Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā

    ੩੪੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਚਾਰਿਕਨ੍ਤਿ ਤੁਰਿਤਗਮਨਚਾਰਿਕਂ। ਸਚੇ ਤੇ ਭਗ੍ਗવ ਅਗਰੂਤਿ ਸਚੇ ਤੁਯ੍ਹਂ ਭਾਰਿਯਂ ਅਫਾਸੁਕਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਚੇ ਸੋ ਅਨੁਜਾਨਾਤੀਤਿ ਭਗ੍ਗવਸ੍ਸ ਕਿਰ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਨਾਮ ਨਾਨਾਅਜ੍ਝਾਸਯਾ, ਏਕੋ ਗਣਾਭਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਏਕੋ ਏਕਾਭਿਰਤੋ। ਸਚੇ ਸੋ ਏਕਾਭਿਰਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ‘ਆવੁਸੋ, ਮਾ ਪਾવਿਸਿ, ਮਯਾ ਸਾਲਾ ਲਦ੍ਧਾ’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ। ਸਚੇ ਅਯਂ ਏਕਾਭਿਰਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ‘ਆવੁਸੋ, ਨਿਕ੍ਖਮ, ਮਯਾ ਸਾਲਾ ਲਦ੍ਧਾ’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਹਂ ਉਭਿਨ੍ਨਂ વਿવਾਦਕਾਰੇਤਾ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਦਿਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ વਟ੍ਟਤਿ, ਕਤਂ ਕਤਮੇવਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ।

    342.Evaṃme sutanti dhātuvibhaṅgasuttaṃ. Tattha cārikanti turitagamanacārikaṃ. Sace te bhaggava agarūti sace tuyhaṃ bhāriyaṃ aphāsukaṃ kiñci natthi. Sace so anujānātīti bhaggavassa kira etadahosi – ‘‘pabbajitā nāma nānāajjhāsayā, eko gaṇābhirato hoti, eko ekābhirato. Sace so ekābhirato bhavissati, ‘āvuso, mā pāvisi, mayā sālā laddhā’ti vakkhati. Sace ayaṃ ekābhirato bhavissati, ‘āvuso, nikkhama, mayā sālā laddhā’ti vakkhati. Evaṃ sante ahaṃ ubhinnaṃ vivādakāretā nāma bhavissāmi, dinnaṃ nāma dinnameva vaṭṭati, kataṃ katamevā’’ti. Tasmā evamāha.

    ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਜਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਆਚਾਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ। વਾਸੂਪਗਤੋਤਿ વਾਸਂ ਉਪਗਤੋ। ਕੁਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ? ਤਕ੍ਕਸੀਲਨਗਰਤੋ।

    Kulaputtoti jātikulaputtopi ācārakulaputtopi. Vāsūpagatoti vāsaṃ upagato. Kuto āgantvāti? Takkasīlanagarato.

    ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ – ਮਜ੍ਝਿਮਪ੍ਪਦੇਸੇ ਕਿਰ ਰਾਜਗਹਨਗਰੇ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਤਕ੍ਕਸੀਲਨਗਰੇ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਰਾਜਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਅਥ ਤਕ੍ਕਸੀਲਤੋ ਭਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਾਣਿਜਾ ਰਾਜਗਹਂ ਆਗਤਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਤੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇ ‘‘ਕਤ੍ਥવਾਸਿਨੋ ਤੁਮ੍ਹੇ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਕ੍ਕਸੀਲવਾਸਿਨੋ ਦੇવਾਤਿ। ਅਥ ਨੇ ਰਾਜਾ ਜਨਪਦਸ੍ਸ ਖੇਮਸੁਭਿਕ੍ਖਤਾਦੀਨਿ ਨਗਰਸ੍ਸ ਚ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਨਾਮ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਨਾਮ ਦੇવਾਤਿ। ਧਮ੍ਮਿਕੋਤਿ? ਆਮ ਦੇવ ਧਮ੍ਮਿਕੋ। ਚਤੂਹਿ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੂਹਿ ਜਨਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਲੋਕਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਿਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤੋ, ਅਙ੍ਗੇ ਨਿਪਨ੍ਨਦਾਰਕਂ વਿਯ ਜਨਂ ਤੋਸੇਤੀਤਿ। ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ વਯੇ વਤ੍ਤਤੀਤਿ? ਅਥਸ੍ਸ વਯਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਂਸੁ। વਯੇਸੁਪਿ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੇਨ ਸਮવਯੋ ਜਾਤੋ। ਅਥ ਤੇ ਰਾਜਾ ਆਹ – ‘‘ਤਾਤਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਿਕੋ, વਯੇਨ ਚ ਮੇ ਸਮਾਨੋ, ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਾਥ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾਨਂ ਮਮ ਮਿਤ੍ਤਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਕ੍ਕੋਮ ਦੇવਾਤਿ। ਰਾਜਾ ਤੇਸਂ ਸੁਙ੍ਕਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਗੇਹਞ੍ਚ ਦਾਪੇਤ੍વਾ – ‘‘ਗਚ੍ਛਥ ਭਣ੍ਡਂ વਿਕ੍ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਗਮਨਕਾਲੇ ਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਗਮਨਕਾਲੇ ਰਾਜਾਨਂ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ। ‘‘ਗਚ੍ਛਥ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾਨਂ ਮਮ વਚਨੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਰੋਗ੍ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘ਰਾਜਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਿਤ੍ਤਭਾવਂ ਇਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ વਦਥਾ’’ਤਿ ਆਹ।

    Tatrāyaṃ anupubbikathā – majjhimappadese kira rājagahanagare bimbisāre rajjaṃ kārente paccante takkasīlanagare pukkusāti rājā rajjaṃ kāresi. Atha takkasīlato bhaṇḍaṃ gahetvā vāṇijā rājagahaṃ āgatā paṇṇākāraṃ gahetvā rājānaṃ addasaṃsu. Rājā te vanditvā ṭhite ‘‘katthavāsino tumhe’’ti pucchi. Takkasīlavāsino devāti. Atha ne rājā janapadassa khemasubhikkhatādīni nagarassa ca pavattiṃ pucchitvā ‘‘ko nāma tumhākaṃ rājā’’ti pucchi. Pukkusāti nāma devāti. Dhammikoti? Āma deva dhammiko. Catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ saṅgaṇhāti, lokassa mātāpitiṭṭhāne ṭhito, aṅge nipannadārakaṃ viya janaṃ tosetīti. Katarasmiṃ vaye vattatīti? Athassa vayaṃ ācikkhiṃsu. Vayesupi bimbisārena samavayo jāto. Atha te rājā āha – ‘‘tātā tumhākaṃ rājā dhammiko, vayena ca me samāno, sakkuṇeyyātha tumhākaṃ rājānaṃ mama mittaṃ kātu’’nti. Sakkoma devāti. Rājā tesaṃ suṅkaṃ vissajjetvā gehañca dāpetvā – ‘‘gacchatha bhaṇḍaṃ vikkiṇitvā gamanakāle maṃ disvā gaccheyyāthā’’ti āha. Te tathā katvā gamanakāle rājānaṃ addasaṃsu. ‘‘Gacchatha tumhākaṃ rājānaṃ mama vacanena punappunaṃ ārogyaṃ pucchitvā ‘rājā tumhehi saddhiṃ mittabhāvaṃ icchatī’ti vadathā’’ti āha.

    ਤੇ ਸਾਧੂਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਂ ਪਟਿਸਾਮੇਤ੍વਾ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ‘‘ਕਹਂ ਭਣੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਤ੍ਤਕੇ ਇਮੇ ਦਿવਸੇ ਨ ਦਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤੇ ਸਬ੍ਬਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ – ‘‘ਸਾਧੁ, ਤਾਤਾ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਪ੍ਪਦੇਸੇ ਰਾਜਾ ਮਿਤ੍ਤੋ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਰਾਜਗਹવਾਸਿਨੋਪਿ વਾਣਿਜਾ ਤਕ੍ਕਸੀਲਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਤੇ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤੇ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਰਾਜਾ ‘‘ਕੁਤੋ ਆਗਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਰਾਜਗਹਤੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਨਗਰਤੋ ਆਗਤਾ ਤੁਮ੍ਹੇ’’ਤਿ। ਆਮ ਦੇવਾਤਿ। ਆਰੋਗ੍ਯਂ ਮੇ ਸਹਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਆਰੋਗ੍ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯੇ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਨਗਰਤੋ ਜਙ੍ਘਸਤ੍ਥੇਨ વਾ ਸਕਟਸਤ੍ਥੇਨ વਾ વਾਣਿਜਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਮਮ વਿਸਯਂ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਸਨਗੇਹਾਨਿ, ਰਾਜਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਤੋ ਨਿવਾਪਞ੍ਚ ਦੇਨ੍ਤੁ, ਸੁਙ੍ਕਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੁ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਉਪਦ੍ਦવਂ ਮਾ ਕਰੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਸਿ। ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਗਰੇ ਤਥੇવ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਸਿ।

    Te sādhūti paṭissuṇitvā gantvā bhaṇḍaṃ paṭisāmetvā bhuttapātarāsā rājānaṃ upasaṅkamitvā vandiṃsu. Rājā ‘‘kahaṃ bhaṇe tumhe ettake ime divase na dissathā’’ti pucchi. Te sabbaṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Rājā – ‘‘sādhu, tātā, tumhe nissāya mayā majjhimappadese rājā mitto laddho’’ti attamano ahosi. Aparabhāge rājagahavāsinopi vāṇijā takkasīlaṃ agamaṃsu. Te paṇṇākāraṃ gahetvā āgate pukkusāti rājā ‘‘kuto āgatatthā’’ti pucchitvā ‘‘rājagahato’’ti sutvā ‘‘mayhaṃ sahāyassa nagarato āgatā tumhe’’ti. Āma devāti. Ārogyaṃ me sahāyassāti ārogyaṃ pucchitvā ‘‘ajja paṭṭhāya ye mayhaṃ sahāyassa nagarato jaṅghasatthena vā sakaṭasatthena vā vāṇijā āgacchanti, sabbesaṃ mama visayaṃ paviṭṭhakālato paṭṭhāya vasanagehāni, rājakoṭṭhāgārato nivāpañca dentu, suṅkaṃ vissajjentu, kiñci upaddavaṃ mā karontū’’ti bheriṃ carāpesi. Bimbisāropi attano nagare tatheva bheriṃ carāpesi.

    ਅਥ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਂ ਪਹਿਣਿ – ‘‘ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਦੇਸੇ ਨਾਮ ਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਰਤਨਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜੇ ਦਸ੍ਸਨੀਯਂ વਾ ਸવਨੀਯਂ વਾ ਰਤਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮੇ ਮਾ ਮਚ੍ਛਰਾਯਤੂ’’ਤਿ। ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਪਿ – ‘‘ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸੋ ਨਾਮ ਮਹਾਜਨਪਦੋ, ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਏવਰੂਪਂ ਰਤਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮੇ ਸਹਾਯੋ ਮਾ ਮਚ੍ਛਰਾਯਤੂ’’ਤਿ ਪਟਿਪਣ੍ਣਂ ਪਹਿਣਿ। ਏવਂ ਤੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਕਾਲੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਦਿਸ੍વਾਪਿ ਦਲ਼੍ਹਮਿਤ੍ਤਾ ਅਹੇਸੁਂ।

    Atha bimbisāro pukkusātissa paṇṇaṃ pahiṇi – ‘‘paccantadese nāma maṇimuttādīni ratanāni uppajjanti, yaṃ mayhaṃ sahāyassa rajje dassanīyaṃ vā savanīyaṃ vā ratanaṃ uppajjati, tattha me mā maccharāyatū’’ti. Pukkusātipi – ‘‘majjhimadeso nāma mahājanapado, yaṃ tattha evarūpaṃ ratanaṃ uppajjati, tattha me sahāyo mā maccharāyatū’’ti paṭipaṇṇaṃ pahiṇi. Evaṃ te gacchante gacchante kāle aññamaññaṃ adisvāpi daḷhamittā ahesuṃ.

    ਏવਂ ਤੇਸਂ ਕਤਿਕਂ ਕਤ੍વਾ વਸਨ੍ਤਾਨਂ ਪਠਮਤਰਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਰਾਜਾ ਕਿਰ ਅਟ੍ਠ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣੇ ਅਨਗ੍ਘਕਮ੍ਬਲੇ ਲਭਿ। ਸੋ – ‘‘ਅਤਿਸੁਨ੍ਦਰਾ ਇਮੇ ਕਮ੍ਬਲਾ, ਅਹਂ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਪੇਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਲਾਖਾਗੁਲ਼ਮਤ੍ਤੇ ਅਟ੍ਠ ਸਾਰਕਰਣ੍ਡਕੇ ਲਿਖਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇਸੁ ਤੇ ਕਮ੍ਬਲੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਲਾਖਾਯ વਟ੍ਟਾਪੇਤ੍વਾ ਸੇਤવਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਸਮੁਗ੍ਗੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਰਾਜਮੁਦ੍ਦਿਕਾਯ ਲਞ੍ਛੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਅਮਚ੍ਚੇ ਪੇਸੇਸਿ। ਸਾਸਨਞ੍ਚ ਅਦਾਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰੋ ਨਗਰਮਜ੍ਝੇ ਅਮਚ੍ਚਾਦਿਪਰਿવੁਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਤੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰਸ੍ਸ ਅਦਂਸੁ।

    Evaṃ tesaṃ katikaṃ katvā vasantānaṃ paṭhamataraṃ pukkusātissa paṇṇākāro uppajji. Rājā kira aṭṭha pañcavaṇṇe anagghakambale labhi. So – ‘‘atisundarā ime kambalā, ahaṃ sahāyassa pesissāmī’’ti lākhāguḷamatte aṭṭha sārakaraṇḍake likhāpetvā tesu te kambale pakkhipitvā lākhāya vaṭṭāpetvā setavatthena veṭhetvā samugge pakkhipitvā vatthena veṭhetvā rājamuddikāya lañchetvā ‘‘mayhaṃ sahāyassa dethā’’ti amacce pesesi. Sāsanañca adāsi – ‘‘ayaṃ paṇṇākāro nagaramajjhe amaccādiparivutena daṭṭhabbo’’ti. Te gantvā bimbisārassa adaṃsu.

    ਸੋ ਸਾਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚਾਦਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤੂਤਿ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰਮਜ੍ਝੇ ਅਮਚ੍ਚਾਦਿਪਰਿવੁਤੋ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤੇਨ ਧਾਰਿਯਮਾਨੇਨ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕવਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਲਞ੍ਛਨਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਤ੍ਥਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸਮੁਗ੍ਗਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਭਣ੍ਡਿਕਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਲਾਖਾਗੁਲ਼ੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ‘ਜੁਤવਿਤ੍ਤਕੋ ਮੇ ਸਹਾਯੋ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਮਞ੍ਞੇ ਇਮਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਪਹਿਣੀ’’ਤਿ ਏਕਂ ਗੁਲ਼ਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇਨ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਤੁਲਯਨ੍ਤੋવ ਅਨ੍ਤੋ ਦੁਸ੍ਸਭਣ੍ਡਿਕਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਪਾਦੇ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਤਾવਦੇવ ਲਾਖਾ ਪਰਿਪਤਿ, ਸੋ ਨਖੇਨ ਕਰਣ੍ਡਕਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਬਲਰਤਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਇਤਰੇਪਿ વਿવਰਾਪੇਸਿ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕਮ੍ਬਲਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਨੇ ਪਤ੍ਥਰਾਪੇਸਿ, ਤੇ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਫਸ੍ਸਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਦੀਘਤੋ ਸੋਲ਼ਸਹਤ੍ਥਾ ਤਿਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਹਤ੍ਥਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਮਹਾਜਨੋ ਦਿਸ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਪੋਠੇਸਿ, ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਂ ਅਕਾਸਿ, – ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਞ੍ਞੋ ਅਦਿਟ੍ਠਸਹਾਯੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਅਦਿਸ੍વਾવ ਏવਰੂਪਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਪੇਸੇਸਿ, ਯੁਤ੍ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਮਿਤ੍ਤਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਰਾਜਾ ਏਕਮੇਕਂ ਕਮ੍ਬਲਂ ਅਗ੍ਘਾਪੇਸਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਅਨਗ੍ਘਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪੇਸੇਸਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰੇ ਅਕਾਸਿ। ਤਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪਚ੍ਛਾ ਪੇਸੇਨ੍ਤੇਨ ਪਠਮਂ ਪੇਸਿਤਪਣ੍ਣਾਕਾਰਤੋ ਅਤਿਰੇਕਂ ਪੇਸੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਸਹਾਯੇਨ ਚ ਮੇ ਅਨਗ੍ਘੋ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰੋ ਪੇਸਿਤੋ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਪੇਸੇਮੀ’’ਤਿ?

    So sāsanaṃ sutvā amaccādayo sannipatantūti bheriṃ carāpetvā nagaramajjhe amaccādiparivuto setacchattena dhāriyamānena pallaṅkavare nisinno lañchanaṃ bhinditvā vatthaṃ apanetvā samuggaṃ vivaritvā anto bhaṇḍikaṃ muñcitvā lākhāguḷe disvā ‘‘mayhaṃ sahāyo pukkusāti ‘jutavittako me sahāyo’ti maññamāno maññe imaṃ paṇṇākāraṃ pahiṇī’’ti ekaṃ guḷaṃ gahetvā hatthena vaṭṭetvā tulayantova anto dussabhaṇḍikaṃ atthīti aññāsi. Atha naṃ pallaṅkapāde paharitvā tāvadeva lākhā paripati, so nakhena karaṇḍakaṃ vivaritvā anto kambalaratanaṃ disvā itarepi vivarāpesi, sabbepi kambalā ahesuṃ. Atha ne pattharāpesi, te vaṇṇasampannā phassasampannā dīghato soḷasahatthā tiriyaṃ aṭṭhahatthā ahesuṃ. Mahājano disvā aṅguliyo poṭhesi, celukkhepaṃ akāsi, – ‘‘amhākaṃ rañño adiṭṭhasahāyo pukkusāti adisvāva evarūpaṃ paṇṇākāraṃ pesesi, yuttaṃ evarūpaṃ mittaṃ kātu’’nti attamano ahosi. Rājā ekamekaṃ kambalaṃ agghāpesi, sabbe anagghā ahesuṃ. Tesu cattāro sammāsambuddhassa pesesi, cattāro attano ghare akāsi. Tato cintesi – ‘‘pacchā pesentena paṭhamaṃ pesitapaṇṇākārato atirekaṃ pesetuṃ vaṭṭati, sahāyena ca me anaggho paṇṇākāro pesito, kiṃ nu kho pesemī’’ti?

    ਕਿਂ ਪਨ ਰਾਜਗਹੇ ਤਤੋ ਅਧਿਕਂ ਰਤਨਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਨੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਪੁਞ੍ਞੋ ਰਾਜਾ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨਿ ਅਞ੍ਞਂ ਰਤਨਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਜਨੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ । ਸੋ ਰਤਨਂ વਿਚਿਨਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ – ਰਤਨਂ ਨਾਮ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਂ ਅવਿਞ੍ਞਾਣਕਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਅવਿਞ੍ਞਾਣਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਾਦਿ, ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਂ। ਅવਿਞ੍ਞਾਣਕਂ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਸ੍ਸੇવ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਭੋਗਂ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਂ ਸੇਟ੍ਠਂ। ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਰਤਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਰਤਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਰਤਨਂ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਰਤਨਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਭੋਗਤ੍ਥਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ , ਇਤਿ ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਰਤਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂ। ਮਨੁਸ੍ਸਰਤਨਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧਂ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਪੁਰਿਸਰਤਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਰਞ੍ਞੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸੇવ ਉਪਭੋਗਂ। ਇਤਿ ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਪੁਰਿਸਰਤਨਮੇવ ਸੇਟ੍ਠਂ।

    Kiṃ pana rājagahe tato adhikaṃ ratanaṃ natthīti? No natthi, mahāpuñño rājā, apica kho panassa sotāpannakālato paṭṭhāya ṭhapetvā tīṇi ratanāni aññaṃ ratanaṃ somanassaṃ janetuṃ samatthaṃ nāma natthi . So ratanaṃ vicinituṃ āraddho – ratanaṃ nāma saviññāṇakaṃ aviññāṇakanti duvidhaṃ. Tattha aviññāṇakaṃ suvaṇṇarajatādi, saviññāṇakaṃ indriyabaddhaṃ. Aviññāṇakaṃ saviññāṇakasseva alaṅkārādivasena paribhogaṃ hoti, iti imesu dvīsu ratanesu saviññāṇakaṃ seṭṭhaṃ. Saviññāṇakampi duvidhaṃ tiracchānaratanaṃ manussaratananti. Tattha tiracchānaratanaṃ hatthiassaratanaṃ, tampi manussānaṃ upabhogatthameva nibbattati , iti imesupi dvīsu manussaratanaṃ seṭṭhaṃ. Manussaratanampi duvidhaṃ itthiratanaṃ purisaratananti. Tattha cakkavattino rañño uppannaṃ itthiratanampi purisasseva upabhogaṃ. Iti imesupi dvīsu purisaratanameva seṭṭhaṃ.

    ਪੁਰਿਸਰਤਨਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧਂ ਅਗਾਰਿਯਰਤਨਂ ਅਨਗਾਰਿਯਰਤਨਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਅਗਾਰਿਯਰਤਨੇਸੁਪਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਅਜ੍ਜ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸਾਮਣੇਰਂ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਤਿ, ਇਤਿ ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਅਨਗਾਰਿਯਰਤਨਮੇવ ਸੇਟ੍ਠਂ। ਅਨਗਾਰਿਯਰਤਨਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧਂ ਸੇਕ੍ਖਰਤਨਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਰਤਨਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਅਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਦੇਸਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਇਤਿ ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਅਸੇਕ੍ਖਰਤਨਮੇવ ਸੇਟ੍ਠਂ। ਤਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧਂ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਂ ਸਾવਕਰਤਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਸਾવਕਰਤਨਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸ੍ਸ ਪਦੇਸਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਇਤਿ ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੂ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਮੇવ ਸੇਟ੍ਠਂ।

    Purisaratanampi duvidhaṃ agāriyaratanaṃ anagāriyaratanañca. Tattha agāriyaratanesupi cakkavattirājā ajja pabbajitasāmaṇeraṃ pañcapatiṭṭhitena vandati, iti imesupi dvīsu anagāriyaratanameva seṭṭhaṃ. Anagāriyaratanampi duvidhaṃ sekkharatanañca asekkharatanañca. Tattha satasahassampi sekkhānaṃ asekkhassa padesaṃ na pāpuṇāti, iti imesupi dvīsu asekkharatanameva seṭṭhaṃ. Tampi duvidhaṃ buddharatanaṃ sāvakaratananti. Tattha satasahassampi sāvakaratanānaṃ buddharatanassa padesaṃ na pāpuṇāti, iti imesupi dvīsū buddharatanameva seṭṭhaṃ.

    ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਰਤਨਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਰਤਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਦੇਸਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਇਤਿ ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਰਤਨਂਯੇવ ਸੇਟ੍ਠਂ। ਸਦੇવਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਲੋਕੇ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸਮਂ ਰਤਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਦਿਸਮੇવ ਰਤਨਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਪੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਕ੍ਕਸੀਲવਾਸਿਨੋ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਤਾਤਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਜਨਪਦੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਙ੍ਘੋਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨਿ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਘੋਸੋਪਿ ਸੋ ਮਹਾਰਾਜ ਤਾવ ਤਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥਿ, ਦਸ੍ਸਨਂ ਪਨ ਕੁਤੋਤਿ।

    Buddharatanampi duvidhaṃ paccekabuddharatanaṃ sabbaññubuddharatananti. Tattha satasahassampi paccekabuddhānaṃ sabbaññubuddhassa padesaṃ na pāpuṇāti, iti imesupi dvīsu sabbaññubuddharatanaṃyeva seṭṭhaṃ. Sadevakasmiñhi loke buddharatanasamaṃ ratanaṃ nāma natthi. Tasmā asadisameva ratanaṃ mayhaṃ sahāyassa pesessāmīti cintetvā takkasīlavāsino pucchi – ‘‘tātā tumhākaṃ janapade buddho dhammo saṅghoti imāni tīṇi ratanāni dissantī’’ti. Ghosopi so mahārāja tāva tattha natthi, dassanaṃ pana kutoti.

    ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਤਾਤਾ’’ਤਿ ਰਾਜਾ ਤੁਟ੍ਠੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਭવੇਯ੍ਯ ਜਨਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਾਯ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਪੇਸੇਤੁਂ, ਬੁਦ੍ਧਾ ਪਨ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮੇਸੁ ਜਨਪਦੇਸੁ ਨ ਅਰੁਣਂ ਉਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਦਯੋ ਮਹਾਸਾવਕੇ ਪੇਸੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਮਯਾ ਪਨ ‘ਥੇਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ વਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮੀਪਂ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤੁਮੇવ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਥੇਰੇਹਿਪਿ ਸਕ੍ਕਾ ਗਨ੍ਤੁਂ। ਯੇਨ ਪਨਾਕਾਰੇਨ ਸਾਸਨੇ ਪੇਸਿਤੇ ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਮਹਾਸਾવਕਾ ਚ ਗਤਾ વਿਯ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਸਾਸਨਂ ਪਹਿਣਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚਤੁਰਤਨਾਯਾਮਂ વਿਦਤ੍ਥਿਮਤ੍ਤਪੁਥੁਲਂ ਨਾਤਿਤਨੁਂ ਨਾਤਿਬਹਲਂ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਜ੍ਜ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਲਿਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਪਾਤੋવ ਸੀਸਂ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ ਅਪਨੀਤਗਨ੍ਧਮਾਲਾਭਰਣੋ ਸੁવਣ੍ਣਸਰਕੇਨ ਜਾਤਿਹਿਙ੍ਗੁਲਿਕਂ ਆਦਾਯ ਹੇਟ੍ਠਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦ੍વਾਰਾਨਿ ਪਿਦਹਨ੍ਤੋ ਪਾਸਾਦਮਾਰੁਯ੍ਹ ਪੁਬ੍ਬਦਿਸਾਮੁਖਂ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਆਕਾਸਤਲੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟੇ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਲਿਖਨ੍ਤੋ – ‘‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇ ਤਾવ ਏਕਦੇਸੇਨ ਲਿਖਿ।

    ‘‘Sundaraṃ tātā’’ti rājā tuṭṭho cintesi – ‘‘sakkā bhaveyya janasaṅgahatthāya mayhaṃ sahāyassa vasanaṭṭhānaṃ sammāsambuddhaṃ pesetuṃ, buddhā pana paccantimesu janapadesu na aruṇaṃ uṭṭhapenti. Tasmā satthārā gantuṃ na sakkā. Sāriputtamoggallānādayo mahāsāvake pesetuṃ sakkā bhaveyya. Mayā pana ‘therā paccante vasantī’ti sutvāpi manusse pesetvā te attano samīpaṃ āṇāpetvā upaṭṭhātumeva yuttaṃ. Tasmā na therehipi sakkā gantuṃ. Yena panākārena sāsane pesite satthā ca mahāsāvakā ca gatā viya honti, tenākārena sāsanaṃ pahiṇissāmī’’ti. Cintetvā caturatanāyāmaṃ vidatthimattaputhulaṃ nātitanuṃ nātibahalaṃ suvaṇṇapaṭṭaṃ kārāpetvā ‘‘tattha ajja akkharāni likhissāmī’’ti. Pātova sīsaṃ nhāyitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya bhuttapātarāso apanītagandhamālābharaṇo suvaṇṇasarakena jātihiṅgulikaṃ ādāya heṭṭhato paṭṭhāya dvārāni pidahanto pāsādamāruyha pubbadisāmukhaṃ sīhapañjaraṃ vivaritvā ākāsatale nisīditvā suvaṇṇapaṭṭe akkharāni likhanto – ‘‘idha tathāgato loke uppanno arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’’ti. Buddhaguṇe tāva ekadesena likhi.

    ਤਤੋ ‘‘ਏવਂ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤੁਸਿਤਭવਨਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ , ਏવਂ ਲੋਕવਿવਰਣਂ ਅਹੋਸਿ, ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਯਂ વਸਮਾਨੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਅਗਾਰਮਜ੍ਝੇ વਸਮਾਨੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਏવਂ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਮਹਾਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿ। ਏવਂ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਮਹਾਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਅਪਰਾਜਿਤਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਲੋਕવਿવਰਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਅਞ੍ਞਂ ਏવਰੂਪਂ ਰਤਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।

    Tato ‘‘evaṃ dasa pāramiyo pūretvā tusitabhavanato cavitvā mātukucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi , evaṃ lokavivaraṇaṃ ahosi, mātukucchiyaṃ vasamāne idaṃ nāma ahosi, agāramajjhe vasamāne idaṃ nāma ahosi, evaṃ mahābhinikkhamanaṃ nikkhanto evaṃ mahāpadhānaṃ padahi. Evaṃ dukkarakārikaṃ katvā mahābodhimaṇḍaṃ āruyha aparājitapallaṅke nisinno sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhi, sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhantassa evaṃ lokavivaraṇaṃ ahosi. Sadevake loke aññaṃ evarūpaṃ ratanaṃ nāma natthīti.

    ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ વਿਤ੍ਤਂ ਇਧ વਾ ਹੁਰਂ વਾ,

    Yaṃkiñci vittaṃ idha vā huraṃ vā,

    ਸਗ੍ਗੇਸੁ વਾ ਯਂ ਰਤਨਂ ਪਣੀਤਂ।

    Saggesu vā yaṃ ratanaṃ paṇītaṃ;

    ਨ ਨੋ ਸਮਂ ਅਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੇਨ,

    Na no samaṃ atthi tathāgatena,

    ਇਦਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧੇ ਰਤਨਂ ਪਣੀਤਂ।

    Idampi buddhe ratanaṃ paṇītaṃ;

    ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸੁવਤ੍ਥਿ ਹੋਤੂ’’ਤਿ॥ (ਖੁ॰ ਪਾ॰ ੬.੩; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੨੬) –

    Etena saccena suvatthi hotū’’ti. (khu. pā. 6.3; su. ni. 226) –

    ਏવਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇਪਿ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਧਮ੍ਮਰਤਨਂ ਥੋਮੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ…ਪੇ॰… ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ…ਪੇ॰… ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਏવਰੂਪੋ ਚ ਏવਰੂਪੋ ਚਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯੇ ਏਕਦੇਸੇਨ ਲਿਖਿਤ੍વਾ –

    Evaṃ ekadesena buddhaguṇepi likhitvā dutiyaṃ dhammaratanaṃ thomento – ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo…pe… paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti. ‘‘Cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti. ‘‘Satthārā desitadhammo nāma evarūpo ca evarūpo cā’’ti sattatiṃsa bodhipakkhiye ekadesena likhitvā –

    ‘‘ਯਂ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠੋ ਪਰਿવਣ੍ਣਯੀ ਸੁਚਿਂ,

    ‘‘Yaṃ buddhaseṭṭho parivaṇṇayī suciṃ,

    ਸਮਾਧਿਮਾਨਨ੍ਤਰਿਕਞ੍ਞਮਾਹੁ।

    Samādhimānantarikaññamāhu;

    ਸਮਾਧਿਨਾ ਤੇਨ ਸਮੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ,

    Samādhinā tena samo na vijjati,

    ਇਦਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮੇ ਰਤਨਂ ਪਣੀਤਂ।

    Idampi dhamme ratanaṃ paṇītaṃ;

    ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸੁવਤ੍ਥਿ ਹੋਤੂ’’ਤਿ॥ (ਖੁ॰ ਪਾ॰ ੬.੫; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੨੮) –

    Etena saccena suvatthi hotū’’ti. (khu. pā. 6.5; su. ni. 228) –

    ਏવਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਧਮ੍ਮਗੁਣੇ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਸਙ੍ਘਰਤਨਂ ਥੋਮੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ…ਪੇ॰… ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਉਪਰਜ੍ਜਂ, ਕੇਚਿ ਸੇਨਾਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਇਮਞ੍ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚੂਲ਼ਸੀਲਮਜ੍ਝਿਮਸੀਲਮਹਾਸੀਲਾਦੀਨਿ ਏਕਦੇਸੇਨ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ਛਦ੍વਾਰਸਂવਰਂ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸਂ ਨવવਿਧਂ ਸੇਨਾਸਨਂ, ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਯਾવ ਆਸવਕ੍ਖਯਾ ਏਕਦੇਸੇਨ ਲਿਖਿ, ਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨੇવ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ ਨਾਮ ਏવਰੂਪੇਹਿ ਚ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।

    Evaṃ ekadesena dhammaguṇe likhitvā tatiyaṃ saṅgharatanaṃ thomento – ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho…pe… puññakkhettaṃ lokassā’’ti. ‘‘Kulaputtā nāma satthu dhammakathaṃ sutvā evaṃ nikkhamitvā pabbajanti, keci setacchattaṃ pahāya pabbajanti, keci uparajjaṃ, keci senāpatiṭṭhānādīni pahāya pabbajanti. Pabbajitvā ca pana imañca paṭipattiṃ pūrentī’’ti cūḷasīlamajjhimasīlamahāsīlādīni ekadesena likhitvā chadvārasaṃvaraṃ satisampajaññaṃ catupaccayasantosaṃ navavidhaṃ senāsanaṃ, nīvaraṇappahānaṃ parikammaṃ jhānābhiññā aṭṭhatiṃsa kammaṭṭhānāni yāva āsavakkhayā ekadesena likhi, soḷasavidhaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ vitthāreneva likhitvā ‘‘satthu sāvakasaṅgho nāma evarūpehi ca guṇehi samannāgato.

    ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਟ੍ਠਸਤਂ ਪਸਟ੍ਠਾ,

    Ye puggalā aṭṭhasataṃ pasaṭṭhā,

    ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਏਤਾਨਿ ਯੁਗਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Cattāri etāni yugāni honti;

    ਤੇ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾ ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ,

    Te dakkhiṇeyyā sugatassa sāvakā,

    ਏਤੇਸੁ ਦਿਨ੍ਨਾਨਿ ਮਹਪ੍ਫਲਾਨਿ।

    Etesu dinnāni mahapphalāni;

    ਇਦਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਘੇ ਰਤਨਂ ਪਣੀਤਂ,

    Idampi saṅghe ratanaṃ paṇītaṃ,

    ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸੁવਤ੍ਥਿ ਹੋਤੂ’’ਤਿ॥ (ਖੁ॰ ਪਾ॰ ੬.੬; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੨੯) –

    Etena saccena suvatthi hotū’’ti. (khu. pā. 6.6; su. ni. 229) –

    ਏવਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਸਙ੍ਘਗੁਣੇ ਲਿਖਿਤ੍વਾ – ‘‘ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨਂ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ, ਸਚੇ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯੋ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਤੂ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟਂ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਸੁਖੁਮਕਮ੍ਬਲੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਸਾਰਸਮੁਗ੍ਗੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਂ ਸਮੁਗ੍ਗਂ ਸੁવਣ੍ਣਮਯੇ, ਸੁવਣ੍ਣਮਯਂ, ਰਜਤਮਯੇ ਰਜਤਮਯਂ ਮਣਿਮਯੇ, ਮਣਿਮਯਂ ਪવਾਲ਼ਮਯੇ, ਪવਾਲ਼ਮਯਂ ਲੋਹਿਤਙ੍ਕਮਯੇ, ਲੋਹਿਤਙ੍ਕਮਯਂ ਮਸਾਰਗਲ੍ਲਮਯੇ, ਮਸਾਰਗਲ੍ਲਮਯਂ ਫਲਿਕਮਯੇ, ਫਲਿਕਮਯਂ ਦਨ੍ਤਮਯੇ, ਦਨ੍ਤਮਯਂ ਸਬ੍ਬਰਤਨਮਯੇ, ਸਬ੍ਬਰਤਨਮਯਂ ਕਿਲਞ੍ਜਮਯੇ, ਕਿਲਞ੍ਜਮਯਂ ਸਮੁਗ੍ਗਂ ਸਾਰਕਰਣ੍ਡਕੇ ਠਪੇਸਿ।

    Evaṃ ekadesena saṅghaguṇe likhitvā – ‘‘bhagavato sāsanaṃ svākkhātaṃ niyyānikaṃ, sace mayhaṃ sahāyo sakkoti, nikkhamitvā pabbajatū’’ti likhitvā suvaṇṇapaṭṭaṃ saṃharitvā sukhumakambalena veṭhetvā sārasamugge pakkhipitvā taṃ samuggaṃ suvaṇṇamaye, suvaṇṇamayaṃ, rajatamaye rajatamayaṃ maṇimaye, maṇimayaṃ pavāḷamaye, pavāḷamayaṃ lohitaṅkamaye, lohitaṅkamayaṃ masāragallamaye, masāragallamayaṃ phalikamaye, phalikamayaṃ dantamaye, dantamayaṃ sabbaratanamaye, sabbaratanamayaṃ kilañjamaye, kilañjamayaṃ samuggaṃ sārakaraṇḍake ṭhapesi.

    ਪੁਨ ਸਾਰਕਰਣ੍ਡਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਕਰਣ੍ਡਕੇਤਿ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਹਰਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਰਤਨਮਯਂ ਕਰਣ੍ਡਕਂ ਕਿਲਞ੍ਜਮਯੇ ਕਰਣ੍ਡਕੇ ਠਪੇਸਿ। ਤਤੋ ਕਿਲਞ੍ਜਮਯਂ ਕਰਣ੍ਡਕਂ ਸਾਰਮਯਪੇਲ਼ਾਯਾਤਿ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਹਰਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਰਤਨਮਯਂ ਪੇਲ਼ਂ ਕਿਲਞ੍ਜਮਯਪੇਲ਼ਾਯ ਠਪੇਤ੍વਾ ਬਹਿ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਰਾਜਮੁਦ੍ਦਿਕਾਯ ਲਞ੍ਛੇਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚੇ ਆਣਾਪੇਸਿ – ‘‘ਮਮ ਆਣਾਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨੇ ਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਥ ਮਗ੍ਗੋ ਅਟ੍ਠੁਸਭવਿਤ੍ਥਤੋ ਹੋਤੁ, ਚਤੁਉਸਭਟ੍ਠਾਨਂ ਸੋਧਿਤਮਤ੍ਤਕਮੇવ ਹੋਤੁ, ਮਜ੍ਝੇ ਚਤੁਉਸਭਂ ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਪਟਿਯਾਦੇਥਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਮਙ੍ਗਲਹਤ੍ਥਿਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰવੀਥਿਯੋ ਸਿਤ੍ਤਸਮ੍ਮਟ੍ਠਾ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਦ੍ਧਜਪਟਾਕਾ ਕਦਲਿਪੁਣ੍ਣਘਟਗਨ੍ਧਧੂਮਪੁਪ੍ਫਾਦੀਹਿ ਸੁਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਾ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਸਯਪ੍ਪਦੇਸੇ ਏવਰੂਪਂ ਪੂਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤਰਭੋਗਿਕਾਨਂ ਜવਨਦੂਤੇ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ – ‘‘ਸਬ੍ਬਤਾਲ਼ਾવਚਰਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਬਲਕਾਯਪਰਿવੁਤੋ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਪੇਸੇਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਸਯਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚਸ੍ਸ ਮੁਖਸਾਸਨਂ ਅਦਾਸਿ – ‘‘ਤਾਤ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਇਮਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਓਰੋਧਮਜ੍ਝੇ ਅਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਪਟਿਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ। ਏવਂ ਸਾਸਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਦੇਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿ। ਅਨ੍ਤਰਭੋਗਿਕਾ ਤੇਨੇવ ਨਿਯਾਮੇਨ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਨਯਿਂਸੁ।

    Puna sārakaraṇḍakaṃ suvaṇṇakaraṇḍaketi purimanayeneva haritvā sabbaratanamayaṃ karaṇḍakaṃ kilañjamaye karaṇḍake ṭhapesi. Tato kilañjamayaṃ karaṇḍakaṃ sāramayapeḷāyāti puna vuttanayeneva haritvā sabbaratanamayaṃ peḷaṃ kilañjamayapeḷāya ṭhapetvā bahi vatthena veṭhetvā rājamuddikāya lañchetvā amacce āṇāpesi – ‘‘mama āṇāpavattiṭṭhāne maggaṃ alaṅkārāpetha maggo aṭṭhusabhavitthato hotu, catuusabhaṭṭhānaṃ sodhitamattakameva hotu, majjhe catuusabhaṃ rājānubhāvena paṭiyādethā’’ti. Tato maṅgalahatthiṃ alaṅkārāpetvā tassa upari pallaṅkaṃ paññapetvā setacchattaṃ ussāpetvā nagaravīthiyo sittasammaṭṭhā samussitaddhajapaṭākā kadalipuṇṇaghaṭagandhadhūmapupphādīhi suppaṭimaṇḍitā kāretvā ‘‘attano attano visayappadese evarūpaṃ pūjaṃ kārentū’’ti antarabhogikānaṃ javanadūte pesetvā sayaṃ sabbālaṅkārena alaṅkaritvā – ‘‘sabbatāḷāvacarasammissabalakāyaparivuto paṇṇākāraṃ pesemī’’ti attano visayapariyantaṃ gantvā amaccassa mukhasāsanaṃ adāsi – ‘‘tāta mayhaṃ sahāyo pukkusāti imaṃ paṇṇākāraṃ paṭicchanto orodhamajjhe apaṭicchitvā pāsādaṃ āruyha paṭicchatū’’ti. Evaṃ sāsanaṃ datvā paccantadesaṃ satthā gacchatīti pañcapatiṭṭhitena vanditvā nivatti. Antarabhogikā teneva niyāmena maggaṃ paṭiyādetvā paṇṇākāraṃ nayiṃsu.

    ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਜ੍ਜਸੀਮਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇਨੇવ ਨਿਯਾਮੇਨ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਪਣ੍ਣਾਕਾਰੋ ਤਕ੍ਕਸੀਲਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੋ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇ ਪਾਪੁਣਿ, ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤਅਮਚ੍ਚੋਪਿ ਰਞ੍ਞੋ વੁਤ੍ਤਸਾਸਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਤਾਨਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਆਦਾਯ ਪਾਸਾਦਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ‘‘ਮਾ ਇਧ ਕੋਚਿ ਪવਿਸਤੂ’’ਤਿ ਦ੍વਾਰੇ ਆਰਕ੍ਖਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਉਚ੍ਚਾਸਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਨੀਚਾਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਲਞ੍ਛਨਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿવਾਸਨਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਕਿਲਞ੍ਜਪੇਲ਼ਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ વਿવਰਨ੍ਤੋ ਸਾਰਮਯਂ ਸਮੁਗ੍ਗਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਹਾਪਰਿਹਾਰੋ ਨਾਯਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਰਤਨਸ੍ਸ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਦ੍ਧਾ ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸੇ ਸੋਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਰਤਨਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਤਂ ਸਮੁਗ੍ਗਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਰਾਜਲਞ੍ਛਨਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸੁਖੁਮਕਮ੍ਬਲਂ ਉਭਤੋ વਿਯੂਹਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟਂ ਅਦ੍ਦਸ।

    Pukkusātipi attano rajjasīmato paṭṭhāya teneva niyāmena maggaṃ paṭiyādetvā nagaraṃ alaṅkārāpetvā paṇṇākārassa paccuggamanaṃ akāsi. Paṇṇākāro takkasīlaṃ pāpuṇanto uposathadivase pāpuṇi, paṇṇākāraṃ gahetvā gataamaccopi rañño vuttasāsanaṃ ārocesi. Rājā taṃ sutvā paṇṇākārena saddhiṃ āgatānaṃ kattabbakiccaṃ vicāretvā paṇṇākāraṃ ādāya pāsādaṃ āruyha ‘‘mā idha koci pavisatū’’ti dvāre ārakkhaṃ kāretvā sīhapañjaraṃ vivaritvā paṇṇākāraṃ uccāsane ṭhapetvā sayaṃ nīcāsane nisinno lañchanaṃ bhinditvā nivāsanaṃ apanetvā kilañjapeḷato paṭṭhāya anupubbena vivaranto sāramayaṃ samuggaṃ disvā cintesi – ‘‘mahāparihāro nāyaṃ aññassa ratanassa bhavissati, addhā majjhimadese sotabbayuttakaṃ ratanaṃ uppanna’’nti. Atha taṃ samuggaṃ vivaritvā rājalañchanaṃ bhinditvā sukhumakambalaṃ ubhato viyūhitvā suvaṇṇapaṭṭaṃ addasa.

    ਸੋ ਤਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ – ‘‘ਮਨਾਪਾਨਿ વਤ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਸਮਸੀਸਾਨਿ ਸਮਪਨ੍ਤੀਨਿ ਚਤੁਰਸ੍ਸਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਾਚੇਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਤਸ੍ਸ – ‘‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇ વਾਚੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਬਲવਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਨવਨવੁਤਿਲੋਮਕੂਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਲੋਮਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਿਤਭਾવਂ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਭਾવਂ વਾ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ – ‘‘ਕਪ੍ਪਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿਪਿ ਏਤਂ ਦੁਲ੍ਲਭਸਾਸਨਂ ਸਹਾਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੋਤੁਂ ਲਭਾਮੀ’’ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਬਲવਪੀਤਿ ਉਦਪਾਦਿ। ਸੋ ਹਿ ਉਪਰਿ વਾਚੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਯਾવ ਪੀਤਿવੇਗਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਰਤੋ – ‘‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਗੁਣੇ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਰਾਪਿਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਪੁਨ ਯਾવ ਪੀਤਿવੇਗਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਰਤੋ ‘‘ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸਙ੍ਘਗੁਣੇ ਆਰਭਿ । ਤਤ੍ਰਾਪਿਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਸਬ੍ਬਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਾਚੇਤ੍વਾ ਚਤੁਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ, ਸੋ ਝਾਨਸੁਖੇਨੇવ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ। ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਦਟ੍ਠੁਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਏਕੋવ ਚੂਲ਼ੁਪਟ੍ਠਾਕੋ ਪવਿਸਤਿ। ਏવਂ ਅਦ੍ਧਮਾਸਮਤ੍ਤਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ।

    So taṃ pasāretvā – ‘‘manāpāni vata akkharāni samasīsāni samapantīni caturassānī’’tiādito paṭṭhāya vācetuṃ ārabhi. Tassa – ‘‘idha tathāgato loke uppanno’’ti buddhaguṇe vācentassa balavasomanassaṃ uppajji, navanavutilomakūpasahassāni uddhaggalomāni ahesuṃ. Attano ṭhitabhāvaṃ vā nisinnabhāvaṃ vā na jānāti. Athassa – ‘‘kappakoṭisatasahassehipi etaṃ dullabhasāsanaṃ sahāyaṃ nissāya sotuṃ labhāmī’’ti bhiyyo balavapīti udapādi. So hi upari vācetuṃ asakkonto yāva pītivegapassaddhiyā nisīditvā parato – ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’ti dhammaguṇe ārabhi. Tatrāpissa tatheva ahosi. So puna yāva pītivegapassaddhiyā nisīditvā parato ‘‘suppaṭipanno’’ti saṅghaguṇe ārabhi . Tatrāpissa tatheva ahosi. Atha sabbapariyante ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ vācetvā catukkapañcakajjhānāni nibbattesi, so jhānasukheneva vītināmesi. Añño koci daṭṭhuṃ na labhati, ekova cūḷupaṭṭhāko pavisati. Evaṃ addhamāsamattaṃ vītināmesi.

    ਨਾਗਰਾ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਂ ਅਕਂਸੁ ‘‘ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਬਲਦਸ੍ਸਨਂ વਾ ਨਾਟਕਦਸ੍ਸਨਂ વਾ ਨਤ੍ਥਿ, વਿਨਿਚ੍ਛਯਦਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਰਾਜਾ ਸਹਾਯੇਨ ਪਹਿਤਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਯਸ੍ਸਿਚ੍ਛਤਿ ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਤੁ, ਰਾਜਾਨੋ ਨਾਮ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰવਸੇਨਪਿ વਞ੍ਚੇਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਤੁਂ વਾਯਮਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਨਾਮ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ? ਰਾਜਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ – ‘‘ਰਜ੍ਜਂ ਨੁ ਖੋ ਧਾਰੇਮਿ, ਉਦਾਹੁ ਸਤ੍ਥਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਰਜ੍ਜਕਾਰਿਤਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਨਾਮ ਨੇવ ਗਣਕੇਨ, ਨ ਗਣਕਮਹਾਮਤ੍ਤੇਨ ਗਣੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋ। ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਧਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਯਨੇ ਠਪਿਤਂ ਅਸਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੇਸੇ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ – ‘‘ਏਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਥਾ’’ਤਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚੂਲ਼ਾਮਣਿਨਾ ਕੇਸਕਲਾਪਂ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਪਾਤੇਸਿ, ਮਹਾਜਨੋ ਤਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ – ‘‘ਸਹਾਯਕਸਨ੍ਤਿਕਾ ਲਦ੍ਧਪਣ੍ਣਾਕਾਰਾ ਨਾਮ ਰਾਜਾਨੋ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦੇવਾ’’ਤਿ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ વਿਰવਿ। ਰਞ੍ਞੋਪਿ ਦ੍વਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁ ਅਹੋਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਸਦਿਸਮੇવ ਕਿਰ ਜਾਤਂ।

    Nāgarā rājaṅgaṇe sannipatitvā ukkuṭṭhiṃ akaṃsu ‘‘paṇṇākāraṃ paṭicchitadivasato paṭṭhāya baladassanaṃ vā nāṭakadassanaṃ vā natthi, vinicchayadānaṃ natthi, rājā sahāyena pahitaṃ paṇṇākāraṃ yassicchati tassa dassetu, rājāno nāma ekaccassa paṇṇākāravasenapi vañcetvā rajjaṃ attano kātuṃ vāyamanti. Kiṃ nāma amhākaṃ rājā karotī’’ti? Rājā ukkuṭṭhisaddaṃ sutvā – ‘‘rajjaṃ nu kho dhāremi, udāhu satthāra’’nti cintesi. Athassa etadahosi – ‘‘rajjakāritaattabhāvo nāma neva gaṇakena, na gaṇakamahāmattena gaṇetuṃ sakko. Satthusāsanaṃ dhāressāmī’’ti sayane ṭhapitaṃ asiṃ gahetvā kese chinditvā sīhapañjaraṃ vivaritvā – ‘‘etaṃ gahetvā rajjaṃ kārethā’’ti saddhiṃ cūḷāmaṇinā kesakalāpaṃ parisamajjhe pātesi, mahājano taṃ ukkhipitvā – ‘‘sahāyakasantikā laddhapaṇṇākārā nāma rājāno tumhādisā honti devā’’ti ekappahāreneva viravi. Raññopi dvaṅgulamattaṃ kesamassu ahosi. Bodhisattassa pabbajjāsadisameva kira jātaṃ.

    ਤਤੋ ਚੂਲ਼ੁਪਟ੍ਠਾਕਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਣਾ ਦ੍વੇ ਕਾਸਾਯવਤ੍ਥਾਨਿ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ – ‘‘ਯੇ ਲੋਕੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ, ਤੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਏਕਂ ਕਾਸਾવਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ વਾਮਅਂਸਕੂਟੇ ਕਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ – ‘‘ਸੋਭਤਿ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਨੋ વਾ’’ਤਿ ਮਹਾਤਲੇ ਕਤਿਪਯવਾਰੇ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ – ‘‘ਸੋਭਤਿ ਮੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਾ ਓਤਰਿ। ਓਤਰਨ੍ਤਂ ਪਨ ਨਂ ਤੀਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਠਿਤਨਾਟਕਾਦੀਨਿ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਨ ਸਞ੍ਜਾਨਿਂਸੁ। ‘‘ਏਕੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਤੁਂ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਕਿਰ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਉਪਰਿਪਾਸਾਦਂ ਪਨ ਆਰੁਯ੍ਹ ਰਞ੍ਞੋ ਠਿਤਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਰਾਜਾ ਗਤੋਤਿ ਞਤ੍વਾ ਸਮੁਦ੍ਦਮਜ੍ਝੇ ਓਸੀਦਮਾਨਾਯ ਨਾવਾਯ ਜਨੋ વਿਯ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ વਿਰવਿਂਸੁ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਭੂਮਿਤਲਂ ਓਤਿਣ੍ਣਮਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੇਨਿਯੋ ਸਬ੍ਬੇ ਨਾਗਰਾ ਬਲਕਾਯਾ ਚ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾવਿਰવਂ વਿਰવਿਂਸੁ। ਅਮਚ੍ਚਾਪਿ ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਦੇવ ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸਰਾਜਾਨੋ ਨਾਮ ਬਹੁਮਾਯਾ, ਸਾਸਨਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਂ ਨਾਮ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਾ ਨੋ વਾਤਿ ਞਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਥ , ਨਿવਤ੍ਤਥ ਦੇવਾ’’ਤਿ। ਸਦ੍ਦਹਾਮਹਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯਕਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਸ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਿਟ੍ਠਥ ਤੁਮ੍ਹੇਤਿ। ਤੇ ਅਨੁਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯੇવ।

    Tato cūḷupaṭṭhākaṃ pesetvā antarāpaṇā dve kāsāyavatthāni mattikāpattañca āharāpetvā – ‘‘ye loke arahanto, te uddissa mayhaṃ pabbajjā’’ti satthāraṃ uddissa ekaṃ kāsāvaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā pattaṃ vāmaaṃsakūṭe katvā kattaradaṇḍaṃ gahetvā – ‘‘sobhati nu kho me pabbajjā no vā’’ti mahātale katipayavāre aparāparaṃ caṅkamitvā – ‘‘sobhati me pabbajjā’’ti dvāraṃ vivaritvā pāsādā otari. Otarantaṃ pana naṃ tīsu dvāresu ṭhitanāṭakādīni disvāpi na sañjāniṃsu. ‘‘Eko paccekabuddho amhākaṃ rañño dhammakathaṃ kathetuṃ āgato’’ti kira cintayiṃsu. Uparipāsādaṃ pana āruyha rañño ṭhitanisinnaṭṭhānāni disvā rājā gatoti ñatvā samuddamajjhe osīdamānāya nāvāya jano viya ekappahāreneva viraviṃsu. Kulaputtaṃ bhūmitalaṃ otiṇṇamattaṃ aṭṭhārasaseniyo sabbe nāgarā balakāyā ca parivāretvā mahāviravaṃ viraviṃsu. Amaccāpi taṃ etadavocuṃ – ‘‘deva majjhimadesarājāno nāma bahumāyā, sāsanaṃ pesetvā buddharatanaṃ nāma loke uppannaṃ vā no vāti ñatvā gamissatha , nivattatha devā’’ti. Saddahāmahaṃ mayhaṃ sahāyakassa, tassa mayā saddhiṃ dvejjhavacanaṃ nāma natthi, tiṭṭhatha tumheti. Te anugacchantiyeva.

    ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡੇਨ ਲੇਖਂ ਕਤ੍વਾ – ‘‘ਇਦਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਆਹ? ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦੇવਾਤਿ। ਯੋ ਇਮਂ ਲੇਖਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਰਾਜਾਣਾਯ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਮਹਾਜਨਕਜਾਤਕੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨ ਕਤਲੇਖਂ ਸੀવਲਿਦੇવੀ ਅਨ੍ਤਰਂ ਕਾਤੁਂ ਅવਿਸਹਨ੍ਤੀ વਿવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਗਤਮਗ੍ਗੇਨ ਮਹਾਜਨੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਂ ਪਨ ਲੇਖਂ ਮਹਾਜਨੋ ਅਨ੍ਤਰਂ ਕਾਤੁਂ ਨ વਿਸਹਿ, ਲੇਖਂ ਉਸ੍ਸੀਸਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿવਤ੍ਤਮਾਨਾ વਿਰવਿਂਸੁ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਂ વਾ ਮੁਖੋਦਕਂ વਾ ਦਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਏਕਚੇਟਕਮ੍ਪਿ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ ‘‘ਮਮ ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ ਏਕਕੋવ ਅਗਮਾਸਿ। ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਲਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ ਚ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਰ ਮੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਯਾਨਂ ਨਾਰੁਲ਼੍ਹੋ’’ਤਿ ਚ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਏਕਪਟਲਿਕਮ੍ਪਿ ਉਪਾਹਨਂ ਨਾਰੁਹਿ, ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਨ ਧਾਰੇਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਰੁਕ੍ਖਪਾਕਾਰਟ੍ਟਾਲਕਾਦੀਨਿ ਆਰੁਯ੍ਹ ਏਸ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ – ‘‘ਦੂਰਂ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਏਕੇਨ ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਤ੍ਥਰਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਸਤ੍ਥવਾਹਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਸੁਖੁਮਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਠਿਨਤਤ੍ਤਾਯ ਪਥવਿਯਾ ਗਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਤਲੇਸੁ ਫੋਟਾ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥવਾਹੇ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਪਾਦਪਰਿਕਮ੍ਮਂ વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਪਰਿਕਮ੍ਮਂ વਾ ਕਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਦਰਥਕਿਲਮਥਪਰਿਲ਼ਾਹਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਝਾਨਰਤਿਯਾ વੀਤਿਨਾਮੇਤਿ।

    Kulaputto kattaradaṇḍena lekhaṃ katvā – ‘‘idaṃ rajjaṃ kassā’’ti āha? Tumhākaṃ devāti. Yo imaṃ lekhaṃ antaraṃ karoti, rājāṇāya kāretabboti. Mahājanakajātake bodhisattena katalekhaṃ sīvalidevī antaraṃ kātuṃ avisahantī vivattamānā agamāsi. Tassā gatamaggena mahājano agamāsi. Taṃ pana lekhaṃ mahājano antaraṃ kātuṃ na visahi, lekhaṃ ussīsakaṃ katvā vivattamānā viraviṃsu. Kulaputto ‘‘ayaṃ me gataṭṭhāne dantakaṭṭhaṃ vā mukhodakaṃ vā dassatī’’ti antamaso ekaceṭakampi aggahetvā pakkāmi. Evaṃ kirassa ahosi ‘‘mama satthā ca mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā ekakova pabbajito’’ti ekakova agamāsi. ‘‘Satthu lajjāmī’’ti ca – ‘‘satthā kira me pabbajitvā yānaṃ nāruḷho’’ti ca antamaso ekapaṭalikampi upāhanaṃ nāruhi, paṇṇacchattakampi na dhāresi. Mahājano rukkhapākāraṭṭālakādīni āruyha esa amhākaṃ rājā gacchatīti olokesi. Kulaputto – ‘‘dūraṃ gantabbaṃ, na sakkā ekena maggo nittharitu’’nti ekaṃ satthavāhaṃ anubandhi. Sukhumālassa kulaputtassa kaṭhinatattāya pathaviyā gachantassa pādatalesu phoṭā uṭṭhahitvā bhijjanti, dukkhā vedanā uppajjanti. Satthavāhe khandhāvāraṃ bandhitvā nisinne kulaputto maggā okkamma ekasmiṃ rukkhamūle nisīdati. Nisinnaṭṭhāne pādaparikammaṃ vā piṭṭhiparikammaṃ vā kattā nāma natthi, kulaputto ānāpānacatutthajjhānaṃ samāpajjitvā maggadarathakilamathapariḷāhaṃ vikkhambhetvā jhānaratiyā vītināmeti.

    ਪੁਨਦਿવਸੇ ਉਟ੍ਠਿਤੇ ਅਰੁਣੇ ਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਤ੍ਥવਾਹਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਤਿ। ਪਾਤਰਾਸਕਾਲੇ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਉਤ੍ਤਣ੍ਡੁਲਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ ਕਿਲਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਮਸਕ੍ਖਰਮ੍ਪਿ ਅਲੋਣਾਤਿਲੋਣਮ੍ਪਿ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪવਿਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅਮਤਂ વਿਯ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਏਤੇਨ ਨਿਯਾਮੇਨ ਅਟ੍ਠਹਿ ਊਨਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਯੋਜਨਸਤਾਨਿ ਗਤੋ। ਜੇਤવਨਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਪਨ ਸਮੀਪੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ – ‘‘ਕਹਂ ਸਤ੍ਥਾ વਸਤੀ’’ਤਿ ਨਾਪੁਚ੍ਛਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸਤ੍ਥੁਗਾਰવੇਨ ਚੇવ ਰਞ੍ਞੋ ਪੇਸਿਤਸਾਸਨવਸੇਨ ਚ। ਰਞ੍ਞੋ ਹਿ – ‘‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਰਾਜਗਹੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਸਾਸਨਂ ਪੇਸਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਂ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾવ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਸੋ ਸੂਰਿਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨવੇਲਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਪਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ ਕਹਂ વਸਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਕੁਤੋ ਨੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਗਤੋਤਿ? ਇਤੋ ਉਤ੍ਤਰਤੋਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੁਯ੍ਹਂ ਆਗਤਮਗ੍ਗੇ ਇਤੋ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸਯੋਜਨਮਤ੍ਤੇ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ વਸਤੀਤਿ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਦਾਨਿ ਅਕਾਲੋ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਗਨ੍ਤੁਂ, ਅਜ੍ਜ ਇਧੇવ વਸਿਤ੍વਾ ਸ੍વੇ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ – ‘‘વਿਕਾਲੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਕਹਂ વਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਇਮਾਯ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਾਯ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਅਥ ਸੋ ਤਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ વਾਸਤ੍ਥਾਯ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ।

    Punadivase uṭṭhite aruṇe sarīrapaṭijagganaṃ katvā puna satthavāhaṃ anubandhati. Pātarāsakāle kulaputtassa pattaṃ gahetvā khādanīyaṃ bhojanīyaṃ patte pakkhipitvā denti. Taṃ uttaṇḍulampi hoti kilinnampi samasakkharampi aloṇātiloṇampi, kulaputto pavisanaṭṭhānaṃ paccavekkhitvā amataṃ viya paribhuñjitvā etena niyāmena aṭṭhahi ūnakāni dve yojanasatāni gato. Jetavanadvārakoṭṭhakassa pana samīpena gacchantopi – ‘‘kahaṃ satthā vasatī’’ti nāpucchi. Kasmā? Satthugāravena ceva rañño pesitasāsanavasena ca. Rañño hi – ‘‘idha tathāgato loke uppajjatī’’ti satthāraṃ rājagahe uppannaṃ viya katvā sāsanaṃ pesitaṃ, tasmā naṃ apucchitvāva pañcacattālīsayojanamattaṃ maggaṃ atikkanto. So sūriyatthaṅgamanavelāya rājagahaṃ patvā satthā kahaṃ vasatīti pucchi. Kuto nu, bhante, āgatoti? Ito uttaratoti. Satthā tuyhaṃ āgatamagge ito pañcacattālīsayojanamatte sāvatthi nāma atthi, tattha vasatīti. Kulaputto cintesi – ‘‘idāni akālo na sakkā gantuṃ, ajja idheva vasitvā sve satthu santikaṃ gamissāmī’’ti. Tato – ‘‘vikāle sampattapabbajitā kahaṃ vasantī’’ti pucchi. Imāya kumbhakārasālāya, bhanteti. Atha so taṃ kumbhakāraṃ yācitvā tattha vāsatthāya pavisitvā nisīdi.

    ਭਗવਾਪਿ ਤਂਦਿવਸਂ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਹਾਯੇਨ ਪੇਸਿਤਂ ਸਾਸਨਮਤ੍ਤਕਂ વਾਚੇਤ੍વਾ ਅਤਿਰੇਕਤਿਯੋਜਨਸਤਿਕਂ ਮਹਾਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਹਿ ਊਨਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਯੋਜਨਸਤਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਰਾਜਗਹਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਯਿ ਅਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਪਨ ਤੀਣਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਏਕਰਤ੍ਤਿવਾਸੇਨ ਅਨਾਥਕਾਲਕਿਰਿਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਯਿ ਪਨ ਗਤੇ ਤੀਣਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ। ਜਨਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਾਯੇવ ਪਨ ਮਯਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਕਪ੍ਪਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰਿਤਾ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਤੋવ ਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਂ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਦਰਥਕਿਲਮਥਂ ਪਟਿਪਸ੍ਸਮ੍ਭੇਤ੍વਾ – ‘‘ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਮਯਿ ਗਾਰવੇਨ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਅਕਾਸਿ, ਅਤਿਰੇਕਯੋਜਨਸਤਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮੁਖਧੋવਨਦਾਯਕਮ੍ਪਿ ਚੇਟਕਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਦੀਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਚ ਨੇવ ਆਕਾਸੇ ਉਪ੍ਪਤਿ, ਨ ਪਥવਿਂ ਸਂਖਿਪਿ, – ‘‘ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਮਮ ਲਜ੍ਜਮਾਨੋ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਰਥਸੁવਣ੍ਣਸਿવਿਕਾਦੀਸੁ ਏਕਯਾਨੇਪਿ ਅਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਏਕਪਟਲਿਕਂ ਉਪਾਹਨਮ੍ਪਿ ਅਨਾਰੁਯ੍ਹ ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਮਯਾਪਿ ਪਦਸਾવ ਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਪਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਦਸਾવ ਅਗਮਾਸਿ।

    Bhagavāpi taṃdivasaṃ paccūsakāle lokaṃ volokento pukkusātiṃ disvā cintesi – ‘‘ayaṃ kulaputto sahāyena pesitaṃ sāsanamattakaṃ vācetvā atirekatiyojanasatikaṃ mahārajjaṃ pahāya maṃ uddissa pabbajitvā aṭṭhahi ūnakāni dve yojanasatāni atikkamma rājagahaṃ pāpuṇissati, mayi agacchante pana tīṇi sāmaññaphalāni appaṭivijjhitvā ekarattivāsena anāthakālakiriyaṃ karissati, mayi pana gate tīṇi sāmaññaphalāni paṭivijjhissati. Janasaṅgahatthāyeva pana mayā satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūritā, karissāmi tassa saṅgaha’’nti pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā bhikkhusaṅghaparivuto sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto gandhakuṭiṃ pavisitvā muhuttaṃ attadarathakilamathaṃ paṭipassambhetvā – ‘‘kulaputto mayi gāravena dukkaraṃ akāsi, atirekayojanasataṃ rajjaṃ pahāya antamaso mukhadhovanadāyakampi ceṭakaṃ aggahetvā ekakova nikkhanto’’ti sāriputtamahāmoggallānādīsu kañci anāmantetvā sayameva attano pattacīvaraṃ gahetvā ekakova nikkhanto. Gacchanto ca neva ākāse uppati, na pathaviṃ saṃkhipi, – ‘‘kulaputto mama lajjamāno hatthiassarathasuvaṇṇasivikādīsu ekayānepi anisīditvā antamaso ekapaṭalikaṃ upāhanampi anāruyha paṇṇacchattakampi aggahetvā nikkhanto, mayāpi padasāva gantuṃ vaṭṭatī’’ti pana cintetvā padasāva agamāsi.

    ਸੋ ਅਸੀਤਿ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾ ਬਾਤ੍ਤਿਂਸ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨੀਤਿ ਇਮਂ ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ વਲਾਹਕਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ ਪੁਣ੍ਣਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਅਞ੍ਞਤਰਭਿਕ੍ਖੁવੇਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏਕਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤੇਨੇવ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਯੋਜਨਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸੂਰਿਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਲੀવੇਲਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇ ਪવਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਤਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ, ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ, ਨਾਮ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਯ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਸੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਾવੇਸਨੇ ਪਠਮਂ વਾਸੂਪਗਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।

    So asīti anubyañjanāni byāmappabhā bāttiṃsa mahāpurisalakkhaṇānīti imaṃ buddhasiriṃ paṭicchādetvā valāhakapaṭicchanno puṇṇacando viya aññatarabhikkhuvesena gacchanto ekapacchābhatteneva pañcacattālīsa yojanāni atikkamma sūriyatthaṅgamalīvelāya kulaputte paviṭṭhamatteyeva taṃ kumbhakārasālaṃ pāpuṇi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena, pukkusāti, nāma kulaputto bhagavantaṃ uddissa saddhāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito, so tasmiṃ kumbhakārāvesane paṭhamaṃ vāsūpagato hotī’’ti.

    ਏવਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਪਿ ਪਨ ਭਗવਾ – ‘‘ਅਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਪਸਯ੍ਹ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਂ ਅਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰੇ ਠਿਤੋવ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੋ ਸਚੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਉਰੁਨ੍ਦਨ੍ਤਿ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਅਸਮ੍ਬਾਧਂ। વਿਹਰਤਾਯਸ੍ਮਾ ਯਥਾਸੁਖਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਯੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਯਥਾਸੁਖਂ ਆਯਸ੍ਮਾ વਿਹਰਤੂਤਿ ਓਕਾਸਂ ਅਕਾਸਿ। ਅਤਿਰੇਕਤਿਯੋਜਨਸਤਞ੍ਹਿ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਰਸ੍ਸ ਛਡ੍ਡਿਤਪਤਿਤਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਂ ਕਿਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਮਚ੍ਛਰਾਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਪਨ ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਆવਾਸਮਚ੍ਛਰਿਯਾਦੀਹਿ ਅਭਿਭੂਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਮਯ੍ਹਂ ਕੁਟਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪਰਿવੇਣਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅવਾਸਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਖੁਮਾਲੋ ਲੋਕਨਾਥੋ ਦੇવવਿਮਾਨਸਦਿਸਂ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪਹਾਯ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਛਾਰਿਕਾਯ ਭਿਨ੍ਨਭਾਜਨਤਿਣਪਲਾਸਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰવਚ੍ਚਾਦਿਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾਯ ਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨਸਦਿਸਾਯ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਾਯ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰਂ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਪਂਸੁਕੂਲਚੀવਰਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਦੇવવਿਮਾਨਸਦਿਸਂ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਸੁਗਨ੍ਧਂ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨਿਸੀਦਿ।

    Evaṃ gantvāpi pana bhagavā – ‘‘ahaṃ sammāsambuddho’’ti pasayha kumbhakārasālaṃ apavisitvā dvāre ṭhitova kulaputtaṃ okāsaṃ kārento sace te bhikkhūtiādimāha. Urundanti vivittaṃ asambādhaṃ. Viharatāyasmā yathāsukhanti yena yena iriyāpathena phāsu hoti, tena tena yathāsukhaṃ āyasmā viharatūti okāsaṃ akāsi. Atirekatiyojanasatañhi rajjaṃ pahāya pabbajito kulaputto parassa chaḍḍitapatitaṃ kumbhakārasālaṃ kiṃ aññassa sabrahmacārino maccharāyissati. Ekacce pana moghapurisā sāsane pabbajitvā āvāsamacchariyādīhi abhibhūtā attano vasanaṭṭhāne mayhaṃ kuṭi mayhaṃ pariveṇanti aññesaṃ avāsāya parakkamanti. Nisīdīti accantasukhumālo lokanātho devavimānasadisaṃ gandhakuṭiṃ pahāya tattha tattha vippakiṇṇachārikāya bhinnabhājanatiṇapalāsakukkuṭasūkaravaccādisaṃkiliṭṭhāya saṅkāraṭṭhānasadisāya kumbhakārasālāya tiṇasanthāraṃ santharitvā paṃsukūlacīvaraṃ paññapetvā devavimānasadisaṃ dibbagandhasugandhaṃ gandhakuṭiṃ pavisitvā nisīdanto viya nisīdi.

    ਇਤਿ ਭਗવਾਪਿ ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਮਹਾਸਮ੍ਮਤવਂਸੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਗਬ੍ਭੇ વਡ੍ਢਿਤੋ। ਭਗવਾਪਿ ਅਭਿਨੀਹਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਅਭਿਨੀਹਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਭਗવਾਪਿ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ। ਭਗવਾਪਿ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ। ਭਗવਾਪਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ। ਇਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਦ੍વੇਪਿ ਅਭਿਨੀਹਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਦ੍વੇਪਿ ਰਾਜਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਦ੍વੇਪਿ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਾ ਦ੍વੇਪਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭਿਨੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਤਿ ਤੇਹਿ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਾ ਅਤਿવਿਯ ਸੋਭਤਿ, ਦ੍વੀਹਿ ਸੀਹਾਦੀਹਿ ਪવਿਟ੍ਠਗੁਹਾਦੀਹਿ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਸੁ ਪਨ ਦ੍વੀਸੁ ਭਗવਾ – ‘‘ਸੁਖੁਮਾਲੋ ਅਹਂ ਪਰਮਸੁਖੁਮਾਲੋ ਏਕਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਯੋਜਨਾਨਿ ਆਗਤੋ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਦਰਥਂ ਪਟਿਪਸ੍ਸਮ੍ਭੇਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੋવ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ – ‘‘ਦ੍વਾਨવੁਤਿਯੋਜਨਸਤਂ ਆਗਤੋਮ੍ਹਿ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਦਰਥਂ વਿਨੋਦੇਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਮਾਨੋવ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ। ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Iti bhagavāpi asambhinnamahāsammatavaṃse uppanno, kulaputtopi khattiyagabbhe vaḍḍhito. Bhagavāpi abhinīhārasampanno, kulaputtopi abhinīhārasampanno. Bhagavāpi rajjaṃ pahāya pabbajito, kulaputtopi. Bhagavāpi suvaṇṇavaṇṇo, kulaputtopi. Bhagavāpi samāpattilābhī, kulaputtopi. Iti dvepi khattiyā dvepi abhinīhārasampannā dvepi rājapabbajitā dvepi suvaṇṇavaṇṇā dvepi samāpattilābhino kumbhakārasālaṃ pavisitvā nisinnāti tehi kumbhakārasālā ativiya sobhati, dvīhi sīhādīhi paviṭṭhaguhādīhi āharitvā dīpetabbaṃ. Tesu pana dvīsu bhagavā – ‘‘sukhumālo ahaṃ paramasukhumālo ekapacchābhattena pañcacattālīsa yojanāni āgato, muhuttaṃ tāva sīhaseyyaṃ kappetvā maggadarathaṃ paṭipassambhemī’’ti cittampi anuppādetvā nisīdantova phalasamāpattiṃ samāpajji. Kulaputtopi – ‘‘dvānavutiyojanasataṃ āgatomhi, muhuttaṃ tāva nipajjitvā maggadarathaṃ vinodemī’’ti cittaṃ anuppādetvā nisīdamānova ānāpānacatutthajjhānaṃ samāpajji. Idaṃ sandhāya atha kho bhagavā bahudeva rattintiādi vuttaṃ.

    ਨਨੁ ਚ ਭਗવਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਆਗਤੋ, ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਦੇਸੇਸੀਤਿ? ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਦਰਥੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ, ਸੋ ਤਾવਸ੍ਸ ਪਟਿਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤੂਤਿ ਨ ਦੇਸੇਸਿ। ਅਪਰੇ – ‘‘ਰਾਜਗਹਂ ਨਾਮ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਂ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ, ਸੋ ਸਦ੍ਦੋ ਦਿਯਡ੍ਢਯਾਮਮਤ੍ਤੇਨ ਸਨ੍ਨਿਸੀਦਤਿ, ਤਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤੋ ਨ ਦੇਸੇਸੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਅਕਾਰਣਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਪ੍ਪਮਾਣਮ੍ਪਿ ਹਿ ਸਦ੍ਦਂ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ વੂਪਸਮੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਮਗ੍ਗਦਰਥવੂਪਸਮਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤੋਯੇવ ਪਨ ਨ ਦੇਸੇਸਿ।

    Nanu ca bhagavā kulaputtassa dhammaṃ desessāmīti āgato, kasmā na desesīti? Kulaputtassa maggadaratho appaṭipassaddho, na sakkhissati dhammadesanaṃ sampaṭicchituṃ, so tāvassa paṭipassambhatūti na desesi. Apare – ‘‘rājagahaṃ nāma ākiṇṇamanussaṃ avivittaṃ dasahi saddehi, so saddo diyaḍḍhayāmamattena sannisīdati, taṃ āgamento na desesī’’ti vadanti. Taṃ akāraṇaṃ, brahmalokappamāṇampi hi saddaṃ bhagavā attano ānubhāvena vūpasametuṃ sakkoti, maggadarathavūpasamaṃ āgamentoyeva pana na desesi.

    ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਦਿਯਡ੍ਢਯਾਮਮਤ੍ਤਂ। ਏਤਦਹੋਸੀਤਿ ਭਗવਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਸੁવਣ੍ਣવਿਮਾਨੇ ਮਣਿਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਞ੍ਚਪਸਾਦਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਸਿ, ਅਥਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਪਾਦਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸੀਸਕਮ੍ਪਨવਿਰਹਿਤਂ ਸੁਨਿਖਾਤਇਨ੍ਦਖੀਲਂ વਿਯ ਨਿਚ੍ਚਲਂ ਅવਿਬ੍ਭਨ੍ਤਂ ਸੁવਣ੍ਣਪਟਿਮਂ વਿਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਂ – ‘‘ਪਾਸਾਦਿਕਂ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿ ਅਹੋਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਸਾਦਿਕਨ੍ਤਿ ਪਸਾਦਾવਹਂ। ਭਾવਨਪੁਂਸਕਂ ਪਨੇਤਂ, ਪਾਸਾਦਿਕੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਇਰਿਯਤਿ। ਯਥਾ ਇਰਿਯਤੋ ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਇਰਿਯਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਤੂਸੁ ਹਿ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਤਯੋ ਇਰਿਯਾਪਥਾ ਨ ਸੋਭਨ੍ਤਿ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਹਤ੍ਥਾ ਚਲਨ੍ਤਿ, ਪਾਦਾ ਚਲਨ੍ਤਿ, ਸੀਸਂ ਚਲਤਿ, ਠਿਤਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਥਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਪਿ ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਅਮਨਾਪੋ ਹੋਤਿ, ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤੇ ਪਨ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਚਮ੍ਮਖਣ੍ਡਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਸੁਧੋਤਹਤ੍ਥਪਾਦਸ੍ਸ ਚਤੁਸਨ੍ਧਿਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸੇવ ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਸੋਭਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਅਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਇਤਿਸ੍ਸ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨੇવ ਪਸਨ੍ਨੋ ਭਗવਾ – ‘‘ਪਾਸਾਦਿਕਂ ਖੋ’’ਤਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੇਸਿ।

    Tattha bahudeva rattinti diyaḍḍhayāmamattaṃ. Etadahosīti bhagavā phalasamāpattito vuṭṭhāya suvaṇṇavimāne maṇisīhapañjaraṃ vivaranto viya pañcapasādappaṭimaṇḍitāni akkhīni ummīletvā olokesi, athassa hatthakukkuccapādakukkuccasīsakampanavirahitaṃ sunikhātaindakhīlaṃ viya niccalaṃ avibbhantaṃ suvaṇṇapaṭimaṃ viya nisinnaṃ kulaputtaṃ disvā etaṃ – ‘‘pāsādikaṃ kho’’tiādi ahosi. Tattha pāsādikanti pasādāvahaṃ. Bhāvanapuṃsakaṃ panetaṃ, pāsādikena iriyāpathena iriyati. Yathā iriyato iriyāpatho pāsādiko hoti, evaṃ iriyatīti ayamettha attho. Catūsu hi iriyāpathesu tayo iriyāpathā na sobhanti. Gacchantassa hi bhikkhuno hatthā calanti, pādā calanti, sīsaṃ calati, ṭhitassa kāyo thaddho hoti, nipannassāpi iriyāpatho amanāpo hoti, pacchābhatte pana divāṭṭhānaṃ sammajjitvā cammakhaṇḍaṃ paññapetvā sudhotahatthapādassa catusandhikapallaṅkaṃ ābhujitvā nipannasseva iriyāpatho sobhati. Ayañca kulaputto pallaṅkaṃ ābhujitvā ānāpānacatutthajjhānaṃ appetvā nisīdi. Itissa iriyāpatheneva pasanno bhagavā – ‘‘pāsādikaṃ kho’’ti parivitakkesi.

    ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ? ਕਿਂ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ? ਨੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਪਨ ਕਥਾ ਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਅਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਯ ਕਥਾਯ ਕਥਾ ਨ ਸਞ੍ਜਾਯਤੀਤਿ ਕਥਾਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਂ ਪੁਚ੍ਛਿ।

    Yaṃnūnāhaṃ puccheyyanti kasmā pucchati? Kiṃ bhagavā attānaṃ uddissa pabbajitabhāvaṃ na jānātīti? No na jānāti, apucchite pana kathā na patiṭṭhāti, apatiṭṭhitāya kathāya kathā na sañjāyatīti kathāpatiṭṭhāpanatthaṃ pucchi.

    ਦਿਸ੍વਾ ਚ ਪਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਯਾ વਿਰੋਚਨ੍ਤਂ ਅਯਂ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਮੇਤਂ ਜਾਨਨਂ, ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਂ ਪਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕવੇਸੇਨ ਚਰਨ੍ਤੋ ਦੁਜ੍ਜਾਨੋ ਹੋਤਿ। ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ, ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ, ‘‘ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਭਾવਮੇવ ਕਥੇਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਨਂ ਏਕਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ।

    Disvāca pana jāneyyāsīti tathāgataṃ buddhasiriyā virocantaṃ ayaṃ buddhoti sabbe jānanti. Anacchariyametaṃ jānanaṃ, buddhasiriṃ pana paṭicchādetvā aññatarapiṇḍapātikavesena caranto dujjāno hoti. Iccāyasmā, pukkusāti, ‘‘na jāneyya’’nti sabhāvameva katheti. Tathā hi naṃ ekakumbhakārasālāya nisinnampi na jānāti.

    ਏਤਦਹੋਸੀਤਿ ਮਗ੍ਗਦਰਥਸ੍ਸ વੂਪਸਮਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਅਹੋਸਿ। ਏવਮਾવੁਸੋਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਹਾਯੇਨ ਪੇਸਿਤਂ ਸਾਸਨਮਤ੍ਤਂ વਾਚੇਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਮਾਨੋ – ‘‘ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੋਤੁਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਏਤ੍ਤਕਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ – ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਦਮਤ੍ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਤਾਰਂ ਨਾਲਤ੍ਥ, ਸੋ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਨ ਸੁਣਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਿਪਾਸਿਤਸੋਣ੍ਡੋ વਿਯ ਹਿ ਪਿਪਾਸਿਤਹਤ੍ਥੀ વਿਯ ਚਾਯਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸવਨਂ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ ਆਹ।

    Etadahosīti maggadarathassa vūpasamabhāvaṃ ñatvā ahosi. Evamāvusoti kulaputto sahāyena pesitaṃ sāsanamattaṃ vācetvā rajjaṃ pahāya pabbajamāno – ‘‘dasabalassa madhuradhammadesanaṃ sotuṃ labhissāmī’’ti. Pabbajito, pabbajitvā ettakaṃ addhānaṃ āgacchanto – ‘‘dhammaṃ te bhikkhu desessāmī’’ti padamattassa vattāraṃ nālattha, so ‘‘dhammaṃ te bhikkhu desessāmī’’ti vuttaṃ kiṃ sakkaccaṃ na suṇissati. Pipāsitasoṇḍo viya hi pipāsitahatthī viya cāyaṃ, tasmā sakkaccaṃ savanaṃ paṭijānanto ‘‘evamāvuso’’ti āha.

    ੩੪੩. ਛਧਾਤੁਰੋ ਅਯਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਆਦਿਤੋવ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਞ੍ਞਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਲਕ੍ਖਣਮੇવ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਮੇવ ਸੀਲਸਂવਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਂ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਂ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗਂ ਸਤ੍ਤ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨੀਤਿ ਇਮਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਨੇਸਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਮੇવ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਨੇਨ ਸਾਸਨਂ વਾਚੇਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦવਰਗਤੇਨੇવ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਂ, ਯਦਸ੍ਸ ਦ੍વਾਨવੁਤਿਯੋਜਨਸਭਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਸਿ, ਸਾਮਣੇਰਸੀਲਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਞ੍ਞਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਲਕ੍ਖਣਮੇવਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ।

    343.Chadhāturo ayanti bhagavā kulaputtassa pubbabhāgapaṭipadaṃ akathetvā āditova arahattassa padaṭṭhānabhūtaṃ accantasuññataṃ vipassanālakkhaṇameva ācikkhituṃ āraddho. Yassa hi pubbabhāgapaṭipadā aparisuddhā hoti, tassa paṭhamameva sīlasaṃvaraṃ indriyesu guttadvārataṃ bhojane mattaññutaṃ jāgariyānuyogaṃ satta saddhamme cattāri jhānānīti imaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ ācikkhati. Yassa panesā parisuddhā, tassa taṃ akathetvā arahattassa padaṭṭhānabhūtaṃ vipassanameva ācikkhati. Kulaputtassa ca pubbabhāgapaṭipadā parisuddhā. Tathā hi anena sāsanaṃ vācetvā pāsādavaragateneva ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattitaṃ, yadassa dvānavutiyojanasabhaṃ āgacchantassa yānakiccaṃ sādhesi, sāmaṇerasīlampissa paripuṇṇaṃ. Tasmā pubbabhāgapaṭipadaṃ akathetvā arahattassa padaṭṭhānabhūtaṃ accantasuññataṃ vipassanālakkhaṇamevassa ācikkhituṃ āraddho.

    ਤਤ੍ਥ ਛਧਾਤੁਰੋਤਿ ਧਾਤੁਯੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ, ਪੁਰਿਸੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੋ। ਭਗવਾ ਹਿ ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ, ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾਸવੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਇਧ ਪਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਸਚੇ ਹਿ ਭਗવਾ ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਧਾਤੁਯੋ ਇਚ੍ਚੇવ વਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਯ੍ਯ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਨ੍ਦੇਹਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਦੇਸਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਂ ਪਹਾਯ ‘‘ਸਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਪੁਰਿਸੋਤਿ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋਤਿ વਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ, ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਧਾਤੁਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਠਪਾਪੇਤ੍વਾ ਤੀਣਿ ਫਲਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਨਙ੍ਗਣਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੭ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਭਾਸਨ੍ਤਰਕੁਸਲੋ ਤਾਯ ਤਾਯ ਭਾਸਾਯ ਸਿਪ੍ਪਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਨ੍ਤੋ ਆਚਰਿਯੋ વਿਯ ਏવਮਾਹ।

    Tattha chadhāturoti dhātuyo vijjamānā, puriso avijjamāno. Bhagavā hi katthaci vijjamānena avijjamānaṃ dasseti, katthaci avijjamānena vijjamānaṃ, katthaci vijjamānena vijjamānaṃ, katthaci avijjamānena avijjamānanti sabbāsave vuttanayeneva vitthāretabbaṃ. Idha pana vijjamānena avijjamānaṃ dassento evamāha. Sace hi bhagavā purisoti paṇṇattiṃ vissajjetvā dhātuyo icceva vatvā cittaṃ upaṭṭhāpeyya, kulaputto sandehaṃ kareyya, sammohaṃ āpajjeyya, desanaṃ sampaṭicchituṃ na sakkuṇeyya. Tasmā tathāgato anupubbena purisoti paṇṇattiṃ pahāya ‘‘sattoti vā purisoti vā puggaloti vā paṇṇattimattameva, paramatthato satto nāma natthi, dhātumatteyeva cittaṃ ṭhapāpetvā tīṇi phalāni paṭivijjhāpessāmī’’ti anaṅgaṇasutte (ma. ni. 1.57 ādayo) vuttabhāsantarakusalo tāya tāya bhāsāya sippaṃ uggaṇhāpento ācariyo viya evamāha.

    ਤਤ੍ਥ ਛ ਧਾਤੁਯੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਛਧਾਤੁਰੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਂ ਤ੍વਂ ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਸਿ, ਸੋ ਛਧਾਤੁਕੋ, ਨ ਚੇਤ੍ਥ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਪਨ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਚਤੁਰਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ, ਚਤੁਪਤਿਟ੍ਠਾਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸ੍વਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੁਰਿਸੋ ਛਧਾਤੁਰੋ ਛਫਸ੍ਸਾਯਤਨੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮਨੋਪવਿਚਾਰੋ, ਸੋ ਏਤ੍ਤੋવ વਿવਟ੍ਟਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਮਸਿਦ੍ਧਿਭੂਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਮਾਨੋ ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਚਤੁਰਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋਤਿ। ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਯੇਸੁ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ। ਮਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਮਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਮਾਨਸ੍ਸ વਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਖੀਣਾਸવਮੁਨਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਪਞ੍ਞਾਯ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਤ੍ਥਂ ਆਦਿਤੋવ ਸਮਾਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਸਚ੍ਚਮਨੁਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਤ੍ਥਂ ਆਦਿਤੋવ વਚੀਸਚ੍ਚਂ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ। ਚਾਗਮਨੁਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗਕਰਣਤ੍ਥਂ ਆਦਿਤੋવ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯ। ਸਨ੍ਤਿਮੇવ ਸੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਨਤ੍ਥਂ ਆਦਿਤੋવ ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਨਂ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ। ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਂ ਅਧਿਗਮਤ੍ਥਾਯ ਇਮਾਨਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਦੀਨਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Tattha cha dhātuyo assāti chadhāturo. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ tvaṃ purisoti sañjānāsi, so chadhātuko, na cettha paramatthato puriso atthi, purisoti pana paṇṇattimattamevāti. Sesapadesupi eseva nayo. Caturādhiṭṭhānoti ettha adhiṭṭhānaṃ vuccati patiṭṭhā, catupatiṭṭhānoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – svāyaṃ bhikkhu puriso chadhāturo chaphassāyatano aṭṭhārasamanopavicāro, so ettova vivaṭṭitvā uttamasiddhibhūtaṃ arahattaṃ gaṇhamāno imesu catūsu ṭhānesu patiṭṭhāya gaṇhātīti caturādhiṭṭhānoti. Yattha ṭhitanti yesu adhiṭṭhānesu patiṭṭhitaṃ. Maññassa vā nappavattantīti maññassa vā mānassa vā nappavattanti. Muni santoti vuccatīti khīṇāsavamuni upasanto nibbutoti vuccati. Paññaṃ nappamajjeyyāti arahattaphalapaññāya paṭivijjhanatthaṃ āditova samādhivipassanāpaññaṃ nappamajjeyya. Saccamanurakkheyyāti paramatthasaccassa nibbānassa sacchikiriyatthaṃ āditova vacīsaccaṃ rakkheyya. Cāgamanubrūheyyāti arahattamaggena sabbakilesapariccāgakaraṇatthaṃ āditova kilesapariccāgaṃ brūheyya. Santimeva so sikkheyyāti arahattamaggena sabbakilesavūpasamanatthaṃ āditova kilesavūpasamanaṃ sikkheyya. Iti paññādhiṭṭhānādīnaṃ adhigamatthāya imāni samathavipassanāpaññādīni pubbabhāgādhiṭṭhānāni vuttāni.

    ੩੪੫. ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਆਯਤਨਂ, ਆਕਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਪਞ੍ਞਾਦੀਨਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।

    345.Phassāyatananti phassassa āyatanaṃ, ākaroti attho. Paññādhiṭṭhānantiādīni pubbe vuttānaṃ arahattaphalapaññādīnaṃ vasena veditabbāni.

    ੩੪੮. ਇਦਾਨਿ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਾਤਿਕਾવਸੇਨ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਂ ਮਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਨ ਪਤ੍ਤੇ ਪੁਨ ‘‘ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਮਾਤਿਕਂ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਧਾਤੁਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾਪਿ ਯਥਾਧਮ੍ਮવਸੇਨੇવ વਿਭਙ੍ਗਂ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਕੋ ਪਞ੍ਞਂ ਪਮਜ੍ਜਤਿ, ਕੋ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ? ਯੋ ਤਾવ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਾਦਿવਸੇਨ ਏਕવੀਸਤਿવਿਧਾਯ ਅਨੇਸਨਾਯ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਨੁਰੂਪੇਨ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਂ ਠਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਂ ਪਮਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਯੋ ਪਨ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਯਂ ਧੁਤਙ੍ਗਂ ਸਮਾਦਾਯ ਚਿਤ੍ਤਰੁਚਿਤਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਪਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ વਿਚਰਤਿ, ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਧਾਤੁਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਏਸ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਧਾਤੁਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਮੇવ।

    348. Idāni nikkhittamātikāvasena ‘‘yattha ṭhitaṃ maññassa vā nappavattantī’’ti vattabbaṃ bhaveyya, arahatte pana patte puna ‘‘paññaṃ nappamajjeyyā’’tiādīhi kiccaṃ natthi. Iti bhagavā mātikaṃ uppaṭipāṭidhātukaṃ ṭhapetvāpi yathādhammavaseneva vibhaṅgaṃ vibhajanto paññaṃ nappamajjeyyātiādimāha. Tattha ko paññaṃ pamajjati, ko nappamajjati? Yo tāva imasmiṃ sāsane pabbajitvā vejjakammādivasena ekavīsatividhāya anesanāya jīvikaṃ kappento pabbajjānurūpena cittuppādaṃ ṭhapetuṃ na sakkoti, ayaṃ paññaṃ pamajjati nāma. Yo pana sāsane pabbajitvā sīle patiṭṭhāya buddhavacanaṃ uggaṇhitvā sappāyaṃ dhutaṅgaṃ samādāya cittarucitaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā vivittaṃ senāsanaṃ nissāya kasiṇaparikammaṃ katvā samāpattiṃ patvā ajjeva arahattanti vipassanaṃ vaḍḍhetvā vicarati, ayaṃ paññaṃ nappamajjati nāma. Imasmiṃ pana sutte dhātukammaṭṭhānavasena esa paññāya appamādo vutto. Dhātukammaṭṭhāne panettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā hatthipadopamasuttādīsu vuttameva.

    ੩੫੪. ਅਥਾਪਰਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਯਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿ। ਹੇਟ੍ਠਤੋ ਹਿ ਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥਿਤਂ, ਇਦਾਨਿ ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਨਾવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ। ਯਂ વਾ ਪਨੇਤਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਥવੀਧਾਤੁਆਦੀਸੁ ਆਗਮਨਿਯવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਕਮ੍ਮਕਾਰਕવਿਞ੍ਞਾਣਂ, ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨ ਭਾਜੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋਪਿ ਇਮਂ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਕਿਮਤ੍ਥਾਯ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ? ਸਤ੍ਥੁ ਕਥਨਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ। ਪਰਿਯੋਦਾਤਨ੍ਤਿ ਪਭਸ੍ਸਰਂ। ਸੁਖਨ੍ਤਿਪਿ વਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸੁਖવੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ਸੁਖવੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਚੇ ਪਨਾਯਂ વੇਦਨਾਕਥਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨ ਕਥਿਤਾ ਭવੇਯ੍ਯ, ਇਧ ਠਤ੍વਾ ਕਥੇਤੁਂ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨੇਸਾ ਕਥਿਤਾવਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਕਥਿਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੁਖવੇਦਨਿਯਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਉਦਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਖવੇਦਨਿਯਨ੍ਤਿ ਸੁਖવੇਦਨਾਯ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਂ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    354.Athāparaṃviññāṇaṃyeva avasissatīti ayampettha pāṭiyekko anusandhi. Heṭṭhato hi rūpakammaṭṭhānaṃ kathitaṃ, idāni arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena nibbattetvā dassetuṃ ayaṃ desanā āraddhā. Yaṃ vā panetaṃ imassa bhikkhuno pathavīdhātuādīsu āgamaniyavipassanāvasena kammakārakaviññāṇaṃ, taṃ viññāṇadhātuvasena bhājetvā dassentopi imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha avasissatīti kimatthāya avasissati? Satthu kathanatthāya kulaputtassa ca paṭivijjhanatthāya avasissati. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Pariyodātanti pabhassaraṃ. Sukhantipi vijānātīti sukhavedanaṃ vedayamāno sukhavedanaṃ vedayāmīti pajānāti. Sesapadadvayesupi eseva nayo. Sace panāyaṃ vedanākathā heṭṭhā na kathitā bhaveyya, idha ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭeyya. Satipaṭṭhāne panesā kathitāvāti tattha kathitanayeneva veditabbā. Sukhavedaniyanti evamādi paccayavasena udayatthaṅgamanadassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha sukhavedaniyanti sukhavedanāya paccayabhūtaṃ. Sesapadesupi eseva nayo.

    ੩੬੦. ਉਪੇਕ੍ਖਾਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਹਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਛੇਕੇਨ ਮਣਿਕਾਰਾਚਰਿਯੇਨ વਜਿਰਸੂਚਿਯਾ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਚਮ੍ਮਖਣ੍ਡੇ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਮੁਤ੍ਤਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤਗਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮੁਤ੍ਤੋਲਮ੍ਬਕਮੁਤ੍ਤਜਾਲਾਦੀਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਭਗવਤਾ ਕਥੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਅਯਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਗੁਣਂ ਅਕਾਸੀਤਿ ਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਪਗੁਣਂ ਜਾਤਂ, ਅਥ ਭਗવਾ ‘‘ਅਥਾਪਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ।

    360.Upekkhāyeva avasissatīti ettāvatā hi yathā nāma chekena maṇikārācariyena vajirasūciyā vijjhitvā cammakhaṇḍe pātetvā pātetvā dinnamuttaṃ antevāsiko gahetvā gahetvā suttagataṃ karonto muttolambakamuttajālādīni karoti, evameva bhagavatā kathetvā kathetvā dinnaṃ kammaṭṭhānaṃ ayaṃ kulaputto manasikaronto manasikaronto paguṇaṃ akāsīti rūpakammaṭṭhānampissa arūpakammaṭṭhānampi paguṇaṃ jātaṃ, atha bhagavā ‘‘athāparaṃ upekkhāyeva avasissatī’’ti āha.

    ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੀਤਿ? ਸਤ੍ਥੁ ਕਥਨਤ੍ਥਂ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ , ਤਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇਨ ਹਿ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ વਾਚੇਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਤਲੇ ਠਿਤੇਨੇવ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਂ, ਯਦਸ੍ਸ ਏਤ੍ਤਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤਿ। ਸਤ੍ਥੁ ਕਥਨਤ੍ਥਂਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਠਾਨੇ ਸਤ੍ਥਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸਿ। ਇਦਞ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਗੁਣਂ ਤવ ਇਦਂ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਤਿਆਦਿ ਤਸ੍ਸਾਯੇવ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ વਣ੍ਣਭਣਨਂ। ਉਕ੍ਕਂ ਬਨ੍ਧੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਙ੍ਗਾਰਕਪਲ੍ਲਂ ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਆਲਿਮ੍ਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗਾਰੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦਤ੍વਾ ਨਾਲ਼ਿਕਾਯ ਧਮੇਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜਾਲੇਯ੍ਯ। ਉਕ੍ਕਾਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਙ੍ਗਾਰੇ વਿਯੂਹਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਾਰਮਤ੍ਥਕੇ વਾ ਠਪੇਯ੍ਯ, ਤਤ੍ਤਕੇ વਾ ਪਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ। ਨੀਹਟਨ੍ਤਿ ਨੀਹਟਦੋਸਂ। ਨਿਨ੍ਨੀਤਕਸਾવਨ੍ਤਿ ਅਪਨੀਤਕਸਾવਂ। ਏવਮੇવ ਖੋਤਿ ਯਥਾ ਤਂ ਸੁવਣ੍ਣਂ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਾਯ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨવਿਕਤਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਏવਮੇવ ਅਯਂ ਤਾવ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੁਪੇਕ੍ਖਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਨਿਰੋਧੋ ਭવੋਕ੍ਕਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮੇਸੁ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਹੋਤੀਤਿ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸਿ।

    Kimatthaṃ pana avasissatīti? Satthu kathanatthaṃ. Kulaputtassa paṭivijjhanatthantipi vadanti , taṃ na gahetabbaṃ. Kulaputtena hi sahāyassa sāsanaṃ vācetvā pāsādatale ṭhiteneva ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattitaṃ, yadassa ettakaṃ maggaṃ āgacchantassa yānakiccaṃ sādheti. Satthu kathanatthaṃyeva avasissati. Imasmiñhi ṭhāne satthā kulaputtassa rūpāvacarajjhāne vaṇṇaṃ kathesi. Idañhi vuttaṃ hoti ‘‘bhikkhu paguṇaṃ tava idaṃ rūpāvacaracatutthajjhāna’’nti. Parisuddhātiādi tassāyeva upekkhāya vaṇṇabhaṇanaṃ. Ukkaṃ bandheyyāti aṅgārakapallaṃ sajjeyya. Ālimpeyyāti tattha aṅgāre pakkhipitvā aggiṃ datvā nāḷikāya dhamento aggiṃ jāleyya. Ukkāmukhe pakkhipeyyāti aṅgāre viyūhitvā aṅgāramatthake vā ṭhapeyya, tattake vā pakkhipeyya. Nīhaṭanti nīhaṭadosaṃ. Ninnītakasāvanti apanītakasāvaṃ. Evameva khoti yathā taṃ suvaṇṇaṃ icchiticchitāya piḷandhanavikatiyā saṃvattati, evameva ayaṃ tāva catutthajjhānupekkhā vipassanā abhiññā nirodho bhavokkantīti imesu yaṃ icchati, tassatthāya hotīti vaṇṇaṃ kathesi.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਭਗવਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿਪਰਿਯਾਦਾਨਤ੍ਥਂ ਅવਣ੍ਣਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸੀਤਿ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲવਂ। ਸਚੇ ਅવਣ੍ਣਂ ਕਥੇਯ੍ਯ, – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਨવੁਤਿਯੋਜਨਸਤਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਇਮਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਯਾਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਸਿ, ਅਹਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਝਾਨਸੁਖੇਨ ਝਾਨਰਤਿਯਾ ਆਗਤੋ, ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਨਾਮ ਪਣੀਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅવਣ੍ਣਂ ਕਥੇਤਿ, ਜਾਨਂ ਨੁ ਖੋ ਕਥੇਤਿ ਅਜਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਂਸਯਂ ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸਿ।

    Kasmā pana bhagavā imasmiṃ rūpāvacaracatutthajjhāne nikantipariyādānatthaṃ avaṇṇaṃ akathetvā vaṇṇaṃ kathesīti. Kulaputtassa hi catutthajjhāne nikantipariyuṭṭhānaṃ balavaṃ. Sace avaṇṇaṃ katheyya, – ‘‘mayhaṃ pabbajitvā dvānavutiyojanasataṃ āgacchantassa imaṃ catutthajjhānaṃ yānakiccaṃ sādhesi, ahaṃ ettakaṃ maggaṃ āgacchanto jhānasukhena jhānaratiyā āgato, evarūpassa nāma paṇītadhammassa avaṇṇaṃ katheti, jānaṃ nu kho katheti ajāna’’nti kulaputto saṃsayaṃ sammohaṃ āpajjeyya, tasmā bhagavā vaṇṇaṃ kathesi.

    ੩੬੧. ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ, ਤਂ ਅਨੁਗਤਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ ਅਨੁਧਮ੍ਮੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਪਾਕਜ੍ਝਾਨਂ વਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਕੁਸਲਜ੍ਝਾਨਂ ਅਨੁਧਮ੍ਮੋ। ਤਦੁਪਾਦਾਨਾਤਿ ਤਗ੍ਗਹਣਾ। ਚਿਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ વੀਸਤਿਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। વਿਪਾਕવਸੇਨ ਹੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    361.Tadanudhammanti ettha arūpāvacarajjhānaṃ dhammo nāma, taṃ anugatattā rūpāvacarajjhānaṃ anudhammoti vuttaṃ. Vipākajjhānaṃ vā dhammo, kusalajjhānaṃ anudhammo. Tadupādānāti taggahaṇā. Ciraṃ dīghamaddhānanti vīsatikappasahassāni. Vipākavasena hetaṃ vuttaṃ. Ito uttarimpi eseva nayo.

    ੩੬੨. ਏવਂ ਚਤੂਹਿ વਾਰੇਹਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਆਦੀਨવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਤਮੇਤਨ੍ਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਏਤ੍ਥ વੀਸਤਿਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤਂ ਪਨ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਕਪ੍ਪਿਤਂ ਆਯੂਹਿਤਂ, ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਕਰੀਯਤਿ, ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਅਧੁવਂ ਅਸਸ੍ਸਤਂ ਤਾવਕਾਲਿਕਂ, ਚવਨਪਰਿਭੇਦਨવਿਦ੍ਧਂਸਨਧਮ੍ਮਂ, ਜਾਤਿਯਾ ਅਨੁਗਤਂ, ਜਰਾਯ ਅਨੁਸਟਂ, ਮਰਣੇਨ ਅਬ੍ਭਾਹਤਂ, ਦੁਕ੍ਖੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਅਤਾਣਂ ਅਲੇਣਂ ਅਸਰਣਂ ਅਸਰਣੀਭੂਤਨ੍ਤਿ। વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    362. Evaṃ catūhi vārehi arūpāvacarajjhānassa vaṇṇaṃ kathetvā idāni tasseva ādīnavaṃ dassento so evaṃ pajānātītiādimāha. Tattha saṅkhatametanti kiñcāpi ettha vīsatikappasahassāni āyu atthi, etaṃ pana saṅkhataṃ pakappitaṃ āyūhitaṃ, karontena karīyati, aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ tāvakālikaṃ, cavanaparibhedanaviddhaṃsanadhammaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtanti. Viññāṇañcāyatanādīsupi eseva nayo.

    ਇਦਾਨਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਸੋ ਨੇવ ਤਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਯਥਾ ਹਿ ਛੇਕੋ ਭਿਸਕ੍ਕੋ વਿਸવਿਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ વਮਨਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ વਿਸਂ ਠਾਨਤੋ ਚਾવੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਖਨ੍ਧਂ વਾ ਸੀਸਂ વਾ ਗਹੇਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ વਿਸਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਪਥવਿਯਂ ਪਾਤੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਭਗવਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇ ਪਤ੍ਥਨਂ ਠਪੇਸਿ।

    Idāni arahattanikūṭena desanaṃ gaṇhanto so neva taṃ abhisaṅkharotītiādimāha. Yathā hi cheko bhisakko visavikāraṃ disvā vamanaṃ kāretvā visaṃ ṭhānato cāvetvā upari āropetvā khandhaṃ vā sīsaṃ vā gahetuṃ adatvā visaṃ otāretvā pathaviyaṃ pāteyya, evameva bhagavā kulaputtassa arūpāvacarajjhāne vaṇṇaṃ kathesi. Taṃ sutvā kulaputto rūpāvacarajjhāne nikantiṃ pariyādāya arūpāvacarajjhāne patthanaṃ ṭhapesi.

    ਭਗવਾ ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਤਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ‘‘ਅਤ੍ਥੇਸਾ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦੀਸੁ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਪਠਮਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ વੀਸਤਿਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁ, ਦੁਤਿਯੇ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਂ, ਤਤਿਯੇ ਸਟ੍ਠਿ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁ। ਤਂ ਪਨ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਅਧੁવਂ ਅਸਸ੍ਸਤਂ ਤਾવਕਾਲਿਕਂ, ਚવਨਪਰਿਭੇਦਨવਿਦ੍ਧਂਸਨਧਮ੍ਮਂ, ਜਾਤਿਯਾ ਅਨੁਗਤਂ, ਜਰਾਯ ਅਨੁਸਟਂ, ਮਰਣੇਨ ਅਬ੍ਭਾਹਤਂ, ਦੁਕ੍ਖੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਅਤਾਣਂ ਅਲੇਣਂ ਅਸਰਣਂ ਅਸਰਣੀਭੂਤਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾਪਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲਕਿਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਚਤੂਸੁ ਅਪਾਯੇਸੁ ਪਤਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਆਦੀਨવਂ ਏਕਪਦੇਨੇવ ‘‘ਸਙ੍ਖਤਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕਥੇਸਿ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿ, ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰੇਸੁ ਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੋ ਨੇવ ਤਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Bhagavā taṃ ñatvā taṃ asampattassa appaṭiladdhasseva bhikkhuno ‘‘atthesā ākāsānañcāyatanādīsu sampatti nāma. Tesañhi paṭhamabrahmaloke vīsatikappasahassāni āyu, dutiye cattālīsaṃ, tatiye saṭṭhi, catutthe caturāsīti kappasahassāni āyu. Taṃ pana aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ tāvakālikaṃ, cavanaparibhedanaviddhaṃsanadhammaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ, ettakaṃ kālaṃ tattha sampattiṃ anubhavitvāpi puthujjanakālakiriyaṃ katvā puna catūsu apāyesu patitabba’’nti sabbametaṃ ādīnavaṃ ekapadeneva ‘‘saṅkhatameta’’nti kathesi. Kulaputto taṃ sutvā arūpāvacarajjhāne nikantiṃ pariyādiyi, bhagavā tassa rūpāvacarārūpāvacaresu nikantiyā pariyādinnabhāvaṃ ñatvā arahattanikūṭaṃ gaṇhanto ‘‘so neva taṃ abhisaṅkharotī’’tiādimāha.

    ਯਥਾ વਾ ਪਨੇਕੋ ਮਹਾਯੋਧੋ ਏਕਂ ਰਾਜਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸੁਟ੍ਠਾਨਕਂ ਗਾਮવਰਂ ਲਭੇਯ੍ਯ, ਪੁਨ ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવਂ ਸਰਿਤ੍વਾ – ‘‘ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਯੋਧੋ, ਅਪ੍ਪਕਂ ਤੇਨ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ – ‘‘ਨਾਯਂ ਤਾਤ ਗਾਮੋ ਤੁਯ੍ਹਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੋ, ਅਞ੍ਞਂ ਚਤੁਸਤਸਹਸ੍ਸੁਟ੍ਠਾਨਕਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਦਦੇਯ੍ਯ ਸੋ ਸਾਧੁ ਦੇવਾਤਿ ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਇਤਰਂ ਗਾਮਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਰਾਜਾ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤਮੇવ ਚ ਨਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ – ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਤੇਨ, ਅਹਿવਾਤਰੋਗੋ ਏਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ? ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਨਗਰਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਹੀ’’ਤਿ ਪਹਿਣੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਤਥਾ ਕਰੇਯ੍ਯ।

    Yathā vā paneko mahāyodho ekaṃ rājānaṃ ārādhetvā satasahassuṭṭhānakaṃ gāmavaraṃ labheyya, puna rājā tassānubhāvaṃ saritvā – ‘‘mahānubhāvo yodho, appakaṃ tena laddha’’nti – ‘‘nāyaṃ tāta gāmo tuyhaṃ anucchaviko, aññaṃ catusatasahassuṭṭhānakaṃ gaṇhāhī’’ti dadeyya so sādhu devāti taṃ vissajjetvā itaraṃ gāmaṃ gaṇheyya. Rājā asampattameva ca naṃ pakkosāpetvā – ‘‘kiṃ te tena, ahivātarogo ettha uppajjati? Asukasmiṃ pana ṭhāne mahantaṃ nagaraṃ atthi, tattha chattaṃ ussāpetvā rajjaṃ kārehī’’ti pahiṇeyya, so tathā kareyya.

    ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਾ વਿਯ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਮਹਾਯੋਧੋ વਿਯ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ, ਪਠਮਲਦ੍ਧਗਾਮੋ વਿਯ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ, ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਇਤਰਂ ਗਾਮਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਕਾਲੋ વਿਯ ਆਨਾਪਾਨਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਆਰੁਪ੍ਪਕਥਨਂ, ਤਂ ਗਾਮਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤਮੇવ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਤੇਨ, ਅਹਿવਾਤਰੋਗੋ ਏਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ? ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਗਰਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਕਾਲੋ વਿਯ ਅਰੂਪੇ ਸਙ੍ਖਤਮੇਤਨ੍ਤਿ ਆਦੀਨવਕਥਨੇਨ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾਸੁਯੇવ ਤਾਸੁ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਪਤ੍ਥਨਂ ਨਿવਤ੍ਥਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਾਗਹਣਂ।

    Tattha rājā viya sammāsambuddho daṭṭhabbo, mahāyodho viya pukkusāti kulaputto, paṭhamaladdhagāmo viya ānāpānacatutthajjhānaṃ, taṃ vissajjetvā itaraṃ gāmaṃ gaṇhāhīti vuttakālo viya ānāpānacatutthajjhāne nikantipariyādānaṃ katvā āruppakathanaṃ, taṃ gāmaṃ asampattameva pakkosāpetvā ‘‘kiṃ te tena, ahivātarogo ettha uppajjati? Asukasmiṃ ṭhāne nagaraṃ atthi, tattha chattaṃ ussāpetvā rajjaṃ kārehī’’ti vuttakālo viya arūpe saṅkhatametanti ādīnavakathanena appattāsuyeva tāsu samāpattīsu patthanaṃ nivatthāpetvā upari arahattanikūṭena desanāgahaṇaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਨੇવ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤੀਤਿ ਨਾਯੂਹਤਿ ਨ ਰਾਸਿਂ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਤੀਤਿ ਨ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਭવਾਯ વਾ વਿਭવਾਯ વਾਤਿ વੁਦ੍ਧਿਯਾ વਾ ਪਰਿਹਾਨਿਯਾ વਾ, ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਉਪਾਦਿਯਤੀਤਿ ਲੋਕੇ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਪਰਾਮਸਤਿ। ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੇ ਠਤ੍વਾ ਦੇਸਨਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਥੋਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਤੀਣਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ। ਯਥਾ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਸੁવਣ੍ਣਭਾਜਨੇਨ ਨਾਨਾਰਸਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣੇਨ ਪਿਣ੍ਡਂ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰੇਨ ਪਿਣ੍ਡਮ੍ਹਿ ਆਲਯੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਂ ਉਪਨਾਮੇਯ੍ਯ, ਕੁਮਾਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੁਖਪ੍ਪਮਾਣੇਨੇવ ਕਬਲ਼ਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਸੇਸਂ ਰਾਜਾ ਸਯਂ વਾ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਾਤਿਯਂ વਾ ਪਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਦੇਸਨਂ ਦੇਸੇਸਿ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਥੋਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਤੀਣਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ।

    Tattha neva abhisaṅkharotīti nāyūhati na rāsiṃ karoti. Na abhisañcetayatīti na kappeti. Bhavāya vā vibhavāya vāti vuddhiyā vā parihāniyā vā, sassatucchedavasenapi yojetabbaṃ. Na kiñci loke upādiyatīti loke rūpādīsu kiñci ekadhammampi taṇhāya na gaṇhāti, na parāmasati. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti bhagavā attano buddhavisaye ṭhatvā desanāya arahattanikūṭaṃ gaṇhi. Kulaputto pana attano yathopanissayena tīṇi sāmaññaphalāni paṭivijjhi. Yathā nāma rājā suvaṇṇabhājanena nānārasabhojanaṃ bhuñjanto attano pamāṇena piṇḍaṃ vaṭṭetvā aṅke nisinnena rājakumārena piṇḍamhi ālaye dassite taṃ piṇḍaṃ upanāmeyya, kumāro attano mukhappamāṇeneva kabaḷaṃ kareyya, sesaṃ rājā sayaṃ vā bhuñjeyya, pātiyaṃ vā pakkhipeyya, evaṃ dhammarājā tathāgato attano pamāṇena arahattanikūṭaṃ gaṇhanto desanaṃ desesi, kulaputto attano yathopanissayena tīṇi sāmaññaphalāni paṭivijjhi.

    ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਨਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਾ ਧਾਤੁਯੋ ਆਯਤਨਾਨੀਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਞ੍ਞਤਂ ਤਿਲਕ੍ਖਣਾਹਤਂ ਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇવ ਕਙ੍ਖਾ, ਨ વਿਮਤਿ, ਨਾਪਿ – ‘‘ਏવਂ ਕਿਰ ਤਂ, ਏવਂ ਮੇ ਆਚਰਿਯੇਨ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਕਿਰ ਨ ਦਨ੍ਧਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਨ વਿਤ੍ਥਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ । ਏਕਚ੍ਚੇਸੁ ਚ ਕਿਰ ਠਾਨੇਸੁ ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਞ੍ਞਾਤਕવੇਸੇਨ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨੁ ਖੋ ਏਸੋਤਿ ਅਹੁਦੇવ ਸਂਸਯੋ, ਅਹੁ વਿਮਤਿ। ਯਤੋ ਅਨੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਅਥ ਅਯਂ ਮੇ ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ। ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾ ਅਚ੍ਚਯਂ ਨ ਦੇਸੇਸੀਤਿ। ਓਕਾਸਾਭਾવਤੋ। ਭਗવਾ ਹਿ ਯਥਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਯ ਮਾਤਿਕਾਯ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਧਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਆਕਾਸਗਙ੍ਗਂ ਓਤਾਰੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਦੇਸਨਂ ਦੇਸੇਸਿਯੇવ।

    Ito pubbe panassa khandhā dhātuyo āyatanānīti evarūpaṃ accantasuññataṃ tilakkhaṇāhataṃ kathaṃ kathentassa neva kaṅkhā, na vimati, nāpi – ‘‘evaṃ kira taṃ, evaṃ me ācariyena vutta’’nti iti kira na dandhāyitattaṃ na vitthāyitattaṃ atthi . Ekaccesu ca kira ṭhānesu buddhā aññātakavesena vicaranti, sammāsambuddho nu kho esoti ahudeva saṃsayo, ahu vimati. Yato anena anāgāmiphalaṃ paṭividdhaṃ, atha ayaṃ me satthāti niṭṭhaṃ gato. Yadi evaṃ kasmā accayaṃ na desesīti. Okāsābhāvato. Bhagavā hi yathānikkhittāya mātikāya acchinnadhāraṃ katvā ākāsagaṅgaṃ otārento viya desanaṃ desesiyeva.

    ੩੬੩. ਸੋਤਿ ਅਰਹਾ। ਅਨਜ੍ਝੋਸਿਤਾਤਿ ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਥਾਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    363.Soti arahā. Anajjhositāti gilitvā pariniṭṭhāpetvā gahetuṃ na yutthāti pajānāti. Anabhinanditāti taṇhādiṭṭhivasena abhinandituṃ na yuttāti pajānāti.

    ੩੬੪. વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਨਂ વੇਦੇਤੀਤਿ ਸਚੇ ਹਿਸ੍ਸ ਸੁਖવੇਦਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਰਾਗਾਨੁਸਯੋ, ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ, ਇਤਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વੇਦਿਯੇਯ੍ਯ ਨਾਮ। ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਪਨ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਨਂ વੇਦੇਤਿ ਨਿਸ੍ਸਟੋ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ। ਕਾਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਕਾਯਕੋਟਿਕਂ। ਯਾવ ਕਾਯਪવਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਂ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨવੇਦਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਤਿਯਪਦੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾਨਿ ਸੀਤੀਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਆਯਤਨੇਸੁ ਕਿਲੇਸਾਨਂ વਿਸੇવਨਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਤਾਯ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਇਧ ਦ੍વਾਦਸਸੁਯੇવ ਆਯਤਨੇਸੁ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਲੇਸਾ ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾਪਿ ਯਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸ੍વਾਯਮਤ੍ਥੋ – ‘‘ਏਤ੍ਥੇਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਸਮੁਦਯਪਞ੍ਹੇਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਸੀਤਿਭੂਤਾਨਿਪਿ ਇਧੇવ ਸੀਤੀਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ। ਨਨੁ ਚ ਇਧ વੇਦਯਿਤਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਨ ਕਿਲੇਸਾਤਿ। વੇਦਯਿਤਾਨਿਪਿ ਕਿਲੇਸਾਭਾવੇਨੇવ ਸੀਤੀਭવਨ੍ਤਿ। ਇਤਰਥਾ ਨੇਸਂ ਸੀਤਿਭਾવੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸੁવੁਤ੍ਤਮੇਤਂ।

    364.Visaṃyutto naṃ vedetīti sace hissa sukhavedanaṃ ārabbha rāgānusayo, dukkhavedanaṃ ārabbha paṭighānusayo, itaraṃ ārabbha avijjānusayo uppajjeyya, saṃyutto vediyeyya nāma. Anuppajjanato pana visaṃyutto naṃ vedeti nissaṭo vippamutto. Kāyapariyantikanti kāyakoṭikaṃ. Yāva kāyapavattā uppajjitvā tato paraṃ anuppajjanavedananti attho. Dutiyapadepi eseva nayo. Anabhinanditāni sītībhavissantīti dvādasasu āyatanesu kilesānaṃ visevanassa natthitāya anabhinanditāni hutvā idha dvādasasuyeva āyatanesu nirujjhissanti. Kilesā hi nibbānaṃ āgamma niruddhāpi yattha natthi, tattha niruddhāti vuccanti. Svāyamattho – ‘‘etthesā taṇhā nirujjhamānā nirujjhatī’’ti samudayapañhena dīpetabbo. Tasmā bhagavā nibbānaṃ āgamma sītibhūtānipi idheva sītībhavissantīti āha. Nanu ca idha vedayitāni vuttāni, na kilesāti. Vedayitānipi kilesābhāveneva sītībhavanti. Itarathā nesaṃ sītibhāvo nāma natthīti suvuttametaṃ.

    ੩੬੫. ਏવਮੇવ ਖੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ – ਯਥਾ ਹਿ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤੇਲਪਦੀਪਸ੍ਸ ਝਾਯਤੋ ਤੇਲੇ ਖੀਣੇ ਤੇਲਂ ਆਸਿਞ੍ਚਤਿ, વਟ੍ਟਿਯਾ ਖੀਣਾਯ વਟ੍ਟਿਂ ਪਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਏવਂ ਦੀਪਸਿਖਾਯ ਅਨੁਪਚ੍ਛੇਦੋવ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਭવੇ ਠਿਤੋ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਸੁਗਤਿਯਞ੍ਚ ਅਪਾਯੇਸੁ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿਯੇવ, ਏવਂ વੇਦਨਾਨਂ ਅਨੁਪਚ੍ਛੇਦੋવ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਪਨੇਕੋ ਦੀਪਸਿਖਾਯ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋ – ‘‘ਇਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਗਮ੍ਮ ਦੀਪਸਿਖਾ ਨ ਉਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਨਿਲੀਨੋ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਏવਂ વਟ੍ਟਿਯਾ ਚ ਤੇਲਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਪਹਾਰਾ ਦੀਪਸਿਖਾ ਅਨਾਹਾਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਏવਮੇવ વਟ੍ਟੇ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪੁਨ વੇਦਯਿਤਾਨਿ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ।

    365.Evamevakhoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – yathā hi eko puriso telapadīpassa jhāyato tele khīṇe telaṃ āsiñcati, vaṭṭiyā khīṇāya vaṭṭiṃ pakkhipati, evaṃ dīpasikhāya anupacchedova hoti, evameva puthujjano ekasmiṃ bhave ṭhito kusalākusalaṃ karoti, so tena sugatiyañca apāyesu ca nibbattatiyeva, evaṃ vedanānaṃ anupacchedova hoti. Yathā paneko dīpasikhāya ukkaṇṭhito – ‘‘imaṃ purisaṃ āgamma dīpasikhā na upacchijjatī’’ti nilīno tassa purisassa sīsaṃ chindeyya, evaṃ vaṭṭiyā ca telassa ca anupahārā dīpasikhā anāhārā nibbāyati, evameva vaṭṭe ukkaṇṭhito yogāvacaro arahattamaggena kusalākusalaṃ samucchindati, tassa samucchinnattā khīṇāsavassa bhikkhuno kāyassa bhedā puna vedayitāni na uppajjantīti.

    ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਸਮਾਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਪਞ੍ਞਾ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਾ, ਤਸ੍ਮਾ। ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਤ੍ਤਮੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੇ ਞਾਣਂ ਨਾਮ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇ ਞਾਣਂ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਞਾਣਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਤੇਨੇવਾਹ ਤਸ੍ਸ ਸਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸਚ੍ਚੇ ਠਿਤਾ ਅਕੁਪ੍ਪਾ ਹੋਤੀਤਿ।

    Tasmāti yasmā ādimhi samādhivipassanāpaññāhi arahattaphalapaññā uttaritarā, tasmā. Evaṃ samannāgatoti iminā uttamena arahattaphalapaññādhiṭṭhānena samannāgato. Sabbadukkhakkhayeñāṇaṃ nāma arahattamagge ñāṇaṃ, imasmiṃ pana sutte arahattaphale ñāṇaṃ adhippetaṃ. Tenevāha tassa sā vimutti sacce ṭhitā akuppā hotīti.

    ੩੬੬. ਏਤ੍ਥ ਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਇਤਿ ਅਕੁਪ੍ਪਾਰਮ੍ਮਣਕਰਣੇਨ ਅਕੁਪ੍ਪਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਮੁਸਾਤਿ વਿਤਥਂ। ਮੋਸਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਨਸ੍ਸਨਸਭਾવਂ। ਤਂ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅવਿਤਥਂ ਸਭਾવੋ। ਅਮੋਸਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨਸ੍ਸਨਸਭਾવਂ।

    366. Ettha hi vimuttīti arahattaphalavimutti, saccanti paramatthasaccaṃ nibbānaṃ. Iti akuppārammaṇakaraṇena akuppāti vuttā. Musāti vitathaṃ. Mosadhammanti nassanasabhāvaṃ. Taṃ saccanti taṃ avitathaṃ sabhāvo. Amosadhammanti anassanasabhāvaṃ.

    ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਆਦਿਤੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਚੀਸਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚੇਹਿ ਚ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਂ, ਤਸ੍ਮਾ। ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਤ੍ਤਮੇਨ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।

    Tasmāti yasmā ādito samathavipassanāvasena vacīsaccato dukkhasaccasamudayasaccehi ca paramatthasaccaṃ nibbānameva uttaritaraṃ, tasmā. Evaṃ samannāgatoti iminā uttamena paramatthasaccādhiṭṭhānena samannāgato.

    ੩੬੭. ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇ। ਉਪਧੀ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਖਨ੍ਧੂਪਧਿ ਕਿਲੇਸੂਪਧਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੂਪਧਿ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣੂਪਧੀਤਿ ਇਮੇ ਉਪਧਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਮਤ੍ਤਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾਤਿ ਪਰਿਪੂਰਾ ਗਹਿਤਾ ਪਰਮਟ੍ਠਾ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਆਦਿਤੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗਤੋ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਾਦੀਹਿ ਚ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ। ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਤ੍ਤਮੇਨ ਚਾਗਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।

    367.Pubbeti puthujjanakāle. Upadhīhontīti khandhūpadhi kilesūpadhi abhisaṅkhārūpadhi pañcakāmaguṇūpadhīti ime upadhayo honti. Samattā samādinnāti paripūrā gahitā paramaṭṭhā. Tasmāti yasmā ādito samathavipassanāvasena kilesapariccāgato, sotāpattimaggādīhi ca kilesapariccāgato arahattamaggeneva kilesapariccāgo uttaritaro, tasmā. Evaṃ samannāgatoti iminā uttamena cāgādhiṭṭhānena samannāgato.

    ੩੬੮. ਆਘਾਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ਆਘਾਤਕਰਣવਸੇਨ ਆਘਾਤੋ, ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ, ਸਮ੍ਪਦੁਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਦੋਸੋਤਿ ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਦੋਸਾਕੁਸਲਮੂਲਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਆਦਿਤੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਤੋ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਾਦੀਹਿ ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਤੋ ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ। ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਤ੍ਤਮੇਨ ਉਪਸਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।

    368.Āghātotiādīsu āghātakaraṇavasena āghāto, byāpajjanavasena byāpādo, sampadussanavasena sampadosoti tīhi padehi dosākusalamūlameva vuttaṃ. Tasmāti yasmā ādito samathavipassanāvasena kilesavūpasamato, sotāpattimaggādīhi kilesavūpasamato ca arahattamaggeneva kilesavūpasamo uttaritaro, tasmā. Evaṃ samannāgatoti iminā uttamena upasamādhiṭṭhānena samannāgato.

    ੩੬੯. ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਮਞ੍ਞਿਤਂ ਮਾਨਮਞ੍ਞਿਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਮਞ੍ਞਿਤਨ੍ਤਿ ਤਿવਿਧਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਯਮਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਅਯਮਹਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਤਣ੍ਹਾਮਞ੍ਞਿਤਮੇવ વਟ੍ਟਤਿ। ਰੋਗੋਤਿਆਦੀਸੁ ਆਬਾਧਟ੍ਠੇਨ ਰੋਗੋ, ਅਨ੍ਤੋਦੋਸਟ੍ਠੇਨ ਗਣ੍ਡੋ, ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਸਲ੍ਲਂ। ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਖੀਣਾਸવਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਠਿਤਂ। ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਿਰ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤਾવ, વਿਤ੍ਥਾਰਦੇਸਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਮਨ੍ਤਪਟ੍ਠਾਨਕਥਾਪਿ ਸਂਖਿਤ੍ਤਾਯੇવ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਦੇਸਨਂ ਯਥਾਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਪਾਪੇਸਿ। ਉਗ੍ਘਾਟਿਤਞ੍ਞੂਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਚਤੂਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ, ਇਤਿ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੁવਸੇਨ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ ਕਥੇਸਿ।

    369.Maññitametanti taṇhāmaññitaṃ mānamaññitaṃ diṭṭhimaññitanti tividhampi vaṭṭati. Ayamahamasmīti ettha pana ayamahanti ekaṃ taṇhāmaññitameva vaṭṭati. Rogotiādīsu ābādhaṭṭhena rogo, antodosaṭṭhena gaṇḍo, anupaviṭṭhaṭṭhena sallaṃ. Muni santoti vuccatīti khīṇāsavamuni santo nibbutoti vuccati. Yattha ṭhitanti yasmiṃ ṭhāne ṭhitaṃ. Saṃkhittenāti buddhānaṃ kira sabbāpi dhammadesanā saṃkhittāva, vitthāradesanā nāma natthi, samantapaṭṭhānakathāpi saṃkhittāyeva. Iti bhagavā desanaṃ yathānusandhiṃ pāpesi. Ugghāṭitaññūtiādīsu pana catūsu puggalesu pukkusāti kulaputto vipañcitaññū, iti vipañcitaññuvasena bhagavā imaṃ dhātuvibhaṅgasuttaṃ kathesi.

    ੩੭੦. ਨ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਹਿ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨੋ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰੋ, ਨ ਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਨ ਪਚ੍ਛਿਮਭવਿਕਾਨਂਯੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਪੁਨਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਭਗવਾ ਸਯਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਸੀਤਿ। ਓਕਾਸਾਭਾવਤੋ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਯੁ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਂ, ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਿਕੋ ਅਨਾਗਾਮੀ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਯਂ ਨ ਪਰਿਯੇਸਿ।

    370.Na kho me, bhante, paripuṇṇaṃ pattacīvaranti kasmā kulaputtassa iddhimayapattacīvaraṃ na nibbattanti. Pubbe aṭṭhannaṃ parikkhārānaṃ adinnattā. Kulaputto hi dinnadāno katābhinīhāro, na dinnattāti na vattabbaṃ. Iddhimayapattacīvaraṃ pana pacchimabhavikānaṃyeva nibbattati, ayañca punapaṭisandhiko, tasmā na nibbattanti. Atha bhagavā sayaṃ pariyesitvā kasmā na upasampādesīti. Okāsābhāvato. Kulaputtassa āyu parikkhīṇaṃ, suddhāvāsiko anāgāmī mahābrahmā kumbhakārasālaṃ āgantvā nisinno viya ahosi. Tasmā sayaṃ na pariyesi.

    ਪਤ੍ਤਚੀવਰਪਰਿਯੇਸਨਂ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ ਕਾਯ વੇਲਾਯ ਪਕ੍ਕਾਮਿ? ਉਟ੍ਠਿਤੇ ਅਰੁਣੇ। ਭਗવਤੋ ਕਿਰ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਰੁਣੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਰਸ੍ਮਿવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਞ੍ਚ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਅਹੋਸਿ। ਭਗવਾ ਕਿਰ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾવ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਸ੍ਮਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿ, ਸਕਲਕੁਮ੍ਭਕਾਰਨਿવੇਸਨਂ ਏਕਪਜ੍ਜੋਤਂ ਅਹੋਸਿ, ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਸ੍ਮਿਯੋ ਜਾਲਜਾਲਾ ਪੁਞ੍ਜਪੁਞ੍ਜਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਧਾવਨ੍ਤਿਯੋ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਭਾਗੇ ਸੁવਣ੍ਣਪਟਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੇ વਿਯ ਚ ਨਾਨਾવਣ੍ਣਕੁਸੁਮਰਤਨવਿਸਰਸਮੁਜ੍ਜਲੇ વਿਯ ਚ ਅਕਂਸੁ। ਭਗવਾ ‘‘ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਮਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾવ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਰ ਆਗਤੋ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਾਯ ਕਿਰ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ।

    Pattacīvarapariyesanaṃ pakkāmīti kāya velāya pakkāmi? Uṭṭhite aruṇe. Bhagavato kira dhammadesanāpariniṭṭhānañca aruṇuṭṭhānañca rasmivissajjanañca ekakkhaṇe ahosi. Bhagavā kira desanaṃ niṭṭhapetvāva chabbaṇṇarasmiyo vissajji, sakalakumbhakāranivesanaṃ ekapajjotaṃ ahosi, chabbaṇṇarasmiyo jālajālā puñjapuñjā hutvā vidhāvantiyo sabbadisābhāge suvaṇṇapaṭapariyonaddhe viya ca nānāvaṇṇakusumaratanavisarasamujjale viya ca akaṃsu. Bhagavā ‘‘nagaravāsino maṃ passantū’’ti adhiṭṭhāsi. Nagaravāsino bhagavantaṃ disvāva ‘‘satthā kira āgato, kumbhakārasālāya kira nisinno’’ti aññamaññassa ārocetvā rañño ārocesuṃ.

    ਰਾਜਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯ વੇਲਾਯ ਆਗਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਹਿਯ੍ਯੋ ਸੂਰਿਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨવੇਲਾਯ ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ। ਕੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਭਗવਾਤਿ? ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਹਾਯੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਰਾਜਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਪਹਿਤਂ ਸਾਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਯੋਜਨਾਨਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਇਮਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ, ਅਹਂ ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿਂ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੀਣਿ ਫਲਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਕਹਂ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ? ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਤ੍ਤਚੀવਰਤਾਯ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਪਰਿਯੇਸਨਤ੍ਥਂ ਗਤੋ ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ। ਰਾਜਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਤਦਿਸਾਭਾਗੇਨ ਅਗਮਾਸਿ। ਭਗવਾਪਿ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਗਨ੍ਧਕੁਟਿਮ੍ਹਿਯੇવ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ।

    Rājā āgantvā satthāraṃ vanditvā, ‘‘bhante, kāya velāya āgatatthā’’ti pucchi. Hiyyo sūriyatthaṅgamanavelāya mahārājāti. Kena kammena bhagavāti? Tumhākaṃ sahāyo pukkusāti rājā tumhehi pahitaṃ sāsanaṃ sutvā nikkhamitvā pabbajitvā maṃ uddissa āgacchanto sāvatthiṃ atikkamma pañcacattālīsa yojanāni āgantvā imaṃ kumbhakārasālaṃ pavisitvā nisīdi, ahaṃ tassa saṅgahatthaṃ āgantvā dhammakathaṃ kathesiṃ, kulaputto tīṇi phalāni paṭivijjhi mahārājāti. Idāni kahaṃ, bhanteti? Upasampadaṃ yācitvā aparipuṇṇapattacīvaratāya pattacīvarapariyesanatthaṃ gato mahārājāti. Rājā kulaputtassa gatadisābhāgena agamāsi. Bhagavāpi ākāsenāgantvā jetavanagandhakuṭimhiyeva pāturahosi.

    ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੋ ਨੇવ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰਰਞ੍ਞੋ ਨ ਤਕ੍ਕਸੀਲਕਾਨਂ ਜਙ੍ਘવਾਣਿਜਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸ੍ਸ વਿਯ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਮਨਾਪਾਮਨਾਪਮੇવ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਨਗਰਂ વਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਦਕਤਿਤ੍ਥਸੁਸਾਨਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨਅਨ੍ਤਰવੀਥੀਸੁ ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ ਸਙ੍ਕਾਰਕੂਟੇਸੁ ਤਾવ ਪਿਲੋਤਿਕਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ।

    Kulaputtopi pattacīvaraṃ pariyesamāno neva bimbisārarañño na takkasīlakānaṃ jaṅghavāṇijānaṃ santikaṃ agamāsi. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘na kho me kukkuṭassa viya tattha tattha manāpāmanāpameva vicinitvā pattacīvaraṃ pariyesituṃ yuttaṃ, mahantaṃ nagaraṃ vajjitvā udakatitthasusānasaṅkāraṭṭhānaantaravīthīsu pariyesissāmī’’ti antaravīthiyaṃ saṅkārakūṭesu tāva pilotikaṃ pariyesituṃ āraddho.

    ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸੀਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਙ੍ਕਾਰਕੂਟੇ ਪਿਲੋਤਿਕਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਂ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਾ ਤਰੁਣવਚ੍ਛਾ ਗਾવੀ ਉਪਧਾવਿਤ੍વਾ ਸਿਙ੍ਗੇਨ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਘਾਤੇਸਿ। ਛਾਤਕਜ੍ਝਤ੍ਤੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਆਕਾਸੇਯੇવ ਆਯੁਕ੍ਖਯਂ ਪਤ੍વਾ ਪਤਿਤੋ। ਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨੇ ਅਧੋਮੁਖਟ੍ਠਪਿਤਾ ਸੁવਣ੍ਣਪਟਿਮਾ વਿਯ ਅਹੋਸਿ, ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਚ ਪਨ ਅવਿਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਤ੍ਤੋવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਅવਿਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਕਿਰ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਤ੍ਤਾવ ਸਤ੍ਤ ਜਨਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –

    Jīvitā voropesīti etasmiṃ saṅkārakūṭe pilotikaṃ olokentaṃ vibbhantā taruṇavacchā gāvī upadhāvitvā siṅgena vijjhitvā ghātesi. Chātakajjhatto kulaputto ākāseyeva āyukkhayaṃ patvā patito. Saṅkāraṭṭhāne adhomukhaṭṭhapitā suvaṇṇapaṭimā viya ahosi, kālaṅkato ca pana avihābrahmaloke nibbatti, nibbattamattova arahattaṃ pāpuṇi. Avihābrahmaloke kira nibbattamattāva satta janā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ਅવਿਹਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾਸੇ, વਿਮੁਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤ ਭਿਕ੍ਖવੋ।

    ‘‘Avihaṃ upapannāse, vimuttā satta bhikkhavo;

    ਰਾਗਦੋਸਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ, ਤਿਣ੍ਣਾ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ॥

    Rāgadosaparikkhīṇā, tiṇṇā loke visattikaṃ.

    ਕੇ ਚ ਤੇ ਅਤਰੁਂ ਪਙ੍ਕਂ, ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਂ ਸੁਦੁਤ੍ਤਰਂ।

    Ke ca te ataruṃ paṅkaṃ, maccudheyyaṃ suduttaraṃ;

    ਕੇ ਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਦਿਬ੍ਬਯੋਗਂ ਉਪਚ੍ਚਗੁਂ॥

    Ke hitvā mānusaṃ dehaṃ, dibbayogaṃ upaccaguṃ.

    ਉਪਕੋ ਪਲਗਣ੍ਡੋ ਚ, ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਚ ਤੇ ਤਯੋ।

    Upako palagaṇḍo ca, pukkusāti ca te tayo;

    ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਖਣ੍ਡਦੇવੋ ਚ, ਬਾਹੁਰਗ੍ਗਿ ਚ ਸਿਙ੍ਗਿਯੋ।

    Bhaddiyo khaṇḍadevo ca, bāhuraggi ca siṅgiyo;

    ਤੇ ਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਦਿਬ੍ਬਯੋਗਂ ਉਪਚ੍ਚਗੁ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੦, ੧੦੫)।

    Te hitvā mānusaṃ dehaṃ, dibbayogaṃ upaccagu’’nti. (saṃ. ni. 1.50, 105);

    ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋਪਿ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਹਾਯੋ ਮਯਾ ਪੇਸਿਤਸਾਸਨਮਤ੍ਤਂ વਾਚੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਗਤਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਏਤ੍ਤਕਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਆਗਤੋ, ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਕਤਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇਨ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਤਂ ਸਕ੍ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ‘‘ਪਰਿਯੇਸਥ ਮੇ ਸਹਾਯਕ’’ਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪੇਸੇਸਿ। ਪੇਸਿਤਾ ਤਂ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨੇ ਪਤਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਆਗਮ੍ਮ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਨ વਤ, ਭੋ, ਲਭਿਮ੍ਹਾ ਸਹਾਯਕਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਾਤੁਂ, ਅਨਾਥੋ ਮੇ ਜਾਤੋ ਸਹਾਯਕੋ’’ਤਿ। ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਮਞ੍ਚਕੇਨ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤੋਕਾਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਾਤੁਂ ਜਾਨਨਾਭਾવੇਨ ਨ੍ਹਾਪਕਕਪ੍ਪਕਾਦਯੋ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਸੀਸਂ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧવਤ੍ਥਾਨਿ ਨਿવਾਸਾਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜવੇਸੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸੋવਣ੍ਣਸਿવਿਕਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਤਾਲ਼ਾવਚਰਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਗਰਾ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਬਹੂਹਿ ਗਨ੍ਧਕਟ੍ਠੇਹਿ ਮਹਾਚਿਤਕਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਧਾਤੁਯੋ ਆਦਾਯ ਚੇਤਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ।

    Bimbisāropi ‘‘mayhaṃ sahāyo mayā pesitasāsanamattaṃ vācetvā hatthagataṃ rajjaṃ pahāya ettakaṃ addhānaṃ āgato, dukkaraṃ kataṃ kulaputtena, pabbajitasakkārena taṃ sakkarissāmī’’ti ‘‘pariyesatha me sahāyaka’’nti tattha tattha pesesi. Pesitā taṃ addasaṃsu saṅkāraṭṭhāne patitaṃ, disvā āgamma rañño ārocesuṃ. Rājā gantvā kulaputtaṃ disvā – ‘‘na vata, bho, labhimhā sahāyakassa sakkāraṃ kātuṃ, anātho me jāto sahāyako’’ti. Paridevitvā kulaputtaṃ mañcakena gaṇhāpetvā yuttokāse ṭhapetvā anupasampannassa sakkāraṃ kātuṃ jānanābhāvena nhāpakakappakādayo pakkosāpetvā kulaputtaṃ sīsaṃ nhāpetvā suddhavatthāni nivāsāpetvā rājavesena alaṅkārāpetvā sovaṇṇasivikaṃ āropetvā sabbatāḷāvacaragandhamālādīhi pūjaṃ karonto nagarā nīharitvā bahūhi gandhakaṭṭhehi mahācitakaṃ kāretvā kulaputtassa sarīrakiccaṃ katvā dhātuyo ādāya cetiyaṃ patiṭṭhapesi. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.

    ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ੧੧. ਸਚ੍ਚવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 11. Saccavibhaṅgasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttaṃ

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact