| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
៧. ទិព្ពចក្ខុកថាវណ្ណនា
7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
៣៧៣. វិសិនោតិ វិសេសេន ពន្ធតិ វិសយីនំ អត្តបដិពន្ធំ ករោតីតិ វិសយោ, អារម្មណំ , អនុភវតិ ឯតេនាតិ អានុភាវោ, សាមត្ថិយំ, ពលន្តិ អត្ថោ, គោចរករណំ គោចរោ, វិសយេ អានុភាវគោចរា វិសយ…បេ.… ចរាតិ។ តេហិ យថា វិសិដ្ឋំ វិសេសំ ហោតិ, តថា បច្ចយភូតេន ឈានធម្មេន អាហិតពលំ កតពលាធានំ។ វិសយគ្គហណញ្ចេត្ថ អានុភាវគោចរករណានំ បវត្តិដ្ឋានទស្សនំ យត្ថស្ស តេហិ ឧបត្ថទ្ធត្តា ពលាធានំ បាកដំ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘យាទិសេ វិសយេ’’តិអាទិ។ ពលាធានញ្ច ឧត្តរិមនុស្សធម្មតោ មហគ្គតធម្មវិសេសតោ ឧប្បន្នេហិ បណីតេហិ ចិត្តជរូបេហិ វិសេសាបត្តិ។ យំ និស្សាយ បរាវុត្តីតិ ឯកេ វទន្តិ។ បុរិមំ មំសចក្ខុមត្តមេវាតិ យថាវុត្តពលាធានតោ បុរិមំ មំសចក្ខុមត្តមេវ។ វទន្តោ សង្គហការោ។ វិសយគ្គហណំ បាឡិយំ កតំ។ ន វិសយវិសេសទស្សនត្ថន្តិ ន វិសយស្ស វិសេសទស្សនត្ថំ។ យតោ ឧភិន្នម្បិ រូបាយតនមេវ វិសយោតិ វិសយស្ស សទិសតំ អវិសេសំ អាហ, សទិសស្ស វា វិសេសំ ទីបេតីតិ យោជនា។
373. Visinoti visesena bandhati visayīnaṃ attapaṭibandhaṃ karotīti visayo, ārammaṇaṃ , anubhavati etenāti ānubhāvo, sāmatthiyaṃ, balanti attho, gocarakaraṇaṃ gocaro, visaye ānubhāvagocarā visaya…pe… carāti. Tehi yathā visiṭṭhaṃ visesaṃ hoti, tathā paccayabhūtena jhānadhammena āhitabalaṃ katabalādhānaṃ. Visayaggahaṇañcettha ānubhāvagocarakaraṇānaṃ pavattiṭṭhānadassanaṃ yatthassa tehi upatthaddhattā balādhānaṃ pākaṭaṃ hoti. Tenāha ‘‘yādise visaye’’tiādi. Balādhānañca uttarimanussadhammato mahaggatadhammavisesato uppannehi paṇītehi cittajarūpehi visesāpatti. Yaṃ nissāya parāvuttīti eke vadanti. Purimaṃ maṃsacakkhumattamevāti yathāvuttabalādhānato purimaṃ maṃsacakkhumattameva. Vadanto saṅgahakāro. Visayaggahaṇaṃ pāḷiyaṃ kataṃ. Na visayavisesadassanatthanti na visayassa visesadassanatthaṃ. Yato ubhinnampi rūpāyatanameva visayoti visayassa sadisataṃ avisesaṃ āha, sadisassa vā visesaṃ dīpetīti yojanā.
ធម្មុបត្ថទ្ធ …បេ.… អធិប្បាយោ, អញ្ញថា លទ្ធិយេវ ន សិយាតិ ភាវោ។ មគ្គោតិ ឧបាយោ, ការណន្តិ អត្ថោ។ បកតិចក្ខុមតោ ឯវ ហិ ទិព្ពចក្ខុ ឧប្បជ្ជតិ។ កស្មា? កសិណាលោកំ វឌ្ឍេត្វា ទិព្ពចក្ខុញាណស្ស ឧប្បាទនំ, សោ ច កសិណមណ្ឌលេ ឧគ្គហនិមិត្តេន វិនា នត្ថិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘មំសចក្ខុបច្ចយតាទស្សនត្ថមេវ វុត្ត’’ន្តិ។ តេនាតិ ‘‘មគ្គោ’’តិ វចនេន។ រូបាវចរជ្ឈានបច្ចយេនាតិ រូបាវចរជ្ឈានេន បច្ចយភូតេន ឧប្បន្នានិ រូបាវចរជ្ឈានចិត្តសមុដ្ឋិតានិ។ ឈានកម្មសមុដ្ឋិតេសុ វត្តព្ពមេវ នត្ថិ។ តស្ស ហេសា លទ្ធិ។
Dhammupatthaddha…pe… adhippāyo, aññathā laddhiyeva na siyāti bhāvo. Maggoti upāyo, kāraṇanti attho. Pakaticakkhumato eva hi dibbacakkhu uppajjati. Kasmā? Kasiṇālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhuñāṇassa uppādanaṃ, so ca kasiṇamaṇḍale uggahanimittena vinā natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘maṃsacakkhupaccayatādassanatthameva vutta’’nti. Tenāti ‘‘maggo’’ti vacanena. Rūpāvacarajjhānapaccayenāti rūpāvacarajjhānena paccayabhūtena uppannāni rūpāvacarajjhānacittasamuṭṭhitāni. Jhānakammasamuṭṭhitesu vattabbameva natthi. Tassa hesā laddhi.
៣៧៤. យេន ទិព្ពចក្ខុនោ បញ្ញាចក្ខុភាវស្ស ឥច្ឆនេន បដិជាននេន។ តីណិ ចក្ខូនិ មំសទិព្ពបញ្ញាចក្ខូនិ ចក្ខុន្តរភាវំ វទតោ ភវេយ្យុំ, តស្មា តំ ន ឥច្ឆតីតិ អត្ថោ។
374. Yena dibbacakkhuno paññācakkhubhāvassa icchanena paṭijānanena. Tīṇi cakkhūni maṃsadibbapaññācakkhūni cakkhuntarabhāvaṃ vadato bhaveyyuṃ, tasmā taṃ na icchatīti attho.
ទិព្ពចក្ខុកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dibbacakkhukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / កថាវត្ថុបាឡិ • Kathāvatthupāḷi / (២៧) ៧. ទិព្ពចក្ខុកថា • (27) 7. Dibbacakkhukathā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ៧. ទិព្ពចក្ខុកថាវណ្ណនា • 7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ៧. ទិព្ពចក្ខុកថាវណ្ណនា • 7. Dibbacakkhukathāvaṇṇanā
