho āyasmantaṃ pukkusātiṃ pattacīvarapariyesanaṃ carantaṃ vibbhantā gāvī 45 jīvitā voropesi. Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘yo so, bhante, pukkusāti nāma kulaputto bhagavatā saṃkhittena ovādena ovadito so kālaṅkato. Tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti? ‘‘Paṇḍito, bhikkhave, pukkusāti kulaputto paccapādi dhammassānudhammaṃ, na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesi 46. Pukkusāti, bhikkhave, kulaputto pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā’’ti.
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਦਸਮਂ।
Dhātuvibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā
