Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā)

    ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā

    ੩੪੨. ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾਯੁਕਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਗਮਨਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤੁਰਿਤਗਮਨਚਾਰਿਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਮ વਾਸੁਪਗਮਨੇਨ ਤવ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਫਾਸੁਕਂ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਸਚੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬੁਪਗਤੋ। ਦਿਨ੍ਨਂ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਏਕવਾਰਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪੁਨ ਦਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਤਂ ਕਤਮੇવਾਤਿ ਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ਕਤਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਕਮ੍ਮਂ ਕਤਮੇવ, ਨ ਤਂ ਪੁਨ વਿਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    342. Aparikkhīṇāyukaṃ pukkusātikulaputtaṃ uddissa gamananti katvā vuttaṃ ‘‘turitagamanacārika’’nti. Mama vāsupagamanena tava cittassa aphāsukaṃ aniṭṭhaṃ sace natthi. Soti pubbupagato. Dinnaṃ dinnameva vaṭṭatīti ekavāraṃ dinnaṃ dinnameva yuttaṃ, na puna dātabbanti adhippāyo. Kataṃ katamevāti saṅgahatthaṃ kataṃ anucchavikakammaṃ katameva, na taṃ puna viparivattetabbanti adhippāyo.

    ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਮ੍ਹਿ ਉਭਯਥਾਪਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਭਾવੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਏવਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਜਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਆਚਾਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਪੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਕ੍ਕਸੀਲਤੋ ਆਗਮਨੇ। ਅਙ੍ਕੇ ਨਿਪਨ੍ਨਦਾਰਕਂ વਿਯ ਜਨਂ ਤੋਸੇਤਿ ਤੁਟ੍ਠਿਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਰਤਨਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਬ੍ਬਤਸਮੁਦ੍ਦਾਦਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਦੇਸਸ੍ਸ। ਦਸ੍ਸਨੀਯਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਸੁਖਾવਹਂ। ਏવਰੂਪਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਂ ਸવਨੀਯਞ੍ਚ।

    Pukkusātimhi ubhayathāpi kulaputtabhāvo paripuṇṇo evāti āha – ‘‘jātikulaputtopi ācārakulaputtopī’’ti. Tatrāti tasmiṃ takkasīlato āgamane. Aṅke nipannadārakaṃ viya janaṃ toseti tuṭṭhiṃ pāpeti. Ratanāni uppajjanti pabbatasamuddādisannissitattā paccantadesassa. Dassanīyanti dassaneneva sukhāvahaṃ. Evarūpanti dassanīyaṃ savanīyañca.

    ਅਨਗ੍ਘਕਮ੍ਬਲੇ ਮਹਗ੍ਘਕਮ੍ਬਲੇ। ਸਾਰਕਰਣ੍ਡਕੇਤਿ ਚਨ੍ਦਨਸਾਰਾਦਿਸਾਰਮਯਕਰਣ੍ਡਕੇ। ਲਿਖਾਪੇਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਿਰਾਪੇਤ੍વਾ। ਲਾਖਾਯ વਟ੍ਟਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਮੁਖਂ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਲਾਖਾਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ।

    Anagghakambale mahagghakambale. Sārakaraṇḍaketi candanasārādisāramayakaraṇḍake. Likhāpetvā ukkirāpetvā. Lākhāya vaṭṭāpetvāti mukhaṃ pidahitvā lākhāparikammaṃ kāretvā.

    ਅਨ੍ਤੋ ਦੁਸ੍ਸਭਣ੍ਡਿਕਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਨਾਤਿਗਰੁਕਭਾવਤੋ। ਅਨਗ੍ਘਾ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਫਸ੍ਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਮਾਣਮਹਤ੍ਤਦੁਨ੍ਨਿਮ੍ਮਾਪਿਯਤਾਹਿ ਮਹਗ੍ਘਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਮਹਾਪੁਞ੍ਞੋ ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    Anto dussabhaṇḍikaṃ atthīti aññāsi nātigarukabhāvato. Anagghā ahesunti vaṇṇasampattiphassasampattipamāṇamahattadunnimmāpiyatāhi mahagghā ahesuṃ, mahāpuñño rājā tassa atthevāti adhippāyo.

    ਯਦਿ ਏવਂ, ‘‘ਕਿਨ੍ਨੁ ਖੋ ਪੇਸੇਮੀ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੀਮਂਸਂ ਆਪਜ੍ਜੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੋਤਿ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ ਰਾਜਾ। વਿਚਿਨਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ ਰਤਨਸ੍ਸ ਅਨੇਕવਿਧਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਰੁਤ੍ਤਰਿਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਾਦਿਭਾવਤੋ। ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਾਦੀਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਪવਾਲ਼ਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾવੇਲ਼ੁਰਿਯਾਦਿ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਟਿਬਦ੍ਧਂ। ਪਦੇਸਨ੍ਤਿ ਗੁਣવਸੇਨ ਏਕਦੇਸਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।

    Yadi evaṃ, ‘‘kinnu kho pesemī’’ti kasmā vīmaṃsaṃ āpajjīti āha – ‘‘apica kho panā’’tiādi. Soti bimbisāro rājā. Vicinituṃ āraddho ratanassa anekavidhattā uttaruttariñca paṇītatarādibhāvato. Suvaṇṇarajatādīti suvaṇṇarajatapavāḷamaṇimuttāveḷuriyādi. Indriyabaddhanti cakkhādiindriyapaṭibaddhaṃ. Padesanti guṇavasena ekadesaṃ na pāpuṇāti.

    ਸਾਮਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤਾਸਾਮਞ੍ਞੇਨ, ‘‘ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸਮਂ ਰਤਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਰਸ੍ਮਿਂ વਾ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਦਿਸੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਪਠਮਬੋਧਿਯਂਯੇવ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਘੋਸੋਪੀ’’ਤਿਆਦਿ।

    Sāmaṃ saccānaṃ abhisambuddhatāsāmaññena, ‘‘buddharatanampi duvidha’’nti vuttaṃ. Buddharatanasamaṃ ratanaṃ nāma natthi, yasmā pana imasmiṃ loke parasmiṃ vā pana buddhena sadiso na vijjatīti. Paṭhamabodhiyaṃyeva pavattatīti katvā vuttaṃ ‘‘ghosopī’’tiādi.

    ਰਾਜਾ ਤੁਟ੍ਠੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ, ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂਯੇવ ਪੇਸੇਤੁਂ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਆવਾਸਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ। ਪੁਬ੍ਬਦਿਸਾਮੁਖਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਦਿਸਾਭਿਮੁਖਂ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਸੁવਿਭੂਤਾਲੋਕਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Rājātuṭṭho cintesi, ‘‘tattha avijjamānaṃyeva pesetuṃ laddha’’nti. Tasmāti yasmā paripuṇṇaṃ ekadivasampi tasmiṃ padese buddhānaṃ āvāsapariggaho natthi, tasmā. Pubbadisāmukhanti pubbadisābhimukhaṃ sīhapañjaraṃ. Tenassa suvibhūtālokataṃ dasseti.

    ਏવਂ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਈਦਿਸੋ ਸਮੁਦਾਗਮੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਏવਂ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਮੁਦਾਗਮਸ੍ਸ ਤਦਨੁਰੂਪਾ ਅਯਂ ਫਲਸਮ੍ਪਦਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਤੁਸਿਤਭવਨਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Evaṃ anaññasādhāraṇassa bhagavato īdiso samudāgamoti dassetuṃ, ‘‘evaṃ dasa pāramiyo pūretvā’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ sampannasamudāgamassa tadanurūpā ayaṃ phalasampadāti dassetuṃ, ‘‘tusitabhavanato’’tiādi vuttaṃ.

    ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪ੍ਪਧਾਨੋ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਚ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਸਙ੍ਗਹੋ, ਤੇ ਚ ਉਦ੍ਦੇਸਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਗਹਿਤਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯੇ ਏਕਦੇਸੇਨ ਲਿਖਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਚੂਲ਼ਸੀਲਾਦੀਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੮-੯) ਆਗਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਛਦ੍વਾਰਸਂવਰਂ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਂ ਦ੍વਾਰਾਨਂ ਸਂવਰਣવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਿਕਂ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਦ੍વਾਦਸਪ੍ਪਭੇਦਂ ਚੀવਰਾਦਿਚਤੁਪ੍ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸਂ। ਅਰਞ੍ਞਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਦੀਨਞ੍ਚ વਿਭਙ੍ਗਂ ਭਾવਨਾਨੁਕੂਲਂ ਸੇਨਾਸਨਂ। ‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਂ ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ। ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕਸਿਣਾਦਿਪਰਿਕਮ੍ਮਂ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਨਯੇਨ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਯਾવ ਆਸવਕ੍ਖਯਾ ਇਮਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਲਿਖਿ। ਸੋਲ਼ਸવਿਧਨ੍ਤਿ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਭਾવਨਾਯ ਪਯੋਗਂ।

    Ariyadhammo nāma ariyamaggappadhāno, ariyamaggo ca sattatiṃsabodhipakkhiyasaṅgaho, te ca uddesamatteneva gahitāti āha – ‘‘sattatiṃsabodhipakkhiye ekadesena likhitvā’’ti. Cūḷasīlādīni brahmajāle (dī. ni. 1.8-9) āgatanayena veditabbāni. Chadvārasaṃvaraṃ satisampajaññanti manacchaṭṭhānaṃ dvārānaṃ saṃvaraṇavasena sattaṭṭhānikaṃ satisampajaññaṃ. Dvādasappabhedaṃ cīvarādicatuppaccayasantosaṃ. Araññarukkhamūlādīnañca vibhaṅgaṃ bhāvanānukūlaṃ senāsanaṃ. ‘‘Abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā vuttaṃ nīvaraṇappahānaṃ. Parikammanti kasiṇādiparikammaṃ. Pāḷiyaṃ āgatanayena aṭṭhatiṃsa kammaṭṭhānāni. Visuddhipaṭipāṭiyā yāva āsavakkhayā imaṃ paṭipattiṃ ekadesena likhi. Soḷasavidhanti soḷasavidhabhāvanāya payogaṃ.

