| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๗. ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา
7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
๓๗๓. วิสิโนติ วิเสเสน พนฺธติ วิสยีนํ อตฺตปฎิพนฺธํ กโรตีติ วิสโย, อารมฺมณํ , อนุภวติ เอเตนาติ อานุภาโว, สามตฺถิยํ, พลนฺติ อโตฺถ, โคจรกรณํ โคจโร, วิสเย อานุภาวโคจรา วิสย…เป.… จราติฯ เตหิ ยถา วิสิฎฺฐํ วิเสสํ โหติ, ตถา ปจฺจยภูเตน ฌานธเมฺมน อาหิตพลํ กตพลาธานํฯ วิสยคฺคหณเญฺจตฺถ อานุภาวโคจรกรณานํ ปวตฺติฎฺฐานทสฺสนํ ยตฺถสฺส เตหิ อุปตฺถทฺธตฺตา พลาธานํ ปากฎํ โหติฯ เตนาห ‘‘ยาทิเส วิสเย’’ติอาทิฯ พลาธานญฺจ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมโต มหคฺคตธมฺมวิเสสโต อุปฺปเนฺนหิ ปณีเตหิ จิตฺตชรูเปหิ วิเสสาปตฺติฯ ยํ นิสฺสาย ปราวุตฺตีติ เอเก วทนฺติฯ ปุริมํ มํสจกฺขุมตฺตเมวาติ ยถาวุตฺตพลาธานโต ปุริมํ มํสจกฺขุมตฺตเมวฯ วทโนฺต สงฺคหกาโรฯ วิสยคฺคหณํ ปาฬิยํ กตํฯ น วิสยวิเสสทสฺสนตฺถนฺติ น วิสยสฺส วิเสสทสฺสนตฺถํฯ ยโต อุภินฺนมฺปิ รูปายตนเมว วิสโยติ วิสยสฺส สทิสตํ อวิเสสํ อาห, สทิสสฺส วา วิเสสํ ทีเปตีติ โยชนาฯ
373. Visinoti visesena bandhati visayīnaṃ attapaṭibandhaṃ karotīti visayo, ārammaṇaṃ , anubhavati etenāti ānubhāvo, sāmatthiyaṃ, balanti attho, gocarakaraṇaṃ gocaro, visaye ānubhāvagocarā visaya…pe… carāti. Tehi yathā visiṭṭhaṃ visesaṃ hoti, tathā paccayabhūtena jhānadhammena āhitabalaṃ katabalādhānaṃ. Visayaggahaṇañcettha ānubhāvagocarakaraṇānaṃ pavattiṭṭhānadassanaṃ yatthassa tehi upatthaddhattā balādhānaṃ pākaṭaṃ hoti. Tenāha ‘‘yādise visaye’’tiādi. Balādhānañca uttarimanussadhammato mahaggatadhammavisesato uppannehi paṇītehi cittajarūpehi visesāpatti. Yaṃ nissāya parāvuttīti eke vadanti. Purimaṃ maṃsacakkhumattamevāti yathāvuttabalādhānato purimaṃ maṃsacakkhumattameva. Vadanto saṅgahakāro. Visayaggahaṇaṃ pāḷiyaṃ kataṃ. Na visayavisesadassanatthanti na visayassa visesadassanatthaṃ. Yato ubhinnampi rūpāyatanameva visayoti visayassa sadisataṃ avisesaṃ āha, sadisassa vā visesaṃ dīpetīti yojanā.
ธมฺมุปตฺถทฺธ …เป.… อธิปฺปาโย, อญฺญถา ลทฺธิเยว น สิยาติ ภาโวฯ มโคฺคติ อุปาโย, การณนฺติ อโตฺถฯ ปกติจกฺขุมโต เอว หิ ทิพฺพจกฺขุ อุปฺปชฺชติฯ กสฺมา? กสิณาโลกํ วเฑฺฒตฺวา ทิพฺพจกฺขุญาณสฺส อุปฺปาทนํ, โส จ กสิณมณฺฑเล อุคฺคหนิมิเตฺตน วินา นตฺถิ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘มํสจกฺขุปจฺจยตาทสฺสนตฺถเมว วุตฺต’’นฺติฯ เตนาติ ‘‘มโคฺค’’ติ วจเนนฯ รูปาวจรชฺฌานปจฺจเยนาติ รูปาวจรชฺฌาเนน ปจฺจยภูเตน อุปฺปนฺนานิ รูปาวจรชฺฌานจิตฺตสมุฎฺฐิตานิฯ ฌานกมฺมสมุฎฺฐิเตสุ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ ตสฺส เหสา ลทฺธิฯ
Dhammupatthaddha…pe… adhippāyo, aññathā laddhiyeva na siyāti bhāvo. Maggoti upāyo, kāraṇanti attho. Pakaticakkhumato eva hi dibbacakkhu uppajjati. Kasmā? Kasiṇālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhuñāṇassa uppādanaṃ, so ca kasiṇamaṇḍale uggahanimittena vinā natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘maṃsacakkhupaccayatādassanatthameva vutta’’nti. Tenāti ‘‘maggo’’ti vacanena. Rūpāvacarajjhānapaccayenāti rūpāvacarajjhānena paccayabhūtena uppannāni rūpāvacarajjhānacittasamuṭṭhitāni. Jhānakammasamuṭṭhitesu vattabbameva natthi. Tassa hesā laddhi.
๓๗๔. เยน ทิพฺพจกฺขุโน ปญฺญาจกฺขุภาวสฺส อิจฺฉเนน ปฎิชานเนนฯ ตีณิ จกฺขูนิ มํสทิพฺพปญฺญาจกฺขูนิ จกฺขุนฺตรภาวํ วทโต ภเวยฺยุํ, ตสฺมา ตํ น อิจฺฉตีติ อโตฺถฯ
374. Yena dibbacakkhuno paññācakkhubhāvassa icchanena paṭijānanena. Tīṇi cakkhūni maṃsadibbapaññācakkhūni cakkhuntarabhāvaṃ vadato bhaveyyuṃ, tasmā taṃ na icchatīti attho.
ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dibbacakkhukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๒๗) ๗. ทิพฺพจกฺขุกถา • (27) 7. Dibbacakkhukathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ๗. ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา • 7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๗. ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา • 7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
