| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
१०. धातुविवण्णपेतवत्थुवण्णना
10. Dhātuvivaṇṇapetavatthuvaṇṇanā
अन्तलिक्खस्मिं तिट्ठन्तोति इदं धातुविवण्णपेतवत्थु। भगवति कुसिनारायं उपवत्तने मल्लानं सालवने यमकसालानमन्तरे परिनिब्बुते धातुविभागे च कते राजा अजातसत्तु अत्तना लद्धधातुभागं गहेत्वा सत्त वस्सानि सत्त च मासे सत्त च दिवसे बुद्धगुणे अनुस्सरन्तो उळारपूजं पवत्तेसि। तत्थ असङ्खेय्या अप्पमेय्या मनुस्सा चित्तानि पसादेत्वा सग्गूपगा अहेसुं, छळासीतिमत्तानि पन पुरिससहस्सानि चिरकालभावितेन अस्सद्धियेन मिच्छादस्सनेन च विपल्लत्थचित्ता पसादनीयेपि ठाने अत्तनो चित्तानि पदोसेत्वा पेतेसु उप्पज्जिंसु। तस्मिंयेव राजगहे अञ्ञतरस्स विभवसम्पन्नस्स कुटुम्बिकस्स भरिया धीता सुणिसा च पसन्नचित्ता ‘‘धातुपूजं करिस्सामा’’ति गन्धपुप्फादीनि गहेत्वा धातुट्ठानं गन्तुं आरद्धा। सो कुटुम्बिको ‘‘किं अट्ठिकानं पूजनेना’’ति ता परिभासेत्वा धातुपूजं विवण्णेसि। तापि तस्स वचनं अनादियित्वा तत्थ गन्त्वा धातुपूजं कत्वा गेहं आगता तादिसेन रोगेन अभिभूता नचिरस्सेव कालं कत्वा देवलोके निब्बत्तिंसु। सो पन कोधेन अभिभूतो नचिरस्सेव कालं कत्वा तेन पापकम्मेन पेतेसु निब्बत्ति।
Antalikkhasmiṃtiṭṭhantoti idaṃ dhātuvivaṇṇapetavatthu. Bhagavati kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare parinibbute dhātuvibhāge ca kate rājā ajātasattu attanā laddhadhātubhāgaṃ gahetvā satta vassāni satta ca māse satta ca divase buddhaguṇe anussaranto uḷārapūjaṃ pavattesi. Tattha asaṅkheyyā appameyyā manussā cittāni pasādetvā saggūpagā ahesuṃ, chaḷāsītimattāni pana purisasahassāni cirakālabhāvitena assaddhiyena micchādassanena ca vipallatthacittā pasādanīyepi ṭhāne attano cittāni padosetvā petesu uppajjiṃsu. Tasmiṃyeva rājagahe aññatarassa vibhavasampannassa kuṭumbikassa bhariyā dhītā suṇisā ca pasannacittā ‘‘dhātupūjaṃ karissāmā’’ti gandhapupphādīni gahetvā dhātuṭṭhānaṃ gantuṃ āraddhā. So kuṭumbiko ‘‘kiṃ aṭṭhikānaṃ pūjanenā’’ti tā paribhāsetvā dhātupūjaṃ vivaṇṇesi. Tāpi tassa vacanaṃ anādiyitvā tattha gantvā dhātupūjaṃ katvā gehaṃ āgatā tādisena rogena abhibhūtā nacirasseva kālaṃ katvā devaloke nibbattiṃsu. So pana kodhena abhibhūto nacirasseva kālaṃ katvā tena pāpakammena petesu nibbatti.
अथेकदिवसं आयस्मा महाकस्सपो सत्तेसु अनुकम्पाय तथारूपं इद्धाभिसङ्खारं अभिसङ्खासि, यथा मनुस्सा ते पेते ता च देवतायो पस्सन्ति। तथा पन कत्वा चेतियङ्गणे ठितो तं धातुविवण्णकं पेतं तीहि गाथाहि पुच्छि। तस्स सो पेतो ब्याकासि –
Athekadivasaṃ āyasmā mahākassapo sattesu anukampāya tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi, yathā manussā te pete tā ca devatāyo passanti. Tathā pana katvā cetiyaṅgaṇe ṭhito taṃ dhātuvivaṇṇakaṃ petaṃ tīhi gāthāhi pucchi. Tassa so peto byākāsi –
५०७.
507.
‘‘अन्तलिक्खस्मिं तिट्ठन्तो, दुग्गन्धो पूति वायसि।
‘‘Antalikkhasmiṃ tiṭṭhanto, duggandho pūti vāyasi;
मुखञ्च ते किमयो पूतिगन्धं, खादन्ति किं कम्ममकासि पुब्बे॥
Mukhañca te kimayo pūtigandhaṃ, khādanti kiṃ kammamakāsi pubbe.
५०८.
508.
‘‘ततो सत्थं गहेत्वान, ओक्कन्तन्ति पुनप्पुनं।
‘‘Tato satthaṃ gahetvāna, okkantanti punappunaṃ;
खारेन परिप्फोसित्वा, ओक्कन्तन्ति पुनप्पुनं॥
Khārena paripphositvā, okkantanti punappunaṃ.
५०९.
509.
‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्कटं कतं।
‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;
किस्सकम्मविपाकेन, इदं दुक्खं निगच्छसी’’ति॥
Kissakammavipākena, idaṃ dukkhaṃ nigacchasī’’ti.
५१०.
510.
‘‘अहं राजगहे रम्मे, रमणीये गिरिब्बजे।
‘‘Ahaṃ rājagahe ramme, ramaṇīye giribbaje;
इस्सरो धनधञ्ञस्स, सुपहूतस्स मारिस॥
Issaro dhanadhaññassa, supahūtassa mārisa.
५११.
511.
‘‘तस्सायं मे भरिया च, धीता च सुणिसा च मे।
‘‘Tassāyaṃ me bhariyā ca, dhītā ca suṇisā ca me;
ता मालं उप्पलञ्चापि, पच्चग्घञ्च विलेपनं।
Tā mālaṃ uppalañcāpi, paccagghañca vilepanaṃ;
थूपं हरन्तियो वारेसिं, तं पापं पकतं मया॥
Thūpaṃ harantiyo vāresiṃ, taṃ pāpaṃ pakataṃ mayā.
५१२.
512.
‘‘छळासीतिसहस्सानि , मयं पच्चत्तवेदना।
‘‘Chaḷāsītisahassāni , mayaṃ paccattavedanā;
थूपपूजं विवण्णेत्वा, पच्चाम निरये भुसं॥
Thūpapūjaṃ vivaṇṇetvā, paccāma niraye bhusaṃ.
५१३.
513.
‘‘ये च खो थूपपूजाय, वत्तन्ते अरहतो महे।
‘‘Ye ca kho thūpapūjāya, vattante arahato mahe;
आदीनवं पकासेन्ति, विवेचयेथ ने ततो॥
Ādīnavaṃ pakāsenti, vivecayetha ne tato.
५१४.
514.
‘‘इमा च पस्स अयन्तियो, मालधारी अलङ्कता।
‘‘Imā ca passa ayantiyo, māladhārī alaṅkatā;
मालाविपाकंनुभोन्तियो, समिद्धा च ता यसस्सिनियो॥
Mālāvipākaṃnubhontiyo, samiddhā ca tā yasassiniyo.
५१५.
515.
‘‘तञ्च दिस्वान अच्छेरं, अब्भुतं लोमहंसनं।
‘‘Tañca disvāna accheraṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
नमो करोन्ति सप्पञ्ञा, वन्दन्ति तं महामुनिं॥
Namo karonti sappaññā, vandanti taṃ mahāmuniṃ.
५१६.
516.
‘‘सोहं नून इतो गन्त्वा, योनिं लद्धान मानुसिं।
‘‘Sohaṃ nūna ito gantvā, yoniṃ laddhāna mānusiṃ;
थूपपूजं करिस्सामि, अप्पमत्तो पुनप्पुन’’न्ति॥
Thūpapūjaṃ karissāmi, appamatto punappuna’’nti.
५०७-८. तत्थ दुग्गन्धोति अनिट्ठगन्धो, कुणपगन्धगन्धीति अत्थो। तेनाह ‘‘पूति वायसी’’ति। ततोति दुग्गन्धवायनतो किमीहि खायितब्बतो च उपरि। सत्तं गहेत्वान, ओक्कन्तन्ति पुनप्पुनन्ति कम्मसञ्चोदिता सत्ता निसितधारं सत्थं गहेत्वा पुनप्पुनं तं वणमुखं अवकन्तन्ति। खारेन परिप्फोसित्वा, ओक्कन्तन्ति पुनप्पुनन्ति अवकन्तितट्ठाने खारोदकेन आसिञ्चित्वा पुनप्पुनम्पि अवकन्तन्ति।
507-8. Tattha duggandhoti aniṭṭhagandho, kuṇapagandhagandhīti attho. Tenāha ‘‘pūti vāyasī’’ti. Tatoti duggandhavāyanato kimīhi khāyitabbato ca upari. Sattaṃ gahetvāna, okkantanti punappunanti kammasañcoditā sattā nisitadhāraṃ satthaṃ gahetvā punappunaṃ taṃ vaṇamukhaṃ avakantanti. Khārena paripphositvā, okkantanti punappunanti avakantitaṭṭhāne khārodakena āsiñcitvā punappunampi avakantanti.
५१०. इस्सरो धनधञ्ञस्स, सुपहूतस्साति अतिविय पहूतस्स धनस्स धञ्ञस्स च इस्सरो सामी, अड्ढो महद्धनोति अत्थो।
510.Issaro dhanadhaññassa, supahūtassāti ativiya pahūtassa dhanassa dhaññassa ca issaro sāmī, aḍḍho mahaddhanoti attho.
५११. तस्सायं मे भरिया च, धीता च सुणिसा चाति तस्स मय्हं अयं पुरिमत्तभावे भरिया, अयं धीता, अयं सुणिसा। ता देवभूता आकासे ठिताति दस्सेन्तो वदति। पच्चग्घन्ति अभिनवं। थूपं हरन्तियो वारेसिन्ति थूपं पूजेतुं उपनेन्तियो धातुं विवण्णेन्तो पटिक्खिपिं। तं पापं पकतं मयाति तं धातुविवण्णनपापं कतं समाचरितं मयाति विप्पटिसारप्पत्तो वदति।
511.Tassāyaṃ me bhariyā ca, dhītā ca suṇisā cāti tassa mayhaṃ ayaṃ purimattabhāve bhariyā, ayaṃ dhītā, ayaṃ suṇisā. Tā devabhūtā ākāse ṭhitāti dassento vadati. Paccagghanti abhinavaṃ. Thūpaṃ harantiyo vāresinti thūpaṃ pūjetuṃ upanentiyo dhātuṃ vivaṇṇento paṭikkhipiṃ. Taṃ pāpaṃ pakataṃ mayāti taṃ dhātuvivaṇṇanapāpaṃ kataṃ samācaritaṃ mayāti vippaṭisārappatto vadati.
५१२. छळासीतिसहस्सानीति छसहस्साधिका असीतिसहस्समत्ता। मयन्ति ते पेते अत्तना सद्धिं सङ्गहेत्वा वदति। पच्चत्तवेदनाति विसुं विसुं अनुभुय्यमानदुक्खवेदना। निरयेति बलदुक्खताय पेत्तिविसयं निरयसदिसं कत्वा आह।
512.Chaḷāsītisahassānīti chasahassādhikā asītisahassamattā. Mayanti te pete attanā saddhiṃ saṅgahetvā vadati. Paccattavedanāti visuṃ visuṃ anubhuyyamānadukkhavedanā. Nirayeti baladukkhatāya pettivisayaṃ nirayasadisaṃ katvā āha.
५१३. ये च खो थूपपूजाय, वत्तन्ते अरहतो महेति अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स थूपं उद्दिस्स पूजामहे पवत्तमाने अहं विय ये थूपपूजाय आदीनवं दोसं पकासेन्ति। ते पुग्गले ततो पुञ्ञतो विवेचयेथ विवेचापयेथ, परिबाहिरे जनयेथाति अञ्ञापदेसेन अत्तनो महाजानियतं विभावेति।
513.Ye ca kho thūpapūjāya, vattante arahato maheti arahato sammāsambuddhassa thūpaṃ uddissa pūjāmahe pavattamāne ahaṃ viya ye thūpapūjāya ādīnavaṃ dosaṃ pakāsenti. Te puggale tato puññato vivecayetha vivecāpayetha, paribāhire janayethāti aññāpadesena attano mahājāniyataṃ vibhāveti.
५१४. आयन्तियोति आकासेन आगच्छन्तियो। मालाविपाकन्ति थूपे कतमालापूजाय विपाकं फलं। समिद्धाति दिब्बसम्पत्तिया समिद्धा। ता यसस्सिनियोति ता परिवारवन्तियो।
514.Āyantiyoti ākāsena āgacchantiyo. Mālāvipākanti thūpe katamālāpūjāya vipākaṃ phalaṃ. Samiddhāti dibbasampattiyā samiddhā. Tā yasassiniyoti tā parivāravantiyo.
५१५. तञ्च दिस्वानाति तस्स अतिपरित्तस्स पूजापुञ्ञस्स अच्छरियं अब्भुतं लोमहंसनं अतिउळारं विपाकविसेसं दिस्वा। नमो करोन्ति सप्पञ्ञा, वन्दन्ति तं महामुनिन्ति, भन्ते कस्सप, इमा इत्थियो तं उत्तमपुञ्ञक्खेत्तभूतं वन्दन्ति अभिवादेन्ति, नमो करोन्ति नमक्कारञ्च करोन्तीति अत्थो।
515.Tañca disvānāti tassa atiparittassa pūjāpuññassa acchariyaṃ abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ atiuḷāraṃ vipākavisesaṃ disvā. Namo karonti sappaññā, vandanti taṃ mahāmuninti, bhante kassapa, imā itthiyo taṃ uttamapuññakkhettabhūtaṃ vandanti abhivādenti, namo karonti namakkārañca karontīti attho.
५१६. अथ सो पेतो संविग्गमानसो संवेगानुरूपं आयतिं अत्तना कातब्बं दस्सेन्तो ‘‘सोहं नूना’’ति गाथमाह। तं उत्तानत्थमेव।
516. Atha so peto saṃviggamānaso saṃvegānurūpaṃ āyatiṃ attanā kātabbaṃ dassento ‘‘sohaṃ nūnā’’ti gāthamāha. Taṃ uttānatthameva.
एवं पेतेन वुत्तो महाकस्सपो तं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेसि।
Evaṃ petena vutto mahākassapo taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
धातुविवण्णपेतवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Dhātuvivaṇṇapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
इति खुद्दक-अट्ठकथाय पेतवत्थुस्मिं
Iti khuddaka-aṭṭhakathāya petavatthusmiṃ
दसवत्थुपटिमण्डितस्स
Dasavatthupaṭimaṇḍitassa
ततियस्स चूळवग्गस्स अत्थसंवण्णना निट्ठिता।
Tatiyassa cūḷavaggassa atthasaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / १०. धातुविवण्णपेतवत्थु • 10. Dhātuvivaṇṇapetavatthu