    ਕਿਲਞ੍ਜਮਯੇਤਿ ਨਾਨਾવਿਧਭਿਤ੍ਤਿવਿਭਤ੍ਤੇ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਰਤਨਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤੇ ਕਿਲਞ੍ਜਮਯਸਮੁਗ੍ਗੇ। ਬਹਿ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾਤਿ ਪਠਮਂ ਸੁਖੁਮਕਮ੍ਬਲੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਾਯ ਸਮੁਗ੍ਗੇਸੁ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਬਹਿ ਸੁਖੁਮવਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਛਾਦੇਤ੍વਾ। ਤਿਣਗਚ੍ਛਪਹਾਨਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਾਦਿਨਾ ਸੋਧਿਤਮਤ੍ਤਕਮੇવ ਹੋਤੁ, ਕਦਲਿਪੁਣ੍ਣਘਟਠਪਨਧਜਪਟਾਕੁਸ੍ਸਾਪਨਾਦਿਅਲਙ੍ਕਰਣੇਨ ਮਾ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਪਟਿਯਾਦੇਥਾਤਿ ਮਮ ਰਾਜਾਨੁਰੂਪਂ ਸਜ੍ਜੇਥ, ਅਲਙ੍ਕਰੋਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨ੍ਤਰਭੋਗਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ। ਜવਨਦੂਤੇਤਿ ਖਿਪ੍ਪਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਕਦੂਤਪੁਰਿਸੇ। ਤਾਲ਼ੇਹਿ ਸਹ ਅવਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਤਾਲ਼ਾવਚਰਾ

    Kilañjamayeti nānāvidhabhittivibhatte saṇhasukhumaratanaparisibbite kilañjamayasamugge. Bahi vatthena veṭhetvāti paṭhamaṃ sukhumakambalena veṭhetvā paṭipāṭiyā tettiṃsāya samuggesu pakkhipitvā tato bahi sukhumavatthena veṭhetvā chādetvā. Tiṇagacchapahānasammajjanādinā sodhitamattakameva hotu, kadalipuṇṇaghaṭaṭhapanadhajapaṭākussāpanādialaṅkaraṇena mā niṭṭhāpethāti attho. Rājānubhāvena paṭiyādethāti mama rājānurūpaṃ sajjetha, alaṅkarothāti attho. Antarabhogikānanti anuyuttarājamahāmattānaṃ. Javanadūteti khippaṃ gacchantakadūtapurise. Tāḷehi saha avacarantīti tāḷāvacarā.

    ਰਞ੍ਞਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਕਤਪੂਜਾਸਕ੍ਕਾਰਸ੍ਸ ਅਮਚ੍ਚਤੋ ਸੁਤਤ੍ਤਾ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਉਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਨੀਚਾਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ। ਨਾਯਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਰਤਨਸ੍ਸ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪਰਿਹਾਰੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਦਿਭੇਦਸ੍ਸ ਰਤਨਸ੍ਸ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਤ੍ਤਾ। ਬਲવਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਚਿਰਤਨਕਾਲਂ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ ਭਾવਿਤਭਾવਨਤਾਯ વਾਸਿਤવਾਸਨਤਾਯ ਘਟੇ ਦੀਪੋ વਿਯ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਏવ ਸਮੁਜ੍ਜਲਮਾਨਪਰਿਪਕ੍ਕਤਿਹੇਤੁਕਭਾવਤੋ।

    Raññā paṇṇākāraṃ uddissa katapūjāsakkārassa amaccato sutattā paṇṇākāraṃ uccaṭṭhāne ṭhapetvā sayaṃ nīcāsane nisinno. Nāyaṃ aññassa ratanassa bhavissatīti ayaṃ parihāro aññassa maṇimuttādibhedassa ratanassa na bhavissati maṇimuttādīhi abhisaṅkhatattā. Balavasomanassaṃuppajji ciratanakālaṃ buddhasāsane bhāvitabhāvanatāya vāsitavāsanatāya ghaṭe dīpo viya abbhantare eva samujjalamānaparipakkatihetukabhāvato.

    ਧਾਰੇਮੀਤਿ ਇਚ੍ਛਾਮਿ, ਗਣ੍ਹਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕਭਾવੋ। ਅਨ੍ਤਰਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਾਦਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਤਂ ਲੇਖਂ ਕਰੋਤਿ, ਏਕੇਨ ਪਾਦੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸਾ ਗਤਮਗ੍ਗੇਨਾਤਿ ਤਾਯ ਦੇવਿਯਾ વਿવਟ੍ਟਮਾਨਾਯ ਨਾਸਿਤਾਯ ਗਤਮਗ੍ਗੇਨ। ਤਂ ਪਨ ਲੇਖਨ੍ਤਿ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਨਾ ਕਤਲੇਖਂ। ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਤਾਲਪਤ੍ਤਮੁਟ੍ਠਿਂ।

    Dhāremīti icchāmi, gaṇhāmīti attho. Dvejjhavacananti dveḷhakabhāvo. Antaraṃ karotīti dvinnaṃ pādānaṃ antaraṃ taṃ lekhaṃ karoti, ekena pādena atikkamīti attho. Tassā gatamaggenāti tāya deviyā vivaṭṭamānāya nāsitāya gatamaggena. Taṃ pana lekhanti pukkusātinā katalekhaṃ. Paṇṇacchattakanti tālapattamuṭṭhiṃ.

    ਸਤ੍ਥੁਗਾਰવੇਨਾਤਿ ਸਤ੍ਥਰਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪਸਾਦਪੇਮਬਹੁਮਾਨਸਮ੍ਭવੇਨ। ਤਦਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂਯੇવ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ, ‘‘ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ, ‘‘ਏਤ੍ਥ ਨੁ ਖੋ ਸਤ੍ਥਾ વਸਤੀ’’ਤਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸੇવ ਅਭਾવਤੋ; ਰਾਜਗਹਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪੇਸਿਤਸਾਸਨવਸੇਨ ਤਤ੍ਥ ਚ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਬਹੁਭਾવਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਕਹਂ વਸਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਤ੍ਥੁ ਏਕਕਸ੍ਸੇવ ਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਯੋਜਨਾਨਿ ਪਦਸਾ ਗਮਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਪੂਜਾવਸੇਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਧਮ੍ਮਪੂਜਾਯ ਚ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਆਚਿਣ੍ਣਭਾવੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤੋਯੇવ। ਬੁਦ੍ਧਸੋਭਂ ਪਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਾਤਕવੇਸੇਨ ਤਤ੍ਥ ਗਮਨਂ ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਤ੍ਥવਸੇਨ ਮਗ੍ਗਦਰਥਪਟਿਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨਤ੍ਥਂ। ਅਪ੍ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਮਗ੍ਗਦਰਥੋ ਹਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਭਾਜਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ। ਤਥਾਹਿ વਕ੍ਖਤਿ, ‘‘ਨਨੁ ਚ ਭਗવਾ’’ਤਿਆਦਿ।

    Satthugāravenāti satthari uppannapasādapemabahumānasambhavena. Tadā satthāraṃyeva manasi katvā tanninnabhāvena gacchanto, ‘‘pucchissāmī’’tipi cittaṃ na uppādesi, ‘‘ettha nu kho satthā vasatī’’ti parivitakkasseva abhāvato; rājagahaṃ pana patvā rañño pesitasāsanavasena tattha ca vihārassa bahubhāvato satthā kahaṃ vasatīti pucchi. Satthu ekakasseva nikkhamanaṃ pañcacattālīsa yojanāni padasā gamanañca dhammapūjāvasena katanti daṭṭhabbaṃ. Dhammapūjāya ca buddhānaṃ āciṇṇabhāvo heṭṭhā vitthāritoyeva. Buddhasobhaṃ pana paṭicchādetvā aññātakavesena tattha gamanaṃ tassa kulaputtassa vissatthavasena maggadarathapaṭipassambhanatthaṃ. Appaṭipassaddhamaggadaratho hi dhammadesanāya bhājanaṃ na hotīti. Tathāhi vakkhati, ‘‘nanu ca bhagavā’’tiādi.

    ਉਰੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વਿਸਾਲਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ। ਅਤਿਰੇਕਤਿਯੋਜਨਸਤਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨ੍વਯਤੋ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਤੋ ਚ ਮਚ੍ਛੇਰવਿਨਯਨੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ ਓવਾਦਦਾਨਂ। ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਖੁਮਾਲੋਤਿਆਦਿਨਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਗਾਰવੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਧਮ੍ਮਗਾਰવਂ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ ਸਮੇਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨ ਭਗવਤੋ ਕਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਸ੍ਸ ਠਾਨਗਤਭਾવਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਭਬ੍ਬਰੂਪਾਨਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਯਥਾਰਹਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Uruddhanti visālanti keci. Atirekatiyojanasatantiādinā anvayato byatirekato ca maccheravinayane sabrahmacārīnaṃ ovādadānaṃ. Accantasukhumālotiādinā satthu dhammagāravena saddhiṃ kulaputtassapi dhammagāravaṃ saṃsandati sametīti dasseti. Tena bhagavato katassa paccuggamanassa ṭhānagatabhāvaṃ vibhāvento aññesampi bhabbarūpānaṃ kulaputtānaṃ yathārahaṃ saṅgaho kātabboti dasseti.

    ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਭਾવੇਨ। ਆਨੁਭਾવੇਨਾਤਿ ਇਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਯਥਾ ਸੋ ਸੋਤਪਥਂ ਨ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ વੂਪਸਮੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅવਿਬ੍ਭਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਬ੍ਭਮਰਹਿਤਂ ਨਿਲ੍ਲੋਲੁਪ੍ਪਂ। ‘‘ਭਾવਨਪੁਂਸਕਂ ਪਨੇਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਿવਰਣਤ੍ਥਂ, ‘‘ਪਾਸਾਦਿਕੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਲਕ੍ਖਣੇ ਏਤਂ ਕਰਣવਚਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾ ਇਰਿਯਤੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਮਨਾਪੋ ਹੋਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾਨਂ। ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਾਯ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਪਿ ਹਿ ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਰੀਰਾવਯવਾ ਅਧੋਖਿਤ੍ਤવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਟਿਯਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਊਰੁਸਨ੍ਧੀਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਞ੍ਚ ਜਾਣੁਸਨ੍ਧੀਨਂ વਸੇਨ ਚਤੁਸਨ੍ਧਿਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ। ਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤਿ, ‘‘ਕਂਸਿ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਕਥਾਪવਤ੍ਤਿ ਏવ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਯ ਕਥਾਯ ਨ ਸਞ੍ਜਾਯਤੀਤਿ ਤਥਾ ਪਨ ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਕਥਾਯ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤਾਯ ਉਪਰਿ ਧਮ੍ਮਕਥਾ ਨ ਸਞ੍ਜਾਯਤਿ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਾ। ਕਥਾਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਂ ਕਥਾਪવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਕਥਾਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਂ વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ।

    Brahmalokappamāṇanti uccabhāvena. Ānubhāvenāti iddhānubhāvena yathā so sotapathaṃ na upagacchati, evaṃ vūpasametuṃ sakkoti. Avibbhantanti vibbhamarahitaṃ nilloluppaṃ. ‘‘Bhāvanapuṃsakaṃ paneta’’nti vatvā tassa vivaraṇatthaṃ, ‘‘pāsādikena iriyāpathenā’’ti vuttaṃ. Itthambhūtalakkhaṇe etaṃ karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘yathā iriyato’’tiādi. Amanāpohoti passantānaṃ. Sīhaseyyāya nipannassapi hi ekacce sarīrāvayavā adhokhittavikkhittā viya dissanti. Kaṭiyaṃ dvinnaṃ ūrusandhīnaṃ dvinnañca jāṇusandhīnaṃ vasena catusandhikapallaṅkaṃ. Na patiṭṭhātīti nappavattati, ‘‘kaṃsi tva’’ntiādinā apucchite kathāpavatti eva na hoti. Appatiṭṭhitāya kathāya na sañjāyatīti tathā pana pucchāvasena kathāya appavattitāya upari dhammakathā na sañjāyati na uppajjati. Itīti tasmā. Kathāpatiṭṭhāpanatthaṃ kathāpavattanatthaṃ kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ vā pucchi.

    ਸਭਾવਮੇવ ਕਥੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਗવਤੋ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਕਂ ਕਥਮਹਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਭਾવਮੇવ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਮੇવ ਕਥੇਤਿ; ਨ ਪਨ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸੁਪਾਕਟਂ ਸਭਾવਸਿਦ੍ਧਂ ਬੁਦ੍ਧਰੂਪਕਾਯਸਭਾવਂ। ਅਥ વਾ ਸਭਾવਮੇવ ਕਥੇਤੀਤਿ ‘‘ਇਦਮੇવ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋਪਿ ਤਦਾ ਭਗવਤੋ ਰੁਚਿਯਾ ਤਥਾਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਰੂਪਕਾਯਸਭਾવਮੇવ ਕਥੇਤਿ ਅਪ੍ਪવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਤਥਾ ਹਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਲਕ੍ਖਣਮੇવ ਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    Sabhāvamevakathetīti attano bhagavato adiṭṭhapubbattā ‘‘adiṭṭhapubbakaṃ kathamahaṃ jāneyya’’nti sabhāvameva kevalaṃ attano ajjhāsayameva katheti; na pana sadevakassa lokassa supākaṭaṃ sabhāvasiddhaṃ buddharūpakāyasabhāvaṃ. Atha vā sabhāvameva kathetīti ‘‘idameva’’nti jānantopi tadā bhagavato ruciyā tathāpavattamānaṃ rūpakāyasabhāvameva katheti appavikkhambhanti adhippāyo. Tenāha – ‘‘tathā hi na’’ntiādi, vipassanālakkhaṇameva paṭipadanti adhippāyo.

    ੩੪੩. ‘‘ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਯ ਅਕਥਨੇ ਕਾਰਣਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਞ੍ਚ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਯਸ੍ਸ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਯਪਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਤਥਾ ਨ ਕਿਚ੍ਚਕਾਰੀ, ਪਗੇવ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯਾਤਿ, ‘‘ਯਸ੍ਸ ਹਿ…ਪੇ॰… ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਹੋਤਿ’’ਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਚ ਨਾਮ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਨ੍ਨਰਸ ਚਰਣਧਮ੍ਮਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸੀਲਸਂવਰਂ…ਪੇ॰… ਇਮਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਆਚਿਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ। ਯਾਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤਿ ਮਗ੍ਗਗਮਨੇਨ ਅਕਿਲਨ੍ਤਭਾવਸਾਧਨਤ੍ਤਾ। ਚਿਰਕਾਲਂ ਪਰਿਭਾવਿਤਾਯ ਪਰਿਪਕ੍ਕਗਤਾਯ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਦਾਯ ਉਪਟ੍ਠਾਪਿਤਂ ਸਾਮਣੇਰਸੀਲਮ੍ਪਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਖਣ੍ਡਾਦਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ, ਯਂ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੀਲ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    343.‘‘Pubbabhāgapaṭipadaṃ akathetvā’’ti vatvā pubbabhāgapaṭipadāya akathane kāraṇaṃ pubbabhāgapaṭipadañca sarūpato dassetuṃ, ‘‘yassa hī’’tiādi vuttaṃ. Aparisuddhāyapi pubbabhāgapaṭipadāya vipassanā tathā na kiccakārī, pageva avijjamānāyāti, ‘‘yassa hi…pe… aparisuddhā hoti’’cceva vuttaṃ. Pubbabhāgapaṭipadā ca nāma saṅkhepato pannarasa caraṇadhammāti āha – ‘‘sīlasaṃvaraṃ…pe… imaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ ācikkhatī’’ti. Yānakiccaṃ sādheti maggagamanena akilantabhāvasādhanattā. Cirakālaṃ paribhāvitāya paripakkagatāya hetusampadāya upaṭṭhāpitaṃ sāmaṇerasīlampi paripuṇṇaṃ akhaṇḍādibhāvappattiyā, yaṃ pubbahetuttā ‘‘sīla’’nti vuccati.

    ਧਾਤੁਯੋ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮਤ੍ਥੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੋ। ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਛਧਾਤੁਰੋ’’ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਪ੍ਪਧਾਨਂ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਭਗવਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਤ੍ਥਚਿ ‘‘ਤੇવਿਜ੍ਜੋ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਤ੍ਥਚਿ – ‘‘ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੧) ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਤ੍ਥਚਿ ‘‘ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (વਿਭ॰ ੧੨੧) વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਤ੍ਥਚਿ – ‘‘ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਮਾਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਞ੍ਞਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੭੫) ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਧ ਪਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਛਧਾਤੁਰੋ’’ਤਿ ਹਿ ਸਮਾਸਤ੍ਥੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲવਿਸਯਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ ਅવਯવਤ੍ਥੋ ਪਨ ਅਪ੍ਪਧਾਨਤ੍ਥੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨੋ, ਸੋ ਸਦ੍ਦਕ੍ਕਮੇਨ ਅਪ੍ਪਧਾਨੋਪਿ ਅਤ੍ਥਕ੍ਕਮੇਨ ਪਧਾਨੋਤਿ ਆਹ – ‘‘વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯੇਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾਯ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਸਚੇ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਯ੍ਯਾਤਿ – ‘‘ਧਾਤੁਯੋ’’ਇਚ੍ਚੇવ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿવੇਸੇਯ੍ਯ ਤਥਾ ਸਞ੍ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਦੇਹਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਸਤਿ ਪੁਰਿਸੇ ਕੋ ਕਰੋਤਿ? ਕੋ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਧਾਤੁਯੋ ਏવਾਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਇਦਂ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਇਦਨ੍ਤਿ ਸਂਸਯਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ? ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਤ੍ਤਮਾਨਂ વਿਯ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ਅਤ੍ਥੇ ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ । ਤਥਾਭੂਤੋ ਚ ਦੇਸਨਾਯ ਅਭਾਜਨਭੂਤਤ੍ਤਾ ਦੇਸਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ। ਏવਮਾਹਾਤਿ ਏવਂ ‘‘ਛਧਾਤੁਰੋ’’ਤਿ ਆਹ।

    Dhātuyo paramatthato vijjamānā, paññattimattho puriso avijjamāno. Atha kasmā bhagavā arahattassa padaṭṭhānabhūtaṃ vipassanaṃ kathento ‘‘chadhāturo’’ti avijjamānappadhānaṃ desanaṃ ārabhīti āha – ‘‘bhagavā hī’’tiādi. Katthaci ‘‘tevijjo chaḷabhiñño’’tiādīsu vijjamānena avijjamānaṃ dasseti. Katthaci – ‘‘itthirūpaṃ, bhikkhave, purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’tiādīsu (a. ni. 1.1) avijjamānena vijjamānaṃ dasseti. Katthaci ‘‘cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇa’’ntiādīsu (vibha. 121) vijjamānena vijjamānaṃ dasseti. Katthaci – ‘‘khattiyakumāro brāhmaṇakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappetī’’tiādīsu (dī. ni. 1.275) avijjamānena avijjamānaṃ dasseti. Idha pana vijjamānena avijjamānaṃ dasseti. ‘‘Chadhāturo’’ti hi samāsattho avijjamāno puggalavisayattā, tassa padassa avayavattho pana appadhānattho vijjamāno, so saddakkamena appadhānopi atthakkamena padhānoti āha – ‘‘vijjamānena avijjamānaṃ dassento’’ti. Puggalādhiṭṭhānāyettha desanāya kāraṇaṃ dassetuṃ, ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ. Upaṭṭhāpeyyāti – ‘‘dhātuyo’’icceva kulaputtassa cittaṃ niveseyya tathā sañjāneyya, evaṃ dhammaṃ deseyyāti attho. Sandehaṃ kareyyāti asati purise ko karoti? Ko paṭisaṃvedeti, dhātuyo evāti kiṃ nu kho idaṃ, kathaṃ nu kho idanti saṃsayaṃ uppādeyya? Sammohaṃ āpajjeyyāti caturaṅgasamannāgate andhakāre vattamānaṃ viya desiyamāne atthe sammohaṃ āpajjeyya . Tathābhūto ca desanāya abhājanabhūtattā desanaṃ sampaṭicchituṃ na sakkuṇeyya. Evamāhāti evaṃ ‘‘chadhāturo’’ti āha.

    ਯਂ ਤ੍વਂ ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਸੀਤਿ ਯਂ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਸਮੂਹਂ ਪਬਨ੍ਧવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨવਿਸੇਸવਿਸਿਟ੍ਠਂ – ‘‘ਪੁਰਿਸੋ ਸਤ੍ਤੋ ਇਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤ੍વਂ ਸਞ੍ਜਾਨਾਸਿ, ਸੋ ਛਧਾਤੁਰੋ। ਸਨ੍ਤੇਸੁਪਿ ਛਧਾਤੁવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੇਸੁ ਧਾਤ੍વਨ੍ਤਰੇਸੁ ਸੁਖਾવਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ ਤਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਚ ਤੇਸਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤੋ, ਸ੍વਾਯਮਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਏવ। ਸੇਸਪਦੇਸੂਤਿ ‘‘ਛਫਸ੍ਸਾਯਤਨੋ’’ਤਿਆਦਿਪਦੇਸੁਪਿ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਰਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਅਧਿਤਿਟ੍ਠਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਯੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ, ਤੇਸਂ ਪਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸ੍વਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਤ੍ਤੋਤਿ વਟ੍ਟਤੋ। વਿવਟ੍ਟਿਤ੍વਾਤਿ વਿਨਿવਟ੍ਟਿਤ੍વਾ ਅਪਸਕ੍ਕਿਤ੍વਾ। ਏਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਏਤੇਹਿ ਛਧਾਤੁਆਦੀਹਿ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਨਿવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਆਯਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਮਾਯ ਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਅਸਮ੍ਭવੋਤਿ। ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮવਸੇਨ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨੇਨ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਛਹਿਪਿ ਦ੍વਾਰੇਹਿ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਸੋਤਾਯ ਮਗ੍ਗੇਨ વਿਸੋਸਿਤਾਯ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਗਤਾਯ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਮਾਨੇ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਅਨੁਪਸਨ੍ਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਹ – ‘‘ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦੀਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ

    Yaṃ tvaṃ purisoti sañjānāsīti yaṃ rūpārūpadhammasamūhaṃ pabandhavasena pavattamānaṃ adhiṭṭhānavisesavisiṭṭhaṃ – ‘‘puriso satto itthī’’tiādinā tvaṃ sañjānāsi, so chadhāturo. Santesupi chadhātuvinimuttesu dhātvantaresu sukhāvaggahaṇatthaṃ tathā vuttaṃ taggahaṇeneva ca tesaṃ gahetabbato, svāyamattho heṭṭhā dassito eva. Sesapadesūti ‘‘chaphassāyatano’’tiādipadesupi. Cattāri adhiṭṭhānāni catasso patiṭṭhā etassāti caturādhiṭṭhāno, adhitiṭṭhati patiṭṭhahati etenāti adhiṭṭhānaṃ, yesu patiṭṭhāya uttamatthaṃ arahattaṃ adhigacchati, tesaṃ paññādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Tenāha ‘‘svāyaṃ bhikkhū’’tiādi. Ettoti vaṭṭato. Vivaṭṭitvāti vinivaṭṭitvā apasakkitvā. Ettoti vā etehi chadhātuādīhi. Ettha hi niviṭṭhassa āyattassa uttamāya siddhiyā asambhavoti. Patiṭṭhitanti ariyamaggādhigamavasena suppatiṭṭhitaṃ. Evañhi sabbaso paṭipakkhasamucchindanena tattha patiṭṭhito hoti. Maññassavā nappavattantīti chahipi dvārehi pavattamānasotāya maggena visositāya sabbaso vigatāya sabbaso vicchedappattiyā na sandanti. Tenāha ‘‘nappavattantī’’ti. Yasmā māne sabbaso samucchinne asamucchinno anupasanto kileso nāma natthi, tasmā āha – ‘‘muni santoti vuccatī’’ti rāgaggiādīnaṃ nibbānena nibbuto.

    ਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ, ‘‘ਦਿવਸਂ ਚਙ੍ਕਮੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਆવਰਣੀਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਯ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੨੩; ੨.੨੪; ੩.੭੫; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੨੦; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੫; વਿਭ॰ ੫੧੯; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੬੧) ਅਪ੍ਪਮਾਦਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਾਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏਤੇਨ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਿਯਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਮਾਹ। ਸਚ੍ਚਮਨੁਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨੁਰਕ੍ਖਨਾਪਦੇਸੇਨ ਸੀਲવਿਸੋਧਨਮਾਹ; ਸਚ੍ਚੇ ਠਿਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸੀਲਂ ਅવਿਕੋਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਚੀਸਚ੍ਚਂ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਦਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨવਿਧਿਂ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ। ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਨਂ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਥਾ ਤੇ ਕਿਲੇਸਾ ਤਦਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ ਯਥਾਸਮੁਦਾਚਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਰਿਲ਼ਾਹਂ ਨ ਜਨੇਨ੍ਤਿ; ਏવਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ વੂਪਸਮਨવਿਧਿਂ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਂ। ਅਧਿਗਮਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ।

    Paññaṃ nappamajjeyyāti, ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetī’’tiādinayappavattāya (ma. ni. 1.423; 2.24; 3.75; saṃ. ni. 4.120; a. ni. 3.15; vibha. 519; mahāni. 161) appamādappaṭipattiyā samādhivipassanāpaññaṃ nappamajjeyya. Etena pubbabhāgiyaṃ samathavipassanābhāvanamāha. Saccamanurakkheyyāti saccānurakkhanāpadesena sīlavisodhanamāha; sacce ṭhito samādinnasīlaṃ avikopetvā paripūrento samādhisaṃvattaniyataṃ karoti. Tenāha ‘‘vacīsaccaṃ rakkheyyā’’ti. Kilesapariccāgaṃ brūheyyāti tadaṅgādivasena kilesānaṃ pariccajanavidhiṃ vaḍḍheyya. Kilesavūpasamanaṃ sikkheyyāti yathā te kilesā tadaṅgādivasena pariccattā yathāsamudācārappavattiyā santāne pariḷāhaṃ na janenti; evaṃ kilesānaṃ vūpasamanavidhiṃ sikkheyya paññādhiṭṭhānādīnanti lokuttarānaṃ paññādhiṭṭhānādīnaṃ. Adhigamatthāyāti paṭilābhatthāya.

    ੩੪੭. ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ, ‘‘ਚਤੁਰਾਧਿਟ੍ਠਾਨੋ, ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਂ ਮਞ੍ਞਸ੍ਸવਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੪੩) ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾਨਂ।

    347.Pubbevuttānanti, ‘‘caturādhiṭṭhāno, yattha ṭhitaṃ maññassavā nappavattantī’’ti (ma. ni. 3.343) evaṃ pubbe vuttānaṃ.

    ੩੪੮. વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਭવੇਯ੍ਯ। ਆਦੀਹੀਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ। ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਚ੍ਚਾਭਾવਤੋ। ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਧਾਤੁਕਨ੍ਤਿ ਅਯਥਾਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਂ। ਯਥਾਧਮ੍ਮવਸੇਨੇવਾਤਿ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਥਾਸਭਾવੇਨੇવ। ਸਪ੍ਪਾਯਂ ਧੁਤਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਲੇਸਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਯੋਗ੍ਗਂ ਧੁਤਙ੍ਗਂ। ਚਿਤ੍ਤਰੁਚਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਪਕਤਿਯਾ ਆਚਰਿਯੇਹਿ વਿਰੋਚੇਤਬ੍ਬਂ, ਚਰਿਯਾਨੁਕੂਲਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੂਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ।

    348.Vattabbaṃ bhaveyyāti niddesavasena vattabbaṃ bhaveyya. Ādīhīti evamādīhi. Kiccaṃ natthi kiccābhāvato. Uppaṭipāṭidhātukanti ayathānupubbikaṃ. Yathādhammavasenevāti desetabbadhammānaṃ yathāsabhāveneva. Sappāyaṃ dhutaṅganti attano kilesaniggaṇhanayoggaṃ dhutaṅgaṃ. Cittarucitanti attano cittapakatiyā ācariyehi virocetabbaṃ, cariyānukūlanti attho. Hatthipadopamasuttādīsūti ādi-saddena visuddhimaggadhātuvibhaṅgādiṃ saṅgaṇhāti.

    ੩੫੪. ਅਯਮ੍ਪੇਤ੍ਥਾਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ‘‘ਅਥਾਪਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਪਰਿਦੇਸਨਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ। ਸੋਪਿ ਹਿ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧੀਤਿ। ਨਨੁ ਚਾਯਂ ਯਥਾਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਯ વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਪਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯਥਾਨੁਸਨ੍ਧਿਨਯੋ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ? ਨ, વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਨਿਦ੍ਦੇਸਨਯੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤੇਨਾਹ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਤੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਂ વਾ ਪਨਾਤਿਆਦਿਨਾ ਪਨ ਦੇਸਨਾਯ ਸਾਨੁਸਨ੍ਧਿਤਂ વਿਭਾવੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਅਨਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਦੇਸਨਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਆਗਮਨੀਯવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨਾਤਿ ਯਸ੍ਸਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਆਗਮਨੀਯਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ વਸੇਨ। ਕਮ੍ਮਕਾਰਕવਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ‘‘ਨੇਤਂ ਮਮ ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਿਚ੍ਚਕਾਰਕਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਹਿਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨਾਤਿ ਯਥਾਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਯ વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ ਭਾਜਨવਸੇਨ। ਸਤ੍ਥੁ ਕਥਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਉਦ੍ਦੇਸਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਕਥਨਤ੍ਥਾਯ। ਅਕਥਿਤਭਾવੋ ਏવ ਹਿਸ੍ਸ ਅવਸਿਟ੍ਠਤਾ ਕਥਨਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ ਚ। ਪਟਿਪਕ੍ਖવਿਗਮੇਨ ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਨ ਪਹੀਨਭਾવਤੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ। ਸਮੁਦਯવਸੇਨ ਉਦਯਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯਨਿਰੋਧવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਞ੍ਚ। ਕਾਰਣਭਾવੇਨ ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸੁਖવੇਦਨਿਯਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਖવੇਦਨਾਯ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ।

    354.Ayampetthāti pi-saddo sampiṇḍanattho. Tena ‘‘athāparaṃ upekkhāyeva avasissatī’’ti uparidesanaṃ sampiṇḍeti. Sopi hi pāṭiyekko anusandhīti. Nanu cāyaṃ yathāuddiṭṭhāya viññāṇadhātuyā niddesopi bhavissatīti yathānusandhinayo vijjatīti? Na, viññāṇadhātuniddesanayena desanāya appavattattā tenāha ‘‘heṭṭhato’’tiādi. Yaṃ vā panātiādinā pana desanāya sānusandhitaṃ vibhāveti. Na hi buddhā bhagavanto ananusandhikaṃ desanaṃ desenti. Āgamanīyavipassanāvasenāti yassā pubbe pavattattā āgamanīyaṭṭhāne ṭhitā vipassanā, tassā vasena. Kammakārakaviññāṇanti ‘‘netaṃ mama nesohamasmi, na meso attā’’ti evaṃ vipassanākiccakārakaṃ vipassanāsahitaṃ viññāṇaṃ. Viññāṇadhātuvasenāti yathāuddiṭṭhāya viññāṇadhātuyā bhājanavasena. Satthu kathanatthāyāti satthārā uddesameva katvā ṭhapitattā niddesavasena kathanatthāya. Akathitabhāvo eva hissa avasiṭṭhatā kathanatthāya paṭivijjhanatthāya ca. Paṭipakkhavigamena tassa cittassa parisuddhatāti āha ‘‘nirupakkilesa’’nti. Upakkilesānaṃ pana pahīnabhāvato pariyodātaṃ. Samudayavasena udayadassanatthañceva paccayanirodhavasena atthaṅgamadassanatthañca. Kāraṇabhāvena sukhāya vedanāya hitanti sukhavedaniyaṃ. Tenāha ‘‘sukhavedanāya paccayabhūta’’nti.

    ੩੬੦. ਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨવਸੇਨ, ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਮੁਖੇਨ ਪਗੁਣਂ ਜਾਤਂ

    360.Rūpakammaṭṭhānampi catudhātuvavatthānavasena, arūpakammaṭṭhānampi sukhadukkhavedanāmukhena paguṇaṃ jātaṃ.

    ਸਤ੍ਥੁ ਕਥਨਤ੍ਥਂਯੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੀਤਿ, ‘‘ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਨਿਸੇਧੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਸਮਤ੍ਥੇਤੁਂ, ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇਨ ਅਧਿਗਤਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਗੁਣਂ ਤવ ਇਦਂ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸੁવਣ੍ਣਤਾਪਨਯੋਗ੍ਯਂ ਅਙ੍ਗਾਰਭਾਜਨਂ ਇਧ ‘‘ਉਕ੍ਕਾ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਙ੍ਗਾਰਕਪਲ੍ਲ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਥਾ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਞ੍ਚ ਤਪ੍ਪਤਿ, ਏવਂ ਪਟਿਯਾਦਿਯੇਯ੍ਯ। ਨੀਹਟਦੋਸਨ੍ਤਿ વਿਗਤੀਭੂਤਕਾਲ਼ਕਂ। ਅਪਨੀਤਕਸਾવਨ੍ਤਿ ਅਪਗਤਸੁਖੁਮਕਾਲ਼ਕਂ।

    Satthu kathanatthaṃyeva avasissatīti, ‘‘kulaputtassa paṭivijjhanattha’’nti vuttamevatthaṃ nisedheti, tasmā vuttamevatthaṃ samatthetuṃ, ‘‘imasmiṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Kulaputtassa rūpāvacarajjhāneti kulaputtena adhigatarūpāvacarajjhāne. Tenāha – ‘‘bhikkhu paguṇaṃ tava idaṃ rūpāvacaracatutthajjhāna’’nti. Yaṃ kiñci suvaṇṇatāpanayogyaṃ aṅgārabhājanaṃ idha ‘‘ukkā’’ti adhippetanti āha ‘‘aṅgārakapalla’’nti. Sajjeyyāti yathā tattha pakkhittasuvaṇṇañca tappati, evaṃ paṭiyādiyeyya. Nīhaṭadosanti vigatībhūtakāḷakaṃ. Apanītakasāvanti apagatasukhumakāḷakaṃ.

    ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤੁਕਾਮੇਨ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਲੋਕਿਯਧਮ੍ਮੇ વਿਰਜ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ ਧਮ੍ਮੋ ਕਥੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ, ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚੋਦਨਾ ਕਤਾ। વਿਨੇਯ੍ਯਦਮਨਕੁਸਲੇਨ ਭਗવਤਾ વੇਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਤਾવ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੁਪੇਕ੍ਖਾਯ વਣ੍ਣੋ ਕਥਿਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਰਂ વਦਨ੍ਤੋ, ‘‘ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Ariyamagge patiṭṭhāpetukāmena nāma sabbasmimpi lokiyadhamme virajjanatthāya dhammo kathetabboti adhippāyena, ‘‘kasmā panā’’tiādinā codanā katā. Vineyyadamanakusalena bhagavatā veneyyajjhāsayavasena tāva catutthajjhānupekkhāya vaṇṇo kathitoti tassa parihāraṃ vadanto, ‘‘kulaputtassā’’tiādimāha.

    ੩੬੧. ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਰੂਪਾવਚਰਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਧਮ੍ਮਂ, ਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਗਹਣੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੇਨ। ਇਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਨ੍ਤਿ ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ।

    361.Tadanudhammanti tassa arūpāvacarassa kusalassa anurūpadhammaṃ, yāya paṭipadāya tassa adhigamo hoti, tassa pubbabhāgapaṭipadanti attho. Tenāha ‘‘rūpāvacarajjhāna’’nti. Taggahaṇāti tassa gahaṇena tassā paṭipattiyā paṭipajjamānena. Ito uttarinti ‘‘viññāṇañcāyatana’’ntiādīsu.

    ੩੬੨. ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ। ਏਤਂ ਪਨ ਸવਿਪਾਕਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮ੍ਭੁਯ੍ਯ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕਤਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਖਤਂ। ਪਕਪ੍ਪਿਤਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਸવਿਹਿਤਂ। ਆਯੂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤਂ। ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਕਰੀਯਤੀਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨਕੇਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜੀਯਤਿ ਸਙ੍ਖਰੀਯਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વਿਯ ਨ ਨਿਚ੍ਚਂ ਨ ਸਸ੍ਸਤਂ। ਅਥ ਖੋ ਖਣੇ ਖਣੇ ਭਿਜ੍ਜਨਸਭਾવਤਾਯ ਤਾવਕਾਲਿਕਂ। ਤਤੋ ਏવ ਚવਨਾਦਿਸਭਾવਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਰੂਪਾવਚਰਧਮ੍ਮੇਸੁ ਆਦੀਨવવਿਭਾવਨਂ। ਦੁਕ੍ਖੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ। ਅਤਾਣਨ੍ਤਿ ਚવਨਸਭਾવਾਦਿਤਾਯ ਤਾਣਰਹਿਤਂ। ਅਲੇਣਨ੍ਤਿ ਤਤੋ ਅਰਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਲੀਯਨਟ੍ਠਾਨਰਹਿਤਂ। ਅਸਰਣਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਸਰਣਂ। ਅਸਰਣੀਭੂਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਟਿਸਰਣਂ।

    362.Tassevāti arūpāvacarajjhānassa. Etaṃ pana savipākaṃ arūpāvacarajjhānaṃ samecca sambhuyya paccayehi katattā saṅkhataṃ. Pakappitanti paccayavasena savihitaṃ. Āyūhitanti sampiṇḍitaṃ. Karontena karīyatīti paṭipajjanakena paṭipajjīyati saṅkharīyati. Nibbānaṃ viya na niccaṃ na sassataṃ. Atha kho khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvatāya tāvakālikaṃ. Tato eva cavanādisabhāvanti sabbametaṃ rūpāvacaradhammesu ādīnavavibhāvanaṃ. Dukkhe patiṭṭhitanti saṅkhāradukkhe patiṭṭhitaṃ. Atāṇanti cavanasabhāvāditāya tāṇarahitaṃ. Aleṇanti tato arakkhattā līyanaṭṭhānarahitaṃ. Asaraṇanti appaṭisaraṇaṃ. Asaraṇībhūtanti sabbakālampi appaṭisaraṇaṃ.

    ਸਮਤ੍ਤਪਤ੍ਤવਿਸੇ ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਗਹਿਤੇ ਦੁਤ੍ਤਿਕਿਚ੍ਛਾ ਸਿਯਾਤਿ, ‘‘ਖਨ੍ਧਂ વਾ ਸੀਸਂ વਾ ਗਹੇਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਮੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਉਪਮਾਸਂਸਨ੍ਦਨਾ – ਛੇਕੋ ਭਿਸਕ੍ਕੋ વਿਯ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। વਿਸવਿਕਾਰੋ વਿਯ ਕਿਲੇਸਦੁਕ੍ਖਾਨੁਬਨ੍ਧੋ, ਭਿਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਸਂ ਠਾਨਤੋ ਚਾવੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਆਰੋਪਨਂ વਿਯ ਭਗવਤੋ ਦੇਸਨਾਨੁਭਾવੇਨ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਭવੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨੇ ਭવਨਂ। ਭਿਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਸਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਪਥવਿਯਂ ਪਾਤਨਂ વਿਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਕਿਲੇਸਦੁਕ੍ਖਾਪਨਯਨਂ।

    Samattapattavise khandhādīsu gahite duttikicchā siyāti, ‘‘khandhaṃ vā sīsaṃ vā gahetuṃ adatvā’’ti vuttaṃ. Evamevāti etthāyaṃ upamāsaṃsandanā – cheko bhisakko viya sammāsambuddho. Visavikāro viya kilesadukkhānubandho, bhisakkassa visaṃ ṭhānato cāvetvā upari āropanaṃ viya bhagavato desanānubhāvena kulaputtassa kāmabhave nikantiṃ pariyādāya arūpajjhāne bhavanaṃ. Bhisakkassa visaṃ otāretvā pathaviyaṃ pātanaṃ viya kulaputtassa orambhāgiyakilesadukkhāpanayanaṃ.

    ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ ਅਨਧਿਗਤਸ੍ਸ। ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વੇવਚਨਂ। ਸਬ੍ਬਮੇਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਅਧੁવ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਆਦੀਨવਂ। ਏਕਪਦੇਨੇવ ‘‘ਸਙ੍ਖਤਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕਥੇਸਿ ਸਙ੍ਖਤਪਦੇਨੇવ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ।

    Asampattassāti arūpāvacarajjhānaṃ anadhigatassa. Appaṭiladdhassevāti tassa vevacanaṃ. Sabbametanti ‘‘aniccaṃ adhuva’’ntiādinā vitthārato vuttaṃ sabbametaṃ ādīnavaṃ. Ekapadeneva ‘‘saṅkhatameta’’nti kathesi saṅkhatapadeneva tassa atthassa anavasesato pariyādinnattā.

    ਨਾਯੂਹਤੀਤਿ ਭવਕਾਰਣਚੇਤਨਾવਸੇਨ ਬ੍ਯਾਪਾਰਂ ਨ ਸਮੂਹੇਤਿ ਨ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਨ ਰਾਸਿਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਣਂ ਨਾਮ ਚੇਤਨਾਬ੍ਯਾਪਾਰੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਨ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਤੀ’’ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਫਲੁਪ੍ਪਾਦਨਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਫਲੇਨ ਕਪ੍ਪਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ ਕਪ੍ਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਸਚੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਚੇਤਨਾ ਉਲ਼ਾਰਾ, ਫਲਮਹਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਾਯ વੁਡ੍ਢਿਯਾ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਲ਼ਾਰਾ ਚ ਅવੁਡ੍ਢਿਯਾਤਿ ਆਹ – ‘‘વੁਡ੍ਢਿਯਾ વਾ ਪਰਿਹਾਨਿਯਾ વਾ’’ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੇ ਠਤ੍વਾਤਿ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬੁਦ੍ਧਸੁਬੁਦ੍ਧਤਾਯ ਸੀਹਸਮਾਨવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਚ ਦੇਸਨਂ ਉਕ੍ਕਂਸਤੋ ਸਾવਕੇਹਿ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ વਿਸੇਸਂ ਅਨવਸੇਸੇਨ੍ਤੋ ਤਥਾ વਦਤਿ, ਨ ਸਾવਕવਿਸਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯਮੇવ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟਂ ਗਣ੍ਹੀ’’ਤਿ। ਯਦਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ…ਪੇ॰… ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਦੇਸਨਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟਂ ਗਣ੍ਹੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਥਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ।

    Nāyūhatīti bhavakāraṇacetanāvasena byāpāraṃ na samūheti na sampiṇḍeti. Tenāha – ‘‘na rāsiṃ karotī’’ti. Abhisaṅkharaṇaṃ nāma cetanābyāpāroti āha – ‘‘na abhisañcetayatī’’ti. Taṃ pana phaluppādanasamatthatāya phalena kappananti āha ‘‘na kappetī’’ti. Sace abhisaṅkhāracetanā uḷārā, phalamahattasaṅkhātāya vuḍḍhiyā hoti, anuḷārā ca avuḍḍhiyāti āha – ‘‘vuḍḍhiyā vā parihāniyā vā’’ti. Buddhavisaye ṭhatvāti bhagavā attano buddhasubuddhatāya sīhasamānavuttitāya ca desanaṃ ukkaṃsato sāvakehi pattabbaṃ visesaṃ anavasesento tathā vadati, na sāvakavisayaṃ atikkamitvā attano buddhavisayameva desento. Tenāha – ‘‘arahattanikūṭaṃ gaṇhī’’ti. Yadi kulaputto attano…pe… paṭivijjhi, atha kasmā bhagavā desanāya arahattanikūṭaṃ gaṇhīti āha ‘‘yathā nāmā’’tiādi.

    ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਇਤੋ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਾਧਿਗਮਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਉਪਰਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮੇ ਨੇવ ਕਙ੍ਖਾ ਨ વਿਮਤਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਕਙ੍ਖਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਏਕਚ੍ਚੇਸੁ ਠਾਨੇਸੂਤਿ ਤਥਾ વਿਨੇਯ੍ਯਠਾਨੇਸੁ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ ਪਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਤੋ ਅਨੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ।

    Ito pubbeti ito anāgāmiphalādhigamato uttari upari. Assāti kulaputtassa. Kathentassa bhagavato dhamme neva kaṅkhā na vimati paṭhamamaggeneva kaṅkhāya samucchinnattā. Ekaccesu ṭhānesūti tathā vineyyaṭhānesu. Tathā hi ayampi kulaputto anāgāmiphalaṃ patvā bhagavantaṃ sañjāni. Tena vuttaṃ ‘‘yato anenā’’tiādi.

    ੩੬੩. ਅਨਜ੍ਝੋਸਿਤਾਤਿ ਅਨਜ੍ਝੋਸਨੀਯਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।

    363.Anajjhositāti anajjhosanīyāti ayamatthoti āha – ‘‘gilitvā pariniṭṭhāpetvā gahetuṃ na yuttā’’ti.

    ੩੬੪. ਰਾਗੋવ ਅਨੁਸਯੋ ਰਾਗਾਨੁਸਯੋ, ਸੋ ਚ ਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹੋਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਲਭਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੁਖવੇਦਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਨ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਨਂ ਅਤ੍ਥਿ ਖਣਤ੍ਤਯਸਮਾਯੋਗਾਸਮ੍ਭવਤੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਇਤਰਨ੍ਤਿ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਂ। વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕੇਨਚਿ ਸਞ੍ਞੋਜਨੇਨ ਅਸਂਯੁਤ੍ਤਤਾਯ ਏવ ਨਿਯਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ। ਕਾਯਸ੍ਸ ਕੋਟਿ ਪਰਮੋ ਅਨ੍ਤੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਯਕੋਟਿਕਂ। ਦੁਤਿਯਪਦੇਤਿ ‘‘ਜੀવਿਤਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇ। વਿਸੇવਨਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਾਦਾਨਸ੍ਸ। ਸੀਤੀਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ‘‘ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਕਥਂ ਪਨ વੇਦਯਿਤਾਨਂ ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਆਯਤਨੇਸੁ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਸੀਤਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ – ‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਮੁਦਯਪਞ੍ਹੇਨਾਤਿ ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੦੦; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੩੩) ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਨਿਰੋਧਪਞ੍ਹੇਨ। ਨਨੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਪਰਿਲ਼ਾਹવਿਗਮੇ ਸੀਤਿਭਾવੋ ਨਾਮ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਮਤ੍ਤੇਨ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ; ਤੇਨ ਇਧ વੇਦਯਿਤਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਨ ਕਿਲੇਸਾਤਿ વੇਦਯਿਤਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਨਿਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸੀਤਿਭਾવੋਪਿ ਕਿਲੇਸਸਮੁਚ੍ਛੇਦੇਨੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘વੇਦਯਿਤਾਨਿਪੀ’’ਤਿਆਦਿ।

    364. Rāgova anusayo rāgānusayo, so ca paccayasamavāye uppajjanārahoti vattabbataṃ labhatīti vuttaṃ – ‘‘sukhavedanaṃ ārabbha rāgānusayo uppajjeyyā’’ti. Na pana tassa uppādanaṃ atthi khaṇattayasamāyogāsambhavato. Esa nayo sesesupi. Itaranti adukkhamasukhavedanaṃ. Visaṃyuttoti kenaci saññojanena asaṃyuttatāya eva niyatavippayutto. Kāyassa koṭi paramo anto etassāti kāyakoṭikaṃ. Dutiyapadeti ‘‘jīvitapariyantika’’nti imasmiṃ pade. Visevanassāti upādānassa. Sītībhavissantīti padassa ‘‘nirujjhissantī’’ti attho vutto, kathaṃ pana vedayitānaṃ dvādasasu āyatanesu nirujjhanaṃ sītibhāvappattīti codanaṃ sandhāyāha – ‘‘kilesā hī’’tiādi. Samudayapañhenāti mahāsatipaṭṭhāne (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133) samudayasaccanirodhapañhena. Nanu sabbaso kilesapariḷāhavigame sītibhāvo nāma vedanānirodhamattena adhippeto; tena idha vedayitāni vuttāni, na kilesāti vedayitānaṃ accantanirodhasaṅkhāto sītibhāvopi kilesasamucchedenevāti āha ‘‘vedayitānipī’’tiādi.

    ੩੬੫. ਇਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਞ੍ਞੋਜਨਾ ਦੀਪਸਿਖਾ વਿਯ, ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਕਪਲ੍ਲਿਕਾ વਿਯ વੇਦਨਾਯ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ, ਤੇਲਂ વਿਯ ਕਿਲੇਸਾ, વਟ੍ਟਿ વਿਯ ਕਮ੍ਮવਟ੍ਟਂ, ਉਪਹਰਣਕਪੁਰਿਸੋ વਿਯ વਟ੍ਟਗਾਮੀ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਸੀਸਚ੍ਛੇਦਕਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ ਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਕਰਣਤੋ, ਅਨਾਹਾਰਾਯ ਦੀਪਸਿਖਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਯਨਂ વਿਯ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਤੋ ਅਨਾਹਾਰਾਯ વੇਦਨਾਯ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਯਨਂ।

    365.Idaṃopammasaṃsandananti ettha saññojanā dīpasikhā viya, adhiṭṭhānakapallikā viya vedanāya nissayabhūtā cattāro khandhā, telaṃ viya kilesā, vaṭṭi viya kammavaṭṭaṃ, upaharaṇakapuriso viya vaṭṭagāmī puthujjano, tassa sīsacchedakapuriso viya arahattamaggo santānassa samucchedakaraṇato, anāhārāya dīpasikhāya nibbāyanaṃ viya kammakilesānaṃ anantarapaccayato anāhārāya vedanāya anupādisesavasena nibbāyanaṃ.

    ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਸਮਾਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਹੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਭੂਤਾ ਤਯਾ ਪਗੁਣਸਮਾਧਿਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਤੋ ਚ। ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਾਤਿ વਿਸਿਟ੍ਠਤਰਾ। ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏવਂ-ਸਦ੍ਦੋ ਇਦਂਸਦ੍ਦਤ੍ਥવਚਨੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਇਮਿਨਾ ਉਤ੍ਤਮੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨਾ’’ਤਿ। ਸਬ੍ਬਂ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਖੇਪੇਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੋ, ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋ, ਤਂਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤਾਯ ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੇ ਞਾਣਂ ਨਾਮ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਞਾਣਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੇ ਸਨ੍ਤੇ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਞਾਣਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ, ‘‘ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਿਨਾ ਪਰਮੇਨ ਪਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਭਿਕ੍ਖੁਨੋ।

    Ādimhi samādhivipassanāpaññāhīti pubbabhāgapaṭipadābhūtā tayā paguṇasamādhito arahattassa padaṭṭhānabhūtavipassanāpaññāto ca. Uttaritarāti visiṭṭhatarā. Evaṃ samannāgatoti ettha evaṃ-saddo idaṃsaddatthavacanoti āha – ‘‘iminā uttamena arahattaphalapaññādhiṭṭhānenā’’ti. Sabbaṃ vaṭṭadukkhaṃ khepetīti sabbadukkhakkhayo, aggamaggo, taṃpariyāpannatāya tattha ñāṇanti āha – ‘‘sabbadukkhakkhaye ñāṇaṃ nāma arahattamagge ñāṇa’’nti. Arahattaphale ñāṇaṃ adhippetaṃ vuttanayena sabbadukkhakkhaye sante tannimittaṃ vā uppannañāṇanti katvā. Tassāti, ‘‘evaṃ samannāgato bhikkhu iminā paramena paññādhiṭṭhānena samannāgato hotī’’ti vuttabhikkhuno.

    ੩੬੬. ਹੀਤਿ ਯਸ੍ਮਾ। વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੇ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਞਾਣਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਨ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ। ਕਾਮਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਹਿ ਅਕੋਪਨੀਯਤਾਯ ਅਕੁਪ੍ਪਾ, ‘‘ਸਚ੍ਚੇ ਠਿਤਾ’’ਤਿ ਪਨ વਚਨਤੋ, ‘‘ਅਕੁਪ੍ਪਾਰਮ੍ਮਣਕਰਣੇਨ ਅਕੁਪ੍ਪਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਆਹ। વਿਤਥਨ੍ਤਿ ਨਟ੍ਠਂ, ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਚ વਿਪਰਿਣਾਮੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਯਾਦਿਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦਾવਤ੍ਥਾਯ ਜਾਤਂ, ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਾਦਿਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਂ ਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਪਰਿਮੁਸਿਤਬ੍ਬਰੂਪਤਾਯ ‘‘ਮੁਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਮੋਸਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਨਸ੍ਸਨਸਭਾવ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਅવਿਤਥਨ੍ਤਿ ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅવਿਤਥਂ ਨਾਮ, ਤਂ ਸਭਾવੋ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਤੇਨੇવ ਲਬ੍ਭਨਤੋ। ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਚੀਸਚ੍ਚਤੋਤਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਯਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਤ੍ਤਂ વਚੀਸਚ੍ਚਂ, ਤਤੋ। ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚੇਹਿ ਤਚ੍ਛવਿਪਲ੍ਲਾਸਭੂਤਸਭਾવੇਹਿ। ਇਤਿ ਨੇਸਂ ਯਥਾਸਕਂ ਸਭਾવੇਨ ਅવਿਤਥਭਾવੇ ਅਮੋਸਧਮ੍ਮਤਾਯ ਤੇਹਿਪਿ ਅવਿਤਥਭਾવਾ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਂ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸੇવ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਭਾવਤੋ।

    366.ti yasmā. Vimuttīti arahattaphalavimutti, tasmā sabbadukkhakkhaye ñāṇanti arahattaphalañāṇaṃ adhippetaṃ. Saccanti paramatthasaccaṃ nibbānaṃ, na maggasaccaṃ. Kāmaṃ arahattaphalavimutti paṭipakkhehi akopanīyatāya akuppā, ‘‘sacce ṭhitā’’ti pana vacanato, ‘‘akuppārammaṇakaraṇena akuppāti vuttā’’ti āha. Vitathanti naṭṭhaṃ, jarāya maraṇena ca vipariṇāmetabbatāya yādisaṃ uppādāvatthāya jātaṃ, tato aññādisanti attho. Tathā hi taṃ jarāmaraṇehi parimusitabbarūpatāya ‘‘musā’’ti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘mosadhammanti nassanasabhāva’’nti. Taṃ avitathanti taṃ vuttanayena avitathaṃ nāma, taṃ sabhāvo sabbakālaṃ teneva labbhanato. Samathavipassanāvasena vacīsaccatoti samathavipassanāvasena yaṃ visuddhimattaṃ vacīsaccaṃ, tato. Dukkhasaccasamudayasaccehi tacchavipallāsabhūtasabhāvehi. Iti nesaṃ yathāsakaṃ sabhāvena avitathabhāve amosadhammatāya tehipi avitathabhāvā paramatthasaccaṃ nibbānameva uttaritaraṃ. Tasmāti nibbānasseva uttaritarabhāvato.

    ੩੬੭. ਉਪਧੀਯਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਉਪਧੀ, ਖਨ੍ਧਾ ਕਾਮਗੁਣਾ ਚ। ਉਪਦਹਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਉਪਧੀ, ਕਿਲੇਸਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ। ਪਰਿਪੂਰਾ ਗਹਿਤਾ ਪਰਾਮਟ੍ਠਾਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਤਣ੍ਹਾਯ ਗਹਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਰਾਮਟ੍ਠਾ। ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗਤੋਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਚ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨਤੋ। ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ વਿਸਿਟ੍ਠਤਰਸ੍ਸ ਪਹਾਨਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ।

    367. Upadhīyati ettha dukkhanti upadhī, khandhā kāmaguṇā ca. Upadahanti dukkhanti upadhī, kilesābhisaṅkhārā. Paripūrā gahitā parāmaṭṭhāti pariyattabhāvena taṇhāya gahitā diṭṭhiyā parāmaṭṭhā. Samathavipassanāvasena kilesapariccāgatoti vikkhambhanavasena tadaṅgappahānavasena ca kilesānaṃ pariccajanato. Uttaritaro visiṭṭhatarassa pahānappakārassa abhāvato.

    ੩੬੮. ਆਘਾਤਕਰਣવਸੇਨਾਤਿ ਚੇਤਸਿਕਾਘਾਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ। ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਪਤ੍ਤਿਭਾવવਸੇਨ। ਸਮ੍ਪਦੁਸ੍ਸਨવਸੇਨਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਦੁਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਯਦਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਚਾਗਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਨੇਸਂ વੂਪਸਮੋ ਉਪਸਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਤ੍ਥ વਿਸੇਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਸਮ੍ਪਜਹਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਾਪਾਦਨਂ ਚਾਗੋ, ਤਥਾ ਪਨ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਯੋ ਸੋ ਨੇਸਂ ਤਦਾ વੂਪਸਨ੍ਤਤਾਯ ਅਭਾવੋ, ਅਯਂ ਉਪਸਮੋਤਿ ਅਯਮੇਤੇਸਂ વਿਸੇਸੋ।

    368.Āghātakaraṇavasenāti cetasikāghātassa uppajjanavasena. Byāpajjanavasenāti cittassa vipattibhāvavasena. Sampadussanavasenāti sabbaso dussanavasena. Tīhi padehi yadi arahattamaggena kilesānaṃ pariccāgo cāgādhiṭṭhānaṃ, arahattamaggeneva nesaṃ vūpasamo upasamādhiṭṭhānaṃ hotīti dasseti. Ettha visesena pariccāgo sampajahanaṃ anuppattidhammatāpādanaṃ cāgo, tathā pana pariccāgena yo so nesaṃ tadā vūpasantatāya abhāvo, ayaṃ upasamoti ayametesaṃ viseso.

    ੩੬੯. ਮਞ੍ਞਿਤਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਨਾ, ‘‘ਏਤਂ ਮਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਪ੍ਪਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅવਿਜ੍ਜਾવਿਬਨ੍ਧਨਤਣ੍ਹਾਗਾਹਾਦੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣਭਾવਤੋ ਅਯਮਹਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਹਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਮਞ੍ਞਨਾਦਸ੍ਸਨਂ, ਸਾ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠਿ ਮਾਨਮਞ੍ਞਨਾਯ ਅਤ੍ਤਨਿਯਗਾਹવਸੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸ੍વੇવ ‘‘ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਗਹਿਤੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਯਮਹਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਤਣ੍ਹਾਮਞ੍ਞਿਤਮੇવ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਆਬਾਧਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਟਿਪੀਲ਼ਨਟ੍ਠੇਨ। ਮਞ੍ਞਨਾવਸੇਨ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਥਾ ਹੋਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਦੋਸਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਦੁਟ੍ਠਭਾવੇਨ। ਮਞ੍ਞਨਾਦੂਸਿਤਤ੍ਤਾ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਦੁਕ੍ਖਤਾਮੂਲਾਯਤ੍ਤੋ, ਕਿਲੇਸਾਸੁਚਿਪਗ੍ਘਰਣਤੋ ਉਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧਭਙ੍ਗੇਹਿ ਉਦ੍ਧਮੁਦ੍ਧਂ ਪਕ੍ਕਪਭਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ‘‘ਮਞ੍ਞਿਤਂ ਗਣ੍ਡੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਨੁਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਹਦਯਮਾਹਚ੍ਚ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ। ਮਞ੍ਞਿਤਞ੍ਹਿ ਪੀਲ਼ਾਜਨਨਤੋ ਅਨ੍ਤੋਤੁਦਨਤੋ ਦੁਰੁਦ੍ਧਰਣਤੋ ਸਲ੍ਲਂ। ਖੀਣਾਸવਮੁਨਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਤਤੋ ਏવ ਪਰਿਲ਼ਾਹਾਨਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਤ੍ਤਾ વੂਪਸਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਤੋ ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭੂਮਿਯਂ ਠਿਤਂ। ਯਦਿ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੇਸਨਾਞਾਣਾਨੁਰੂਪਂ ਦੇਸਨਂ ਪવਤ੍ਤਾਪੇਯ੍ਯ, ਮਹਾਪਥવਿਂ ਪਤ੍ਥਰਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ, ਆਕਾਸਂ ਪਸਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ, ਅਨਨ੍ਤਾਪਰਿਮੇਯ੍ਯਲੋਕਧਾਤੁਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤੇਸਂ ਠਿਤਾਕਾਰਂ ਅਨੁਪ੍ਪੂਰਂ વਿਚਿਨਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਦੇਸਨਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਸ੍ਸ વਿਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਮੇવ ਦੇਸਨਾ ਪવਤ੍ਤਿ, ਨ ਤਤੋ ਪਰਂ ਅਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਡ੍ਢਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤਾવ, વਿਤ੍ਥਾਰਦੇਸਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਨਨੁ ਸਤ੍ਤਪਕਰਣਦੇਸਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾਤਿ? ਨ ਸਾਪਿ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਮਨ੍ਤਪਟ੍ਠਾਨਕਥਾਪਿ ਸਂਖਿਤ੍ਤਾਯੇવਾ’’ਤਿ। ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਦੇવਪਰਿਸਾਯ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਮੇવ ਹਿ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਪવਤ੍ਤਿ, ਨ ਸਤ੍ਥੁਦੇਸਨਾਞਾਣਾਨੁਰੂਪਨ੍ਤਿ। ਯਥਾਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਪਾਪੇਸਿ ਯਥਾਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਅਨવਸੇਸਤੋ વਿਭਜਨવਸੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਤ੍ਤਾ। વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ…ਪੇ॰… ਕਥੇਸਿ ਨਾਤਿਸਙ੍ਖੇਪવਿਤ੍ਥਾਰવਸੇਨ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ।

    369.Maññitanti maññanā, ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā kappanāti attho. Avijjāvibandhanataṇhāgāhādīnaṃ sādhāraṇabhāvato ayamahanti ettha ahanti diṭṭhimaññanādassanaṃ, sā pana diṭṭhi mānamaññanāya attaniyagāhavasena hotīti sveva ‘‘aya’’nti iminā gahitoti āha – ‘‘ayamahanti ekaṃ taṇhāmaññitameva vaṭṭatī’’ti. Ābādhaṭṭhenāti paṭipīḷanaṭṭhena. Maññanāvasena hi sattānaṃ tathā hoti. Antodosaṭṭhenāti abbhantaraduṭṭhabhāvena. Maññanādūsitattā hi sattānaṃ attabhāvo dukkhatāmūlāyatto, kilesāsucipaggharaṇato uppādanirodhabhaṅgehi uddhamuddhaṃ pakkapabhinno hotīti phalūpacārena ‘‘maññitaṃ gaṇḍo’’ti vutto. Anupaviṭṭhaṭṭhenāti anupavisitvā hadayamāhacca adhiṭṭhānena. Maññitañhi pīḷājananato antotudanato duruddharaṇato sallaṃ. Khīṇāsavamuni sabbaso kilesānaṃ santattā, tato eva pariḷāhānaṃ parinibbutattā vūpasantattā santo upasanto nibbutoti vuccati. Yattha ṭhitanti yasmiṃ asekkhabhūmiyaṃ ṭhitaṃ. Yadi bhagavā attano desanāñāṇānurūpaṃ desanaṃ pavattāpeyya, mahāpathaviṃ pattharantassa viya, ākāsaṃ pasārentassa viya, anantāparimeyyalokadhātuyo paṭicca tesaṃ ṭhitākāraṃ anuppūraṃ vicinantassa viya desanā pariyosānaṃ na gaccheyya. Yasmā panassa vineyyajjhāsayānurūpameva desanā pavatti, na tato paraṃ aṇumattampi vaḍḍhati. Tasmā vuttaṃ – ‘‘sabbāpi dhammadesanā saṃkhittāva, vitthāradesanā nāma natthī’’ti. Nanu sattapakaraṇadesanā vitthārakathāti? Na sāpi vitthārakathāti āha – ‘‘samantapaṭṭhānakathāpi saṃkhittāyevā’’ti. Sannipatitadevaparisāya ajjhāsayānurūpameva hi tassāpi pavatti, na satthudesanāñāṇānurūpanti. Yathānusandhiṃpāpesi yathāuddiṭṭhe anupubbena anavasesato vibhajanavasena desanāya niṭṭhāpitattā. Vipañcitaññū…pe… kathesi nātisaṅkhepavitthāravasena desitattā.

    ੩੭੦. ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਨ੍ਤਿ ਨਯਿਦਮਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ, ਲਕ੍ਖਣવਚਨਂ ਪਨੇਤਂ, ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸਾਤਿ વਚਨਸੇਸੋ। ਤਥਾ ਹਿ, ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਰਿਕ੍ਖਾਰਲਾਭਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ, ਪਤ੍ਤਂ, ਚੀવਰਮੇવ વਾ ਦਿਨ੍ਨੇ ਚਰਿਮਭવੇ ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ ਕੇਚਿવਾਦੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਓਕਾਸਾਭਾવਤੋਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਯੁਪਰਿਕ੍ਖੀਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਉਦਕਤਿਤ੍ਥ…ਪੇ॰… ਆਰਦ੍ਧੋ ਪਰਮਪ੍ਪਿਚ੍ਛਭਾવਤੋ।

    370.Aṭṭhannaṃ parikkhārānanti nayidamanavasesapariyādānaṃ, lakkhaṇavacanaṃ panetaṃ, aññatarassāti vacanaseso. Tathā hi, ‘‘mayhaṃ iddhimayaparikkhāralābhāya paccayo hotū’’ti patthanaṃ paṭṭhapetvā pattacīvaraṃ, pattaṃ, cīvarameva vā dinne carimabhave iddhimayaparikkhāro nibbattatīti vadanti. Adinnattāti kecivādo, tenāha ‘‘kulaputto’’tiādi. Okāsābhāvatoti upasampadālakkhaṇassa asambhavato. Tenāha – ‘‘kulaputtassa āyuparikkhīṇa’’nti. Udakatittha…pe… āraddho paramappicchabhāvato.

    વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਾਤਿ ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ। ਸਿਙ੍ਗੇਨ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਘਾਤੇਸਿ ਪੁਰਿਮਜਾਤਿਬਦ੍ਧਾਘਾਤਤਾਯਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    Vibbhantāti bhantacittā. Siṅgena vijjhitvā ghātesi purimajātibaddhāghātatāyāti vadanti.

    ਮਾਨੁਸਂ ਯੋਗਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવਂ। ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਹਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸੇਹੀਤਿ ‘‘ਯੋਗੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਉਪਚ੍ਚਗੁਨ੍ਤਿ ਉਪਗਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਉਪਕੋਤਿਆਦਿ ਤੇਸਂ ਨਾਮਾਨਿ।

    Mānusaṃ yoganti manussattabhāvaṃ. Attabhāvo hi yujjati kammakilesehīti ‘‘yogo’’ti vuccati. Upaccagunti upagacchiṃsu. Upakotiādi tesaṃ nāmāni.

    ਗਨ੍ਧਕਟ੍ਠੇਹੀਤਿ ਚਨ੍ਦਨਾਗਰੁਸਲ਼ਲਦੇવਦਾਰੁਆਦੀਹਿ ਗਨ੍ਧਦਾਰੂਹਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    Gandhakaṭṭhehīti candanāgarusaḷaladevadāruādīhi gandhadārūhi. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।

    Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttaṃ

    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੧੦. ਧਾਤੁવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Dhātuvibhaṅgasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact