| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi |
੫. ਧੋਤਕਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
5. Dhotakamāṇavapucchāniddeso
੩੦.
30.
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਭਗવਾ ਬ੍ਰੂਹਿ ਮੇਤਂ, [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਧੋਤਕੋ]
Pucchāmitaṃ bhagavā brūhi metaṃ, [iccāyasmā dhotako]
વਾਚਾਭਿਕਙ੍ਖਾਮਿ ਮਹੇਸਿ ਤੁਯ੍ਹਂ।
Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṃ;
ਤવ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਂ, ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋ॥
Tava sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano.
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਭਗવਾ ਬ੍ਰੂਹਿ ਮੇਤਨ੍ਤਿ। ਪੁਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪੁਚ੍ਛਾ – ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾ, ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾ, વਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾ ਪੁਚ੍ਛਾ…ਪੇ॰… ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪੁਚ੍ਛਾ…ਪੇ॰… ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੁਚ੍ਛਾ। ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਯਾਚਾਮਿ ਤਂ ਅਜ੍ਝੇਸਾਮਿ ਤਂ ਪਸਾਦੇਮਿ ਤਂ, ਕਥਯਸ੍ਸੁ ਮੇਤਿ – ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ। ਭਗવਾਤਿ ਗਾਰવਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਭਗવਾਤਿ। ਬ੍ਰੂਹਿ ਮੇਤਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰੂਹਿ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹਿ ਦੇਸੇਹਿ ਪਞ੍ਞਪੇਹਿ ਪਟ੍ਠਪੇਹਿ વਿવਰਾਹਿ વਿਭਜਾਹਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਹਿ ਪਕਾਸੇਹੀਤਿ – ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਭਗવਾ ਬ੍ਰੂਹਿ ਮੇਤਂ।
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti. Pucchāmīti tisso pucchā – adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā…pe… imā tisso pucchā…pe… nibbānapucchā. Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ, kathayassu meti – pucchāmi taṃ. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti. Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਧੋਤਕੋਤਿ। ਇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿ…ਪੇ॰… ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ ਪਿਯવਚਨਂ ਗਰੁવਚਨਂ ਸਗਾਰવਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ। ਧੋਤਕੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਸਙ੍ਖਾ ਸਮਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ વੋਹਾਰੋ ਨਾਮਂ ਨਾਮਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮਧੇਯ੍ਯਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਭਿਲਾਪੋਤਿ – ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਧੋਤਕੋ।
Iccāyasmā dhotakoti. Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti. Dhotakoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā dhotako.
વਾਚਾਭਿਕਙ੍ਖਾਮਿ ਮਹੇਸਿ ਤੁਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਕਙ੍ਖਾਮਿ ਅਭਿਕਙ੍ਖਾਮਿ ਇਚ੍ਛਾਮਿ ਸਾਦਿਯਾਮਿ ਪਤ੍ਥਯਾਮਿ ਪਿਹਯਾਮਿ ਅਭਿਜਪ੍ਪਾਮਿ। ਮਹੇਸੀਤਿ ਕਿਂ ਮਹੇਸਿ ਭਗવਾ? ਮਹਨ੍ਤਂ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਏਸੀ ਗવੇਸੀ ਪਰਿਯੇਸੀਤਿ ਮਹੇਸਿ…ਪੇ॰… ਕਹਂ ਨਰਾਸਭੋਤਿ ਮਹੇਸੀਤਿ – વਾਚਾਭਿਕਙ੍ਖਾਮਿ ਮਹੇਸਿ ਤੁਯ੍ਹਂ।
Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ kaṅkhāmi abhikaṅkhāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmi. Mahesīti kiṃ mahesi bhagavā? Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesīti – vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṃ.
ਤવ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਨ੍ਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਉਪਲਕ੍ਖਯਿਤ੍વਾਤਿ – ਤવ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਂ।
Tava sutvāna nigghosanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti – tava sutvāna nigghosaṃ.
ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ – ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਗਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ, ਦੋਸਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ, ਕੋਧਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ , ਉਪਨਾਹਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਮਾਯ ਉਪਸਮਾਯ વੂਪਸਮਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਯ ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਅਧਿਸੀਲਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ। ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾਯੋ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਦਹਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਸਦ੍ਧਾਯ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, વੀਰਿਯਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਭਾવੇਤਬ੍ਬਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਆਚਰੇਯ੍ਯ ਸਮਾਚਰੇਯ੍ਯ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Sikkhe nibbānamattanoti. Sikkhāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā…pe… ayaṃ adhipaññāsikkhā. Nibbānamattanoti attano rāgassa nibbāpanāya, dosassa nibbāpanāya, mohassa nibbāpanāya, kodhassa nibbāpanāya , upanāhassa nibbāpanāya…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ samāya upasamāya vūpasamāya nibbāpanāya paṭinissaggāya paṭipassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipaññampi sikkheyya. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya, jānanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, cittaṃ padahanto sikkheyya, saddhāya adhimuccanto sikkheyya, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkheyya, satiṃ upaṭṭhapento sikkheyya, cittaṃ samādahanto sikkheyya, paññāya pajānanto sikkheyya, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkheyya, pariññeyyaṃ parijānanto sikkheyya, pahātabbaṃ pajahanto sikkheyya, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkheyya, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya, ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – sikkhe nibbānamattano. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਭਗવਾ ਬ੍ਰੂਹਿ ਮੇਤਂ, [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਧੋਤਕੋ]
‘‘Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ, [iccāyasmā dhotako]
વਾਚਾਭਿਕਙ੍ਖਾਮਿ ਮਹੇਸਿ ਤੁਯ੍ਹਂ।
Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṃ;
ਤવ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਂ, ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥
Tava sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano’’ti.
੩੧.
31.
ਤੇਨਹਾਤਪ੍ਪਂ ਕਰੋਹਿ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ]
Tenahātappaṃkarohi, [dhotakāti bhagavā]
ਇਧੇવ ਨਿਪਕੋ ਸਤੋ।
Idheva nipako sato;
ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਂ, ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋ॥
Ito sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano.
ਤੇਨਹਾਤਪ੍ਪਂ ਕਰੋਹੀਤਿ ਆਤਪ੍ਪਂ ਕਰੋਹਿ, ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਰੋਹਿ, ਉਸ੍ਸੋਲ਼੍ਹਿਂ ਕਰੋਹਿ, ਥਾਮਂ ਕਰੋਹਿ, ਧਿਤਿਂ ਕਰੋਹਿ, વੀਰਿਯਂ ਕਰੋਹਿ, ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਹਿ ਸਞ੍ਜਨੇਹਿ ਉਪਟ੍ਠਪੇਹਿ ਸਮੁਟ੍ਠਪੇਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਹਿ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਹੀਤਿ – ਤੇਨਹਾਤਪ੍ਪਂ ਕਰੋਹਿ।
Tenahātappaṃ karohīti ātappaṃ karohi, ussāhaṃ karohi, ussoḷhiṃ karohi, thāmaṃ karohi, dhitiṃ karohi, vīriyaṃ karohi, chandaṃ janehi sañjanehi upaṭṭhapehi samuṭṭhapehi nibbattehi abhinibbattehīti – tenahātappaṃ karohi.
ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨਾਮੇਨ ਆਲਪਤਿ। ਭਗવਾਤਿ ਗਾਰવਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਭਗવਾਤਿ – ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ।
Dhotakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – dhotakāti bhagavā.
ਇਧੇવ ਨਿਪਕੋ ਸਤੋਤਿ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਰੁਚਿਯਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਆਦਾਯੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਿਨਯੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਾવਚਨੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ। ਨਿਪਕੋਤਿ ਨਿਪਕੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਞ੍ਞવਾ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾ ਞਾਣੀ વਿਭਾવੀ ਮੇਧਾવੀ। ਸਤੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ…ਪੇ॰… ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤੋਤਿ – ਇਧੇવ ਨਿਪਕੋ ਸਤੋ।
Idheva nipako satoti. Idhāti imissā diṭṭhiyā imissā khantiyā imissā ruciyā imasmiṃ ādāye imasmiṃ dhamme imasmiṃ vinaye imasmiṃ dhammavinaye imasmiṃ pāvacane imasmiṃ brahmacariye imasmiṃ satthusāsane imasmiṃ attabhāve imasmiṃ manussaloke. Nipakoti nipako paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – idheva nipako sato.
ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਨ੍ਤਿ ਇਤੋ ਮਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਉਪਲਕ੍ਖਯਿਤ੍વਾਤਿ – ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਂ।
Itosutvāna nigghosanti ito mayhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggaṇhitvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti – ito sutvāna nigghosaṃ.
ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ – ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਗਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ, ਦੋਸਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ, ਕੋਧਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ, ਉਪਨਾਹਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਮਾਯ ਉਪਸਮਾਯ વੂਪਸਮਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਯ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਯ ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਅਧਿਸੀਲਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ। ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾਯੋ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਆਚਰੇਯ੍ਯ ਸਮਾਚਰੇਯ੍ਯ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Sikkhe nibbānamattanoti. Sikkhāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā…pe… ayaṃ adhipaññāsikkhā. Nibbānamattanoti attano rāgassa nibbāpanāya, dosassa nibbāpanāya, mohassa nibbāpanāya, kodhassa nibbāpanāya, upanāhassa nibbāpanāya…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ samāya upasamāya vūpasamāya nibbāpanāya paṭinissaggāya paṭipassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipaññampi sikkheyya. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya, jānanto sikkheyya…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya, ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – sikkhe nibbānamattano. Tenāha bhagavā –
‘‘ਤੇਨਹਾਤਪ੍ਪਂ ਕਰੋਹਿ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ]
‘‘Tenahātappaṃ karohi, [dhotakāti bhagavā]
ਇਧੇવ ਨਿਪਕੋ ਸਤੋ।
Idheva nipako sato;
ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸਂ, ਸਿਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥
Ito sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano’’ti.
੩੨.
32.
ਪਸ੍ਸਾਮਹਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ, ਅਕਿਞ੍ਚਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਿਰਿਯਮਾਨਂ।
Passāmahaṃ devamanussaloke,akiñcanaṃbrāhmaṇamiriyamānaṃ;
ਤਂ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਪਮੁਞ੍ਚ ਮਂ ਸਕ੍ਕ ਕਥਂਕਥਾਹਿ॥
Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu, pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhi.
ਪਸ੍ਸਾਮਹਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇਤਿ। ਦੇવਾਤਿ ਤਯੋ ਦੇવਾ – ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ, ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ, વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ। ਕਤਮੇ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ? ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨੋ ਚ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ ਚ ਦੇવਿਯੋ ਚ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾ। ਕਤਮੇ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ? ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ ਦੇવਾ ਯਾਮਾ ਦੇવਾ ਤੁਸਿਤਾ ਦੇવਾ ਨਿਮ੍ਮਾਨਰਤੀ ਦੇવਾ ਪਰਨਿਮ੍ਮਿਤવਸવਤ੍ਤੀ ਦੇવਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾ ਦੇવਾ ਯੇ ਚ ਦੇવਾ ਤਦੁਤ੍ਤਰਿ 1। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ। ਕਤਮੇ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ? વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ ਯੇ ਚ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ। ਭਗવਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾਨਞ੍ਚ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾਨਞ੍ਚ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾਨਞ੍ਚ ਦੇવੋ ਚ ਅਤਿਦੇવੋ ਚ ਦੇવਾਤਿਦੇવੋ ਚ ਸੀਹਸੀਹੋ ਨਾਗਨਾਗੋ ਗਣਿਗਣੀ ਮੁਨਿਮੁਨੀ ਰਾਜਰਾਜਾ। ਪਸ੍ਸਾਮਹਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਦੇવਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਅਤਿਦੇવਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਦੇવਾਤਿਦੇવਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਦਕ੍ਖਾਮਿ ਓਲੋਕੇਮਿ ਨਿਜ੍ਝਾਯਾਮਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾਮੀਤਿ – ਪਸ੍ਸਾਮਹਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ।
Passāmahaṃ devamanussaloketi. Devāti tayo devā – sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevā. Katame sammutidevā? Sammutidevā vuccanti rājāno ca rājakumārā ca deviyo ca. Ime vuccanti sammutidevā. Katame upapattidevā? Upapattidevā vuccanti cātumahārājikā devā tāvatiṃsā devā yāmā devā tusitā devā nimmānaratī devā paranimmitavasavattī devā brahmakāyikā devā ye ca devā taduttari 2. Ime vuccanti upapattidevā. Katame visuddhidevā? Visuddhidevā vuccanti tathāgatasāvakā arahanto khīṇāsavā ye ca paccekabuddhā. Ime vuccanti visuddhidevā. Bhagavā sammutidevānañca upapattidevānañca visuddhidevānañca devo ca atidevo ca devātidevo ca sīhasīho nāganāgo gaṇigaṇī munimunī rājarājā. Passāmahaṃ devamanussaloketi manussaloke devaṃ passāmi atidevaṃ passāmi devātidevaṃ passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāyāmi upaparikkhāmīti – passāmahaṃ devamanussaloke.
ਆਕਿਞ੍ਚਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਿਰਿਯਮਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਰਾਗਕਿਞ੍ਚਨਂ ਦੋਸਕਿਞ੍ਚਨਂ ਮੋਹਕਿਞ੍ਚਨਂ ਮਾਨਕਿਞ੍ਚਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਕਿਞ੍ਚਨਂ ਕਿਲੇਸਕਿਞ੍ਚਨਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਿਞ੍ਚਨਂ, ਤੇ ਕਿਞ੍ਚਨਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਕਿਞ੍ਚਨੋ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ – ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿ ਬਾਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਬਾਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸੋ ਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਰਾਗੋ ਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਦੋਸੋ ਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਮੋਹੋ ਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਮਾਨੋ ਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਬਾਹਿਤਾਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਂਕਿਲੇਸਿਕਾ ਪੋਨੋਭવਿਕਾ ਸਦਰਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਿਯਾ।
Ākiñcanaṃbrāhmaṇamiriyamānanti. Akiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ, te kiñcanā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, tasmā buddho akiñcano. Brāhmaṇoti bhagavā sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo – sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti, rāgo bāhito hoti, doso bāhito hoti, moho bāhito hoti, māno bāhito hoti, bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.
ਬਾਹਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਪਾਪਕਾਨਿ, [ਸਭਿਯਾਤਿ ਭਗવਾ]
Bāhitvā sabbapāpakāni, [sabhiyāti bhagavā]
વਿਮਲੋ ਸਾਧੁਸਮਾਹਿਤੋ ਠਿਤਤ੍ਤੋ।
Vimalo sādhusamāhito ṭhitatto;
ਸਂਸਾਰਮਤਿਚ੍ਚ ਕੇવਲੀ ਸੋ, ਅਸਿਤੋ ਤਾਦਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੇ ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਤਿ॥
Saṃsāramaticca kevalī so, asito tādi pavuccate sa brahmāti.
ਇਰਿਯਮਾਨਨ੍ਤਿ ਚਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਇਰਿਯਨ੍ਤਂ વਤ੍ਤੇਨ੍ਤਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤਂ ਯਪੇਨ੍ਤਂ ਯਾਪੇਨ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਅਕਿਞ੍ਚਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਿਰਿਯਮਾਨਂ।
Iriyamānanti carantaṃ viharantaṃ iriyantaṃ vattentaṃ pālentaṃ yapentaṃ yāpentanti – akiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānaṃ.
ਤਂ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭਣਤਿ। ਨਮਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਕਾਯੇਨ વਾ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ, વਾਚਾਯ વਾ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ, ਚਿਤ੍ਤੇਨ વਾ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਨ੍વਤ੍ਥਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ ਸਕ੍ਕਰੋਮਿ ਗਰੁਂ ਕਰੋਮਿ ਮਾਨੇਮਿ ਪੂਜੇਮਿ। ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ। ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣੇਨ ਉਪੇਤੋ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮੁਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।
Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhūti. Tanti bhagavantaṃ bhaṇati. Namassāmīti kāyena vā namassāmi, vācāya vā namassāmi, cittena vā namassāmi, anvatthapaṭipattiyā vā namassāmi, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassāmi sakkaromi garuṃ karomi mānemi pūjemi. Samantacakkhūti samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ. Bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.
‘‘ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਦ੍ਦਿਟ੍ਠਮਿਧਤ੍ਥਿ 3 ਕਿਞ੍ਚਿ, ਅਥੋ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਮਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi 4 kiñci, atho aviññātamajānitabbaṃ;
ਸਬ੍ਬਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਿ ਯਦਤ੍ਥਿ ਨੇਯ੍ਯਂ, ਤਥਾਗਤੋ ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ॥
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ, tathāgato tena samantacakkhū’’ti.
ਤਂ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ।
Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu.
ਪਮੁਞ੍ਚ ਮਂ ਸਕ੍ਕ ਕਥਂਕਥਾਹੀਤਿ। ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਸਕ੍ਕੋ ਭਗવਾ ਸਕ੍ਯਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿਪਿ ਸਕ੍ਕੋ। ਅਥ વਾ, ਅਡ੍ਢੋ 5 ਮਹਦ੍ਧਨੋ ਧਨવਾਤਿਪਿ ਸਕ੍ਕੋ। ਤਸ੍ਸਿਮਾਨਿ ਧਨਾਨਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਦ੍ਧਾਧਨਂ ਸੀਲਧਨਂ ਹਿਰਿਧਨਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਧਨਂ ਸੁਤਧਨਂ ਚਾਗਧਨਂ ਪਞ੍ਞਾਧਨਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਧਨਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਧਨਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਧਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਧਨਂ ਬਲਧਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਧਨਂ ਮਗ੍ਗਧਨਂ ਫਲਧਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਨਂ। ਇਮੇਹਿ ਅਨੇਕવਿਧੇਹਿ ਧਨਰਤਨੇਹਿ ਅਡ੍ਢੋ ਮਹਦ੍ਧਨੋ ਧਨવਾਤਿਪਿ ਸਕ੍ਕੋ। ਅਥ વਾ, ਸਕ੍ਕੋ ਪਹੁ વਿਸવੀ ਅਲਮਤ੍ਤੋ ਸੂਰੋ વੀਰੋ વਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਅਭੀਰੂ ਅਚ੍ਛਮ੍ਭੀ ਅਨੁਤ੍ਰਾਸੀ ਅਪਲਾਯੀ ਪਹੀਨਭਯਭੇਰવੋ વਿਗਤਲੋਮਹਂਸੋਤਿਪਿ ਸਕ੍ਕੋ । ਕਥਂਕਥਾ વੁਚ੍ਚਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ। ਦੁਕ੍ਖੇ ਕਙ੍ਖਾ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੇ ਕਙ੍ਖਾ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੇ ਕਙ੍ਖਾ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਕਙ੍ਖਾ, ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤੇ ਕਙ੍ਖਾ, ਅਪਰਨ੍ਤੇ ਕਙ੍ਖਾ, ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਾਪਰਨ੍ਤੇ ਕਙ੍ਖਾ, ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਙ੍ਖਾ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਕਙ੍ਖਾ ਕਙ੍ਖਾਯਨਾ ਕਙ੍ਖਾਯਿਤਤ੍ਤਂ વਿਮਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕਂ ਦ੍વੇਧਾਪਥੋ ਸਂਸਯੋ ਅਨੇਕਂਸਗ੍ਗਾਹੋ ਆਸਪ੍ਪਨਾ ਪਰਿਸਪ੍ਪਨਾ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹਨਾ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ। ਪਮੁਞ੍ਚ ਮਂ ਸਕ੍ਕ ਕਥਂਕਥਾਹੀਤਿ ਮੁਞ੍ਚ ਮਂ ਪਮੁਞ੍ਚ ਮਂ ਮੋਚੇਹਿ ਮਂ ਪਮੋਚੇਹਿ ਮਂ ਉਦ੍ਧਰ ਮਂ ਸਮੁਦ੍ਧਰ ਮਂ વੁਟ੍ਠਾਪੇਹਿ ਮਂ ਕਥਂਕਥਾਸਲ੍ਲਤੋਤਿ – ਪਮੁਞ੍ਚ ਮਂ ਸਕ੍ਕ ਕਥਂਕਥਾਹਿ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhīti. Sakkāti sakko bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko. Atha vā, aḍḍho 6 mahaddhano dhanavātipi sakko. Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ sammappadhānadhanaṃ iddhipādadhanaṃ indriyadhanaṃ baladhanaṃ bojjhaṅgadhanaṃ maggadhanaṃ phaladhanaṃ nibbānadhanaṃ. Imehi anekavidhehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko. Atha vā, sakko pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko . Kathaṃkathā vuccati vicikicchā. Dukkhe kaṅkhā, dukkhasamudaye kaṅkhā, dukkhanirodhe kaṅkhā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā, aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā. Yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā chambhitattaṃ cittassa manovilekho. Pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhīti muñca maṃ pamuñca maṃ mocehi maṃ pamocehi maṃ uddhara maṃ samuddhara maṃ vuṭṭhāpehi maṃ kathaṃkathāsallatoti – pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhi. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਹਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ, ਅਕਿਞ੍ਚਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਿਰਿਯਮਾਨਂ।
‘‘Passāmahaṃ devamanussaloke, akiñcanaṃ brāhmaṇamiriyamānaṃ;
ਤਂ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਪਮੁਞ੍ਚ ਮਂ ਸਕ੍ਕ ਕਥਂਕਥਾਹੀ’’ਤਿ॥
Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu, pamuñca maṃ sakka kathaṃkathāhī’’ti.
੩੩.
33.
ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ, ਕਥਂਕਥਿਂ ਧੋਤਕ ਕਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ।
Nāhaṃ sahissāmi pamocanāya, kathaṃkathiṃ dhotaka kañci loke;
ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਂ ਆਜਾਨਮਾਨੋ, ਏવਂ ਤੁવਂ ਓਘਮਿਮਂ ਤਰੇਸਿ॥
Dhammañca seṭṭhaṃ ājānamāno, evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresi.
ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ 7 ਪਮੋਚਨਾਯਾਤਿ ਨਾਹਂ ਤਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਮੁਞ੍ਚਿਤੁਂ ਪਮੁਞ੍ਚਿਤੁਂ ਮੋਚੇਤੁਂ ਪਮੋਚੇਤੁਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ ਸਮੁਦ੍ਧਰਿਤੁਂ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤੁਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤੁਂ ਕਥਂਕਥਾਸਲ੍ਲਤੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ। ਅਥ વਾ, ਨ ਈਹਾਮਿ ਨ ਸਮੀਹਾਮਿ ਨ ਉਸ੍ਸਹਾਮਿ ਨ વਾਯਮਾਮਿ ਨ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਰੋਮਿ ਨ ਉਸ੍ਸੋਲ਼੍ਹਿਂ ਕਰੋਮਿ ਨ ਥਾਮਂ ਕਰੋਮਿ ਨ ਧਿਤਿਂ ਕਰੋਮਿ ਨ વੀਰਿਯਂ ਕਰੋਮਿ ਨ ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਮਿ ਨ ਸਞ੍ਜਨੇਮਿ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਮਿ ਨ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਮਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਅਚ੍ਛਨ੍ਦਿਕੇ ਕੁਸੀਤੇ ਹੀਨવੀਰਿਯੇ ਅਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯਾਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ। ਅਥ વਾ, ਨਤ੍ਥਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਮੋਚੇਤਾ। ਤੇ ਯਦਿ ਮੋਚੇਯ੍ਯੁਂ ਸਕੇਨ ਥਾਮੇਨ ਸਕੇਨ ਬਲੇਨ ਸਕੇਨ વੀਰਿਯੇਨ ਸਕੇਨ ਪਰਕ੍ਕਮੇਨ ਸਕੇਨ ਪੁਰਿਸਥਾਮੇਨ ਸਕੇਨ ਪੁਰਿਸਬਲੇਨ ਸਕੇਨ ਪੁਰਿਸવੀਰਿਯੇਨ ਸਕੇਨ ਪੁਰਿਸਪਰਕ੍ਕਮੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਦਂ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਪਦਂ ਅਪਚ੍ਚਨੀਕਪਟਿਪਦਂ ਅਨ੍વਤ੍ਥਪਟਿਪਦਂ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਮੋਚੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ।
Nāhaṃ sahissāmi8pamocanāyāti nāhaṃ taṃ sakkomi muñcituṃ pamuñcituṃ mocetuṃ pamocetuṃ uddharituṃ samuddharituṃ uṭṭhāpetuṃ samuṭṭhāpetuṃ kathaṃkathāsallatoti. Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya. Atha vā, na īhāmi na samīhāmi na ussahāmi na vāyamāmi na ussāhaṃ karomi na ussoḷhiṃ karomi na thāmaṃ karomi na dhitiṃ karomi na vīriyaṃ karomi na chandaṃ janemi na sañjanemi na nibbattemi na abhinibbattemi assaddhe puggale acchandike kusīte hīnavīriye appaṭipajjamāne dhammadesanāyāti. Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya. Atha vā, natthañño koci mocetā. Te yadi moceyyuṃ sakena thāmena sakena balena sakena vīriyena sakena parakkamena sakena purisathāmena sakena purisabalena sakena purisavīriyena sakena purisaparakkamena attanā sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjamānā moceyyunti. Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.
વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਸੋ વਤ, ਚੁਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਲਿਪਪਲਿਪਨ੍ਨੋ ਪਰਂ ਪਲਿਪਪਲਿਪਨ੍ਨਂ ਉਦ੍ਧਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ વਤ, ਚੁਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਦਨ੍ਤੋ ਅવਿਨੀਤੋ ਅਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਪਰਂ ਦਮੇਸ੍ਸਤਿ વਿਨੇਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਪੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ।
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘so vata, cunda, attanā palipapalipanno paraṃ palipapalipannaṃ uddharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. So vata, cunda, attanā adanto avinīto aparinibbuto paraṃ damessati vinessati parinibbāpessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti. Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.
વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਕਤਂ ਪਾਪਂ, ਅਤ੍ਤਨਾવ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ।
Attanā akataṃ pāpaṃ, attanāva visujjhati;
ਸੁਦ੍ਧਿ ਅਸੁਦ੍ਧਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ, ਨਾਞ੍ਞੋ ਅਞ੍ਞਂ વਿਸੋਧਯੇ’’ਤਿ॥
Suddhi asuddhi paccattaṃ, nāñño aññaṃ visodhaye’’ti.
ਏવਮ੍ਪਿ ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ।
Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya.
વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਿਟ੍ਠਤੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਮਗ੍ਗੋ ਤਿਟ੍ਠਾਮਹਂ ਸਮਾਦਪੇਤਾ, ਅਥ ਚ ਪਨ ਮਮ ਸਾવਕਾ ਮਯਾ ਏવਂ ਓવਦਿਯਮਾਨਾ ਏવਂ ਅਨੁਸਾਸਿਯਮਾਨਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਨਿਟ੍ਠਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਾਧੇਨ੍ਤਿ ਏਕਚ੍ਚੇ ਨਾਰਾਧੇਨ੍ਤੀਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਕ੍ਯਾਹਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਕਰੋਮਿ? ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਾਯੀ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਥਾਗਤੋ। ਮਗ੍ਗਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ 11। ਏવਮ੍ਪਿ ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ’’।
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘evameva kho, brāhmaṇa, tiṭṭhateva nibbānaṃ tiṭṭhati nibbānagāmimaggo tiṭṭhāmahaṃ samādapetā, atha ca pana mama sāvakā mayā evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā appekacce accantaniṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādhenti ekacce nārādhentīti. Ettha kyāhaṃ, brāhmaṇa karomi? Maggakkhāyī, brāhmaṇa, tathāgato. Maggaṃ buddho ācikkhati. Attanā paṭipajjamānā mucceyyunti 12. Evampi nāhaṃ sahissāmi pamocanāya’’.
ਕਥਂਕਥਿਂ ਧੋਤਕ ਕਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇਤਿ ਕਥਂਕਥਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਕਙ੍ਖਂ ਸਖਿਲਂ ਸਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕਂ ਸવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ। ਕਞ੍ਚੀਤਿ ਕਞ੍ਚਿ ਖਤ੍ਤਿਯਂ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾ વੇਸ੍ਸਂ વਾ ਸੁਦ੍ਦਂ વਾ ਗਹਟ੍ਠਂ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ વਾ ਦੇવਂ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਂ વਾ। ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਆਯਤਨਲੋਕੇਤਿ – ਕਥਂਕਥਿਂ ਧੋਤਕ ਕਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ।
Kathaṃkathiṃdhotaka kañci loketi kathaṃkathiṃ puggalaṃ sakaṅkhaṃ sakhilaṃ sadveḷhakaṃ savicikicchaṃ. Kañcīti kañci khattiyaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vessaṃ vā suddaṃ vā gahaṭṭhaṃ vā pabbajitaṃ vā devaṃ vā manussaṃ vā. Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – kathaṃkathiṃ dhotaka kañci loke.
ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਂ ਆਜਾਨਮਾਨੋਤਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸੇਟ੍ਠਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯੋ ਸੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਸੇਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਂ ਸੇਟ੍ਠਂ વਿਸੇਟ੍ਠਂ ਪਾਮੋਕ੍ਖਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਪવਰਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਜਾਨਮਾਨੋ વਿਜਾਨਮਾਨੋ ਪਟਿવਿਜਾਨਮਾਨੋ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਮਾਨੋਤਿ – ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਂ ਆਜਾਨਮਾਨੋ।
Dhammañca seṭṭhaṃ ājānamānoti dhammaṃ seṭṭhaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Seṭṭhanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ dhammaṃ ājānamāno vijānamāno paṭivijānamāno paṭivijjhamānoti – dhammañca seṭṭhaṃ ājānamāno.
ਏવਂ ਤੁવਂ ਓਘਮਿਮਂ ਤਰੇਸੀਤਿ ਏવਂ ਕਾਮੋਘਂ ਭવੋਘਂ ਦਿਟ੍ਠੋਘਂ ਅવਿਜ੍ਜੋਘਂ ਤਰੇਯ੍ਯਾਸਿ ਉਤ੍ਤਰੇਯ੍ਯਾਸਿ ਪਤਰੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯਾਸਿ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ – ਏવਂ ਤੁવਂ ਓਘਮਿਮਂ ਤਰੇਸਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Evaṃtuvaṃ oghamimaṃ taresīti evaṃ kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ tareyyāsi uttareyyāsi patareyyāsi samatikkameyyāsi vītivatteyyāsīti – evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresi. Tenāha bhagavā –
‘‘ਨਾਹਂ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਮੋਚਨਾਯ, ਕਥਂਕਥਿਂ ਧੋਤਕ ਕਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ।
‘‘Nāhaṃ sahissāmi pamocanāya, kathaṃkathiṃ dhotaka kañci loke;
ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਂ ਆਜਾਨਮਾਨੋ, ਏવਂ ਤੁવਂ ਓਘਮਿਮਂ ਤਰੇਸੀ’’ਤਿ॥
Dhammañca seṭṭhaṃ ājānamāno, evaṃ tuvaṃ oghamimaṃ taresī’’ti.
੩੪.
34.
ਅਨੁਸਾਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਕਰੁਣਾਯਮਾਨੋ, વਿવੇਕਧਮ੍ਮਂ ਯਮਹਂ વਿਜਞ੍ਞਂ।
Anusāsa brahme karuṇāyamāno, vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;
ਅਨੁਸਾਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਕਰੁਣਾਯਮਾਨੋਤਿ ਅਨੁਸਾਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਤਿ – ਅਨੁਸਾਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ। ਕਰੁਣਾਯਮਾਨੋਤਿ ਕਰੁਣਾਯਮਾਨੋ ਅਨੁਦਯਮਾਨੋ 17 ਅਨੁਰਕ੍ਖਮਾਨੋ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਮਾਨੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨੋਤਿ – ਅਨੁਸਾਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਕਰੁਣਾਯਮਾਨੋ।
Anusāsa brahme karuṇāyamānoti anusāsa brahme anuggaṇha brahme anukampa brahmeti – anusāsa brahme. Karuṇāyamānoti karuṇāyamāno anudayamāno 18 anurakkhamāno anuggaṇhamāno anukampamānoti – anusāsa brahme karuṇāyamāno.
વਿવੇਕਧਮ੍ਮਂ ਯਮਹਂ વਿਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿ વਿવੇਕਧਮ੍ਮਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯੋ ਸੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯਮਹਂ વਿਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਯਮਹਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯਂ ਆਜਾਨੇਯ੍ਯਂ વਿਜਾਨੇਯ੍ਯਂ ਪਟਿવਿਜਾਨੇਯ੍ਯਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ ਫਸ੍ਸੇਯ੍ਯਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ – વਿવੇਕਧਮ੍ਮਂ ਯਮਹਂ વਿਜਞ੍ਞਂ।
Vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññanti vivekadhammaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Yamahaṃ vijaññanti yamahaṃ jāneyyaṃ ājāneyyaṃ vijāneyyaṃ paṭivijāneyyaṃ paṭivijjheyyaṃ adhigaccheyyaṃ phasseyyaṃ sacchikareyyanti – vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ.
ਯਥਾਹਂ ਆਕਾਸੋવ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਯਥਾ ਆਕਾਸੋ ਨ ਪਜ੍ਜਤਿ ਨ ਗਣ੍ਹਤਿ 19 ਨ ਬਜ੍ਝਤਿ ਨ ਪਲਿਬਜ੍ਝਤਿ, ਏવਂ ਅਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਅਗਣ੍ਹਮਾਨੋ ਅਬਜ੍ਝਮਾਨੋ ਅਪਲਿਬਜ੍ਝਮਾਨੋਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿ ਆਕਾਸੋવ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਮਾਨੋ। ਯਥਾ ਆਕਾਸੋ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ ਲਾਖਾਯ વਾ ਹਲਿਦ੍ਦਿਯਾ 20 વਾ ਨੀਲਿਯਾ 21 વਾ ਮਞ੍ਜੇਟ੍ਠਾਯ વਾ ਏવਂ ਅਰਜ੍ਜਮਾਨੋ ਅਦੁਸ੍ਸਮਾਨੋ ਅਮੁਯ੍ਹਮਾਨੋ ਅਕਿਲਿਸ੍ਸਮਾਨੋਤਿ 22 – ਏવਮ੍ਪਿ ਆਕਾਸੋવ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਮਾਨੋ। ਯਥਾ ਆਕਾਸੋ ਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ ਨ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਤਿ ਨ ਪਤਿਲੀਯਤਿ 23 ਨ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤਿ, ਏવਂ ਅਕੁਪ੍ਪਮਾਨੋ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਅਪ੍ਪਤਿਲੀਯਮਾਨੋ ਅਪ੍ਪਟਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਮਾਨੋਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿ ਆਕਾਸੋવ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਮਾਨੋ।
Yathāhaṃ ākāsova abyāpajjamānoti yathā ākāso na pajjati na gaṇhati 24 na bajjhati na palibajjhati, evaṃ apajjamāno agaṇhamāno abajjhamāno apalibajjhamānoti – evampi ākāsova abyāpajjamāno. Yathā ākāso na rajjati lākhāya vā haliddiyā 25 vā nīliyā 26 vā mañjeṭṭhāya vā evaṃ arajjamāno adussamāno amuyhamāno akilissamānoti 27 – evampi ākāsova abyāpajjamāno. Yathā ākāso na kuppati na byāpajjati na patilīyati 28 na paṭihaññati, evaṃ akuppamāno abyāpajjamāno appatilīyamāno appaṭihaññamāno appaṭihatamānoti – evampi ākāsova abyāpajjamāno.
ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋ ਅਸਿਤੋ ਚਰੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ। ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋ ਇਧੇવ ਸਮਾਨੋ ਇਧੇવ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਮਾਨੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਮਾਨੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਪਰਿਸਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਮਾਨੋਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ – ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋ। ਅਥ વਾ, ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋ ਉਪਸਨ੍ਤੋ વੂਪਸਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ – ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋ। ਅਸਿਤੋਤਿ ਦ੍વੇ ਨਿਸ੍ਸਯਾ – ਤਣ੍ਹਾਨਿਸ੍ਸਯੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯੋ ਚ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਤਣ੍ਹਾਨਿਸ੍ਸਯੋ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯੋ… ਤਣ੍ਹਾਨਿਸ੍ਸਯਂ ਪਹਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਸੋਤਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਘਾਨਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਜਿવ੍ਹਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਕਾਯਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਮਨਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਰੂਪੇ… ਸਦ੍ਦੇ… ਗਨ੍ਧੇ … ਰਸੇ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇ… ਧਮ੍ਮੇ… ਕੁਲਂ… ਗਣਂ… ਆવਾਸਂ… ਲਾਭਂ… ਯਸਂ… ਪਸਂਸਂ… ਸੁਖਂ… ਚੀવਰਂ… ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ… ਸੇਨਾਸਨਂ… ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ… ਕਾਮਧਾਤੁਂ… ਰੂਪਧਾਤੁਂ… ਅਰੂਪਧਾਤੁਂ… ਕਾਮਭવਂ… ਰੂਪਭવਂ… ਅਰੂਪਭવਂ… ਸਞ੍ਞਾਭવਂ… ਅਸਞ੍ਞਾਭવਂ… ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਭવਂ… ਏਕવੋਕਾਰਭવਂ… ਚਤੁવੋਕਾਰਭવਂ… ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਭવਂ… ਅਤੀਤਂ… ਅਨਾਗਤਂ… ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ… ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੇ 29 ਧਮ੍ਮੇ ਅਸਿਤੋ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਅਨਲ੍ਲੀਨੋ ਅਨੁਪਗਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਸਿਤੋ ਅਨਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਨਿਸ੍ਸਟੋ 30 વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਮਰਿਯਾਦਿਕਤੇਨ ਚੇਤਸਾ। ਚਰੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਚਰੇਯ੍ਯਂ વਿਹਰੇਯ੍ਯਂ ਇਰਿਯੇਯ੍ਯਂ વਤ੍ਤੇਯ੍ਯਂ ਯਪੇਯ੍ਯਂ ਯਾਪੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ – ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋ ਅਸਿਤੋ ਚਰੇਯ੍ਯਂ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Idheva santo asito careyyanti. Idheva santoti idheva santo idheva samāno idheva nisinno samāno imasmiṃyeva āsane nisinno samāno imissāyeva parisāya nisinno samānoti, evampi – idheva santo. Atha vā, idheva santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddhoti, evampi – idheva santo. Asitoti dve nissayā – taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca…pe… ayaṃ taṇhānissayo…pe… ayaṃ diṭṭhinissayo… taṇhānissayaṃ pahāya diṭṭhinissayaṃ paṭinissajjitvā cakkhuṃ anissito, sotaṃ anissito, ghānaṃ anissito, jivhaṃ anissito, kāyaṃ anissito, manaṃ anissito, rūpe… sadde… gandhe … rase… phoṭṭhabbe… dhamme… kulaṃ… gaṇaṃ… āvāsaṃ… lābhaṃ… yasaṃ… pasaṃsaṃ… sukhaṃ… cīvaraṃ… piṇḍapātaṃ… senāsanaṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ… kāmadhātuṃ… rūpadhātuṃ… arūpadhātuṃ… kāmabhavaṃ… rūpabhavaṃ… arūpabhavaṃ… saññābhavaṃ… asaññābhavaṃ… nevasaññānāsaññābhavaṃ… ekavokārabhavaṃ… catuvokārabhavaṃ… pañcavokārabhavaṃ… atītaṃ… anāgataṃ… paccuppannaṃ… diṭṭhasutamutaviññātabbe 31 dhamme asito anissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaṭo 32 vippamutto visaṃyutto vimariyādikatena cetasā. Careyyanti careyyaṃ vihareyyaṃ iriyeyyaṃ vatteyyaṃ yapeyyaṃ yāpeyyanti – idheva santo asito careyyaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਅਨੁਸਾਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ ਕਰੁਣਾਯਮਾਨੋ, વਿવੇਕਧਮ੍ਮਂ ਯਮਹਂ વਿਜਞ੍ਞਂ।
‘‘Anusāsa brahme karuṇāyamāno, vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;
ਯਥਾਹਂ ਆਕਾਸੋવ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਮਾਨੋ, ਇਧੇવ ਸਨ੍ਤੋ ਅਸਿਤੋ ਚਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ॥
Yathāhaṃ ākāsova abyāpajjamāno, idheva santo asito careyya’’nti.
੩੫.
35.
ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ ਸਨ੍ਤਿਂ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ]
Kittayissāmi te santiṃ, [dhotakāti bhagavā]
ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨੀਤਿਹਂ।
Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ॥
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.
ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਰਾਗਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਦੋਸਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਕੋਧਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਉਪਨਾਹਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਮਕ੍ਖਸ੍ਸ… ਪਲ਼ਾਸਸ੍ਸ… ਇਸ੍ਸਾਯ… ਮਚ੍ਛਰਿਯਸ੍ਸ… ਮਾਯਾਯ… ਸਾਠੇਯ੍ਯਸ੍ਸ… ਥਮ੍ਭਸ੍ਸ… ਸਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸ… ਮਾਨਸ੍ਸ… ਅਤਿਮਾਨਸ੍ਸ… ਮਦਸ੍ਸ… ਪਮਾਦਸ੍ਸ… ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਂ… ਸਬ੍ਬਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਂ… ਸਬ੍ਬਦਰਥਾਨਂ… ਸਬ੍ਬਪਰਿਲ਼ਾਹਾਨਂ… ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਤਾਪਾਨਂ… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ਉਪਸਨ੍ਤਿਂ વੂਪਸਨ੍ਤਿਂ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਾਮਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਾਮਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਾਮਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਕਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ – ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ ਸਨ੍ਤਿਂ।
Kittayissāmite santinti rāgassa santiṃ, dosassa santiṃ, mohassa santiṃ, kodhassa santiṃ, upanāhassa…pe… makkhassa… paḷāsassa… issāya… macchariyassa… māyāya… sāṭheyyassa… thambhassa… sārambhassa… mānassa… atimānassa… madassa… pamādassa… sabbakilesānaṃ… sabbaduccaritānaṃ… sabbadarathānaṃ… sabbapariḷāhānaṃ… sabbasantāpānaṃ… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santiṃ upasantiṃ vūpasantiṃ nibbutiṃ paṭippassaddhiṃ kittayissāmi pakittayissāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmīti – kittayissāmi te santiṃ.
ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾਤਿ। ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨਾਮੇਨ ਆਲਪਤਿ। ਭਗવਾਤਿ ਗਾਰવਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਭਗવਾਤਿ – ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ।
Dhotakāti bhagavāti. Dhotakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – dhotakāti bhagavā.
ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨੀਤਿਹਨ੍ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਞਾਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਤੁਲਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਤੀਰਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ વਿਭੂਤੇ ਧਮ੍ਮੇ વਿਭਾવਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ…ਪੇ॰… ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਞਾਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਤੁਲਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਤੀਰਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ વਿਭਾવਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ વਿਭੂਤੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ – ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ…ਪੇ॰…। ਅਥ વਾ, ਦੁਕ੍ਖੇ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦੁਕ੍ਖਂ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਮੁਦਯੇ ਦਿਟ੍ਠੇ ਸਮੁਦਯਂ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਗ੍ਗੇ ਦਿਟ੍ਠੇ ਮਗ੍ਗਂ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨਿਰੋਧੇ ਦਿਟ੍ਠੇ ਨਿਰੋਧਂ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ – ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ…ਪੇ॰…। ਅਥ વਾ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਅਕਾਲਿਕਂ ਏਹਿਪਸ੍ਸਿਕਂ ਓਪਨੇਯ੍ਯਿਕਂ 33 ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞੂਹੀਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ – ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ। ਅਨੀਤਿਹਨ੍ਤਿ ਨ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ ਨ ਇਤਿਕਿਰਾਯ ਨ ਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਨ ਪਿਟਕਸਮ੍ਪਦਾਯ ਨ ਤਕ੍ਕਹੇਤੁ ਨ ਨਯਹੇਤੁ ਨ ਆਕਾਰਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੇਨ ਨ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਜ੍ਝਾਨਕ੍ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਸਾਮਂ ਸਯਮਭਿਞ੍ਞਾਤਂ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਧਮ੍ਮਂ, ਤਂ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ – ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨੀਤਿਹਂ।
Diṭṭhe dhamme anītihanti. Diṭṭhe dhammeti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhamme sabbe saṅkhārā aniccāti…pe… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhāvite dhamme vibhūte dhammeti, evampi – diṭṭhe dhamme…pe…. Atha vā, dukkhe diṭṭhe dukkhaṃ kathayissāmi, samudaye diṭṭhe samudayaṃ kathayissāmi, magge diṭṭhe maggaṃ kathayissāmi, nirodhe diṭṭhe nirodhaṃ kathayissāmīti, evampi – diṭṭhe dhamme…pe…. Atha vā, sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ 34 paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti, evampi – diṭṭhe dhamme. Anītihanti na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ, taṃ kathayissāmīti – diṭṭhe dhamme anītihaṃ.
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਨ੍ਤਿ ਯਂ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ; ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ; ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ । ਸਤੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ…ਪੇ॰… ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤੋ। ਚਰਨ੍ਤਿ ਚਰਨ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਇਰਿਯਨ੍ਤੋ વਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਪਾਲੇਨ੍ਤੋ ਯਪੇਨ੍ਤੋ ਯਾਪੇਨ੍ਤੋਤਿ – ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ ।
Yaṃ viditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā; ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā . Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ .
ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਯੋ ਰਾਗੋ ਸਾਰਾਗੋ…ਪੇ॰… ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ…ਪੇ॰… વਿਸਟਾ વਿਤ੍ਥਤਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ। ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਆਯਤਨਲੋਕੇ। ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇ વੇਸਾ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ, ਲੋਕੇ વੇਤਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਸਤੋ ਤਰੇਯ੍ਯ ਉਤ੍ਤਰੇਯ੍ਯ ਪਤਰੇਯ੍ਯ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Tare loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesā visattikā, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ ਸਨ੍ਤਿਂ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ]
‘‘Kittayissāmi te santiṃ, [dhotakāti bhagavā]
ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨੀਤਿਹਂ।
Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.
੩੬.
36.
ਤਞ੍ਚਾਹਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ, ਮਹੇਸਿ ਸਨ੍ਤਿਮੁਤ੍ਤਮਂ।
Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ॥
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.
ਤਞ੍ਚਾਹਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮੀਤਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਨਨ੍ਦਾਮਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ ਮੋਦਾਮਿ ਅਨੁਮੋਦਾਮਿ ਇਚ੍ਛਾਮਿ ਸਾਦਿਯਾਮਿ ਪਤ੍ਥਯਾਮਿ ਪਿਹਯਾਮਿ ਅਭਿਜਪ੍ਪਾਮੀਤਿ – ਤਞ੍ਚਾਹਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ।
Tañcāhaṃ abhinandāmīti. Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ nandāmi abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmīti – tañcāhaṃ abhinandāmi.
ਮਹੇਸਿਸਨ੍ਤਿਮੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ। ਮਹੇਸੀਤਿ ਕਿਂ ਮਹੇਸਿ ਭਗવਾ? ਮਹਨ੍ਤਂ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਏਸੀ ਗવੇਸੀ ਪਰਿਯੇਸੀਤਿ ਮਹੇਸਿ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ…ਪੇ॰… ਕਹਂ ਨਰਾਸਭੋਤਿ ਮਹੇਸਿ। ਸਨ੍ਤਿਮੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯੋ ਸੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਉਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਂ ਸੇਟ੍ਠਂ વਿਸੇਟ੍ਠਂ ਪਾਮੋਕ੍ਖਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਪવਰਨ੍ਤਿ – ਮਹੇਸਿ ਸਨ੍ਤਿਮੁਤ੍ਤਮਂ।
Mahesisantimuttamanti. Mahesīti kiṃ mahesi bhagavā? Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesi. Santimuttamanti santi vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Uttamanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti – mahesi santimuttamaṃ.
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਨ੍ਤਿ ਯਂ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ; ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਸਤੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ…ਪੇ॰… ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤੋ। ਚਰਨ੍ਤਿ ਚਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਯਾਪੇਨ੍ਤੋਤਿ – ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ।
Yaṃ viditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā…pe… ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā; ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto…pe… yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.
ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ। વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਯੋ ਰਾਗੋ ਸਾਰਾਗੋ…ਪੇ॰… ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ…ਪੇ॰… વਿਸਟਾ વਿਤ੍ਥਤਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ। ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਆਯਤਨਲੋਕੇ। ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇ વੇਸਾ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ, ਲੋਕੇ વੇਤਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਸਤੋ ਤਰੇਯ੍ਯਂ ਉਤ੍ਤਰੇਯ੍ਯਂ…ਪੇ॰… વੀਤਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ – ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Tare loke visattikanti. Visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesā visattikā, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyyaṃ uttareyyaṃ…pe… vītivatteyyanti – tare loke visattikaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਤਞ੍ਚਾਹਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ, ਮਹੇਸਿ ਸਨ੍ਤਿਮੁਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.
੩੭.
37.
ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾਸਿ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ]
Yaṃ kiñci sampajānāsi, [dhotakāti bhagavā]
ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇ।
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;
ਏਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਲੋਕੇ, ਭવਾਭવਾਯ ਮਾਕਾਸਿ ਤਣ੍ਹਂ॥
Etaṃ viditvā saṅgoti loke, bhavābhavāya mākāsi taṇhaṃ.
ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾਸੀਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾਸਿ ਆਜਾਨਾਸਿ ਪਟਿવਿਜਾਨਾਸਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਸੀਤਿ – ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾਸਿ। ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾਤਿ। ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨਾਮੇਨ ਆਲਪਤਿ। ਭਗવਾਤਿ ਗਾਰવਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਭਗવਾਤਿ – ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ।
Yaṃ kiñci sampajānāsīti yaṃ kiñci sampajānāsi ājānāsi paṭivijānāsi paṭivijjhasīti – yaṃ kiñci sampajānāsi. Dhotakāti bhagavāti. Dhotakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – dhotakāti bhagavā.
ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ। ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਂ; ਅਧੋਤਿ ਅਤੀਤਂ; ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਦੇવਲੋਕੋ; ਅਧੋਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੋ; ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ। ਅਥ વਾ, ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ; ਅਧੋਤਿ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ; ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਧਾਤੁ; ਅਧੋਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁ; ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਰੂਪਧਾਤੁ। ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ; ਅਧੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ; ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ। ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਂ ਪਾਦਤਲਾ; ਅਧੋਤਿ ਅਧੋ ਕੇਸਮਤ੍ਥਕਾ; ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ વੇਮਜ੍ਝੇਤਿ – ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇ।
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti. Uddhanti anāgataṃ; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ. Uddhanti devaloko; adhoti apāyaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko. Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā. Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpi majjheti rūpadhātu. Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā. Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.
ਏਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਲੋਕੇਤਿ ਸਙ੍ਗੋ ਏਸੋ ਲਗ੍ਗਨਂ ਏਤਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਏਤਂ ਪਲਿਬੋਧੋ ਏਸੋਤਿ ਞਤ੍વਾ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ – ਏਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਲੋਕੇ।
Etaṃviditvā saṅgoti loketi saṅgo eso lagganaṃ etaṃ bandhanaṃ etaṃ palibodho esoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – etaṃ viditvā saṅgoti loke.
ਭવਾਭવਾਯ ਮਾਕਾਸਿ ਤਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਤਿ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ ਸਦ੍ਦਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ। ਭવਾਭવਾਯਾਤਿ ਭવਾਭવਾਯ ਕਮ੍ਮਭવਾਯ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ ਕਾਮਭવਾਯ, ਕਮ੍ਮਭવਾਯ ਕਾਮਭવਾਯ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ ਰੂਪਭવਾਯ, ਕਮ੍ਮਭવਾਯ ਰੂਪਭવਾਯ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ ਅਰੂਪਭવਾਯ, ਕਮ੍ਮਭવਾਯ ਅਰੂਪਭવਾਯ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਗਤਿਯਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਅਤ੍ਤਭਾવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਤਣ੍ਹਂ ਮਾਕਾਸਿ ਮਾ ਜਨੇਸਿ ਮਾ ਸਞ੍ਜਨੇਸਿ ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ ਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ, ਪਜਹ વਿਨੋਦੇਹਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਹਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਹੀਤਿ – ਭવਾਭવਾਯ ਮਾਕਾਸਿ ਤਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Bhavābhavāya mākāsi taṇhanti. Taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā…pe… dhammataṇhā. Bhavābhavāyāti bhavābhavāya kammabhavāya punabbhavāya kāmabhavāya, kammabhavāya kāmabhavāya punabbhavāya rūpabhavāya, kammabhavāya rūpabhavāya punabbhavāya arūpabhavāya, kammabhavāya arūpabhavāya punabbhavāya punappunabbhavāya, punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvābhinibbattiyā taṇhaṃ mākāsi mā janesi mā sañjanesi mā nibbattesi mābhinibbattesi, pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – bhavābhavāya mākāsi taṇhanti. Tenāha bhagavā –
‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾਸਿ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ]
‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, [dhotakāti bhagavā]
ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇ।
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;
ਏਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਲੋਕੇ, ਭવਾਭવਾਯ ਮਾਕਾਸਿ ਤਣ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ॥
Etaṃ viditvā saṅgoti loke, bhavābhavāya mākāsi taṇha’’nti.
ਸਹ ਗਾਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨਾ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਥਾ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ, ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ।
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
ਧੋਤਕਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਪਞ੍ਚਮੋ।
Dhotakamāṇavapucchāniddeso pañcamo.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ੫. ਧੋਤਕਮਾਣવਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 5. Dhotakamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
