Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၁၀. ဓာတုဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā
၃၄၂. အပရိက္ခီဏာယုကံ ပုက္ကုသာတိကုလပုတ္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဂမနန္တိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ ‘‘တုရိတဂမနစာရိက’’န္တိ။ မမ ဝာသုပဂမနေန တဝ စိတ္တသ္သ အဖာသုကံ အနိဋ္ဌံ သစေ နတ္ထိ။ သောတိ ပုဗ္ဗုပဂတော။ ဒိန္နံ ဒိန္နမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကဝာရံ ဒိန္နံ ဒိန္နမေဝ ယုတ္တံ, န ပုန ဒာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကတံ ကတမေဝာတိ သင္ဂဟတ္ထံ ကတံ အနုစ္ဆဝိကကမ္မံ ကတမေဝ, န တံ ပုန ဝိပရိဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။
342. Aparikkhīṇāyukaṃ pukkusātikulaputtaṃ uddissa gamananti katvā vuttaṃ ‘‘turitagamanacārika’’nti. Mama vāsupagamanena tava cittassa aphāsukaṃ aniṭṭhaṃ sace natthi. Soti pubbupagato. Dinnaṃ dinnameva vaṭṭatīti ekavāraṃ dinnaṃ dinnameva yuttaṃ, na puna dātabbanti adhippāyo. Kataṃ katamevāti saṅgahatthaṃ kataṃ anucchavikakammaṃ katameva, na taṃ puna viparivattetabbanti adhippāyo.
ပုက္ကုသာတိမ္ဟိ ဥဘယထာပိ ကုလပုတ္တဘာဝော ပရိပုဏ္ဏော ဧဝာတိ အာဟ – ‘‘ဇာတိကုလပုတ္တောပိ အာစာရကုလပုတ္တောပီ’’တိ။ တတ္ရာတိ တသ္မိံ တက္ကသီလတော အာဂမနေ။ အင္ကေ နိပန္နဒာရကံ ဝိယ ဇနံ တောသေတိ တုဋ္ဌိံ ပာပေတိ။ ရတနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပဗ္ဗတသမုဒ္ဒာဒိသန္နိသ္သိတတ္တာ ပစ္စန္တဒေသသ္သ။ ဒသ္သနီယန္တိ ဒသ္သနေနေဝ သုခာဝဟံ။ ဧဝရူပန္တိ ဒသ္သနီယံ သဝနီယဉ္စ။
Pukkusātimhi ubhayathāpi kulaputtabhāvo paripuṇṇo evāti āha – ‘‘jātikulaputtopi ācārakulaputtopī’’ti. Tatrāti tasmiṃ takkasīlato āgamane. Aṅke nipannadārakaṃ viya janaṃ toseti tuṭṭhiṃ pāpeti. Ratanāni uppajjanti pabbatasamuddādisannissitattā paccantadesassa. Dassanīyanti dassaneneva sukhāvahaṃ. Evarūpanti dassanīyaṃ savanīyañca.
အနဂ္ဃကမ္ဗလေ မဟဂ္ဃကမ္ဗလေ။ သာရကရဏ္ဍကေတိ စန္ဒနသာရာဒိသာရမယကရဏ္ဍကေ။ လိခာပေတ္ဝာ ဥက္ကိရာပေတ္ဝာ။ လာခာယ ဝဋ္ဋာပေတ္ဝာတိ မုခံ ပိဒဟိတ္ဝာ လာခာပရိကမ္မံ ကာရေတ္ဝာ။
Anagghakambale mahagghakambale. Sārakaraṇḍaketi candanasārādisāramayakaraṇḍake. Likhāpetvā ukkirāpetvā. Lākhāya vaṭṭāpetvāti mukhaṃ pidahitvā lākhāparikammaṃ kāretvā.
အန္တော ဒုသ္သဘဏ္ဍိကံ အတ္ထီတိ အညာသိ နာတိဂရုကဘာဝတော။ အနဂ္ဃာ အဟေသုန္တိ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိဖသ္သသမ္ပတ္တိပမာဏမဟတ္တဒုန္နိမ္မာပိယတာဟိ မဟဂ္ဃာ အဟေသုံ, မဟာပုညော ရာဇာ တသ္သ အတ္ထေဝာတိ အဓိပ္ပာယော။
Anto dussabhaṇḍikaṃ atthīti aññāsi nātigarukabhāvato. Anagghā ahesunti vaṇṇasampattiphassasampattipamāṇamahattadunnimmāpiyatāhi mahagghā ahesuṃ, mahāpuñño rājā tassa atthevāti adhippāyo.
ယဒိ ဧဝံ, ‘‘ကိန္နု ခော ပေသေမီ’’တိ ကသ္မာ ဝီမံသံ အာပဇ္ဇီတိ အာဟ – ‘‘အပိစ ခော ပနာ’’တိအာဒိ။ သောတိ ဗိမ္ဗိသာရော ရာဇာ။ ဝိစိနိတုံ အာရဒ္ဓော ရတနသ္သ အနေကဝိဓတ္တာ ဥတ္တရုတ္တရိဉ္စ ပဏီတတရာဒိဘာဝတော။ သုဝဏ္ဏရဇတာဒီတိ သုဝဏ္ဏရဇတပဝာဠမဏိမုတ္တာဝေဠုရိယာဒိ။ ဣန္ဒ္ရိယဗဒ္ဓန္တိ စက္ခာဒိဣန္ဒ္ရိယပဋိဗဒ္ဓံ။ ပဒေသန္တိ ဂုဏဝသေန ဧကဒေသံ န ပာပုဏာတိ။
Yadi evaṃ, ‘‘kinnu kho pesemī’’ti kasmā vīmaṃsaṃ āpajjīti āha – ‘‘apica kho panā’’tiādi. Soti bimbisāro rājā. Vicinituṃ āraddho ratanassa anekavidhattā uttaruttariñca paṇītatarādibhāvato. Suvaṇṇarajatādīti suvaṇṇarajatapavāḷamaṇimuttāveḷuriyādi. Indriyabaddhanti cakkhādiindriyapaṭibaddhaṃ. Padesanti guṇavasena ekadesaṃ na pāpuṇāti.
သာမံ သစ္စာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတာသာမညေန, ‘‘ဗုဒ္ဓရတနမ္ပိ ဒုဝိဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓရတနသမံ ရတနံ နာမ နတ္ထိ, ယသ္မာ ပန ဣမသ္မိံ လောကေ ပရသ္မိံ ဝာ ပန ဗုဒ္ဓေန သဒိသော န ဝိဇ္ဇတီတိ။ ပဌမဗောဓိယံယေဝ ပဝတ္တတီတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ ‘‘ဃောသောပီ’’တိအာဒိ။
Sāmaṃ saccānaṃ abhisambuddhatāsāmaññena, ‘‘buddharatanampi duvidha’’nti vuttaṃ. Buddharatanasamaṃ ratanaṃ nāma natthi, yasmā pana imasmiṃ loke parasmiṃ vā pana buddhena sadiso na vijjatīti. Paṭhamabodhiyaṃyeva pavattatīti katvā vuttaṃ ‘‘ghosopī’’tiādi.
ရာဇာ တုဋ္ဌော စိန္တေသိ, ‘‘တတ္ထ အဝိဇ္ဇမာနံယေဝ ပေသေတုံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပရိပုဏ္ဏံ ဧကဒိဝသမ္ပိ တသ္မိံ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓာနံ အာဝာသပရိဂ္ဂဟော နတ္ထိ, တသ္မာ။ ပုဗ္ဗဒိသာမုခန္တိ ပုဗ္ဗဒိသာဘိမုခံ သီဟပဉ္ဇရံ။ တေနသ္သ သုဝိဘူတာလောကတံ ဒသ္သေတိ။
Rājātuṭṭho cintesi, ‘‘tattha avijjamānaṃyeva pesetuṃ laddha’’nti. Tasmāti yasmā paripuṇṇaṃ ekadivasampi tasmiṃ padese buddhānaṃ āvāsapariggaho natthi, tasmā. Pubbadisāmukhanti pubbadisābhimukhaṃ sīhapañjaraṃ. Tenassa suvibhūtālokataṃ dasseti.
ဧဝံ အနညသာဓာရဏသ္သ ဘဂဝတော ဤဒိသော သမုဒာဂမောတိ ဒသ္သေတုံ, ‘‘ဧဝံ ဒသ ပာရမိယော ပူရေတ္ဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သမ္ပန္နသမုဒာဂမသ္သ တဒနုရူပာ အယံ ဖလသမ္ပဒာတိ ဒသ္သေတုံ, ‘‘တုသိတဘဝနတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Evaṃ anaññasādhāraṇassa bhagavato īdiso samudāgamoti dassetuṃ, ‘‘evaṃ dasa pāramiyo pūretvā’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ sampannasamudāgamassa tadanurūpā ayaṃ phalasampadāti dassetuṃ, ‘‘tusitabhavanato’’tiādi vuttaṃ.
အရိယဓမ္မော နာမ အရိယမဂ္ဂပ္ပဓာနော, အရိယမဂ္ဂော စ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယသင္ဂဟော, တေ စ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ ဂဟိတာတိ အာဟ – ‘‘သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယေ ဧကဒေသေန လိခိတ္ဝာ’’တိ။ စူဠသီလာဒီနိ ဗ္ရဟ္မဇာလေ (ဒီ. နိ. ၁.၈-၉) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဆဒ္ဝာရသံဝရံ သတိသမ္ပဇညန္တိ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဒ္ဝာရာနံ သံဝရဏဝသေန သတ္တဋ္ဌာနိကံ သတိသမ္ပဇညံ။ ဒ္ဝာဒသပ္ပဘေဒံ စီဝရာဒိစတုပ္ပစ္စယသန္တောသံ။ အရညရုက္ခမူလာဒီနဉ္စ ဝိဘင္ဂံ ဘာဝနာနုကူလံ သေနာသနံ။ ‘‘အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ နီဝရဏပ္ပဟာနံ။ ပရိကမ္မန္တိ ကသိဏာဒိပရိကမ္မံ။ ပာဠိယံ အာဂတနယေန အဋ္ဌတိံသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ။ ဝိသုဒ္ဓိပဋိပာဋိယာ ယာဝ အာသဝက္ခယာ ဣမံ ပဋိပတ္တိံ ဧကဒေသေန လိခိ။ သောဠသဝိဓန္တိ သောဠသဝိဓဘာဝနာယ ပယောဂံ။
Ariyadhammo nāma ariyamaggappadhāno, ariyamaggo ca sattatiṃsabodhipakkhiyasaṅgaho, te ca uddesamatteneva gahitāti āha – ‘‘sattatiṃsabodhipakkhiye ekadesena likhitvā’’ti. Cūḷasīlādīni brahmajāle (dī. ni. 1.8-9) āgatanayena veditabbāni. Chadvārasaṃvaraṃ satisampajaññanti manacchaṭṭhānaṃ dvārānaṃ saṃvaraṇavasena sattaṭṭhānikaṃ satisampajaññaṃ. Dvādasappabhedaṃ cīvarādicatuppaccayasantosaṃ. Araññarukkhamūlādīnañca vibhaṅgaṃ bhāvanānukūlaṃ senāsanaṃ. ‘‘Abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā vuttaṃ nīvaraṇappahānaṃ. Parikammanti kasiṇādiparikammaṃ. Pāḷiyaṃ āgatanayena aṭṭhatiṃsa kammaṭṭhānāni. Visuddhipaṭipāṭiyā yāva āsavakkhayā imaṃ paṭipattiṃ ekadesena likhi. Soḷasavidhanti soḷasavidhabhāvanāya payogaṃ.
ကိလဉ္ဇမယေတိ နာနာဝိဓဘိတ္တိဝိဘတ္တေ သဏ္ဟသုခုမရတနပရိသိဗ္ဗိတေ ကိလဉ္ဇမယသမုဂ္ဂေ။ ဗဟိ ဝတ္ထေန ဝေဌေတ္ဝာတိ ပဌမံ သုခုမကမ္ဗလေန ဝေဌေတ္ဝာ ပဋိပာဋိယာ တေတ္တိံသာယ သမုဂ္ဂေသု ပက္ခိပိတ္ဝာ တတော ဗဟိ သုခုမဝတ္ထေန ဝေဌေတ္ဝာ ဆာဒေတ္ဝာ။ တိဏဂစ္ဆပဟာနသမ္မဇ္ဇနာဒိနာ သောဓိတမတ္တကမေဝ ဟောတု, ကဒလိပုဏ္ဏဃဋဌပနဓဇပဋာကုသ္သာပနာဒိအလင္ကရဏေန မာ နိဋ္ဌာပေထာတိ အတ္ထော။ ရာဇာနုဘာဝေန ပဋိယာဒေထာတိ မမ ရာဇာနုရူပံ သဇ္ဇေထ, အလင္ကရောထာတိ အတ္ထော။ အန္တရဘောဂိကာနန္တိ အနုယုတ္တရာဇမဟာမတ္တာနံ။ ဇဝနဒူတေတိ ခိပ္ပံ ဂစ္ဆန္တကဒူတပုရိသေ။ တာဠေဟိ သဟ အဝစရန္တီတိ တာဠာဝစရာ။
Kilañjamayeti nānāvidhabhittivibhatte saṇhasukhumaratanaparisibbite kilañjamayasamugge. Bahi vatthena veṭhetvāti paṭhamaṃ sukhumakambalena veṭhetvā paṭipāṭiyā tettiṃsāya samuggesu pakkhipitvā tato bahi sukhumavatthena veṭhetvā chādetvā. Tiṇagacchapahānasammajjanādinā sodhitamattakameva hotu, kadalipuṇṇaghaṭaṭhapanadhajapaṭākussāpanādialaṅkaraṇena mā niṭṭhāpethāti attho. Rājānubhāvena paṭiyādethāti mama rājānurūpaṃ sajjetha, alaṅkarothāti attho. Antarabhogikānanti anuyuttarājamahāmattānaṃ. Javanadūteti khippaṃ gacchantakadūtapurise. Tāḷehi saha avacarantīti tāḷāvacarā.
ရညာ ပဏ္ဏာကာရံ ဥဒ္ဒိသ္သ ကတပူဇာသက္ကာရသ္သ အမစ္စတော သုတတ္တာ ပဏ္ဏာကာရံ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌပေတ္ဝာ သယံ နီစာသနေ နိသိန္နော။ နာယံ အညသ္သ ရတနသ္သ ဘဝိသ္သတီတိ အယံ ပရိဟာရော အညသ္သ မဏိမုတ္တာဒိဘေဒသ္သ ရတနသ္သ န ဘဝိသ္သတိ မဏိမုတ္တာဒီဟိ အဘိသင္ခတတ္တာ။ ဗလဝသောမနသ္သံ ဥပ္ပဇ္ဇိ စိရတနကာလံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဘာဝိတဘာဝနတာယ ဝာသိတဝာသနတာယ ဃဋေ ဒီပော ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ သမုဇ္ဇလမာနပရိပက္ကတိဟေတုကဘာဝတော။
Raññā paṇṇākāraṃ uddissa katapūjāsakkārassa amaccato sutattā paṇṇākāraṃ uccaṭṭhāne ṭhapetvā sayaṃ nīcāsane nisinno. Nāyaṃ aññassa ratanassa bhavissatīti ayaṃ parihāro aññassa maṇimuttādibhedassa ratanassa na bhavissati maṇimuttādīhi abhisaṅkhatattā. Balavasomanassaṃuppajji ciratanakālaṃ buddhasāsane bhāvitabhāvanatāya vāsitavāsanatāya ghaṭe dīpo viya abbhantare eva samujjalamānaparipakkatihetukabhāvato.
ဓာရေမီတိ ဣစ္ဆာမိ, ဂဏ္ဟာမီတိ အတ္ထော။ ဒ္ဝေဇ္ဈဝစနန္တိ ဒ္ဝေဠ္ဟကဘာဝော။ အန္တရံ ကရောတီတိ ဒ္ဝိန္နံ ပာဒာနံ အန္တရံ တံ လေခံ ကရောတိ, ဧကေန ပာဒေန အတိက္ကမီတိ အတ္ထော။ တသ္သာ ဂတမဂ္ဂေနာတိ တာယ ဒေဝိယာ ဝိဝဋ္ဋမာနာယ နာသိတာယ ဂတမဂ္ဂေန။ တံ ပန လေခန္တိ ပုက္ကုသာတိနာ ကတလေခံ။ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တကန္တိ တာလပတ္တမုဋ္ဌိံ။
Dhāremīti icchāmi, gaṇhāmīti attho. Dvejjhavacananti dveḷhakabhāvo. Antaraṃ karotīti dvinnaṃ pādānaṃ antaraṃ taṃ lekhaṃ karoti, ekena pādena atikkamīti attho. Tassā gatamaggenāti tāya deviyā vivaṭṭamānāya nāsitāya gatamaggena. Taṃ pana lekhanti pukkusātinā katalekhaṃ. Paṇṇacchattakanti tālapattamuṭṭhiṃ.
သတ္ထုဂာရဝေနာတိ သတ္ထရိ ဥပ္ပန္နပသာဒပေမဗဟုမာနသမ္ဘဝေန။ တဒာ သတ္ထာရံယေဝ မနသိ ကတ္ဝာ တန္နိန္နဘာဝေန ဂစ္ဆန္တော, ‘‘ပုစ္ဆိသ္သာမီ’’တိပိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေသိ, ‘‘ဧတ္ထ နု ခော သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ ပရိဝိတက္ကသ္သေဝ အဘာဝတော; ရာဇဂဟံ ပန ပတ္ဝာ ရညော ပေသိတသာသနဝသေန တတ္ထ စ ဝိဟာရသ္သ ဗဟုဘာဝတော သတ္ထာ ကဟံ ဝသတီတိ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထု ဧကကသ္သေဝ နိက္ခမနံ ပဉ္စစတ္တာလီသ ယောဇနာနိ ပဒသာ ဂမနဉ္စ ဓမ္မပူဇာဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မပူဇာယ စ ဗုဒ္ဓာနံ အာစိဏ္ဏဘာဝော ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။ ဗုဒ္ဓသောဘံ ပန ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ အညာတကဝေသေန တတ္ထ ဂမနံ တသ္သ ကုလပုတ္တသ္သ ဝိသ္သတ္ထဝသေန မဂ္ဂဒရထပဋိပသ္သမ္ဘနတ္ထံ။ အပ္ပဋိပသ္သဒ္ဓမဂ္ဂဒရထော ဟိ ဓမ္မဒေသနာယ ဘာဇနံ န ဟောတီတိ။ တထာဟိ ဝက္ခတိ, ‘‘နနု စ ဘဂဝာ’’တိအာဒိ။
Satthugāravenāti satthari uppannapasādapemabahumānasambhavena. Tadā satthāraṃyeva manasi katvā tanninnabhāvena gacchanto, ‘‘pucchissāmī’’tipi cittaṃ na uppādesi, ‘‘ettha nu kho satthā vasatī’’ti parivitakkasseva abhāvato; rājagahaṃ pana patvā rañño pesitasāsanavasena tattha ca vihārassa bahubhāvato satthā kahaṃ vasatīti pucchi. Satthu ekakasseva nikkhamanaṃ pañcacattālīsa yojanāni padasā gamanañca dhammapūjāvasena katanti daṭṭhabbaṃ. Dhammapūjāya ca buddhānaṃ āciṇṇabhāvo heṭṭhā vitthāritoyeva. Buddhasobhaṃ pana paṭicchādetvā aññātakavesena tattha gamanaṃ tassa kulaputtassa vissatthavasena maggadarathapaṭipassambhanatthaṃ. Appaṭipassaddhamaggadaratho hi dhammadesanāya bhājanaṃ na hotīti. Tathāhi vakkhati, ‘‘nanu ca bhagavā’’tiādi.
ဥရုဒ္ဓန္တိ ဝိသာလန္တိ ကေစိ။ အတိရေကတိယောဇနသတန္တိအာဒိနာ အန္ဝယတော ဗ္ယတိရေကတော စ မစ္ဆေရဝိနယနေ သဗ္ရဟ္မစာရီနံ ဩဝာဒဒာနံ။ အစ္စန္တသုခုမာလောတိအာဒိနာ သတ္ထု ဓမ္မဂာရဝေန သဒ္ဓိံ ကုလပုတ္တသ္သပိ ဓမ္မဂာရဝံ သံသန္ဒတိ သမေတီတိ ဒသ္သေတိ။ တေန ဘဂဝတော ကတသ္သ ပစ္စုဂ္ဂမနသ္သ ဌာနဂတဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော အညေသမ္ပိ ဘဗ္ဗရူပာနံ ကုလပုတ္တာနံ ယထာရဟံ သင္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ ဒသ္သေတိ။
Uruddhanti visālanti keci. Atirekatiyojanasatantiādinā anvayato byatirekato ca maccheravinayane sabrahmacārīnaṃ ovādadānaṃ. Accantasukhumālotiādinā satthu dhammagāravena saddhiṃ kulaputtassapi dhammagāravaṃ saṃsandati sametīti dasseti. Tena bhagavato katassa paccuggamanassa ṭhānagatabhāvaṃ vibhāvento aññesampi bhabbarūpānaṃ kulaputtānaṃ yathārahaṃ saṅgaho kātabboti dasseti.
ဗ္ရဟ္မလောကပ္ပမာဏန္တိ ဥစ္စဘာဝေန။ အာနုဘာဝေနာတိ ဣဒ္ဓာနုဘာဝေန ယထာ သော သောတပထံ န ဥပဂစ္ဆတိ, ဧဝံ ဝူပသမေတုံ သက္ကောတိ။ အဝိဗ္ဘန္တန္တိ ဝိဗ္ဘမရဟိတံ နိလ္လောလုပ္ပံ။ ‘‘ဘာဝနပုံသကံ ပနေတ’’န္တိ ဝတ္ဝာ တသ္သ ဝိဝရဏတ္ထံ, ‘‘ပာသာဒိကေန ဣရိယာပထေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ဧတံ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဣရိယတော’’တိအာဒိ။ အမနာပော ဟောတိ ပသ္သန္တာနံ။ သီဟသေယ္ယာယ နိပန္နသ္သပိ ဟိ ဧကစ္စေ သရီရာဝယဝာ အဓောခိတ္တဝိက္ခိတ္တာ ဝိယ ဒိသ္သန္တိ။ ကဋိယံ ဒ္ဝိန္နံ ဦရုသန္ဓီနံ ဒ္ဝိန္နဉ္စ ဇာဏုသန္ဓီနံ ဝသေန စတုသန္ဓိကပလ္လင္ကံ။ န ပတိဋ္ဌာတီတိ နပ္ပဝတ္တတိ, ‘‘ကံသိ တ္ဝ’’န္တိအာဒိနာ အပုစ္ဆိတေ ကထာပဝတ္တိ ဧဝ န ဟောတိ။ အပ္ပတိဋ္ဌိတာယ ကထာယ န သဉ္ဇာယတီတိ တထာ ပန ပုစ္ဆာဝသေန ကထာယ အပ္ပဝတ္တိတာယ ဥပရိ ဓမ္မကထာ န သဉ္ဇာယတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတီတိ တသ္မာ။ ကထာပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ကထာပဝတ္တနတ္ထံ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ဝာ ပုစ္ဆိ။
Brahmalokappamāṇanti uccabhāvena. Ānubhāvenāti iddhānubhāvena yathā so sotapathaṃ na upagacchati, evaṃ vūpasametuṃ sakkoti. Avibbhantanti vibbhamarahitaṃ nilloluppaṃ. ‘‘Bhāvanapuṃsakaṃ paneta’’nti vatvā tassa vivaraṇatthaṃ, ‘‘pāsādikena iriyāpathenā’’ti vuttaṃ. Itthambhūtalakkhaṇe etaṃ karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘yathā iriyato’’tiādi. Amanāpohoti passantānaṃ. Sīhaseyyāya nipannassapi hi ekacce sarīrāvayavā adhokhittavikkhittā viya dissanti. Kaṭiyaṃ dvinnaṃ ūrusandhīnaṃ dvinnañca jāṇusandhīnaṃ vasena catusandhikapallaṅkaṃ. Na patiṭṭhātīti nappavattati, ‘‘kaṃsi tva’’ntiādinā apucchite kathāpavatti eva na hoti. Appatiṭṭhitāya kathāya na sañjāyatīti tathā pana pucchāvasena kathāya appavattitāya upari dhammakathā na sañjāyati na uppajjati. Itīti tasmā. Kathāpatiṭṭhāpanatthaṃ kathāpavattanatthaṃ kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ vā pucchi.
သဘာဝမေဝ ကထေတီတိ အတ္တနော ဘဂဝတော အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗကံ ကထမဟံ ဇာနေယ္ယ’’န္တိ သဘာဝမေဝ ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယမေဝ ကထေတိ; န ပန သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ သုပာကဋံ သဘာဝသိဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓရူပကာယသဘာဝံ။ အထ ဝာ သဘာဝမေဝ ကထေတီတိ ‘‘ဣဒမေဝ’’န္တိ ဇာနန္တောပိ တဒာ ဘဂဝတော ရုစိယာ တထာပဝတ္တမာနံ ရူပကာယသဘာဝမေဝ ကထေတိ အပ္ပဝိက္ခမ္ဘန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ – ‘‘တထာ ဟိ န’’န္တိအာဒိ, ဝိပသ္သနာလက္ခဏမေဝ ပဋိပဒန္တိ အဓိပ္ပာယော။
Sabhāvamevakathetīti attano bhagavato adiṭṭhapubbattā ‘‘adiṭṭhapubbakaṃ kathamahaṃ jāneyya’’nti sabhāvameva kevalaṃ attano ajjhāsayameva katheti; na pana sadevakassa lokassa supākaṭaṃ sabhāvasiddhaṃ buddharūpakāyasabhāvaṃ. Atha vā sabhāvameva kathetīti ‘‘idameva’’nti jānantopi tadā bhagavato ruciyā tathāpavattamānaṃ rūpakāyasabhāvameva katheti appavikkhambhanti adhippāyo. Tenāha – ‘‘tathā hi na’’ntiādi, vipassanālakkhaṇameva paṭipadanti adhippāyo.
၃၄၃. ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ အကထေတ္ဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာယ အကထနေ ကာရဏံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒဉ္စ သရူပတော ဒသ္သေတုံ, ‘‘ယသ္သ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပရိသုဒ္ဓာယပိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာယ ဝိပသ္သနာ တထာ န ကိစ္စကာရီ, ပဂေဝ အဝိဇ္ဇမာနာယာတိ, ‘‘ယသ္သ ဟိ။ပေ.။ အပရိသုဒ္ဓာ ဟောတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာ စ နာမ သင္ခေပတော ပန္နရသ စရဏဓမ္မာတိ အာဟ – ‘‘သီလသံဝရံ။ပေ.။ ဣမံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ အာစိက္ခတီ’’တိ။ ယာနကိစ္စံ သာဓေတိ မဂ္ဂဂမနေန အကိလန္တဘာဝသာဓနတ္တာ။ စိရကာလံ ပရိဘာဝိတာယ ပရိပက္ကဂတာယ ဟေတုသမ္ပဒာယ ဥပဋ္ဌာပိတံ သာမဏေရသီလမ္ပိ ပရိပုဏ္ဏံ အခဏ္ဍာဒိဘာဝပ္ပတ္တိယာ, ယံ ပုဗ္ဗဟေတုတ္တာ ‘‘သီလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
343.‘‘Pubbabhāgapaṭipadaṃ akathetvā’’ti vatvā pubbabhāgapaṭipadāya akathane kāraṇaṃ pubbabhāgapaṭipadañca sarūpato dassetuṃ, ‘‘yassa hī’’tiādi vuttaṃ. Aparisuddhāyapi pubbabhāgapaṭipadāya vipassanā tathā na kiccakārī, pageva avijjamānāyāti, ‘‘yassa hi…pe… aparisuddhā hoti’’cceva vuttaṃ. Pubbabhāgapaṭipadā ca nāma saṅkhepato pannarasa caraṇadhammāti āha – ‘‘sīlasaṃvaraṃ…pe… imaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ ācikkhatī’’ti. Yānakiccaṃ sādheti maggagamanena akilantabhāvasādhanattā. Cirakālaṃ paribhāvitāya paripakkagatāya hetusampadāya upaṭṭhāpitaṃ sāmaṇerasīlampi paripuṇṇaṃ akhaṇḍādibhāvappattiyā, yaṃ pubbahetuttā ‘‘sīla’’nti vuccati.
ဓာတုယော ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနာ, ပညတ္တိမတ္ထော ပုရိသော အဝိဇ္ဇမာနော။ အထ ကသ္မာ ဘဂဝာ အရဟတ္တသ္သ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ဝိပသ္သနံ ကထေန္တော ‘‘ဆဓာတုရော’’တိ အဝိဇ္ဇမာနပ္ပဓာနံ ဒေသနံ အာရဘီတိ အာဟ – ‘‘ဘဂဝာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကတ္ထစိ ‘‘တေဝိဇ္ဇော ဆဠဘိညော’’တိအာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒသ္သေတိ။ ကတ္ထစိ – ‘‘ဣတ္ထိရူပံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသသ္သ စိတ္တံ ပရိယာဒာယ တိဋ္ဌတီ’’တိအာဒီသု (အ. နိ. ၁.၁) အဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနံ ဒသ္သေတိ။ ကတ္ထစိ ‘‘စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု (ဝိဘ. ၁၂၁) ဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနံ ဒသ္သေတိ။ ကတ္ထစိ – ‘‘ခတ္တိယကုမာရော ဗ္ရာဟ္မဏကညာယ သဒ္ဓိံ သံဝာသံ ကပ္ပေတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ. နိ. ၁.၂၇၅) အဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒသ္သေတိ။ ဣဓ ပန ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒသ္သေတိ။ ‘‘ဆဓာတုရော’’တိ ဟိ သမာသတ္ထော အဝိဇ္ဇမာနော ပုဂ္ဂလဝိသယတ္တာ, တသ္သ ပဒသ္သ အဝယဝတ္ထော ပန အပ္ပဓာနတ္ထော ဝိဇ္ဇမာနော, သော သဒ္ဒက္ကမေန အပ္ပဓာနောပိ အတ္ထက္ကမေန ပဓာနောတိ အာဟ – ‘‘ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒသ္သေန္တော’’တိ။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယေတ္ထ ဒေသနာယ ကာရဏံ ဒသ္သေတုံ, ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပဋ္ဌာပေယ္ယာတိ – ‘‘ဓာတုယော’’ဣစ္စေဝ ကုလပုတ္တသ္သ စိတ္တံ နိဝေသေယ္ယ တထာ သဉ္ဇာနေယ္ယ, ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယာတိ အတ္ထော။ သန္ဒေဟံ ကရေယ္ယာတိ အသတိ ပုရိသေ ကော ကရောတိ? ကော ပဋိသံဝေဒေတိ, ဓာတုယော ဧဝာတိ ကိံ နု ခော ဣဒံ, ကထံ နု ခော ဣဒန္တိ သံသယံ ဥပ္ပာဒေယ္ယ? သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇေယ္ယာတိ စတုရင္ဂသမန္နာဂတေ အန္ဓကာရေ ဝတ္တမာနံ ဝိယ ဒေသိယမာနေ အတ္ထေ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇေယ္ယ ။ တထာဘူတော စ ဒေသနာယ အဘာဇနဘူတတ္တာ ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကုဏေယ္ယ။ ဧဝမာဟာတိ ဧဝံ ‘‘ဆဓာတုရော’’တိ အာဟ။
Dhātuyo paramatthato vijjamānā, paññattimattho puriso avijjamāno. Atha kasmā bhagavā arahattassa padaṭṭhānabhūtaṃ vipassanaṃ kathento ‘‘chadhāturo’’ti avijjamānappadhānaṃ desanaṃ ārabhīti āha – ‘‘bhagavā hī’’tiādi. Katthaci ‘‘tevijjo chaḷabhiñño’’tiādīsu vijjamānena avijjamānaṃ dasseti. Katthaci – ‘‘itthirūpaṃ, bhikkhave, purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’tiādīsu (a. ni. 1.1) avijjamānena vijjamānaṃ dasseti. Katthaci ‘‘cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇa’’ntiādīsu (vibha. 121) vijjamānena vijjamānaṃ dasseti. Katthaci – ‘‘khattiyakumāro brāhmaṇakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappetī’’tiādīsu (dī. ni. 1.275) avijjamānena avijjamānaṃ dasseti. Idha pana vijjamānena avijjamānaṃ dasseti. ‘‘Chadhāturo’’ti hi samāsattho avijjamāno puggalavisayattā, tassa padassa avayavattho pana appadhānattho vijjamāno, so saddakkamena appadhānopi atthakkamena padhānoti āha – ‘‘vijjamānena avijjamānaṃ dassento’’ti. Puggalādhiṭṭhānāyettha desanāya kāraṇaṃ dassetuṃ, ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ. Upaṭṭhāpeyyāti – ‘‘dhātuyo’’icceva kulaputtassa cittaṃ niveseyya tathā sañjāneyya, evaṃ dhammaṃ deseyyāti attho. Sandehaṃ kareyyāti asati purise ko karoti? Ko paṭisaṃvedeti, dhātuyo evāti kiṃ nu kho idaṃ, kathaṃ nu kho idanti saṃsayaṃ uppādeyya? Sammohaṃ āpajjeyyāti caturaṅgasamannāgate andhakāre vattamānaṃ viya desiyamāne atthe sammohaṃ āpajjeyya . Tathābhūto ca desanāya abhājanabhūtattā desanaṃ sampaṭicchituṃ na sakkuṇeyya. Evamāhāti evaṃ ‘‘chadhāturo’’ti āha.
ယံ တ္ဝံ ပုရိသောတိ သဉ္ဇာနာသီတိ ယံ ရူပာရူပဓမ္မသမူဟံ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တမာနံ အဓိဋ္ဌာနဝိသေသဝိသိဋ္ဌံ – ‘‘ပုရိသော သတ္တော ဣတ္ထီ’’တိအာဒိနာ တ္ဝံ သဉ္ဇာနာသိ, သော ဆဓာတုရော။ သန္တေသုပိ ဆဓာတုဝိနိမုတ္တေသု ဓာတ္ဝန္တရေသု သုခာဝဂ္ဂဟဏတ္ထံ တထာ ဝုတ္တံ တဂ္ဂဟဏေနေဝ စ တေသံ ဂဟေတဗ္ဗတော, သ္ဝာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဒသ္သိတော ဧဝ။ သေသပဒေသူတိ ‘‘ဆဖသ္သာယတနော’’တိအာဒိပဒေသုပိ။ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ စတသ္သော ပတိဋ္ဌာ ဧတသ္သာတိ စတုရာဓိဋ္ဌာနော, အဓိတိဋ္ဌတိ ပတိဋ္ဌဟတိ ဧတေနာတိ အဓိဋ္ဌာနံ, ယေသု ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ အဓိဂစ္ဆတိ, တေသံ ပညာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘သ္ဝာယံ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။ ဧတ္တောတိ ဝဋ္ဋတော။ ဝိဝဋ္ဋိတ္ဝာတိ ဝိနိဝဋ္ဋိတ္ဝာ အပသက္ကိတ္ဝာ။ ဧတ္တောတိ ဝာ ဧတေဟိ ဆဓာတုအာဒီဟိ။ ဧတ္ထ ဟိ နိဝိဋ္ဌသ္သ အာယတ္တသ္သ ဥတ္တမာယ သိဒ္ဓိယာ အသမ္ဘဝောတိ။ ပတိဋ္ဌိတန္တိ အရိယမဂ္ဂာဓိဂမဝသေန သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ။ ဧဝဉ္ဟိ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခသမုစ္ဆိန္ဒနေန တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ မညသ္သဝာ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ ဆဟိပိ ဒ္ဝာရေဟိ ပဝတ္တမာနသောတာယ မဂ္ဂေန ဝိသောသိတာယ သဗ္ဗသော ဝိဂတာယ သဗ္ဗသော ဝိစ္ဆေဒပ္ပတ္တိယာ န သန္ဒန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နပ္ပဝတ္တန္တီ’’တိ။ ယသ္မာ မာနေ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နေ အသမုစ္ဆိန္နော အနုပသန္တော ကိလေသော နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ အာဟ – ‘‘မုနိ သန္တောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ရာဂဂ္ဂိအာဒီနံ နိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော။
Yaṃ tvaṃ purisoti sañjānāsīti yaṃ rūpārūpadhammasamūhaṃ pabandhavasena pavattamānaṃ adhiṭṭhānavisesavisiṭṭhaṃ – ‘‘puriso satto itthī’’tiādinā tvaṃ sañjānāsi, so chadhāturo. Santesupi chadhātuvinimuttesu dhātvantaresu sukhāvaggahaṇatthaṃ tathā vuttaṃ taggahaṇeneva ca tesaṃ gahetabbato, svāyamattho heṭṭhā dassito eva. Sesapadesūti ‘‘chaphassāyatano’’tiādipadesupi. Cattāri adhiṭṭhānāni catasso patiṭṭhā etassāti caturādhiṭṭhāno, adhitiṭṭhati patiṭṭhahati etenāti adhiṭṭhānaṃ, yesu patiṭṭhāya uttamatthaṃ arahattaṃ adhigacchati, tesaṃ paññādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Tenāha ‘‘svāyaṃ bhikkhū’’tiādi. Ettoti vaṭṭato. Vivaṭṭitvāti vinivaṭṭitvā apasakkitvā. Ettoti vā etehi chadhātuādīhi. Ettha hi niviṭṭhassa āyattassa uttamāya siddhiyā asambhavoti. Patiṭṭhitanti ariyamaggādhigamavasena suppatiṭṭhitaṃ. Evañhi sabbaso paṭipakkhasamucchindanena tattha patiṭṭhito hoti. Maññassavā nappavattantīti chahipi dvārehi pavattamānasotāya maggena visositāya sabbaso vigatāya sabbaso vicchedappattiyā na sandanti. Tenāha ‘‘nappavattantī’’ti. Yasmā māne sabbaso samucchinne asamucchinno anupasanto kileso nāma natthi, tasmā āha – ‘‘muni santoti vuccatī’’ti rāgaggiādīnaṃ nibbānena nibbuto.
ပညံ နပ္ပမဇ္ဇေယ္ယာတိ, ‘‘ဒိဝသံ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ (မ. နိ. ၁.၄၂၃; ၂.၂၄; ၃.၇၅; သံ. နိ. ၄.၁၂၀; အ. နိ. ၃.၁၅; ဝိဘ. ၅၁၉; မဟာနိ. ၁၆၁) အပ္ပမာဒပ္ပဋိပတ္တိယာ သမာဓိဝိပသ္သနာပညံ နပ္ပမဇ္ဇေယ္ယ။ ဧတေန ပုဗ္ဗဘာဂိယံ သမထဝိပသ္သနာဘာဝနမာဟ။ သစ္စမနုရက္ခေယ္ယာတိ သစ္စာနုရက္ခနာပဒေသေန သီလဝိသောဓနမာဟ; သစ္စေ ဌိတော သမာဒိန္နသီလံ အဝိကောပေတ္ဝာ ပရိပူရေန္တော သမာဓိသံဝတ္တနိယတံ ကရောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝစီသစ္စံ ရက္ခေယ္ယာ’’တိ။ ကိလေသပရိစ္စာဂံ ဗ္ရူဟေယ္ယာတိ တဒင္ဂာဒိဝသေန ကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနဝိဓိံ ဝဍ္ဎေယ္ယ။ ကိလေသဝူပသမနံ သိက္ခေယ္ယာတိ ယထာ တေ ကိလေသာ တဒင္ဂာဒိဝသေန ပရိစ္စတ္တာ ယထာသမုဒာစာရပ္ပဝတ္တိယာ သန္တာနေ ပရိဠာဟံ န ဇနေန္တိ; ဧဝံ ကိလေသာနံ ဝူပသမနဝိဓိံ သိက္ခေယ္ယ ပညာဓိဋ္ဌာနာဒီနန္တိ လောကုတ္တရာနံ ပညာဓိဋ္ဌာနာဒီနံ။ အဓိဂမတ္ထာယာတိ ပဋိလာဘတ္ထာယ။
Paññaṃ nappamajjeyyāti, ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetī’’tiādinayappavattāya (ma. ni. 1.423; 2.24; 3.75; saṃ. ni. 4.120; a. ni. 3.15; vibha. 519; mahāni. 161) appamādappaṭipattiyā samādhivipassanāpaññaṃ nappamajjeyya. Etena pubbabhāgiyaṃ samathavipassanābhāvanamāha. Saccamanurakkheyyāti saccānurakkhanāpadesena sīlavisodhanamāha; sacce ṭhito samādinnasīlaṃ avikopetvā paripūrento samādhisaṃvattaniyataṃ karoti. Tenāha ‘‘vacīsaccaṃ rakkheyyā’’ti. Kilesapariccāgaṃ brūheyyāti tadaṅgādivasena kilesānaṃ pariccajanavidhiṃ vaḍḍheyya. Kilesavūpasamanaṃ sikkheyyāti yathā te kilesā tadaṅgādivasena pariccattā yathāsamudācārappavattiyā santāne pariḷāhaṃ na janenti; evaṃ kilesānaṃ vūpasamanavidhiṃ sikkheyya paññādhiṭṭhānādīnanti lokuttarānaṃ paññādhiṭṭhānādīnaṃ. Adhigamatthāyāti paṭilābhatthāya.
၃၄၇. ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနန္တိ, ‘‘စတုရာဓိဋ္ဌာနော, ယတ္ထ ဌိတံ မညသ္သဝာ နပ္ပဝတ္တန္တီ’’တိ (မ. နိ. ၃.၃၄၃) ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနံ။
347.Pubbevuttānanti, ‘‘caturādhiṭṭhāno, yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattantī’’ti (ma. ni. 3.343) evaṃ pubbe vuttānaṃ.
၃၄၈. ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယ္ယာတိ နိဒ္ဒေသဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယ္ယ။ အာဒီဟီတိ ဧဝမာဒီဟိ။ ကိစ္စံ နတ္ထိ ကိစ္စာဘာဝတော။ ဥပ္ပဋိပာဋိဓာတုကန္တိ အယထာနုပုဗ္ဗိကံ။ ယထာဓမ္မဝသေနေဝာတိ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝေနေဝ။ သပ္ပာယံ ဓုတင္ဂန္တိ အတ္တနော ကိလေသနိဂ္ဂဏ္ဟနယောဂ္ဂံ ဓုတင္ဂံ။ စိတ္တရုစိတန္တိ အတ္တနော စိတ္တပကတိယာ အာစရိယေဟိ ဝိရောစေတဗ္ဗံ, စရိယာနုကူလန္တိ အတ္ထော။ ဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဓာတုဝိဘင္ဂာဒိံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။
348.Vattabbaṃ bhaveyyāti niddesavasena vattabbaṃ bhaveyya. Ādīhīti evamādīhi. Kiccaṃ natthi kiccābhāvato. Uppaṭipāṭidhātukanti ayathānupubbikaṃ. Yathādhammavasenevāti desetabbadhammānaṃ yathāsabhāveneva. Sappāyaṃ dhutaṅganti attano kilesaniggaṇhanayoggaṃ dhutaṅgaṃ. Cittarucitanti attano cittapakatiyā ācariyehi virocetabbaṃ, cariyānukūlanti attho. Hatthipadopamasuttādīsūti ādi-saddena visuddhimaggadhātuvibhaṅgādiṃ saṅgaṇhāti.
၃၅၄. အယမ္ပေတ္ထာတိ ပိ-သဒ္ဒော သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန ‘‘အထာပရံ ဥပေက္ခာယေဝ အဝသိသ္သတီ’’တိ ဥပရိဒေသနံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ သောပိ ဟိ ပာဋိယေက္ကော အနုသန္ဓီတိ။ နနု စာယံ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ဝိညာဏဓာတုယာ နိဒ္ဒေသောပိ ဘဝိသ္သတီတိ ယထာနုသန္ဓိနယော ဝိဇ္ဇတီတိ? န, ဝိညာဏဓာတုနိဒ္ဒေသနယေန ဒေသနာယ အပ္ပဝတ္တတ္တာ တေနာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌတော’’တိအာဒိ။ ယံ ဝာ ပနာတိအာဒိနာ ပန ဒေသနာယ သာနုသန္ဓိတံ ဝိဘာဝေတိ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော အနနုသန္ဓိကံ ဒေသနံ ဒေသေန္တိ။ အာဂမနီယဝိပသ္သနာဝသေနာတိ ယသ္သာ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တတ္တာ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌိတာ ဝိပသ္သနာ, တသ္သာ ဝသေန။ ကမ္မကာရကဝိညာဏန္တိ ‘‘နေတံ မမ နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’’တိ ဧဝံ ဝိပသ္သနာကိစ္စကာရကံ ဝိပသ္သနာသဟိတံ ဝိညာဏံ။ ဝိညာဏဓာတုဝသေနာတိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ဝိညာဏဓာတုယာ ဘာဇနဝသေန။ သတ္ထု ကထနတ္ထာယာတိ သတ္ထာရာ ဥဒ္ဒေသမေဝ ကတ္ဝာ ဌပိတတ္တာ နိဒ္ဒေသဝသေန ကထနတ္ထာယ။ အကထိတဘာဝော ဧဝ ဟိသ္သ အဝသိဋ္ဌတာ ကထနတ္ထာယ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ စ။ ပဋိပက္ခဝိဂမေန တသ္သ စိတ္တသ္သ ပရိသုဒ္ဓတာတိ အာဟ ‘‘နိရုပက္ကိလေသ’’န္တိ။ ဥပက္ကိလေသာနံ ပန ပဟီနဘာဝတော ပရိယောဒာတံ။ သမုဒယဝသေန ဥဒယဒသ္သနတ္ထဉ္စေဝ ပစ္စယနိရောဓဝသေန အတ္ထင္ဂမဒသ္သနတ္ထဉ္စ။ ကာရဏဘာဝေန သုခာယ ဝေဒနာယ ဟိတန္တိ သုခဝေဒနိယံ။ တေနာဟ ‘‘သုခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတ’’န္တိ။
354.Ayampetthāti pi-saddo sampiṇḍanattho. Tena ‘‘athāparaṃ upekkhāyeva avasissatī’’ti uparidesanaṃ sampiṇḍeti. Sopi hi pāṭiyekko anusandhīti. Nanu cāyaṃ yathāuddiṭṭhāya viññāṇadhātuyā niddesopi bhavissatīti yathānusandhinayo vijjatīti? Na, viññāṇadhātuniddesanayena desanāya appavattattā tenāha ‘‘heṭṭhato’’tiādi. Yaṃ vā panātiādinā pana desanāya sānusandhitaṃ vibhāveti. Na hi buddhā bhagavanto ananusandhikaṃ desanaṃ desenti. Āgamanīyavipassanāvasenāti yassā pubbe pavattattā āgamanīyaṭṭhāne ṭhitā vipassanā, tassā vasena. Kammakārakaviññāṇanti ‘‘netaṃ mama nesohamasmi, na meso attā’’ti evaṃ vipassanākiccakārakaṃ vipassanāsahitaṃ viññāṇaṃ. Viññāṇadhātuvasenāti yathāuddiṭṭhāya viññāṇadhātuyā bhājanavasena. Satthu kathanatthāyāti satthārā uddesameva katvā ṭhapitattā niddesavasena kathanatthāya. Akathitabhāvo eva hissa avasiṭṭhatā kathanatthāya paṭivijjhanatthāya ca. Paṭipakkhavigamena tassa cittassa parisuddhatāti āha ‘‘nirupakkilesa’’nti. Upakkilesānaṃ pana pahīnabhāvato pariyodātaṃ. Samudayavasena udayadassanatthañceva paccayanirodhavasena atthaṅgamadassanatthañca. Kāraṇabhāvena sukhāya vedanāya hitanti sukhavedaniyaṃ. Tenāha ‘‘sukhavedanāya paccayabhūta’’nti.
၃၆၀. ရူပကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန, အရူပကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ သုခဒုက္ခဝေဒနာမုခေန ပဂုဏံ ဇာတံ။
360.Rūpakammaṭṭhānampi catudhātuvavatthānavasena, arūpakammaṭṭhānampi sukhadukkhavedanāmukhena paguṇaṃ jātaṃ.
သတ္ထု ကထနတ္ထံယေဝ အဝသိသ္သတီတိ, ‘‘ကုလပုတ္တသ္သ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိသေဓေတိ, တသ္မာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတုံ, ‘‘ဣမသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုလပုတ္တသ္သ ရူပာဝစရဇ္ဈာနေတိ ကုလပုတ္တေန အဓိဂတရူပာဝစရဇ္ဈာနေ။ တေနာဟ – ‘‘ဘိက္ခု ပဂုဏံ တဝ ဣဒံ ရူပာဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာန’’န္တိ။ ယံ ကိဉ္စိ သုဝဏ္ဏတာပနယောဂ္ယံ အင္ဂာရဘာဇနံ ဣဓ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘အင္ဂာရကပလ္လ’’န္တိ။ သဇ္ဇေယ္ယာတိ ယထာ တတ္ထ ပက္ခိတ္တသုဝဏ္ဏဉ္စ တပ္ပတိ, ဧဝံ ပဋိယာဒိယေယ္ယ။ နီဟဋဒောသန္တိ ဝိဂတီဘူတကာဠကံ။ အပနီတကသာဝန္တိ အပဂတသုခုမကာဠကံ။
Satthu kathanatthaṃyeva avasissatīti, ‘‘kulaputtassa paṭivijjhanattha’’nti vuttamevatthaṃ nisedheti, tasmā vuttamevatthaṃ samatthetuṃ, ‘‘imasmiṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Kulaputtassa rūpāvacarajjhāneti kulaputtena adhigatarūpāvacarajjhāne. Tenāha – ‘‘bhikkhu paguṇaṃ tava idaṃ rūpāvacaracatutthajjhāna’’nti. Yaṃ kiñci suvaṇṇatāpanayogyaṃ aṅgārabhājanaṃ idha ‘‘ukkā’’ti adhippetanti āha ‘‘aṅgārakapalla’’nti. Sajjeyyāti yathā tattha pakkhittasuvaṇṇañca tappati, evaṃ paṭiyādiyeyya. Nīhaṭadosanti vigatībhūtakāḷakaṃ. Apanītakasāvanti apagatasukhumakāḷakaṃ.
အရိယမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမေန နာမ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ လောကိယဓမ္မေ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယေန, ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိနာ စောဒနာ ကတာ။ ဝိနေယ္ယဒမနကုသလေန ဘဂဝတာ ဝေနေယ္ယဇ္ဈာသယဝသေန တာဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခာယ ဝဏ္ဏော ကထိတောတိ တသ္သ ပရိဟာရံ ဝဒန္တော, ‘‘ကုလပုတ္တသ္သာ’’တိအာဒိမာဟ။
Ariyamagge patiṭṭhāpetukāmena nāma sabbasmimpi lokiyadhamme virajjanatthāya dhammo kathetabboti adhippāyena, ‘‘kasmā panā’’tiādinā codanā katā. Vineyyadamanakusalena bhagavatā veneyyajjhāsayavasena tāva catutthajjhānupekkhāya vaṇṇo kathitoti tassa parihāraṃ vadanto, ‘‘kulaputtassā’’tiādimāha.
၃၆၁. တဒနုဓမ္မန္တိ တသ္သ အရူပာဝစရသ္သ ကုသလသ္သ အနုရူပဓမ္မံ, ယာယ ပဋိပဒာယ တသ္သ အဓိဂမော ဟောတိ, တသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ရူပာဝစရဇ္ဈာန’’န္တိ။ တဂ္ဂဟဏာတိ တသ္သ ဂဟဏေန တသ္သာ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇမာနေန။ ဣတော ဥတ္တရိန္တိ ‘‘ဝိညာဏဉ္စာယတန’’န္တိအာဒီသု။
361.Tadanudhammanti tassa arūpāvacarassa kusalassa anurūpadhammaṃ, yāya paṭipadāya tassa adhigamo hoti, tassa pubbabhāgapaṭipadanti attho. Tenāha ‘‘rūpāvacarajjhāna’’nti. Taggahaṇāti tassa gahaṇena tassā paṭipattiyā paṭipajjamānena. Ito uttarinti ‘‘viññāṇañcāyatana’’ntiādīsu.
၃၆၂. တသ္သေဝာတိ အရူပာဝစရဇ္ဈာနသ္သ။ ဧတံ ပန သဝိပာကံ အရူပာဝစရဇ္ဈာနံ သမေစ္စ သမ္ဘုယ္ယ ပစ္စယေဟိ ကတတ္တာ သင္ခတံ။ ပကပ္ပိတန္တိ ပစ္စယဝသေန သဝိဟိတံ။ အာယူဟိတန္တိ သမ္ပိဏ္ဍိတံ။ ကရောန္တေန ကရီယတီတိ ပဋိပဇ္ဇနကေန ပဋိပဇ္ဇီယတိ သင္ခရီယတိ။ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ န နိစ္စံ န သသ္သတံ။ အထ ခော ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇနသဘာဝတာယ တာဝကာလိကံ။ တတော ဧဝ စဝနာဒိသဘာဝန္တိ သဗ္ဗမေတံ ရူပာဝစရဓမ္မေသု အာဒီနဝဝိဘာဝနံ။ ဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတန္တိ သင္ခာရဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတံ။ အတာဏန္တိ စဝနသဘာဝာဒိတာယ တာဏရဟိတံ။ အလေဏန္တိ တတော အရက္ခတ္တာ လီယနဋ္ဌာနရဟိတံ။ အသရဏန္တိ အပ္ပဋိသရဏံ။ အသရဏီဘူတန္တိ သဗ္ဗကာလမ္ပိ အပ္ပဋိသရဏံ။
362.Tassevāti arūpāvacarajjhānassa. Etaṃ pana savipākaṃ arūpāvacarajjhānaṃ samecca sambhuyya paccayehi katattā saṅkhataṃ. Pakappitanti paccayavasena savihitaṃ. Āyūhitanti sampiṇḍitaṃ. Karontena karīyatīti paṭipajjanakena paṭipajjīyati saṅkharīyati. Nibbānaṃ viya na niccaṃ na sassataṃ. Atha kho khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvatāya tāvakālikaṃ. Tato eva cavanādisabhāvanti sabbametaṃ rūpāvacaradhammesu ādīnavavibhāvanaṃ. Dukkhe patiṭṭhitanti saṅkhāradukkhe patiṭṭhitaṃ. Atāṇanti cavanasabhāvāditāya tāṇarahitaṃ. Aleṇanti tato arakkhattā līyanaṭṭhānarahitaṃ. Asaraṇanti appaṭisaraṇaṃ. Asaraṇībhūtanti sabbakālampi appaṭisaraṇaṃ.
သမတ္တပတ္တဝိသေ ခန္ဓာဒီသု ဂဟိတေ ဒုတ္တိကိစ္ဆာ သိယာတိ, ‘‘ခန္ဓံ ဝာ သီသံ ဝာ ဂဟေတုံ အဒတ္ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေဝာတိ ဧတ္ထာယံ ဥပမာသံသန္ဒနာ – ဆေကော ဘိသက္ကော ဝိယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ ဝိသဝိကာရော ဝိယ ကိလေသဒုက္ခာနုဗန္ဓော, ဘိသက္ကသ္သ ဝိသံ ဌာနတော စာဝေတ္ဝာ ဥပရိ အာရောပနံ ဝိယ ဘဂဝတော ဒေသနာနုဘာဝေန ကုလပုတ္တသ္သ ကာမဘဝေ နိကန္တိံ ပရိယာဒာယ အရူပဇ္ဈာနေ ဘဝနံ။ ဘိသက္ကသ္သ ဝိသံ ဩတာရေတ္ဝာ ပထဝိယံ ပာတနံ ဝိယ ကုလပုတ္တသ္သ ဩရမ္ဘာဂိယကိလေသဒုက္ခာပနယနံ။
Samattapattavise khandhādīsu gahite duttikicchā siyāti, ‘‘khandhaṃ vā sīsaṃ vā gahetuṃ adatvā’’ti vuttaṃ. Evamevāti etthāyaṃ upamāsaṃsandanā – cheko bhisakko viya sammāsambuddho. Visavikāro viya kilesadukkhānubandho, bhisakkassa visaṃ ṭhānato cāvetvā upari āropanaṃ viya bhagavato desanānubhāvena kulaputtassa kāmabhave nikantiṃ pariyādāya arūpajjhāne bhavanaṃ. Bhisakkassa visaṃ otāretvā pathaviyaṃ pātanaṃ viya kulaputtassa orambhāgiyakilesadukkhāpanayanaṃ.
အသမ္ပတ္တသ္သာတိ အရူပာဝစရဇ္ဈာနံ အနဓိဂတသ္သ။ အပ္ပဋိလဒ္ဓသ္သေဝာတိ တသ္သ ဝေဝစနံ။ သဗ္ဗမေတန္တိ ‘‘အနိစ္စံ အဓုဝ’’န္တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တံ သဗ္ဗမေတံ အာဒီနဝံ။ ဧကပဒေနေဝ ‘‘သင္ခတမေတ’’န္တိ ကထေသိ သင္ခတပဒေနေဝ တသ္သ အတ္ထသ္သ အနဝသေသတော ပရိယာဒိန္နတ္တာ။
Asampattassāti arūpāvacarajjhānaṃ anadhigatassa. Appaṭiladdhassevāti tassa vevacanaṃ. Sabbametanti ‘‘aniccaṃ adhuva’’ntiādinā vitthārato vuttaṃ sabbametaṃ ādīnavaṃ. Ekapadeneva ‘‘saṅkhatameta’’nti kathesi saṅkhatapadeneva tassa atthassa anavasesato pariyādinnattā.
နာယူဟတီတိ ဘဝကာရဏစေတနာဝသေန ဗ္ယာပာရံ န သမူဟေတိ န သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ တေနာဟ – ‘‘န ရာသိံ ကရောတီ’’တိ။ အဘိသင္ခရဏံ နာမ စေတနာဗ္ယာပာရောတိ အာဟ – ‘‘န အဘိသဉ္စေတယတီ’’တိ။ တံ ပန ဖလုပ္ပာဒနသမတ္ထတာယ ဖလေန ကပ္ပနန္တိ အာဟ ‘‘န ကပ္ပေတီ’’တိ။ သစေ အဘိသင္ခာရစေတနာ ဥဠာရာ, ဖလမဟတ္တသင္ခာတာယ ဝုဍ္ဎိယာ ဟောတိ, အနုဠာရာ စ အဝုဍ္ဎိယာတိ အာဟ – ‘‘ဝုဍ္ဎိယာ ဝာ ပရိဟာနိယာ ဝာ’’တိ။ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတ္ဝာတိ ဘဂဝာ အတ္တနော ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ သီဟသမာနဝုတ္တိတာယ စ ဒေသနံ ဥက္ကံသတော သာဝကေဟိ ပတ္တဗ္ဗံ ဝိသေသံ အနဝသေသေန္တော တထာ ဝဒတိ, န သာဝကဝိသယံ အတိက္ကမိတ္ဝာ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဝိသယမေဝ ဒေသေန္တော။ တေနာဟ – ‘‘အရဟတ္တနိကူဋံ ဂဏ္ဟီ’’တိ။ ယဒိ ကုလပုတ္တော အတ္တနော။ပေ.။ ပဋိဝိဇ္ဈိ, အထ ကသ္မာ ဘဂဝာ ဒေသနာယ အရဟတ္တနိကူဋံ ဂဏ္ဟီတိ အာဟ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ။
Nāyūhatīti bhavakāraṇacetanāvasena byāpāraṃ na samūheti na sampiṇḍeti. Tenāha – ‘‘na rāsiṃ karotī’’ti. Abhisaṅkharaṇaṃ nāma cetanābyāpāroti āha – ‘‘na abhisañcetayatī’’ti. Taṃ pana phaluppādanasamatthatāya phalena kappananti āha ‘‘na kappetī’’ti. Sace abhisaṅkhāracetanā uḷārā, phalamahattasaṅkhātāya vuḍḍhiyā hoti, anuḷārā ca avuḍḍhiyāti āha – ‘‘vuḍḍhiyā vā parihāniyā vā’’ti. Buddhavisaye ṭhatvāti bhagavā attano buddhasubuddhatāya sīhasamānavuttitāya ca desanaṃ ukkaṃsato sāvakehi pattabbaṃ visesaṃ anavasesento tathā vadati, na sāvakavisayaṃ atikkamitvā attano buddhavisayameva desento. Tenāha – ‘‘arahattanikūṭaṃ gaṇhī’’ti. Yadi kulaputto attano…pe… paṭivijjhi, atha kasmā bhagavā desanāya arahattanikūṭaṃ gaṇhīti āha ‘‘yathā nāmā’’tiādi.
ဣတော ပုဗ္ဗေတိ ဣတော အနာဂာမိဖလာဓိဂမတော ဥတ္တရိ ဥပရိ။ အသ္သာတိ ကုလပုတ္တသ္သ။ ကထေန္တသ္သ ဘဂဝတော ဓမ္မေ နေဝ ကင္ခာ န ဝိမတိ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ ကင္ခာယ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဧကစ္စေသု ဌာနေသူတိ တထာ ဝိနေယ္ယဌာနေသု။ တထာ ဟိ အယမ္ပိ ကုလပုတ္တော အနာဂာမိဖလံ ပတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ သဉ္ဇာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယတော အနေနာ’’တိအာဒိ။
Ito pubbeti ito anāgāmiphalādhigamato uttari upari. Assāti kulaputtassa. Kathentassa bhagavato dhamme neva kaṅkhā na vimati paṭhamamaggeneva kaṅkhāya samucchinnattā. Ekaccesu ṭhānesūti tathā vineyyaṭhānesu. Tathā hi ayampi kulaputto anāgāmiphalaṃ patvā bhagavantaṃ sañjāni. Tena vuttaṃ ‘‘yato anenā’’tiādi.
၃၆၃. အနဇ္ဈောသိတာတိ အနဇ္ဈောသနီယာတိ အယမတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘ဂိလိတ္ဝာ ပရိနိဋ္ဌာပေတ္ဝာ ဂဟေတုံ န ယုတ္တာ’’တိ။
363.Anajjhositāti anajjhosanīyāti ayamatthoti āha – ‘‘gilitvā pariniṭṭhāpetvā gahetuṃ na yuttā’’ti.
၃၆၄. ရာဂောဝ အနုသယော ရာဂာနုသယော, သော စ ပစ္စယသမဝာယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ – ‘‘သုခဝေဒနံ အာရဗ္ဘ ရာဂာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ။ န ပန တသ္သ ဥပ္ပာဒနံ အတ္ထိ ခဏတ္တယသမာယောဂာသမ္ဘဝတော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဣတရန္တိ အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ။ ဝိသံယုတ္တောတိ ကေနစိ သညောဇနေန အသံယုတ္တတာယ ဧဝ နိယတဝိပ္ပယုတ္တော။ ကာယသ္သ ကောဋိ ပရမော အန္တော ဧတသ္သာတိ ကာယကောဋိကံ။ ဒုတိယပဒေတိ ‘‘ဇီဝိတပရိယန္တိက’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပဒေ။ ဝိသေဝနသ္သာတိ ဥပာဒာနသ္သ။ သီတီဘဝိသ္သန္တီတိ ပဒသ္သ ‘‘နိရုဇ္ဈိသ္သန္တီ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော, ကထံ ပန ဝေဒယိတာနံ ဒ္ဝာဒသသု အာယတနေသု နိရုဇ္ဈနံ သီတိဘာဝပ္ပတ္တီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ကိလေသာ ဟီ’’တိအာဒိ။ သမုဒယပဉ္ဟေနာတိ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ. နိ. ၂.၄၀၀; မ. နိ. ၁.၁၃၃) သမုဒယသစ္စနိရောဓပဉ္ဟေန။ နနု သဗ္ဗသော ကိလေသပရိဠာဟဝိဂမေ သီတိဘာဝော နာမ ဝေဒနာနိရောဓမတ္တေန အဓိပ္ပေတော; တေန ဣဓ ဝေဒယိတာနိ ဝုတ္တာနိ, န ကိလေသာတိ ဝေဒယိတာနံ အစ္စန္တနိရောဓသင္ခာတော သီတိဘာဝောပိ ကိလေသသမုစ္ဆေဒေနေဝာတိ အာဟ ‘‘ဝေဒယိတာနိပီ’’တိအာဒိ။
364. Rāgova anusayo rāgānusayo, so ca paccayasamavāye uppajjanārahoti vattabbataṃ labhatīti vuttaṃ – ‘‘sukhavedanaṃ ārabbha rāgānusayo uppajjeyyā’’ti. Na pana tassa uppādanaṃ atthi khaṇattayasamāyogāsambhavato. Esa nayo sesesupi. Itaranti adukkhamasukhavedanaṃ. Visaṃyuttoti kenaci saññojanena asaṃyuttatāya eva niyatavippayutto. Kāyassa koṭi paramo anto etassāti kāyakoṭikaṃ. Dutiyapadeti ‘‘jīvitapariyantika’’nti imasmiṃ pade. Visevanassāti upādānassa. Sītībhavissantīti padassa ‘‘nirujjhissantī’’ti attho vutto, kathaṃ pana vedayitānaṃ dvādasasu āyatanesu nirujjhanaṃ sītibhāvappattīti codanaṃ sandhāyāha – ‘‘kilesā hī’’tiādi. Samudayapañhenāti mahāsatipaṭṭhāne (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133) samudayasaccanirodhapañhena. Nanu sabbaso kilesapariḷāhavigame sītibhāvo nāma vedanānirodhamattena adhippeto; tena idha vedayitāni vuttāni, na kilesāti vedayitānaṃ accantanirodhasaṅkhāto sītibhāvopi kilesasamucchedenevāti āha ‘‘vedayitānipī’’tiādi.
၃၆၅. ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနန္တိ ဧတ္ထ သညောဇနာ ဒီပသိခာ ဝိယ, အဓိဋ္ဌာနကပလ္လိကာ ဝိယ ဝေဒနာယ နိသ္သယဘူတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ, တေလံ ဝိယ ကိလေသာ, ဝဋ္ဋိ ဝိယ ကမ္မဝဋ္ဋံ, ဥပဟရဏကပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋဂာမီ ပုထုဇ္ဇနော, တသ္သ သီသစ္ဆေဒကပုရိသော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂော သန္တာနသ္သ သမုစ္ဆေဒကရဏတော, အနာဟာရာယ ဒီပသိခာယ နိဗ္ဗာယနံ ဝိယ ကမ္မကိလေသာနံ အနန္တရပစ္စယတော အနာဟာရာယ ဝေဒနာယ အနုပာဒိသေသဝသေန နိဗ္ဗာယနံ။
365.Idaṃopammasaṃsandananti ettha saññojanā dīpasikhā viya, adhiṭṭhānakapallikā viya vedanāya nissayabhūtā cattāro khandhā, telaṃ viya kilesā, vaṭṭi viya kammavaṭṭaṃ, upaharaṇakapuriso viya vaṭṭagāmī puthujjano, tassa sīsacchedakapuriso viya arahattamaggo santānassa samucchedakaraṇato, anāhārāya dīpasikhāya nibbāyanaṃ viya kammakilesānaṃ anantarapaccayato anāhārāya vedanāya anupādisesavasena nibbāyanaṃ.
အာဒိမ္ဟိ သမာဓိဝိပသ္သနာပညာဟီတိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာဘူတာ တယာ ပဂုဏသမာဓိတော အရဟတ္တသ္သ ပဒဋ္ဌာနဘူတဝိပသ္သနာပညာတော စ။ ဥတ္တရိတရာတိ ဝိသိဋ္ဌတရာ။ ဧဝံ သမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ ဧဝံ-သဒ္ဒော ဣဒံသဒ္ဒတ္ထဝစနောတိ အာဟ – ‘‘ဣမိနာ ဥတ္တမေန အရဟတ္တဖလပညာဓိဋ္ဌာနေနာ’’တိ။ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ခေပေတီတိ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယော, အဂ္ဂမဂ္ဂော, တံပရိယာပန္နတာယ တတ္ထ ဉာဏန္တိ အာဟ – ‘‘သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ ဉာဏံ နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂေ ဉာဏ’’န္တိ။ အရဟတ္တဖလေ ဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ ဝုတ္တနယေန သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ သန္တေ တန္နိမိတ္တံ ဝာ ဥပ္ပန္နဉာဏန္တိ ကတ္ဝာ။ တသ္သာတိ, ‘‘ဧဝံ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမိနာ ပရမေန ပညာဓိဋ္ဌာနေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တဘိက္ခုနော။
Ādimhi samādhivipassanāpaññāhīti pubbabhāgapaṭipadābhūtā tayā paguṇasamādhito arahattassa padaṭṭhānabhūtavipassanāpaññāto ca. Uttaritarāti visiṭṭhatarā. Evaṃ samannāgatoti ettha evaṃ-saddo idaṃsaddatthavacanoti āha – ‘‘iminā uttamena arahattaphalapaññādhiṭṭhānenā’’ti. Sabbaṃ vaṭṭadukkhaṃ khepetīti sabbadukkhakkhayo, aggamaggo, taṃpariyāpannatāya tattha ñāṇanti āha – ‘‘sabbadukkhakkhaye ñāṇaṃ nāma arahattamagge ñāṇa’’nti. Arahattaphale ñāṇaṃ adhippetaṃ vuttanayena sabbadukkhakkhaye sante tannimittaṃ vā uppannañāṇanti katvā. Tassāti, ‘‘evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena paññādhiṭṭhānena samannāgato hotī’’ti vuttabhikkhuno.
၃၆၆. ဟီတိ ယသ္မာ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ, တသ္မာ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ ဉာဏန္တိ အရဟတ္တဖလဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ။ သစ္စန္တိ ပရမတ္ထသစ္စံ နိဗ္ဗာနံ, န မဂ္ဂသစ္စံ။ ကာမံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ ပဋိပက္ခေဟိ အကောပနီယတာယ အကုပ္ပာ, ‘‘သစ္စေ ဌိတာ’’တိ ပန ဝစနတော, ‘‘အကုပ္ပာရမ္မဏကရဏေန အကုပ္ပာတိ ဝုတ္တာ’’တိ အာဟ။ ဝိတထန္တိ နဋ္ဌံ, ဇရာယ မရဏေန စ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗတာယ ယာဒိသံ ဥပ္ပာဒာဝတ္ထာယ ဇာတံ, တတော အညာဒိသန္တိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ တံ ဇရာမရဏေဟိ ပရိမုသိတဗ္ဗရူပတာယ ‘‘မုသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘မောသဓမ္မန္တိ နသ္သနသဘာဝ’’န္တိ။ တံ အဝိတထန္တိ တံ ဝုတ္တနယေန အဝိတထံ နာမ, တံ သဘာဝော သဗ္ဗကာလံ တေနေဝ လဗ္ဘနတော။ သမထဝိပသ္သနာဝသေန ဝစီသစ္စတောတိ သမထဝိပသ္သနာဝသေန ယံ ဝိသုဒ္ဓိမတ္တံ ဝစီသစ္စံ, တတော။ ဒုက္ခသစ္စသမုဒယသစ္စေဟိ တစ္ဆဝိပလ္လာသဘူတသဘာဝေဟိ။ ဣတိ နေသံ ယထာသကံ သဘာဝေန အဝိတထဘာဝေ အမောသဓမ္မတာယ တေဟိပိ အဝိတထဘာဝာ ပရမတ္ထသစ္စံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဥတ္တရိတရံ။ တသ္မာတိ နိဗ္ဗာနသ္သေဝ ဥတ္တရိတရဘာဝတော။
366.Hīti yasmā. Vimuttīti arahattaphalavimutti, tasmā sabbadukkhakkhaye ñāṇanti arahattaphalañāṇaṃ adhippetaṃ. Saccanti paramatthasaccaṃ nibbānaṃ, na maggasaccaṃ. Kāmaṃ arahattaphalavimutti paṭipakkhehi akopanīyatāya akuppā, ‘‘sacce ṭhitā’’ti pana vacanato, ‘‘akuppārammaṇakaraṇena akuppāti vuttā’’ti āha. Vitathanti naṭṭhaṃ, jarāya maraṇena ca vipariṇāmetabbatāya yādisaṃ uppādāvatthāya jātaṃ, tato aññādisanti attho. Tathā hi taṃ jarāmaraṇehi parimusitabbarūpatāya ‘‘musā’’ti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘mosadhammanti nassanasabhāva’’nti. Taṃ avitathanti taṃ vuttanayena avitathaṃ nāma, taṃ sabhāvo sabbakālaṃ teneva labbhanato. Samathavipassanāvasena vacīsaccatoti samathavipassanāvasena yaṃ visuddhimattaṃ vacīsaccaṃ, tato. Dukkhasaccasamudayasaccehi tacchavipallāsabhūtasabhāvehi. Iti nesaṃ yathāsakaṃ sabhāvena avitathabhāve amosadhammatāya tehipi avitathabhāvā paramatthasaccaṃ nibbānameva uttaritaraṃ. Tasmāti nibbānasseva uttaritarabhāvato.
၃၆၇. ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဥပဓီ, ခန္ဓာ ကာမဂုဏာ စ။ ဥပဒဟန္တိ ဒုက္ခန္တိ ဥပဓီ, ကိလေသာဘိသင္ခာရာ။ ပရိပူရာ ဂဟိတာ ပရာမဋ္ဌာတိ ပရိယတ္တဘာဝေန တဏ္ဟာယ ဂဟိတာ ဒိဋ္ဌိယာ ပရာမဋ္ဌာ။ သမထဝိပသ္သနာဝသေန ကိလေသပရိစ္စာဂတောတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန တဒင္ဂပ္ပဟာနဝသေန စ ကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနတော။ ဥတ္တရိတရော ဝိသိဋ္ဌတရသ္သ ပဟာနပ္ပကာရသ္သ အဘာဝတော။
367. Upadhīyati ettha dukkhanti upadhī, khandhā kāmaguṇā ca. Upadahanti dukkhanti upadhī, kilesābhisaṅkhārā. Paripūrā gahitā parāmaṭṭhāti pariyattabhāvena taṇhāya gahitā diṭṭhiyā parāmaṭṭhā. Samathavipassanāvasena kilesapariccāgatoti vikkhambhanavasena tadaṅgappahānavasena ca kilesānaṃ pariccajanato. Uttaritaro visiṭṭhatarassa pahānappakārassa abhāvato.
၃၆၈. အာဃာတကရဏဝသေနာတိ စေတသိကာဃာတသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန။ ဗ္ယာပဇ္ဇနဝသေနာတိ စိတ္တသ္သ ဝိပတ္တိဘာဝဝသေန။ သမ္ပဒုသ္သနဝသေနာတိ သဗ္ဗသော ဒုသ္သနဝသေန။ တီဟိ ပဒေဟိ ယဒိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ကိလေသာနံ ပရိစ္စာဂော စာဂာဓိဋ္ဌာနံ, အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ နေသံ ဝူပသမော ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဧတ္ထ ဝိသေသေန ပရိစ္စာဂော သမ္ပဇဟနံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပာဒနံ စာဂော, တထာ ပန ပရိစ္စာဂေန ယော သော နေသံ တဒာ ဝူပသန္တတာယ အဘာဝော, အယံ ဥပသမောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။
368.Āghātakaraṇavasenāti cetasikāghātassa uppajjanavasena. Byāpajjanavasenāti cittassa vipattibhāvavasena. Sampadussanavasenāti sabbaso dussanavasena. Tīhi padehi yadi arahattamaggena kilesānaṃ pariccāgo cāgādhiṭṭhānaṃ, arahattamaggeneva nesaṃ vūpasamo upasamādhiṭṭhānaṃ hotīti dasseti. Ettha visesena pariccāgo sampajahanaṃ anuppattidhammatāpādanaṃ cāgo, tathā pana pariccāgena yo so nesaṃ tadā vūpasantatāya abhāvo, ayaṃ upasamoti ayametesaṃ viseso.
၃၆၉. မညိတန္တိ မညနာ, ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ ကပ္ပနာတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာဝိဗန္ဓနတဏ္ဟာဂာဟာဒီနံ သာဓာရဏဘာဝတော အယမဟန္တိ ဧတ္ထ အဟန္တိ ဒိဋ္ဌိမညနာဒသ္သနံ, သာ ပန ဒိဋ္ဌိ မာနမညနာယ အတ္တနိယဂာဟဝသေန ဟောတီတိ သ္ဝေဝ ‘‘အယ’’န္တိ ဣမိနာ ဂဟိတောတိ အာဟ – ‘‘အယမဟန္တိ ဧကံ တဏ္ဟာမညိတမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အာဗာဓဋ္ဌေနာတိ ပဋိပီဠနဋ္ဌေန။ မညနာဝသေန ဟိ သတ္တာနံ တထာ ဟောတိ။ အန္တောဒောသဋ္ဌေနာတိ အဗ္ဘန္တရဒုဋ္ဌဘာဝေန။ မညနာဒူသိတတ္တာ ဟိ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝော ဒုက္ခတာမူလာယတ္တော, ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ဥပ္ပာဒနိရောဓဘင္ဂေဟိ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ ပက္ကပဘိန္နော ဟောတီတိ ဖလူပစာရေန ‘‘မညိတံ ဂဏ္ဍော’’တိ ဝုတ္တော။ အနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေနာတိ အနုပဝိသိတ္ဝာ ဟဒယမာဟစ္စ အဓိဋ္ဌာနေန။ မညိတဉ္ဟိ ပီဠာဇနနတော အန္တောတုဒနတော ဒုရုဒ္ဓရဏတော သလ္လံ။ ခီဏာသဝမုနိ သဗ္ဗသော ကိလေသာနံ သန္တတ္တာ, တတော ဧဝ ပရိဠာဟာနံ ပရိနိဗ္ဗုတတ္တာ ဝူပသန္တတ္တာ သန္တော ဥပသန္တော နိဗ္ဗုတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယတ္ထ ဌိတန္တိ ယသ္မိံ အသေက္ခဘူမိယံ ဌိတံ။ ယဒိ ဘဂဝာ အတ္တနော ဒေသနာဉာဏာနုရူပံ ဒေသနံ ပဝတ္တာပေယ္ယ, မဟာပထဝိံ ပတ္ထရန္တသ္သ ဝိယ, အာကာသံ ပသာရေန္တသ္သ ဝိယ, အနန္တာပရိမေယ္ယလောကဓာတုယော ပဋိစ္စ တေသံ ဌိတာကာရံ အနုပ္ပူရံ ဝိစိနန္တသ္သ ဝိယ ဒေသနာ ပရိယောသာနံ န ဂစ္ဆေယ္ယ။ ယသ္မာ ပနသ္သ ဝိနေယ္ယဇ္ဈာသယာနုရူပမေဝ ဒေသနာ ပဝတ္တိ, န တတော ပရံ အဏုမတ္တမ္ပိ ဝဍ္ဎတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘သဗ္ဗာပိ ဓမ္မဒေသနာ သံခိတ္တာဝ, ဝိတ္ထာရဒေသနာ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ နနု သတ္တပကရဏဒေသနာ ဝိတ္ထာရကထာတိ? န သာပိ ဝိတ္ထာရကထာတိ အာဟ – ‘‘သမန္တပဋ္ဌာနကထာပိ သံခိတ္တာယေဝာ’’တိ။ သန္နိပတိတဒေဝပရိသာယ အဇ္ဈာသယာနုရူပမေဝ ဟိ တသ္သာပိ ပဝတ္တိ, န သတ္ထုဒေသနာဉာဏာနုရူပန္တိ။ ယထာနုသန္ဓိံ ပာပေသိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌေ အနုပုဗ္ဗေန အနဝသေသတော ဝိဘဇနဝသေန ဒေသနာယ နိဋ္ဌာပိတတ္တာ။ ဝိပဉ္စိတညူ။ပေ.။ ကထေသိ နာတိသင္ခေပဝိတ္ထာရဝသေန ဒေသိတတ္တာ။
369.Maññitanti maññanā, ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā kappanāti attho. Avijjāvibandhanataṇhāgāhādīnaṃ sādhāraṇabhāvato ayamahanti ettha ahanti diṭṭhimaññanādassanaṃ, sā pana diṭṭhi mānamaññanāya attaniyagāhavasena hotīti sveva ‘‘aya’’nti iminā gahitoti āha – ‘‘ayamahanti ekaṃ taṇhāmaññitameva vaṭṭatī’’ti. Ābādhaṭṭhenāti paṭipīḷanaṭṭhena. Maññanāvasena hi sattānaṃ tathā hoti. Antodosaṭṭhenāti abbhantaraduṭṭhabhāvena. Maññanādūsitattā hi sattānaṃ attabhāvo dukkhatāmūlāyatto, kilesāsucipaggharaṇato uppādanirodhabhaṅgehi uddhamuddhaṃ pakkapabhinno hotīti phalūpacārena ‘‘maññitaṃ gaṇḍo’’ti vutto. Anupaviṭṭhaṭṭhenāti anupavisitvā hadayamāhacca adhiṭṭhānena. Maññitañhi pīḷājananato antotudanato duruddharaṇato sallaṃ. Khīṇāsavamuni sabbaso kilesānaṃ santattā, tato eva pariḷāhānaṃ parinibbutattā vūpasantattā santo upasanto nibbutoti vuccati. Yattha ṭhitanti yasmiṃ asekkhabhūmiyaṃ ṭhitaṃ. Yadi bhagavā attano desanāñāṇānurūpaṃ desanaṃ pavattāpeyya, mahāpathaviṃ pattharantassa viya, ākāsaṃ pasārentassa viya, anantāparimeyyalokadhātuyo paṭicca tesaṃ ṭhitākāraṃ anuppūraṃ vicinantassa viya desanā pariyosānaṃ na gaccheyya. Yasmā panassa vineyyajjhāsayānurūpameva desanā pavatti, na tato paraṃ aṇumattampi vaḍḍhati. Tasmā vuttaṃ – ‘‘sabbāpi dhammadesanā saṃkhittāva, vitthāradesanā nāma natthī’’ti. Nanu sattapakaraṇadesanā vitthārakathāti? Na sāpi vitthārakathāti āha – ‘‘samantapaṭṭhānakathāpi saṃkhittāyevā’’ti. Sannipatitadevaparisāya ajjhāsayānurūpameva hi tassāpi pavatti, na satthudesanāñāṇānurūpanti. Yathānusandhiṃpāpesi yathāuddiṭṭhe anupubbena anavasesato vibhajanavasena desanāya niṭṭhāpitattā. Vipañcitaññū…pe… kathesi nātisaṅkhepavitthāravasena desitattā.
၃၇၀. အဋ္ဌန္နံ ပရိက္ခာရာနန္တိ နယိဒမနဝသေသပရိယာဒာနံ, လက္ခဏဝစနံ ပနေတံ, အညတရသ္သာတိ ဝစနသေသော။ တထာ ဟိ, ‘‘မယ္ဟံ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရလာဘာယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရံ, ပတ္တံ, စီဝရမေဝ ဝာ ဒိန္နေ စရိမဘဝေ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရော နိဗ္ဗတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ အဒိန္နတ္တာတိ ကေစိဝာဒော, တေနာဟ ‘‘ကုလပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ဩကာသာဘာဝတောတိ ဥပသမ္ပဒာလက္ခဏသ္သ အသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ – ‘‘ကုလပုတ္တသ္သ အာယုပရိက္ခီဏ’’န္တိ။ ဥဒကတိတ္ထ။ပေ.။ အာရဒ္ဓော ပရမပ္ပိစ္ဆဘာဝတော။
370.Aṭṭhannaṃ parikkhārānanti nayidamanavasesapariyādānaṃ, lakkhaṇavacanaṃ panetaṃ, aññatarassāti vacanaseso. Tathā hi, ‘‘mayhaṃ iddhimayaparikkhāralābhāya paccayo hotū’’ti patthanaṃ paṭṭhapetvā pattacīvaraṃ, pattaṃ, cīvarameva vā dinne carimabhave iddhimayaparikkhāro nibbattatīti vadanti. Adinnattāti kecivādo, tenāha ‘‘kulaputto’’tiādi. Okāsābhāvatoti upasampadālakkhaṇassa asambhavato. Tenāha – ‘‘kulaputtassa āyuparikkhīṇa’’nti. Udakatittha…pe… āraddho paramappicchabhāvato.
ဝိဗ္ဘန္တာတိ ဘန္တစိတ္တာ။ သိင္ဂေန ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဃာတေသိ ပုရိမဇာတိဗဒ္ဓာဃာတတာယာတိ ဝဒန္တိ။
Vibbhantāti bhantacittā. Siṅgena vijjhitvā ghātesi purimajātibaddhāghātatāyāti vadanti.
မာနုသံ ယောဂန္တိ မနုသ္သတ္တဘာဝံ။ အတ္တဘာဝော ဟိ ယုဇ္ဇတိ ကမ္မကိလေသေဟီတိ ‘‘ယောဂော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပစ္စဂုန္တိ ဥပဂစ္ဆိံသု။ ဥပကောတိအာဒိ တေသံ နာမာနိ။
Mānusaṃ yoganti manussattabhāvaṃ. Attabhāvo hi yujjati kammakilesehīti ‘‘yogo’’ti vuccati. Upaccagunti upagacchiṃsu. Upakotiādi tesaṃ nāmāni.
ဂန္ဓကဋ္ဌေဟီတိ စန္ဒနာဂရုသဠလဒေဝဒာရုအာဒီဟိ ဂန္ဓဒာရူဟိ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
Gandhakaṭṭhehīti candanāgarusaḷaladevadāruādīhi gandhadārūhi. Sesaṃ suviññeyyameva.
ဓာတုဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၁၀. ဓာတုဝိဘင္ဂသုတ္တံ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. ဓာတုဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā