| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७. दिब्बचक्खुकथावण्णना
7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
३७३. इदानि दिब्बचक्खुकथा नाम होति। तत्थ येसं चतुत्थज्झानधम्मूपत्थद्धं मंसचक्खुमेव दिब्बचक्खु नाम होतीति लद्धि, सेय्यथापि एतरहि अन्धकानञ्चेव सम्मितियानञ्च; ते सन्धाय मंसचक्खुन्ति पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स।
373. Idāni dibbacakkhukathā nāma hoti. Tattha yesaṃ catutthajjhānadhammūpatthaddhaṃ maṃsacakkhumeva dibbacakkhu nāma hotīti laddhi, seyyathāpi etarahi andhakānañceva sammitiyānañca; te sandhāya maṃsacakkhunti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa.
पुन ‘‘मंसचक्खु दिब्बचक्खु, दिब्बचक्खु मंसचक्खू’’ति पुट्ठो तं मत्तमेव तं न होतीति पटिक्खिपति। यादिसन्तिआदिपुच्छासुपि उभिन्नं एकसभावाभावेनेव पटिक्खिपति।
Puna ‘‘maṃsacakkhu dibbacakkhu, dibbacakkhu maṃsacakkhū’’ti puṭṭho taṃ mattameva taṃ na hotīti paṭikkhipati. Yādisantiādipucchāsupi ubhinnaṃ ekasabhāvābhāveneva paṭikkhipati.
विसयोतिआदीसु उभिन्नम्पि रूपायतनमेव विसयो। मंसचक्खु पन आपाथगतमेव पस्सति। इतरं अनापाथगतं तिरोपब्बतादिगतम्पि। दिब्बचक्खुस्स च अतिसुखुमम्पि रूपं गोचरो, न तादिसं इतरस्साति एवमेतेसं आनुभावगोचरा असदिसा।
Visayotiādīsu ubhinnampi rūpāyatanameva visayo. Maṃsacakkhu pana āpāthagatameva passati. Itaraṃ anāpāthagataṃ tiropabbatādigatampi. Dibbacakkhussa ca atisukhumampi rūpaṃ gocaro, na tādisaṃ itarassāti evametesaṃ ānubhāvagocarā asadisā.
उपादिण्णं हुत्वा अनुपादिण्णं होतीति पुट्ठो यस्मा मंसचक्खु उपादिण्णं, दिब्बचक्खु अनुपादिण्णं, न च मंसचक्खुमेव दिब्बचक्खूति इच्छति, तस्मा पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो यस्मा ‘‘मंसचक्खुस्स उप्पादो, मग्गो दिब्बस्स चक्खुनो’’ति वचनं निस्साय मंसचक्खुपच्चया दिब्बचक्खु उप्पज्जति, तञ्च रूपावचरिकानं चतुन्नं महाभूतानं पसादोति इच्छति, तस्मा पटिजानाति। कामावचरं हुत्वाति पुट्ठोपि यस्मा न मंसचक्खुमेव दिब्बचक्खूति इच्छति, तस्मा पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो रूपावचरज्झानपच्चयेन उप्पन्नत्ता रूपावचरं नाम जातन्ति पटिजानाति।
Upādiṇṇaṃ hutvā anupādiṇṇaṃ hotīti puṭṭho yasmā maṃsacakkhu upādiṇṇaṃ, dibbacakkhu anupādiṇṇaṃ, na ca maṃsacakkhumeva dibbacakkhūti icchati, tasmā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho yasmā ‘‘maṃsacakkhussa uppādo, maggo dibbassa cakkhuno’’ti vacanaṃ nissāya maṃsacakkhupaccayā dibbacakkhu uppajjati, tañca rūpāvacarikānaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ pasādoti icchati, tasmā paṭijānāti. Kāmāvacaraṃ hutvāti puṭṭhopi yasmā na maṃsacakkhumeva dibbacakkhūti icchati, tasmā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho rūpāvacarajjhānapaccayena uppannattā rūpāvacaraṃ nāma jātanti paṭijānāti.
रूपावचरं हुत्वा अरूपावचरन्ति पुट्ठोपि ततो परं भावनाय अरूपावचरक्खणे रूपावचरचित्तस्स अभावा पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो अरूपावचरिकानं चतुन्नं महाभूतानं पसादो हुत्वा उप्पज्जतीति लद्धिया पटिजानाति। अपरियापन्नभावं पनस्स न इच्छति, तस्मा पटिक्खिपतियेव।
Rūpāvacaraṃ hutvā arūpāvacaranti puṭṭhopi tato paraṃ bhāvanāya arūpāvacarakkhaṇe rūpāvacaracittassa abhāvā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho arūpāvacarikānaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ pasādo hutvā uppajjatīti laddhiyā paṭijānāti. Apariyāpannabhāvaṃ panassa na icchati, tasmā paṭikkhipatiyeva.
३७४. दिब्बचक्खुं धम्मुपत्थद्धन्ति कामावचरधम्मेन उपत्थम्भितं हुत्वा। पुन धम्मुपत्थद्धन्ति लोकुत्तरधम्मेन उपत्थद्धं। द्वेव चक्खूनीति पुट्ठो किञ्चापि दिब्बचक्खुनो धम्मुपत्थद्धस्स पञ्ञाचक्खुभावं न इच्छति, पञ्ञाचक्खुस्स पन अत्थिताय पटिक्खिपति। पुन पुट्ठो मंसचक्खु धम्मुपत्थद्धं दिब्बचक्खु होतीति लद्धिवसेन पटिजानाति। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेवाति।
374. Dibbacakkhuṃ dhammupatthaddhanti kāmāvacaradhammena upatthambhitaṃ hutvā. Puna dhammupatthaddhanti lokuttaradhammena upatthaddhaṃ. Dveva cakkhūnīti puṭṭho kiñcāpi dibbacakkhuno dhammupatthaddhassa paññācakkhubhāvaṃ na icchati, paññācakkhussa pana atthitāya paṭikkhipati. Puna puṭṭho maṃsacakkhu dhammupatthaddhaṃ dibbacakkhu hotīti laddhivasena paṭijānāti. Sesamettha uttānatthamevāti.
दिब्बचक्खुकथावण्णना।
Dibbacakkhukathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (२७) ७. दिब्बचक्खुकथा • (27) 7. Dibbacakkhukathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ७. दिब्बचक्खुकथावण्णना • 7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. दिब्बचक्खुकथावण्णना • 7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
