Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi |
൨. ധുതങ്ഗപഞ്ഹോ
2. Dhutaṅgapañho
‘‘പസ്സതാരഞ്ഞകേ ഭിക്ഖൂ, അജ്ഝോഗാള്ഹേ ധുതേ ഗുണേ;
‘‘Passatāraññake bhikkhū, ajjhogāḷhe dhute guṇe;
പുന പസ്സതി ഗിഹീ രാജാ, അനാഗാമിഫലേ ഠിതേ.
Puna passati gihī rājā, anāgāmiphale ṭhite.
‘‘ഉഭോപി തേ വിലോകേത്വാ, ഉപ്പജ്ജി സംസയോ മഹാ;
‘‘Ubhopi te viloketvā, uppajji saṃsayo mahā;
ബുജ്ഝേയ്യ ചേ ഗിഹീ ധമ്മേ, ധുതങ്ഗം നിപ്ഫലം സിയാ.
Bujjheyya ce gihī dhamme, dhutaṅgaṃ nipphalaṃ siyā.
‘‘പരവാദിവാദമഥനം, നിപുണം പിടകത്തയേ;
‘‘Paravādivādamathanaṃ, nipuṇaṃ piṭakattaye;
ഹന്ദ പുച്ഛേ കഥിസേട്ഠം, സോ മേ കങ്ഖം വിനേസ്സതീ’’തി.
Handa pucche kathiseṭṭhaṃ, so me kaṅkhaṃ vinessatī’’ti.
അഥ ഖോ മിലിന്ദോ രാജാ യേനായസ്മാ നാഗസേനോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം നാഗസേനം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി, ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ മിലിന്ദോ രാജാ ആയസ്മന്തം നാഗസേനം ഏതദവോച ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, അത്ഥി കോചി ഗിഹീ അഗാരികോ കാമഭോഗീ പുത്തദാരസമ്ബാധസയനം അജ്ഝാവസന്തോ കാസികചന്ദനം പച്ചനുഭോന്തോ മാലാഗന്ധവിലേപനം ധാരയന്തോ ജാതരൂപരജതം സാദിയന്തോ മണിമുത്താകഞ്ചനവിചിത്തമോളിബദ്ധോ യേന സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികത’’ന്തി?
Atha kho milindo rājā yenāyasmā nāgaseno tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāgasenaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca ‘‘bhante nāgasena, atthi koci gihī agāriko kāmabhogī puttadārasambādhasayanaṃ ajjhāvasanto kāsikacandanaṃ paccanubhonto mālāgandhavilepanaṃ dhārayanto jātarūparajataṃ sādiyanto maṇimuttākañcanavicittamoḷibaddho yena santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikata’’nti?
‘‘ന, മഹാരാജ, ഏകഞ്ഞേവ സതം ന ദ്വേ സതാനി ന തീണി ചത്താരി പഞ്ച സതാനി ന സഹസ്സം ന സതസഹസ്സം ന കോടിസതം ന കോടിസഹസ്സം ന കോടിസതസഹസ്സം, തിട്ഠതു മഹാരാജ ദസന്നം വീസതിയാ സതസ്സ സഹസ്സസ്സ അഭിസമയോ, കതമേന തേ പരിയായേന അനുയോഗം ദമ്മീ’’തി.
‘‘Na, mahārāja, ekaññeva sataṃ na dve satāni na tīṇi cattāri pañca satāni na sahassaṃ na satasahassaṃ na koṭisataṃ na koṭisahassaṃ na koṭisatasahassaṃ, tiṭṭhatu mahārāja dasannaṃ vīsatiyā satassa sahassassa abhisamayo, katamena te pariyāyena anuyogaṃ dammī’’ti.
‘‘ത്വമേവേതം ബ്രൂഹീ’’തി. ‘‘തേനഹി തേ, മഹാരാജ, കഥയിസ്സാമി സതേന വാ സഹസ്സേന വാ സതസഹസ്സേന വാ കോടിയാ വാ കോടിസതേന വാ കോടിസഹസ്സേന വാ കോടിസതസഹസ്സേന വാ, യാ കാചി നവങ്ഗേ ബുദ്ധവചനേ സല്ലേഖിതാചാരപ്പടിപത്തിധുതവരങ്ഗഗുണനിസ്സിതാ 1 ഥാ, താ സബ്ബാ ഇധ സമോസരിസ്സന്തി. യഥാ, മഹാരാജ, നിന്നുന്നതസമവിസമഥലാഥലദേസഭാഗേ അഭിവുട്ഠം ഉദകം, സബ്ബം തം തതോ വിനിഗളിത്വാ മഹോദധിം സാഗരം സമോസരതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, സമ്പാദകേ സതി യാ കാചി നവങ്ഗേ ബുദ്ധവചനേ സല്ലേഖിതാചാരപ്പടിപത്തിധുതങ്ഗഗുണധരനിസ്സിതാ കഥാ, താ സബ്ബാ ഇധ സമോസരിസ്സന്തി.
‘‘Tvamevetaṃ brūhī’’ti. ‘‘Tenahi te, mahārāja, kathayissāmi satena vā sahassena vā satasahassena vā koṭiyā vā koṭisatena vā koṭisahassena vā koṭisatasahassena vā, yā kāci navaṅge buddhavacane sallekhitācārappaṭipattidhutavaraṅgaguṇanissitā 2 thā, tā sabbā idha samosarissanti. Yathā, mahārāja, ninnunnatasamavisamathalāthaladesabhāge abhivuṭṭhaṃ udakaṃ, sabbaṃ taṃ tato vinigaḷitvā mahodadhiṃ sāgaraṃ samosarati, evameva kho, mahārāja, sampādake sati yā kāci navaṅge buddhavacane sallekhitācārappaṭipattidhutaṅgaguṇadharanissitā kathā, tā sabbā idha samosarissanti.
‘‘മയ്ഹമ്പേത്ഥ , മഹാരാജ, പരിബ്യത്തതായ ബുദ്ധിയാ കാരണപരിദീപനം സമോസരിസ്സതി, തേനേസോ അത്ഥോ സുവിഭത്തോ വിചിത്തോ പരിപുണ്ണോ പരിസുദ്ധോ സമാനീതോ ഭവിസ്സതി. യഥാ, മഹാരാജ, കുസലോ ലേഖാചരിയോ അനുസിട്ഠോ ലേഖം ഓസാരേന്തോ അത്തനോ ബ്യത്തതായ ബുദ്ധിയാ കാരണപരിദീപനേന ലേഖം പരിപൂരേതി, ഏവം സാ ലേഖാ സമത്താ പരിപുണ്ണാ അനൂനികാ ഭവിസ്സതി. ഏവമേവ മയ്ഹമ്പേത്ഥ പരിബ്യത്തതായ ബുദ്ധിയാ കാരണപരിദീപനം സമോസരിസ്സതി, തേനേസോ അത്ഥോ സുവിഭത്തോ വിചിത്തോ പരിപുണ്ണോ പരിസുദ്ധോ സമാനീതോ ഭവിസ്സതി.
‘‘Mayhampettha , mahārāja, paribyattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanaṃ samosarissati, teneso attho suvibhatto vicitto paripuṇṇo parisuddho samānīto bhavissati. Yathā, mahārāja, kusalo lekhācariyo anusiṭṭho lekhaṃ osārento attano byattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanena lekhaṃ paripūreti, evaṃ sā lekhā samattā paripuṇṇā anūnikā bhavissati. Evameva mayhampettha paribyattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanaṃ samosarissati, teneso attho suvibhatto vicitto paripuṇṇo parisuddho samānīto bhavissati.
‘‘നഗരേ, മഹാരാജ, സാവത്ഥിയാ പഞ്ചകോടിമത്താ അരിയസാവകാ ഭഗവതോ ഉപാസകഉപാസികായോ സത്തപണ്ണാസസഹസ്സാനി തീണി ച സതസഹസ്സാനി അനാഗാമിഫലേ പതിട്ഠിതാ, തേ സബ്ബേപി ഗിഹീ യേവ, ന പബ്ബജിതാ. പുന തത്ഥേവ കണ്ഡമ്ബമൂലേ യമകപാടിഹാരിയേ വീസതി പാണകോടിയോ അഭിസമിംസു, പുന ചൂളരാഹുലോവാദേ 3, മഹാമങ്ഗലസുത്തന്തേ, സമചിത്തപരിയായേ, പരാഭവസുത്തന്തേ, പുരാഭേദസുത്തന്തേ, കലഹവിവാദസുത്തന്തേ, ചൂളബ്യൂഹസുത്തന്തേ, മഹാബ്യൂഹസുത്തന്തേ, തുവടകസുത്തന്തേ, സാരിപുത്തസുത്തന്തേ ഗണനപഥമതീതാനം ദേവതാനം ധമ്മാഭിസമയോ അഹോസി.
‘‘Nagare, mahārāja, sāvatthiyā pañcakoṭimattā ariyasāvakā bhagavato upāsakaupāsikāyo sattapaṇṇāsasahassāni tīṇi ca satasahassāni anāgāmiphale patiṭṭhitā, te sabbepi gihī yeva, na pabbajitā. Puna tattheva kaṇḍambamūle yamakapāṭihāriye vīsati pāṇakoṭiyo abhisamiṃsu, puna cūḷarāhulovāde 4, mahāmaṅgalasuttante, samacittapariyāye, parābhavasuttante, purābhedasuttante, kalahavivādasuttante, cūḷabyūhasuttante, mahābyūhasuttante, tuvaṭakasuttante, sāriputtasuttante gaṇanapathamatītānaṃ devatānaṃ dhammābhisamayo ahosi.
‘‘നഗരേ രാജഗഹേ പഞ്ഞാസസഹസ്സാനി തീണി ച സതസഹസ്സാനി അരിയസാവകാ ഭഗവതോ ഉപാസകഉപാസികായോ, പുന തത്ഥേവ ധനപാലഹത്ഥിനാഗദമനേ നവുതി പാണകോടിയോ, പാരായനസമാഗമേ പാസാണകചേതിയേ ചുദ്ദസ പാണകോടിയോ, പുന ഇന്ദസാലഗുഹായം അസീതി ദേവതാകോടിയോ, പുന ബാരാണസിയം ഇസിപതനേ മിഗദായേ പഠമേ ധമ്മദേസനേ അട്ഠാരസ ബ്രഹ്മകോടിയോ അപരിമാണാ ച ദേവതായോ, പുന താവതിംസഭവനേ പണ്ഡുകമ്ബലസിലായം അഭിധമ്മദേസനായ അസീതി ദേവതാകോടിയോ, ദേവോരോഹണേ സങ്കസ്സനഗരദ്വാരേ ലോകവിവരണപാടിഹാരിയേ പസന്നാനം നരമരൂനം തിംസ കോടിയോ അഭിസമിംസു.
‘‘Nagare rājagahe paññāsasahassāni tīṇi ca satasahassāni ariyasāvakā bhagavato upāsakaupāsikāyo, puna tattheva dhanapālahatthināgadamane navuti pāṇakoṭiyo, pārāyanasamāgame pāsāṇakacetiye cuddasa pāṇakoṭiyo, puna indasālaguhāyaṃ asīti devatākoṭiyo, puna bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye paṭhame dhammadesane aṭṭhārasa brahmakoṭiyo aparimāṇā ca devatāyo, puna tāvatiṃsabhavane paṇḍukambalasilāyaṃ abhidhammadesanāya asīti devatākoṭiyo, devorohaṇe saṅkassanagaradvāre lokavivaraṇapāṭihāriye pasannānaṃ naramarūnaṃ tiṃsa koṭiyo abhisamiṃsu.
പുന സക്കേസു കപിലവത്ഥുസ്മിം നിഗ്രോധാരാമേ ബുദ്ധവംസദേസനായ മഹാസമയസുത്തന്തദേസനായ ച ഗണനപഥമതീതാനം ദേവതാനം ധമ്മാഭിസമയോ അഹോസി . പുന സുമനമാലാകാരസമാഗമേ, ഗരഹദിന്നസമാഗമേ, ആനന്ദസേട്ഠിസമാഗമേ, ജമ്ബുകാജീവകസമാഗമേ, മണ്ഡുകദേവപുത്തസമാഗമേ, മട്ഠകുണ്ഡലിദേവപുത്തസമാഗമേ, സുലസാനഗരസോഭിനിസമാഗമേ, സിരിമാനഗരസോഭിനിസമാഗമേ, പേസകാരധീതുസമാഗമേ, ചൂളസുഭദ്ദാസമാഗമേ, സാകേതബ്രാഹ്മണസ്സ ആളാഹനദസ്സനസമാഗമേ, സൂനാപരന്തകസമാഗമേ, സക്കപഞ്ഹസമാഗമേ, തിരോകുട്ടസമാഗമേ 5, രതനസുത്തസമാഗമേ പച്ചേകം ചതുരാസീതിയാ പാണസഹസ്സാനം ധമ്മാഭിസമയോ അഹോസി, യാവതാ, മഹാരാജ, ഭഗവാ ലോകേ അട്ഠാസി, താവ തീസു മണ്ഡലേസു സോളസസു മഹാജനപദേസു യത്ഥ യത്ഥ ഭഗവാ വിഹാസി, തത്ഥ തത്ഥ യേഭുയ്യേന ദ്വേ തയോ ചത്താരോ പഞ്ച സതം സഹസ്സം സതസഹസ്സം ദേവാ ച മനുസ്സാ ച സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരിംസു. യേ തേ, മഹാരാജ, ദേവാ ഗിഹീ യേവ, ന തേ പബ്ബജിതാ, ഏതാനി ചേവ, മഹാരാജ, അഞ്ഞാനി ച അനേകാനി ദേവതാകോടിസതസഹസ്സാനി ഗിഹീ അഗാരികാ കാമഭോഗിനോ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരിംസൂ’’തി.
Puna sakkesu kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme buddhavaṃsadesanāya mahāsamayasuttantadesanāya ca gaṇanapathamatītānaṃ devatānaṃ dhammābhisamayo ahosi . Puna sumanamālākārasamāgame, garahadinnasamāgame, ānandaseṭṭhisamāgame, jambukājīvakasamāgame, maṇḍukadevaputtasamāgame, maṭṭhakuṇḍalidevaputtasamāgame, sulasānagarasobhinisamāgame, sirimānagarasobhinisamāgame, pesakāradhītusamāgame, cūḷasubhaddāsamāgame, sāketabrāhmaṇassa āḷāhanadassanasamāgame, sūnāparantakasamāgame, sakkapañhasamāgame, tirokuṭṭasamāgame 6, ratanasuttasamāgame paccekaṃ caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi, yāvatā, mahārāja, bhagavā loke aṭṭhāsi, tāva tīsu maṇḍalesu soḷasasu mahājanapadesu yattha yattha bhagavā vihāsi, tattha tattha yebhuyyena dve tayo cattāro pañca sataṃ sahassaṃ satasahassaṃ devā ca manussā ca santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikariṃsu. Ye te, mahārāja, devā gihī yeva, na te pabbajitā, etāni ceva, mahārāja, aññāni ca anekāni devatākoṭisatasahassāni gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikariṃsū’’ti.
‘‘യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, ഗിഹീ അഗാരികാ കാമഭോഗിനോ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി, അഥ ഇമാനി ധുതങ്ഗാനി കിമത്ഥം സാധേന്തി, തേന കാരണേന ധുതങ്ഗാനി അകിച്ചകരാനി ഹോന്തി. യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, വിനാ മന്തോസധേഹി ബ്യാധയോ വൂപസമന്തി, കിം വമനവിരേചനാദിനാ സരീരദുബ്ബലകരണേന? യദി മുട്ഠീഹി പടിസത്തുനിഗ്ഗഹോ ഭവതി, കിം അസിസത്തിസരധനുകോദണ്ഡലഗുളമുഗ്ഗരേഹി? യദി ഗണ്ഠികുടിലസുസിരകണ്ടലതാസാഖാ ആലമ്ബിത്വാ രുക്ഖമഭിരൂഹനം ഭവതി, കിം ദീഘദള്ഹനിസ്സേണിപരിയേസനേന? യദി ഥണ്ഡിലസേയ്യായ ധാതുസമതാ ഭവതി, കിം സുഖസമ്ഫസ്സമഹതിമഹാസിരിസയനപരിയേസനേന? യദി ഏകകോ സാസങ്കസപ്പടിഭയവിസമകന്താരതരണസമത്ഥോ ഭവതി, കിം സന്നദ്ധസജ്ജമഹതിമഹാസത്ഥപരിയേസനേന? യദി നദിസരം ബാഹുനാ തരിതും സമത്ഥോ ഭവതി, കിം ധുവസേതുനാവാപരിയേസനേന? യദി സകസന്തകേന ഘാസച്ഛാദനം കാതും പഹോതി, കിം പരൂപസേവനപിയസമുല്ലാപപച്ഛാപുരേധാവനേന? യദി അഖാതതളാകേ ഉദകം ലഭതി, കിം ഉദപാനതളാകപോക്ഖരണിഖണനേന? ഏവമേവ ഖോ, ഭന്തേ നാഗസേന, യദി ഗിഹീ അഗാരികാ കാമഭോഗിനോ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി, കിം ധുതഗുണവരസമാദിയനേനാ’’തി?
‘‘Yadi, bhante nāgasena, gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, atha imāni dhutaṅgāni kimatthaṃ sādhenti, tena kāraṇena dhutaṅgāni akiccakarāni honti. Yadi, bhante nāgasena, vinā mantosadhehi byādhayo vūpasamanti, kiṃ vamanavirecanādinā sarīradubbalakaraṇena? Yadi muṭṭhīhi paṭisattuniggaho bhavati, kiṃ asisattisaradhanukodaṇḍalaguḷamuggarehi? Yadi gaṇṭhikuṭilasusirakaṇṭalatāsākhā ālambitvā rukkhamabhirūhanaṃ bhavati, kiṃ dīghadaḷhanisseṇipariyesanena? Yadi thaṇḍilaseyyāya dhātusamatā bhavati, kiṃ sukhasamphassamahatimahāsirisayanapariyesanena? Yadi ekako sāsaṅkasappaṭibhayavisamakantārataraṇasamattho bhavati, kiṃ sannaddhasajjamahatimahāsatthapariyesanena? Yadi nadisaraṃ bāhunā tarituṃ samattho bhavati, kiṃ dhuvasetunāvāpariyesanena? Yadi sakasantakena ghāsacchādanaṃ kātuṃ pahoti, kiṃ parūpasevanapiyasamullāpapacchāpuredhāvanena? Yadi akhātataḷāke udakaṃ labhati, kiṃ udapānataḷākapokkharaṇikhaṇanena? Evameva kho, bhante nāgasena, yadi gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, kiṃ dhutaguṇavarasamādiyanenā’’ti?
‘‘അട്ഠവീസതി ഖോ പനിമേ, മഹാരാജ, ധുതങ്ഗഗുണാ യഥാഭുച്ചഗുണാ, യേഹി ഗുണേഹി ധുതങ്ഗാനി സബ്ബബുദ്ധാനം പിഹയിതാനി പത്ഥിതാനി. കതമേ അട്ഠവീസതി? ഇധ, മഹാരാജ, ധുതങ്ഗം സുദ്ധാജീവം സുഖഫലം അനവജ്ജം ന പരദുക്ഖാപനം അഭയം അസമ്പീളനം ഏകന്തവഡ്ഢികം അപരിഹാനിയം അമായം ആരക്ഖാ പത്ഥിതദദം സബ്ബസത്തദമനം സംവരഹിതം പതിരൂപം അനിസ്സിതം വിപ്പമുത്തം രാഗക്ഖയം ദോസക്ഖയം മോഹക്ഖയം മാനപ്പഹാനം കുവിതക്കച്ഛേദനം കങ്ഖാവിതരണം കോസജ്ജവിദ്ധംസനം അരതിപ്പഹാനം ഖമനം അതുലം അപ്പമാണം സബ്ബദുക്ഖക്ഖയഗമനം, ഇമേ ഖോ, മഹാരാജ, അട്ഠവീസതി ധുതങ്ഗഗുണാ യഥാഭുച്ചഗുണാ യേഹി ഗുണേഹി ധുതങ്ഗാനി സബ്ബബുദ്ധാനം പിഹയിതാനി പത്ഥിതാനി.
‘‘Aṭṭhavīsati kho panime, mahārāja, dhutaṅgaguṇā yathābhuccaguṇā, yehi guṇehi dhutaṅgāni sabbabuddhānaṃ pihayitāni patthitāni. Katame aṭṭhavīsati? Idha, mahārāja, dhutaṅgaṃ suddhājīvaṃ sukhaphalaṃ anavajjaṃ na paradukkhāpanaṃ abhayaṃ asampīḷanaṃ ekantavaḍḍhikaṃ aparihāniyaṃ amāyaṃ ārakkhā patthitadadaṃ sabbasattadamanaṃ saṃvarahitaṃ patirūpaṃ anissitaṃ vippamuttaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ mānappahānaṃ kuvitakkacchedanaṃ kaṅkhāvitaraṇaṃ kosajjaviddhaṃsanaṃ aratippahānaṃ khamanaṃ atulaṃ appamāṇaṃ sabbadukkhakkhayagamanaṃ, ime kho, mahārāja, aṭṭhavīsati dhutaṅgaguṇā yathābhuccaguṇā yehi guṇehi dhutaṅgāni sabbabuddhānaṃ pihayitāni patthitāni.
‘‘യേ ഖോ തേ, മഹാരാജ, ധുതഗുണേ സമ്മാ ഉപസേവന്തി, തേ അട്ഠാരസഹി ഗുണേഹി സമുപേതാ ഭവന്തി. കതമേഹി അട്ഠാരസഹി? ആചാരോ തേസം സുവിസുദ്ധോ ഹോതി, പടിപദാ സുപൂരിതാ ഹോതി, കായികം വാചസികം സുരക്ഖിതം ഹോതി, മനോസമാചാരോ സുവിസുദ്ധോ ഹോതി, വീരിയം സുപഗ്ഗഹിതം ഹോതി, ഭയം വൂപസമ്മതി, അത്താനുദിട്ഠിബ്യപഗതാ ഹോതി, ആഘാതോ ഉപരതോ ഹോതി, മേത്താ ഉപട്ഠിതാ ഹോതി, ആഹാരോ പരിഞ്ഞാതോ ഹോതി, സബ്ബസത്താനം ഗരുകതോ ഹോതി, ഭോജനേ മത്തഞ്ഞൂ ഹോതി, ജാഗരിയമനുയുത്തോ ഹോതി, അനികേതോ ഹോതി, യത്ഥ ഫാസു തത്ഥ വിഹാരീ ഹോതി, പാപജേഗുച്ഛീ ഹോതി, വിവേകാരാമോ ഹോതി, സതതം അപ്പമത്തോ ഹോതി, യേ തേ, മഹാരാജ, ധുതഗുണേ സമ്മാ ഉപസേവന്തി, തേ ഇമേഹി അട്ഠാരസഹി ഗുണേഹി സമുപേതാ ഭവന്തി.
‘‘Ye kho te, mahārāja, dhutaguṇe sammā upasevanti, te aṭṭhārasahi guṇehi samupetā bhavanti. Katamehi aṭṭhārasahi? Ācāro tesaṃ suvisuddho hoti, paṭipadā supūritā hoti, kāyikaṃ vācasikaṃ surakkhitaṃ hoti, manosamācāro suvisuddho hoti, vīriyaṃ supaggahitaṃ hoti, bhayaṃ vūpasammati, attānudiṭṭhibyapagatā hoti, āghāto uparato hoti, mettā upaṭṭhitā hoti, āhāro pariññāto hoti, sabbasattānaṃ garukato hoti, bhojane mattaññū hoti, jāgariyamanuyutto hoti, aniketo hoti, yattha phāsu tattha vihārī hoti, pāpajegucchī hoti, vivekārāmo hoti, satataṃ appamatto hoti, ye te, mahārāja, dhutaguṇe sammā upasevanti, te imehi aṭṭhārasahi guṇehi samupetā bhavanti.
‘‘ദസ ഇമേ, മഹാരാജ, പുഗ്ഗലാ ധുതഗുണാരഹാ. കതമേ ദസ? സദ്ധോ ഹോതി ഹിരിമാ ധിതിമാ അകുഹോ അത്ഥവസീ അലോലോ സിക്ഖാകാമോ ദള്ഹസമാദാനോ അനുജ്ഝാനബഹുലോ മേത്താവിഹാരീ, ഇമേ ഖോ, മഹാരാജ, ദസ പുഗ്ഗലാ ധുതഗുണാരഹാ.
‘‘Dasa ime, mahārāja, puggalā dhutaguṇārahā. Katame dasa? Saddho hoti hirimā dhitimā akuho atthavasī alolo sikkhākāmo daḷhasamādāno anujjhānabahulo mettāvihārī, ime kho, mahārāja, dasa puggalā dhutaguṇārahā.
‘‘യേ തേ, മഹാരാജ, ഗിഹീ അഗാരികാ കാമഭോഗിനോ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി, സബ്ബേ തേ പുരിമാസു ജാതീസു തേരസസു ധുതഗുണേസു കതൂപാസനാ കതഭൂമികമ്മാ, തേ തത്ഥ ചാരഞ്ച പടിപത്തിഞ്ച സോധയിത്വാ അജ്ജേതരഹി ഗിഹീ യേവ സന്താ സന്തം പരമത്തം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി.
‘‘Ye te, mahārāja, gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, sabbe te purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattha cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramattaṃ nibbānaṃ sacchikaronti.
‘‘യഥാ , മഹാരാജ, കുസലോ ഇസ്സാസോ അന്തേവാസികേ പഠമം താവ ഉപാസനസാലായം ചാപഭേദചാപാരോപനഗ്ഗഹണമുട്ഠിപ്പടിപീളനഅങ്ഗുലിവിനാമനപാദഠപനസരഗ്ഗഹണസന്നഹനആകഡ്ഢന സദ്ധാരണലക്ഖനിയമനഖിപനേ തിണപുരിസകഛകണ 7 തിണപലാലമത്തികാപുഞ്ജഫലകലക്ഖവേധേ അനുസിക്ഖാപേത്വാ രഞ്ഞോ സന്തികേ ഉപാസനം ആരാധയിത്വാ ആജഞ്ഞരഥഗജതുരങ്ഗധനധഞ്ഞഹിരഞ്ഞസുവണ്ണദാസിദാസഭരിയഗാമവരം ലഭതി , ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ ഗിഹീ അഗാരികാ കാമഭോഗിനോ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി, തേ സബ്ബേ പുരിമാസു ജാതീസു തേരസസു ധുതഗുണേസു കതൂപാസനാ കതഭൂമികമ്മാ, തേ തത്ഥേവ ചാരഞ്ച പടിപത്തിഞ്ച സോധയിത്വാ അജ്ജേതരഹി ഗിഹീ യേവ സന്താ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി. ന, മഹാരാജ, ധുതഗുണേസു പുബ്ബാസേവനം വിനാ ഏകിസ്സാ യേവ ജാതിയാ അരഹത്തം സച്ഛികിരിയാ ഹോതി, ഉത്തമേന പന വീരിയേന ഉത്തമായ പടിപത്തിയാ തഥാരൂപേന ആചരിയേന കല്യാണമിത്തേന അരഹത്തം സച്ഛികിരിയാ ഹോതി.
‘‘Yathā , mahārāja, kusalo issāso antevāsike paṭhamaṃ tāva upāsanasālāyaṃ cāpabhedacāpāropanaggahaṇamuṭṭhippaṭipīḷanaaṅgulivināmanapādaṭhapanasaraggahaṇasannahanaākaḍḍhana saddhāraṇalakkhaniyamanakhipane tiṇapurisakachakaṇa 8 tiṇapalālamattikāpuñjaphalakalakkhavedhe anusikkhāpetvā rañño santike upāsanaṃ ārādhayitvā ājaññarathagajaturaṅgadhanadhaññahiraññasuvaṇṇadāsidāsabhariyagāmavaraṃ labhati , evameva kho, mahārāja, ye te gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattheva cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti. Na, mahārāja, dhutaguṇesu pubbāsevanaṃ vinā ekissā yeva jātiyā arahattaṃ sacchikiriyā hoti, uttamena pana vīriyena uttamāya paṭipattiyā tathārūpena ācariyena kalyāṇamittena arahattaṃ sacchikiriyā hoti.
‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, ഭിസക്കോ സല്ലകത്തോ ആചരിയം ധനേന വാ വത്തപ്പടിപത്തിയാ വാ ആരാധേത്വാ സത്തഗ്ഗഹണഛേദനലേഖനവേധനസല്ലുദ്ധരണവണധോവനസോസനഭേസജ്ജാനുലിമ്പനവമന വിരേചനാനുവാസനകിരിയമനുസിക്ഖിത്വാ വിജ്ജാസു കതസിക്ഖോ കതൂപാസനോ കതഹത്ഥോ ആതുരേ ഉപസങ്കമതി തികിച്ഛായ, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ ഗിഹീ അഗാരികാ കാമഭോഗിനോ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി, തേ സബ്ബേ പുരിമാസു ജാതീസു തേരസസു ധുതഗുണേസു കതൂപാസനാ കതഭൂമികമ്മാ, തേ തത്ഥേവ ചാരഞ്ച പടിപത്തിഞ്ച സോധയിത്വാ അജ്ജേതരഹി ഗിഹീ യേവ സന്താ സന്തം പരമത്ഥം നിബ്ബാനം സച്ഛികരോന്തി, ന, മഹാരാജ, ധുതഗുണേഹി അവിസുദ്ധാനം ധമ്മാഭിസമയോ ഹോതി.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, bhisakko sallakatto ācariyaṃ dhanena vā vattappaṭipattiyā vā ārādhetvā sattaggahaṇachedanalekhanavedhanasalluddharaṇavaṇadhovanasosanabhesajjānulimpanavamana virecanānuvāsanakiriyamanusikkhitvā vijjāsu katasikkho katūpāsano katahattho āture upasaṅkamati tikicchāya, evameva kho, mahārāja, ye te gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattheva cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, na, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo hoti.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, ഉദകസ്സ അസേചനേന ബീജാനം അവിരൂഹനം ഹോതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ധുതഗുണേഹി അവിസുദ്ധാനം ധമ്മാഭിസമയോ ന ഹോതി.
‘‘Yathā, mahārāja, udakassa asecanena bījānaṃ avirūhanaṃ hoti, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo na hoti.
‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, അകതകുസലാനം അകതകല്യാണാനം സുഗതിഗമനം ന ഹോതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ധുതഗുണേഹി അവിസുദ്ധാനം ധമ്മാഭിസമയോ ന ഹോതി.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, akatakusalānaṃ akatakalyāṇānaṃ sugatigamanaṃ na hoti, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo na hoti.
‘‘പഥവിസമം , മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം പതിട്ഠാനട്ഠേന. ആപോസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബകിലേസമലധോവനട്ഠേന. തേജോസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബകിലേസവനജ്ഝാപനട്ഠേന . വായോസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബകിലേസമലരജോപവാഹനട്ഠേന. അഗദസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബകിലേസബ്യാധിവൂപസമനട്ഠേന. അമതസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബകിലേസവിസനാസനട്ഠേന. ഖേത്തസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബസാമഞ്ഞഗുണസസ്സവിരൂഹനട്ഠേന. മനോഹരസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം പത്ഥിതിച്ഛിതസബ്ബസമ്പത്തിവരദദട്ഠേന. നാവാസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സംസാരമഹണ്ണവപാരഗമനട്ഠേന. ഭീരുത്താണസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം ജരാമരണഭീതാനം അസ്സാസകരണട്ഠേന. മാതുസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം കിലേസദുക്ഖപ്പടിപീളിതാനം അനുഗ്ഗാഹകട്ഠേന. പിതുസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം കുസലവഡ്ഢികാമാനം സബ്ബസാമഞ്ഞഗുണജനകട്ഠേന. മിത്തസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബസാമഞ്ഞഗുണപരിയേസനഅവിസംവാദകട്ഠേന. പദുമസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബകിലേസമലേഹി അനുപലിത്തട്ഠേന. ചതുജ്ജാതിയവരഗന്ധസമം , മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം കിലേസദുഗ്ഗന്ധപടിവിനോദനട്ഠേന. ഗിരിരാജവരസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം അട്ഠലോകധമ്മവാതേഹി അകമ്പിയട്ഠേന. ആകാസസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബത്ഥ ഗഹണാപഗതഉരുവിസടവിത്ഥതമഹന്തട്ഠേന. നദീസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം കിലേസമലപവാഹനട്ഠേന. സുദേസകസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം ജാതികന്താരകിലേസവനഗഹനനിത്ഥരണട്ഠേന. മഹാസത്ഥവാഹസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സബ്ബഭയസുഞ്ഞഖേമഅഭയവരപവരനിബ്ബാനനഗരസമ്പാപനട്ഠേന . സുമജ്ജിതവിമലാദാസസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം സങ്ഖാരാനം സഭാവദസ്സനട്ഠേന. ഫലകസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം കിലേസലഗുളസരസത്തിപടിബാഹനട്ഠേന. ഛത്തസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം കിലേസവസ്സതിവിധഗ്ഗിസന്താപാതപപടിബാഹനട്ഠേന. ചന്ദസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം പിഹയിതപത്ഥിതട്ഠേന. സൂരിയസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം മോഹതമതിമിരനാസനട്ഠേന. സാഗരസമം, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം അനേകവിധസാമഞ്ഞഗുണവരരതനുട്ഠാനട്ഠേന, അപരിമിതഅസങ്ഖ്യേയ്യഅപ്പമേയ്യട്ഠേന ച. ഏവം ഖോ, മഹാരാജ, ധുതഗുണം വിസുദ്ധികാമാനം ബഹൂപകാരം സബ്ബദരഥപരിളാഹനുദം അരതിനുദം ഭയനുദം ഭവനുദം ഖീലനുദം മലനുദം സോകനുദം ദുക്ഖനുദം രാഗനുദം ദോസനുദം മോഹനുദം മാനനുദം ദിട്ഠിനുദം സബ്ബാകുസലധമ്മനുദം യസാവഹം ഹിതാവഹം സുഖാവഹം ഫാസുകരം പീതികരം യോഗക്ഖേമകരം അനവജ്ജം ഇട്ഠസുഖവിപാകം ഗുണരാസിഗുണപുഞ്ജം അപരിമിതഅസങ്ഖ്യേയ്യ അപ്പമേയ്യഗുണം വരം പവരം അഗ്ഗം.
‘‘Pathavisamaṃ , mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ patiṭṭhānaṭṭhena. Āposamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamaladhovanaṭṭhena. Tejosamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesavanajjhāpanaṭṭhena . Vāyosamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamalarajopavāhanaṭṭhena. Agadasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesabyādhivūpasamanaṭṭhena. Amatasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesavisanāsanaṭṭhena. Khettasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇasassavirūhanaṭṭhena. Manoharasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ patthiticchitasabbasampattivaradadaṭṭhena. Nāvāsamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ saṃsāramahaṇṇavapāragamanaṭṭhena. Bhīruttāṇasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ jarāmaraṇabhītānaṃ assāsakaraṇaṭṭhena. Mātusamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesadukkhappaṭipīḷitānaṃ anuggāhakaṭṭhena. Pitusamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kusalavaḍḍhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇajanakaṭṭhena. Mittasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇapariyesanaavisaṃvādakaṭṭhena. Padumasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamalehi anupalittaṭṭhena. Catujjātiyavaragandhasamaṃ , mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesaduggandhapaṭivinodanaṭṭhena. Girirājavarasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ aṭṭhalokadhammavātehi akampiyaṭṭhena. Ākāsasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbattha gahaṇāpagatauruvisaṭavitthatamahantaṭṭhena. Nadīsamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesamalapavāhanaṭṭhena. Sudesakasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ jātikantārakilesavanagahananittharaṇaṭṭhena. Mahāsatthavāhasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbabhayasuññakhemaabhayavarapavaranibbānanagarasampāpanaṭṭhena . Sumajjitavimalādāsasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ saṅkhārānaṃ sabhāvadassanaṭṭhena. Phalakasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesalaguḷasarasattipaṭibāhanaṭṭhena. Chattasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesavassatividhaggisantāpātapapaṭibāhanaṭṭhena. Candasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ pihayitapatthitaṭṭhena. Sūriyasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ mohatamatimiranāsanaṭṭhena. Sāgarasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ anekavidhasāmaññaguṇavararatanuṭṭhānaṭṭhena, aparimitaasaṅkhyeyyaappameyyaṭṭhena ca. Evaṃ kho, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ bahūpakāraṃ sabbadarathapariḷāhanudaṃ aratinudaṃ bhayanudaṃ bhavanudaṃ khīlanudaṃ malanudaṃ sokanudaṃ dukkhanudaṃ rāganudaṃ dosanudaṃ mohanudaṃ mānanudaṃ diṭṭhinudaṃ sabbākusaladhammanudaṃ yasāvahaṃ hitāvahaṃ sukhāvahaṃ phāsukaraṃ pītikaraṃ yogakkhemakaraṃ anavajjaṃ iṭṭhasukhavipākaṃ guṇarāsiguṇapuñjaṃ aparimitaasaṅkhyeyya appameyyaguṇaṃ varaṃ pavaraṃ aggaṃ.
‘‘യഥാ , മഹാരാജ, മനുസ്സാ ഉപത്ഥമ്ഭവസേന ഭോജനം ഉപസേവന്തി, ഹിതവസേന ഭേസജ്ജം ഉപസേവന്തി, ഉപകാരവസേന മിത്തം ഉപസേവന്തി, താരണവസേന നാവം ഉപസേവന്തി, സുഗന്ധവസേന മാലാഗന്ധം ഉപസേവന്തി, അഭയവസേന ഭീരുത്താണം ഉപസേവന്തി, പതിട്ഠാവസേന 9 പഥവിം ഉപസേവന്തി, സിപ്പവസേന ആചരിയം ഉപസേവന്തി, യസവസേന രാജാനം ഉപസേവന്തി, കാമദദവസേന മണിരതനം ഉപസേവന്തി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, സബ്ബസാമഞ്ഞഗുണദദവസേന അരിയാ ധുതഗുണം ഉപസേവന്തി.
‘‘Yathā , mahārāja, manussā upatthambhavasena bhojanaṃ upasevanti, hitavasena bhesajjaṃ upasevanti, upakāravasena mittaṃ upasevanti, tāraṇavasena nāvaṃ upasevanti, sugandhavasena mālāgandhaṃ upasevanti, abhayavasena bhīruttāṇaṃ upasevanti, patiṭṭhāvasena 10 pathaviṃ upasevanti, sippavasena ācariyaṃ upasevanti, yasavasena rājānaṃ upasevanti, kāmadadavasena maṇiratanaṃ upasevanti, evameva kho, mahārāja, sabbasāmaññaguṇadadavasena ariyā dhutaguṇaṃ upasevanti.
‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, ഉദകം ബീജവിരൂഹനായ, അഗ്ഗി ഝാപനായ, ആഹാരോ ബലാഹരണായ, ലതാ ബന്ധനായ, സത്ഥം ഛേദനായ, പാനീയം പിപാസാവിനയനായ, നിധി അസ്സാസകരണായ, നാവാ തീരസമ്പാപനായ, ഭേസജ്ജം ബ്യാധിവൂപസമനായ, യാനം സുഖഗമനായ, ഭീരുത്താണം ഭയവിനോദനായ, രാജാ ആരക്ഖത്ഥായ, ഫലകം ദണ്ഡലേഡ്ഡുലഗുളസരസത്തിപടിബാഹനായ, ആചരിയോ അനുസാസനായ, മാതാ പോസനായ, ആദാസോ ഓലോകനായ, അലങ്കാരോ സോഭനായ, വത്ഥം പടിച്ഛാദനായ, നിസ്സേണീ ആരോഹനായ, തുലാ വിസമവിക്ഖേപനായ 11, മന്തം പരിജപ്പനായ, ആവുധം തജ്ജനീയപടിബാഹനായ , പദീപോ അന്ധകാരവിധമനായ, വാതോ പരിളാഹനിബ്ബാപനായ, സിപ്പം വുത്തിനിപ്ഫാദനായ, അഗദം ജീവിതരക്ഖണായ, ആകരോ രതനുപ്പാദനായ, രതനം അലങ്കരായ, ആണാ അനതിക്കമനായ, ഇസ്സരിയം വസവത്തനായ, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ധുതഗുണം സാമഞ്ഞബീജവിരൂഹനായ, കിലേസമലഝാപനായ, ഇദ്ധിബലാഹരണായ, സതിസംവരനിബന്ധനായ, വിമതിവിചികിച്ഛാസമുച്ഛേദനായ, തണ്ഹാപിപാസാവിനയനായ, അഭിസമയഅസ്സാസകരണായ, ചതുരോഘനിത്ഥരണായ, കിലേസബ്യാധിവൂപസമായ, നിബ്ബാനസുഖപ്പടിലാഭായ, ജാതിജരാബ്യാധിമരണസോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസഭയവിനോദനായ, സാമഞ്ഞഗുണപരിരക്ഖണായ, അരതികുവിതക്കപടിബാഹനായ, സകലസാമഞ്ഞത്ഥാനുസാസനായ, സബ്ബസാമഞ്ഞഗുണപോസനായ, സമഥവിപസ്സനാമഗ്ഗഫലനിബ്ബാനദസ്സനായ, സകലലോകഥുതഥോമിതമഹതിമഹാസോഭനകരണായ, സബ്ബാപായപിദഹനായ, സാമഞ്ഞത്ഥസേലസിഖരമുദ്ധനി അഭിരൂഹനായ, വങ്കകുടിലവിസമചിത്തവിക്ഖേപനായ 12, സേവിതബ്ബാസേവിതബ്ബധമ്മേ സാധുസജ്ഝായകരണായ, സബ്ബകിലേസപടിസത്തുതജ്ജനായ , അവിജ്ജന്ധകാരവിധമനായ, തിവിധഗ്ഗിസന്താപപരിളാഹനിബ്ബാപനായ, സണ്ഹസുഖുമസന്തസമാപത്തിനിപ്ഫാദനായ, സകലസാമഞ്ഞഗുണപരിരക്ഖണായ, ബോജ്ഝങ്ഗവരരതനുപ്പാദനായ, യോഗിജനാലങ്കരണായ, അനവജ്ജനിപുണസുഖുമസന്തിസുഖമനതിക്കമനായ , സകലസാമഞ്ഞഅരിയധമ്മവസവത്തനായ. ഇതി, മഹാരാജ, ഇമേസം ഗുണാനം അധിഗമായ യദിദം ഏകമേകം ധുതഗുണം, ഏവം, മഹാരാജ, അതുലിയം ധുതഗുണം അപ്പമേയ്യം അസമം അപ്പടിസമം അപ്പടിഭാഗം അപ്പടിസേട്ഠം ഉത്തരം സേട്ഠം വിസിട്ഠം അധികം ആയതം പുഥുലം വിസടം വിത്ഥതം ഗരുകം ഭാരിയം മഹന്തം.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, udakaṃ bījavirūhanāya, aggi jhāpanāya, āhāro balāharaṇāya, latā bandhanāya, satthaṃ chedanāya, pānīyaṃ pipāsāvinayanāya, nidhi assāsakaraṇāya, nāvā tīrasampāpanāya, bhesajjaṃ byādhivūpasamanāya, yānaṃ sukhagamanāya, bhīruttāṇaṃ bhayavinodanāya, rājā ārakkhatthāya, phalakaṃ daṇḍaleḍḍulaguḷasarasattipaṭibāhanāya, ācariyo anusāsanāya, mātā posanāya, ādāso olokanāya, alaṅkāro sobhanāya, vatthaṃ paṭicchādanāya, nisseṇī ārohanāya, tulā visamavikkhepanāya 13, mantaṃ parijappanāya, āvudhaṃ tajjanīyapaṭibāhanāya , padīpo andhakāravidhamanāya, vāto pariḷāhanibbāpanāya, sippaṃ vuttinipphādanāya, agadaṃ jīvitarakkhaṇāya, ākaro ratanuppādanāya, ratanaṃ alaṅkarāya, āṇā anatikkamanāya, issariyaṃ vasavattanāya, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇaṃ sāmaññabījavirūhanāya, kilesamalajhāpanāya, iddhibalāharaṇāya, satisaṃvaranibandhanāya, vimativicikicchāsamucchedanāya, taṇhāpipāsāvinayanāya, abhisamayaassāsakaraṇāya, caturoghanittharaṇāya, kilesabyādhivūpasamāya, nibbānasukhappaṭilābhāya, jātijarābyādhimaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsabhayavinodanāya, sāmaññaguṇaparirakkhaṇāya, aratikuvitakkapaṭibāhanāya, sakalasāmaññatthānusāsanāya, sabbasāmaññaguṇaposanāya, samathavipassanāmaggaphalanibbānadassanāya, sakalalokathutathomitamahatimahāsobhanakaraṇāya, sabbāpāyapidahanāya, sāmaññatthaselasikharamuddhani abhirūhanāya, vaṅkakuṭilavisamacittavikkhepanāya 14, sevitabbāsevitabbadhamme sādhusajjhāyakaraṇāya, sabbakilesapaṭisattutajjanāya , avijjandhakāravidhamanāya, tividhaggisantāpapariḷāhanibbāpanāya, saṇhasukhumasantasamāpattinipphādanāya, sakalasāmaññaguṇaparirakkhaṇāya, bojjhaṅgavararatanuppādanāya, yogijanālaṅkaraṇāya, anavajjanipuṇasukhumasantisukhamanatikkamanāya , sakalasāmaññaariyadhammavasavattanāya. Iti, mahārāja, imesaṃ guṇānaṃ adhigamāya yadidaṃ ekamekaṃ dhutaguṇaṃ, evaṃ, mahārāja, atuliyaṃ dhutaguṇaṃ appameyyaṃ asamaṃ appaṭisamaṃ appaṭibhāgaṃ appaṭiseṭṭhaṃ uttaraṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ adhikaṃ āyataṃ puthulaṃ visaṭaṃ vitthataṃ garukaṃ bhāriyaṃ mahantaṃ.
‘‘യോ ഖോ, മഹാരാജ, പുഗ്ഗലോ പാപിച്ഛോ ഇച്ഛാപകതോ കുഹകോ ലുദ്ധോ ഓദരികോ ലാഭകാമോ യസകാമോ കിത്തികാമോ അയുത്തോ അപ്പത്തോ അനനുച്ഛവികോ അനരഹോ അപ്പതിരൂപോ ധുതങ്ഗം 15 സമാദിയതി, സോ ദിഗുണം ദണ്ഡമാപജ്ജതി, സബ്ബഗുണഘാതമാപജ്ജതി, ദിട്ഠധമ്മികം ഹീളനം ഖീളനം ഗരഹനം ഉപ്പണ്ഡനം ഖിപനം അസമ്ഭോഗം നിസ്സാരണം നിച്ഛുഭനം പവാഹനം പബ്ബാജനം പടിലഭതി, സമ്പരായേപി സതയോജനികേ അവീചിമഹാനിരയേ ഉണ്ഹകഠിതതത്തസന്തത്തഅച്ചിജാലാമാലകേ അനേകവസ്സകോടിസതസഹസ്സാനി ഉദ്ധമധോ തിരിയം ഫേണുദ്ദേഹകം സമ്പരിവത്തകം പച്ചതി, തതോ മുച്ചിത്വാ 16 കിസഫരുസകാളങ്ഗപച്ചങ്ഗോ സൂനുദ്ധുമാതസുസിരുത്തമങ്ഗോ 17 ഛാതോ പിപാസിതോ വിസമഭീമരൂപവണ്ണോ ഭഗ്ഗകണ്ണസോതോ ഉമ്മീലിതനിമീലിതനേത്തനയനോ അരുഗത്തപക്കഗത്തോ പുളവാകിണ്ണസബ്ബകായോ വാതമുഖേ ജലമാനോ വിയ അഗ്ഗിക്ഖന്ധോ അന്തോ ജലമാനോ പജ്ജലമാനോ അതാണോ അസരണോ ആരുണ്ണരുണ്ണകാരുഞ്ഞരവം പരിദേവമാനോ നിജ്ഝാമതണ്ഹികോ സമണമഹാപേതോ ഹുത്വാ ആഹിണ്ഡമാനോ മഹിയാ അട്ടസ്സരം കരോതി.
‘‘Yo kho, mahārāja, puggalo pāpiccho icchāpakato kuhako luddho odariko lābhakāmo yasakāmo kittikāmo ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo dhutaṅgaṃ 18 samādiyati, so diguṇaṃ daṇḍamāpajjati, sabbaguṇaghātamāpajjati, diṭṭhadhammikaṃ hīḷanaṃ khīḷanaṃ garahanaṃ uppaṇḍanaṃ khipanaṃ asambhogaṃ nissāraṇaṃ nicchubhanaṃ pavāhanaṃ pabbājanaṃ paṭilabhati, samparāyepi satayojanike avīcimahāniraye uṇhakaṭhitatattasantattaaccijālāmālake anekavassakoṭisatasahassāni uddhamadho tiriyaṃ pheṇuddehakaṃ samparivattakaṃ paccati, tato muccitvā 19 kisapharusakāḷaṅgapaccaṅgo sūnuddhumātasusiruttamaṅgo 20 chāto pipāsito visamabhīmarūpavaṇṇo bhaggakaṇṇasoto ummīlitanimīlitanettanayano arugattapakkagatto puḷavākiṇṇasabbakāyo vātamukhe jalamāno viya aggikkhandho anto jalamāno pajjalamāno atāṇo asaraṇo āruṇṇaruṇṇakāruññaravaṃ paridevamāno nijjhāmataṇhiko samaṇamahāpeto hutvā āhiṇḍamāno mahiyā aṭṭassaraṃ karoti.
‘‘യഥാ , മഹാരാജ, കോചി അയുത്തോ അപ്പത്തോ അനനുച്ഛവികോ അനരഹോ അപ്പതിരൂപോ ഹീനോ കുജാതികോ ഖത്തിയാഭിസേകേന അഭിസിഞ്ചതി, സോ ലഭതി ഹത്ഥച്ഛേദം പാദച്ഛേദം ഹത്ഥപാദച്ഛേദം കണ്ണച്ഛേദം നാസച്ഛേദം കണ്ണനാസച്ഛേദം ബിലങ്ഗഥാലികം സങ്ഖമുണ്ഡികം രാഹുമുഖം ജോതിമാലികം ഹത്ഥപജ്ജോതികം ഏരകവത്തികം ചീരകവാസികം ഏണേയ്യകം ബളിസമംസികം കഹാപണകം ഖാരാപതച്ഛികം പലിഘപരിവത്തികം പലാലപീഠകം തത്തേന തേലേന ഓസിഞ്ചനം സുനഖേഹി ഖാദാപനം ജീവസൂലാരോപനം അസിനാ സീസച്ഛേദം അനേകവിഹിതമ്പി കമ്മകാരണം അനുഭവതി. കിം കാരണാ? അയുത്തോ അപ്പത്തോ അനനുച്ഛവികോ അനരഹോ അപ്പതിരൂപോ ഹീനോ കുജാതികോ മഹന്തേ ഇസ്സരിയേ ഠാനേ അത്താനം ഠപേസി, വേലം ഘാതേസി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യോ കോചി പുഗ്ഗലോ പാപിച്ഛോ…പേ॰… മഹിയാ അട്ടസ്സരം കരോതി.
‘‘Yathā , mahārāja, koci ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo hīno kujātiko khattiyābhisekena abhisiñcati, so labhati hatthacchedaṃ pādacchedaṃ hatthapādacchedaṃ kaṇṇacchedaṃ nāsacchedaṃ kaṇṇanāsacchedaṃ bilaṅgathālikaṃ saṅkhamuṇḍikaṃ rāhumukhaṃ jotimālikaṃ hatthapajjotikaṃ erakavattikaṃ cīrakavāsikaṃ eṇeyyakaṃ baḷisamaṃsikaṃ kahāpaṇakaṃ khārāpatacchikaṃ palighaparivattikaṃ palālapīṭhakaṃ tattena telena osiñcanaṃ sunakhehi khādāpanaṃ jīvasūlāropanaṃ asinā sīsacchedaṃ anekavihitampi kammakāraṇaṃ anubhavati. Kiṃ kāraṇā? Ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo hīno kujātiko mahante issariye ṭhāne attānaṃ ṭhapesi, velaṃ ghātesi, evameva kho, mahārāja, yo koci puggalo pāpiccho…pe… mahiyā aṭṭassaraṃ karoti.
‘‘യോ പന, മഹാരാജ, പുഗ്ഗലോ യുത്തോ പത്തോ അനുച്ഛവികോ അരഹോ പതിരൂപോ അപ്പിച്ഛോ സന്തുട്ഠോ പവിവിത്തോ അസംസട്ഠോ ആരദ്ധവീരിയോ പഹിതത്തോ അസഠോ അമായോ അനോദരികോ അലാഭകാമോ അയസകാമോ അകിത്തികാമോ സദ്ധോ സദ്ധാപബ്ബജിതോ ജരാമരണാ മുച്ചിതുകാമോ ‘സാസനം പഗ്ഗണ്ഹിസ്സാമീ’തി ധുതങ്ഗം സമാദിയതി, സോ ദിഗുണം പൂജം അരഹതി ദേവാനഞ്ച പിയോ ഹോതി മനാപോ പിഹയിതോ പത്ഥിതോ, ജാതിസുമനമല്ലികാദീനം വിയ പുപ്ഫം നഹാതാനുലിത്തസ്സ, ജിഘച്ഛിതസ്സ വിയ പണീതഭോജനം, പിപാസിതസ്സ വിയ സീതലവിമലസുരഭിപാനീയം, വിസഗതസ്സ വിയ ഓസധവരം, സീഘഗമനകാമസ്സ വിയ ആജഞ്ഞരഥവരുത്തമം, അത്ഥകാമസ്സ വിയ മനോഹരമണിരതനം, അഭിസിഞ്ചിതുകാമസ്സ വിയ പണ്ഡരവിമലസേതച്ഛത്തം, ധമ്മകാമസ്സ വിയ അരഹത്തഫലാധിഗമമനുത്തരം. തസ്സ ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛന്തി, ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി പഞ്ച ബലാനി സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛതി, സമഥവിപസ്സനാ അധിഗച്ഛതി, അധിഗമപ്പടിപത്തി പരിണമതി, ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ തിസ്സോ വിജ്ജാ ഛളഭിഞ്ഞാ കേവലോ ച സമണധമ്മോ സബ്ബേ തസ്സാധേയ്യാ ഹോന്തി, വിമുത്തിപണ്ഡരവിമലസേതച്ഛത്തേന അഭിസിഞ്ചതി.
‘‘Yo pana, mahārāja, puggalo yutto patto anucchaviko araho patirūpo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo pahitatto asaṭho amāyo anodariko alābhakāmo ayasakāmo akittikāmo saddho saddhāpabbajito jarāmaraṇā muccitukāmo ‘sāsanaṃ paggaṇhissāmī’ti dhutaṅgaṃ samādiyati, so diguṇaṃ pūjaṃ arahati devānañca piyo hoti manāpo pihayito patthito, jātisumanamallikādīnaṃ viya pupphaṃ nahātānulittassa, jighacchitassa viya paṇītabhojanaṃ, pipāsitassa viya sītalavimalasurabhipānīyaṃ, visagatassa viya osadhavaraṃ, sīghagamanakāmassa viya ājaññarathavaruttamaṃ, atthakāmassa viya manoharamaṇiratanaṃ, abhisiñcitukāmassa viya paṇḍaravimalasetacchattaṃ, dhammakāmassa viya arahattaphalādhigamamanuttaraṃ. Tassa cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchati, samathavipassanā adhigacchati, adhigamappaṭipatti pariṇamati, cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidā tisso vijjā chaḷabhiññā kevalo ca samaṇadhammo sabbe tassādheyyā honti, vimuttipaṇḍaravimalasetacchattena abhisiñcati.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, രഞ്ഞോ ഖത്തിയസ്സ അഭിജാതകുലകുലീനസ്സ ഖത്തിയാഭിസേകേന അഭിസിത്തസ്സ പരിചരന്തി സരട്ഠനേഗമജാനപദഭടബലാ 21 അട്ഠത്തിംസാ ച രാജപരിസാ നടനച്ചകാ മുഖമങ്ഗലികാ സോത്ഥിവാചകാ സമണബ്രാഹ്മണസബ്ബപാസണ്ഡഗണാ അഭിഗച്ഛന്തി, യം കിഞ്ചി പഥവിയാ പട്ടനരതനാകരനഗരസുങ്കട്ഠാനവേരജ്ജകഛേജ്ജഭേജ്ജജനമനുസാസനം സബ്ബത്ഥ സാമികോ ഭവതി, ഏവമേവ ഖോ , മഹാരാജ, യോ കോചി പുഗ്ഗലോ യുത്തോ പത്തോ…പേ॰… വിമുത്തിപണ്ഡരവിമലസേതച്ഛത്തേന അഭിസിഞ്ചതി.
‘‘Yathā, mahārāja, rañño khattiyassa abhijātakulakulīnassa khattiyābhisekena abhisittassa paricaranti saraṭṭhanegamajānapadabhaṭabalā 22 aṭṭhattiṃsā ca rājaparisā naṭanaccakā mukhamaṅgalikā sotthivācakā samaṇabrāhmaṇasabbapāsaṇḍagaṇā abhigacchanti, yaṃ kiñci pathaviyā paṭṭanaratanākaranagarasuṅkaṭṭhānaverajjakachejjabhejjajanamanusāsanaṃ sabbattha sāmiko bhavati, evameva kho , mahārāja, yo koci puggalo yutto patto…pe… vimuttipaṇḍaravimalasetacchattena abhisiñcati.
‘‘തേരസിമാനി , മഹാരാജ, ധുതങ്ഗാനി, യേഹി സുദ്ധികതോ നിബ്ബാനമഹാസമുദ്ദം പവിസിത്വാ ബഹുവിധം ധമ്മകീളമഭികീളതി, രൂപാരൂപഅട്ഠസമാപത്തിയോ വളഞ്ജേതി, ഇദ്ധിവിധം ദിബ്ബസോതധാതും പരചിത്തവിജാനനം പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിം ദിബ്ബചക്ഖും സബ്ബാസവക്ഖയഞ്ച പാപുണാതി. കതമേ തേരസ? പംസുകൂലികങ്ഗം തേചീവരികങ്ഗം പിണ്ഡപാതികങ്ഗം സപദാനചാരികങ്ഗം ഏകാസനികങ്ഗം പത്തപിണ്ഡികങ്ഗം ഖലുപച്ഛാഭത്തികങ്ഗം ആരഞ്ഞികങ്ഗം രുക്ഖമൂലികങ്ഗം അബ്ഭോകാസികങ്ഗം സോസാനികങ്ഗം യഥാസന്ഥതികങ്ഗം നേസജ്ജികങ്ഗം, ഇമേഹി ഖോ, മഹാരാജ, തേരസഹി ധുതഗുണേഹി പുബ്ബേ ആസേവിതേഹി നിസേവിതേഹി ചിണ്ണേഹി പരിചിണ്ണേഹി ചരിതേഹി ഉപചരിതേഹി പരിപൂരിതേഹി കേവലം സാമഞ്ഞം പടിലഭതി, തസ്സാധേയ്യാ ഹോന്തി കേവലാ സന്താ സുഖാ സമാപത്തിയോ.
‘‘Terasimāni , mahārāja, dhutaṅgāni, yehi suddhikato nibbānamahāsamuddaṃ pavisitvā bahuvidhaṃ dhammakīḷamabhikīḷati, rūpārūpaaṭṭhasamāpattiyo vaḷañjeti, iddhividhaṃ dibbasotadhātuṃ paracittavijānanaṃ pubbenivāsānussatiṃ dibbacakkhuṃ sabbāsavakkhayañca pāpuṇāti. Katame terasa? Paṃsukūlikaṅgaṃ tecīvarikaṅgaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ ekāsanikaṅgaṃ pattapiṇḍikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅgaṃ āraññikaṅgaṃ rukkhamūlikaṅgaṃ abbhokāsikaṅgaṃ sosānikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅgaṃ nesajjikaṅgaṃ, imehi kho, mahārāja, terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi kevalaṃ sāmaññaṃ paṭilabhati, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, സധനോ നാവികോ പട്ടനേ സുട്ഠു കതസുങ്കോ മഹാസമുദ്ദം പവിസിത്വാ വങ്ഗം തക്കോലം ചീനം സോവീരം സുരട്ഠം അലസന്ദം കോലപട്ടനം സുവണ്ണഭൂമിം ഗച്ഛതി അഞ്ഞമ്പി യം കിഞ്ചി നാവാസഞ്ചരണം, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ഇമേഹി തേരസഹി ധുതഗുണേഹി പുബ്ബേ ആസേവിതേഹി നിസേവിതേഹി ചിണ്ണേഹി പരിചിണ്ണേഹി ചരിതേഹി ഉപചരിതേഹി പരിപൂരിതേഹി കേവലം സാമഞ്ഞം പടിലഭതി, തസ്സാധേയ്യാ ഹോന്തി കേവലാ സന്താ സുഖാ സമാപത്തിയോ.
‘‘Yathā, mahārāja, sadhano nāviko paṭṭane suṭṭhu katasuṅko mahāsamuddaṃ pavisitvā vaṅgaṃ takkolaṃ cīnaṃ sovīraṃ suraṭṭhaṃ alasandaṃ kolapaṭṭanaṃ suvaṇṇabhūmiṃ gacchati aññampi yaṃ kiñci nāvāsañcaraṇaṃ, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi kevalaṃ sāmaññaṃ paṭilabhati, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, കസ്സകോ പഠമം ഖേത്തദോസം തിണകട്ഠപാസാണം അപനേത്വാ കസിത്വാ വപിത്വാ സമ്മാ ഉദകം പവേസേത്വാ രക്ഖിത്വാ ഗോപേത്വാ ലവനമദ്ദനേന ബഹുധഞ്ഞകോ ഹോതി, തസ്സാധേയ്യാ ഭവന്തി യേ കേചി അധനാ കപണാ ദലിദ്ദാ ദുഗ്ഗതജനാ, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ഇമേഹി തേരസഹി ധുതഗുണേഹി പുബ്ബേ ആസേവിതേഹി…പേ॰… കേവലാ സന്താ സുഖാ സമാപത്തിയോ.
‘‘Yathā, mahārāja, kassako paṭhamaṃ khettadosaṃ tiṇakaṭṭhapāsāṇaṃ apanetvā kasitvā vapitvā sammā udakaṃ pavesetvā rakkhitvā gopetvā lavanamaddanena bahudhaññako hoti, tassādheyyā bhavanti ye keci adhanā kapaṇā daliddā duggatajanā, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi…pe… kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, ഖത്തിയോ മുദ്ധാവസിത്തോ അഭിജാതകുലീനോ ഛേജ്ജഭേജ്ജജനമനുസാസനേ ഇസ്സരോ ഹോതി വസവത്തീ സാമികോ ഇച്ഛാകരണോ, കേവലാ ച മഹാപഥവീ തസ്സാധേയ്യാ ഹോതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ഇമേഹി തേരസഹി ധുതഗുണേഹി പുബ്ബേ ആസേവിതേഹി നിസേവിതേഹി ചിണ്ണേഹി പരിചിണ്ണേഹി ചരിതേഹി ഉപചരിതേഹി പരിപൂരിതേഹി ജിനസാസനവരേ ഇസ്സരോ ഹോതി വസവത്തീ സാമികോ ഇച്ഛാകരണോ, കേവലാ ച സമണഗുണാ തസ്സാധേയ്യാ ഹോന്തി.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, khattiyo muddhāvasitto abhijātakulīno chejjabhejjajanamanusāsane issaro hoti vasavattī sāmiko icchākaraṇo, kevalā ca mahāpathavī tassādheyyā hoti, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi jinasāsanavare issaro hoti vasavattī sāmiko icchākaraṇo, kevalā ca samaṇaguṇā tassādheyyā honti.
‘‘നനു , മഹാരാജ, ഥേരോ ഉപസേനോ വങ്ഗന്തപുത്തോ സല്ലേഖധുതഗുണേ പരിപൂരകാരിതായ അനാദിയിത്വാ സാവത്ഥിയാ സങ്ഘസ്സ കതികം സപരിസോ നരദമ്മസാരഥിം പടിസല്ലാനഗതം ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി, ഭഗവാ ച തം സുവിനീതം പരിസം ഓലോകേത്വാ ഹട്ഠതുട്ഠോ പമുദിതോ ഉദഗ്ഗോ പരിസായ സദ്ധിം സല്ലാപം സല്ലപിത്വാ അസമ്ഭിന്നേന ബ്രഹ്മസ്സരേന ഏതദവോച ‘പാസാദികാ ഖോ പന ത്യായം ഉപസേന പരിസാ, കതം ത്വം ഉപസേന പരിസം വിനേസീ’തി. സോപി സബ്ബഞ്ഞുനാ ദസബലേന ദേവാതിദേവേന പുട്ഠോ യഥാഭൂതസഭാവഗുണവസേന ഭഗവന്തം ഏതദവോച –
‘‘Nanu , mahārāja, thero upaseno vaṅgantaputto sallekhadhutaguṇe paripūrakāritāya anādiyitvā sāvatthiyā saṅghassa katikaṃ sapariso naradammasārathiṃ paṭisallānagataṃ upasaṅkamitvā bhagavato pāde sirasā vanditvā ekamantaṃ nisīdi, bhagavā ca taṃ suvinītaṃ parisaṃ oloketvā haṭṭhatuṭṭho pamudito udaggo parisāya saddhiṃ sallāpaṃ sallapitvā asambhinnena brahmassarena etadavoca ‘pāsādikā kho pana tyāyaṃ upasena parisā, kataṃ tvaṃ upasena parisaṃ vinesī’ti. Sopi sabbaññunā dasabalena devātidevena puṭṭho yathābhūtasabhāvaguṇavasena bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘യോ കോചി മം, ഭന്തേ, ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം വാ നിസ്സയം വാ യാചതി, തമഹം ഏവം വദാമി ‘‘അഹം ഖോ ആവുസോ ആരഞ്ഞികോ പിണ്ഡപാതികോ പംസുകൂലികോ തേചീവരികോ. സചേ ത്വമ്പി ആരഞ്ഞികോ ഭവിസ്സസി പിണ്ഡപാതികോ പംസുകൂലികോ തേചീവരികോ, ഏവാഹം തം പബ്ബാജേസ്സാമി നിസ്സയം ദസ്സാമീ’’തി, സചേ സോ മേ, ഭന്തേ, പടിസ്സുണിത്വാ നന്ദതി ഓരമതി, ഏവാഹം തം പബ്ബാജേമി നിസ്സയം ദേമി, സചേ ന നന്ദതി ന ഓരമതി, ന തം പബ്ബാജേമി, ന നിസ്സയം ദേമി, ഏവാഹം, ഭന്തേ, പരിസം വിനേമീ’’തി. ഏവം ഖോ 23, മഹാരാജ, ധുതഗുണവരസമാദിണ്ണോ ജിനസാസനവരേ ഇസ്സരോ ഹോതി. വസവത്തീ സാമികോ ഇച്ഛാകരണോ, തസ്സാധേയ്യാ ഹോന്തി കേവലാ സന്താ സുഖാ സമാപത്തിയോ.
‘‘Yo koci maṃ, bhante, upasaṅkamitvā pabbajjaṃ vā nissayaṃ vā yācati, tamahaṃ evaṃ vadāmi ‘‘ahaṃ kho āvuso āraññiko piṇḍapātiko paṃsukūliko tecīvariko. Sace tvampi āraññiko bhavissasi piṇḍapātiko paṃsukūliko tecīvariko, evāhaṃ taṃ pabbājessāmi nissayaṃ dassāmī’’ti, sace so me, bhante, paṭissuṇitvā nandati oramati, evāhaṃ taṃ pabbājemi nissayaṃ demi, sace na nandati na oramati, na taṃ pabbājemi, na nissayaṃ demi, evāhaṃ, bhante, parisaṃ vinemī’’ti. Evaṃ kho 24, mahārāja, dhutaguṇavarasamādiṇṇo jinasāsanavare issaro hoti. Vasavattī sāmiko icchākaraṇo, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, പദുമം അഭിവുദ്ധപരിസുദ്ധഉദിച്ചജാതിപ്പഭവം സിനിദ്ധം മുദു ലോഭനീയം സുഗന്ധം പിയം പത്ഥിതം പസത്ഥം ജലകദ്ദമമനുപലിത്തം അണുപത്തകേസരകണ്ണികാഭിമണ്ഡിതം ഭമരഗണസേവിതം സീതലസലിലസംവദ്ധം, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ഇമേഹി തേരസഹി ധുതഗുണേഹി പുബ്ബേ ആസേവിതേഹി നിസേവിതേഹി ചിണ്ണേഹി പരിചിണ്ണേഹി ചരിതേഹി ഉപചരിതേഹി പരിപൂരിതേഹി അരിയസാവകോ തിംസഗുണവരേഹി സമുപേതോ ഹോതി.
‘‘Yathā, mahārāja, padumaṃ abhivuddhaparisuddhaudiccajātippabhavaṃ siniddhaṃ mudu lobhanīyaṃ sugandhaṃ piyaṃ patthitaṃ pasatthaṃ jalakaddamamanupalittaṃ aṇupattakesarakaṇṇikābhimaṇḍitaṃ bhamaragaṇasevitaṃ sītalasalilasaṃvaddhaṃ, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi ariyasāvako tiṃsaguṇavarehi samupeto hoti.
‘‘കതമേഹി തിംസഗുണവരേഹി? സിനിദ്ധമുദുമദ്ദവമേത്തചിത്തോ ഹോതി, ഘാതിതഹതവിഹതകിലേസോ ഹോതി, ഹതനിഹതമാനദബ്ബോ ഹോതി, അചലദള്ഹനിവിട്ഠനിബ്ബേമതികസദ്ധോ ഹോതി, പരിപുണ്ണപീണിതപഹട്ഠലോഭനീയസന്തസുഖസമാപത്തിലാഭീ ഹോതി, സീലവരപവരഅസമസുചിഗന്ധപരിഭാവിതോ ഹോതി, ദേവമനുസ്സാനം പിയോ ഹോതി മനാപോ, ഖീണാസവഅരിയവരപുഗ്ഗലപത്ഥിതോ, ദേവമനുസ്സാനം വന്ദിതപൂജിതോ, ബുധവിബുധപണ്ഡിതജനാനം ഥുതഥവിതഥോമിതപസത്ഥോ , ഇധ വാ ഹുരം വാ ലോകേന അനുപലിത്തോ, അപ്പഥോകവജ്ജേപി 25 ഭയദസ്സാവീ, വിപുലവരസമ്പത്തികാമാനം മഗ്ഗഫലവരത്ഥസാധനോ, ആയാചിതവിപുലപണീതപച്ചയഭാഗീ, അനികേതസയനോ, ഝാനജ്ഝോസിതതപ്പവരവിഹാരീ , വിജടിതകിലേസജാലവത്ഥു, ഭിന്നഭഗ്ഗസങ്കുടിതസഞ്ഛിന്നഗതിനീവരണോ, അകുപ്പധമ്മോ, അഭിനീതവാസോ, അനവജ്ജഭോഗീ , ഗതിവിമുത്തോ, ഉത്തിണ്ണസബ്ബവിചികിച്ഛോ, വിമുത്തിജ്ഝോസിതത്ഥോ 26, ദിട്ഠധമ്മോ, അചലദള്ഹഭീരുത്താണമുപഗതോ, സമുച്ഛിന്നാനുസയോ, സബ്ബാസവക്ഖയം പത്തോ, സന്തസുഖസമാപത്തിവിഹാരബഹുലോ, സബ്ബസമണഗുണസമുപേതോ, ഇമേഹി തിംസഗുണവരേഹി സമുപേതോ ഹോതി.
‘‘Katamehi tiṃsaguṇavarehi? Siniddhamudumaddavamettacitto hoti, ghātitahatavihatakileso hoti, hatanihatamānadabbo hoti, acaladaḷhaniviṭṭhanibbematikasaddho hoti, paripuṇṇapīṇitapahaṭṭhalobhanīyasantasukhasamāpattilābhī hoti, sīlavarapavaraasamasucigandhaparibhāvito hoti, devamanussānaṃ piyo hoti manāpo, khīṇāsavaariyavarapuggalapatthito, devamanussānaṃ vanditapūjito, budhavibudhapaṇḍitajanānaṃ thutathavitathomitapasattho , idha vā huraṃ vā lokena anupalitto, appathokavajjepi 27 bhayadassāvī, vipulavarasampattikāmānaṃ maggaphalavaratthasādhano, āyācitavipulapaṇītapaccayabhāgī, aniketasayano, jhānajjhositatappavaravihārī , vijaṭitakilesajālavatthu, bhinnabhaggasaṅkuṭitasañchinnagatinīvaraṇo, akuppadhammo, abhinītavāso, anavajjabhogī , gativimutto, uttiṇṇasabbavicikiccho, vimuttijjhositattho 28, diṭṭhadhammo, acaladaḷhabhīruttāṇamupagato, samucchinnānusayo, sabbāsavakkhayaṃ patto, santasukhasamāpattivihārabahulo, sabbasamaṇaguṇasamupeto, imehi tiṃsaguṇavarehi samupeto hoti.
‘‘നനു, മഹാരാജ, ഥേരോ സാരിപുത്തോ ദസസഹസ്സിലോകധാതുയാ അഗ്ഗപുരിസോ ഠപേത്വാ ദസബലം ലോകാചരിയം, സോപി അപരിമിതമസങ്ഖ്യേയ്യകപ്പേ സമാചിതകുസലമൂലോ 29 ബ്രാഹ്മണകുലകുലീനോ മനാപികം കാമരതിം അനേകസതസങ്ഖം ധനവരഞ്ച ഓഹായ ജിനസാസനേ പബ്ബജിത്വാ ഇമേഹി തേരസഹി ധുതഗുണേഹി കായവചീചിത്തം ദമയിത്വാ അജ്ജേതരഹി അനന്തഗുണസമന്നാഗതോ ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ സാസനവരേ ധമ്മചക്കമനുപ്പവത്തകോ ജാതോ. ഭാസിതമ്പേതം, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ദേവാതിദേവേന ഏകങ്ഗുത്തരനികായവരലഞ്ഛകേ –
‘‘Nanu, mahārāja, thero sāriputto dasasahassilokadhātuyā aggapuriso ṭhapetvā dasabalaṃ lokācariyaṃ, sopi aparimitamasaṅkhyeyyakappe samācitakusalamūlo 30 brāhmaṇakulakulīno manāpikaṃ kāmaratiṃ anekasatasaṅkhaṃ dhanavarañca ohāya jinasāsane pabbajitvā imehi terasahi dhutaguṇehi kāyavacīcittaṃ damayitvā ajjetarahi anantaguṇasamannāgato gotamassa bhagavato sāsanavare dhammacakkamanuppavattako jāto. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena ekaṅguttaranikāyavaralañchake –
‘‘നാഹം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞം ഏകപുഗ്ഗലമ്പി സമനുപസ്സാമി, യോ ഏവം തഥാഗതേന അനുത്തരം ധമ്മചക്കം പവത്തിതം സമ്മദേവ അനുപ്പവത്തേതി, യഥയിദം ഭിക്ഖവേ, സാരിപുത്തോ, സാരിപുത്തോ. ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതേന അനുത്തരം ധമ്മചക്കം പവത്തിതം സമ്മദേവ അനുപ്പവത്തേതീ’’’തി.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṃ tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavatteti, yathayidaṃ bhikkhave, sāriputto, sāriputto. Bhikkhave, tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavattetī’’’ti.
‘‘സാധു, ഭന്തേ നാഗസേന, യം കിഞ്ചി നവങ്ഗം ബുദ്ധവചനം, യാ ച ലോകുത്തരാ കിരിയാ, യാ ച ലോകേ അധിഗമവിപുലവരസമ്പത്തിയോ, സബ്ബം തം തേരസസു ധുതഗുണേസു സമോധാനോപഗത’’ 31 ന്തി.
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, yaṃ kiñci navaṅgaṃ buddhavacanaṃ, yā ca lokuttarā kiriyā, yā ca loke adhigamavipulavarasampattiyo, sabbaṃ taṃ terasasu dhutaguṇesu samodhānopagata’’ 32 nti.
ധുതങ്ഗപഞ്ഹോ ദുതിയോ.
Dhutaṅgapañho dutiyo.
അനുമാനവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ.
Anumānavaggo catuttho.
Footnotes: