Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණකථා

    Dibbacakkhuñāṇakathā

    13. සො එවං…පෙ.… චුතූපපාතඤාණායාති චුතියා ච උපපාතෙ ච ඤාණාය; යෙන ඤාණෙන සත්‌තානං චුති ච උපපාතො ච ඤායති, තදත්‌ථන්‌ති වුත්‌තං හොති. චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙසින්‌ති පරිකම්‌මචිත්‌තං නීහරිං. සො දිබ්‌බෙන…පෙ.… පස්‌සාමීති එත්‌ථ පන පූරිතපාරමීනං මහාසත්‌තානං පරිකම්‌මකරණං නත්‌ථි. තෙ හි චිත්‌තෙ අභිනින්‌නාමිතමත්‌තෙ එව දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා සත්‌තෙ පස්‌සන්‌ති, ආදිකම්‌මිකකුලපුත්‌තා පන පරිකම්‌මං කත්‌වා. තස්‌මා තෙසං වසෙන පරිකම්‌මං වත්‌තබ්‌බං සියා. තං පන වුච්‌චමානං අතිභාරියං විනයනිදානං කරොති; තස්‌මා තං න වදාම. අත්‌ථිකෙහි පන විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 2.411) වුත්‌තනයෙන ගහෙතබ්‌බං. ඉධ පන පාළිමෙව වණ්‌ණයිස්‌සාම.

    13.Soevaṃ…pe… cutūpapātañāṇāyāti cutiyā ca upapāte ca ñāṇāya; yena ñāṇena sattānaṃ cuti ca upapāto ca ñāyati, tadatthanti vuttaṃ hoti. Cittaṃ abhininnāmesinti parikammacittaṃ nīhariṃ. So dibbena…pe… passāmīti ettha pana pūritapāramīnaṃ mahāsattānaṃ parikammakaraṇaṃ natthi. Te hi citte abhininnāmitamatte eva dibbena cakkhunā satte passanti, ādikammikakulaputtā pana parikammaṃ katvā. Tasmā tesaṃ vasena parikammaṃ vattabbaṃ siyā. Taṃ pana vuccamānaṃ atibhāriyaṃ vinayanidānaṃ karoti; tasmā taṃ na vadāma. Atthikehi pana visuddhimagge (visuddhi. 2.411) vuttanayena gahetabbaṃ. Idha pana pāḷimeva vaṇṇayissāma.

    සොති සො අහං. දිබ්‌බෙනාතිආදීසු දිබ්‌බසදිසත්‌තා දිබ්‌බං . දෙවතානඤ්‌හි සුචරිතකම්‌මනිබ්‌බත්‌තං පිත්‌තසෙම්‌හරුහිරාදීහි අපලිබුද්‌ධං උපක්‌කිලෙසවිනිමුත්‌තතාය දූරෙපි ආරම්‌මණසම්‌පටිච්‌ඡනසමත්‌ථං දිබ්‌බං පසාදචක්‌ඛු හොති. ඉදඤ්‌චාපි වීරියභාවනාබලනිබ්‌බත්‌තං ඤාණචක්‌ඛු තාදිසමෙවාති දිබ්‌බසදිසත්‌තා දිබ්‌බං, දිබ්‌බවිහාරවසෙන පටිලද්‌ධත්‌තා අත්‌තනා ච දිබ්‌බවිහාරසන්‌නිස්‌සිතත්‌තාපි දිබ්‌බං, ආලොකපරිග්‌ගහෙන මහාජුතිකත්‌තාපි දිබ්‌බං, තිරොකුට්‌ටාදිගතරූපදස්‌සනෙන මහාගතිකත්‌තාපි දිබ්‌බං. තං සබ්‌බං සද්‌දසත්‌ථානුසාරෙන වෙදිතබ්‌බං. දස්‌සනට්‌ඨෙන චක්‌ඛු. චක්‌ඛුකිච්‌චකරණෙන චක්‌ඛුමිවාතිපි චක්‌ඛු. චුතූපපාතදස්‌සනෙන දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධිහෙතුත්‌තා විසුද්‌ධං. යො හි චුතිමත්‌තමෙව පස්‌සති න උපපාතං, සො උච්‌ඡෙදදිට්‌ඨිං ගණ්‌හාති. යො උපපාතමත්‌තමෙව පස්‌සති න චුතිං, සො නවසත්‌තපාතුභාවදිට්‌ඨිං ගණ්‌හාති. යො පන තදුභයං පස්‌සති, සො යස්‌මා දුවිධම්‌පි තං දිට්‌ඨිගතං අතිවත්‌තති, තස්‌මාස්‌ස තං දස්‌සනං දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධිහෙතු හොති. තදුභයඤ්‌ච භගවා අද්‌දස. තෙනෙතං වුත්‌තං – ‘‘චුතූපපාතදස්‌සනෙන දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධිහෙතුත්‌තා විසුද්‌ධ’’න්‌ති.

    Soti so ahaṃ. Dibbenātiādīsu dibbasadisattā dibbaṃ. Devatānañhi sucaritakammanibbattaṃ pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavinimuttatāya dūrepi ārammaṇasampaṭicchanasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti. Idañcāpi vīriyabhāvanābalanibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ, dibbavihāravasena paṭiladdhattā attanā ca dibbavihārasannissitattāpi dibbaṃ, ālokapariggahena mahājutikattāpi dibbaṃ, tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ. Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ. Dassanaṭṭhena cakkhu. Cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu. Cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddhaṃ. Yo hi cutimattameva passati na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti. Yo upapātamattameva passati na cutiṃ, so navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti. Yo pana tadubhayaṃ passati, so yasmā duvidhampi taṃ diṭṭhigataṃ ativattati, tasmāssa taṃ dassanaṃ diṭṭhivisuddhihetu hoti. Tadubhayañca bhagavā addasa. Tenetaṃ vuttaṃ – ‘‘cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddha’’nti.

    එකාදසඋපක්‌කිලෙසවිරහතො වා විසුද්‌ධං. භගවතො හි එකාදසපක්‌කිලෙසවිරහිතං දිබ්‌බචක්‌ඛු. යථාහ – ‘‘සො ඛො අහං, අනුරුද්‌ධ, ‘විචිකිච්‌ඡා චිත්‌තස්‌ස උපක්‌කිලෙසො’ති ඉති විදිත්‌වා විචිකිච්‌ඡං චිත්‌තස්‌ස උපක්‌කිලෙසං පජහිං. අමනසිකාරො…පෙ.… ථිනමිද්‌ධං… ඡම්‌භිතත්‌තං… උප්‌පිලං… දුට්‌ඨුල්‌ලං… අච්‌චාරද්‌ධවීරියං… අතිලීනවීරියං… අභිජප්‌පා… නානත්‌තසඤ්‌ඤා… ‘අතිනිජ්‌ඣායිතත්‌තං රූපානං චිත්‌තස්‌ස උපක්‌කිලෙසො’ති ඉති විදිත්‌වා අතිනිජ්‌ඣායිතත්‌තං රූපානං චිත්‌තස්‌ස උපක්‌කිලෙසං පජහිං. සො ඛො අහං, අනුරුද්‌ධ, අප්‌පමත්‌තො ආතාපී පහිතත්‌තො විහරන්‌තො ඔභාසඤ්‌හි ඛො සඤ්‌ජානාමි, න ච රූපානි පස්‌සාමි. රූපානි හි ඛො පස්‌සාමි, න ච ඔභාසං සඤ්‌ජානාමී’’ති (ම. නි. 3.242-243) එවමාදි. තදෙවං එකාදසුපක්‌කිලෙසවිරහතො විසුද්‌ධං.

    Ekādasaupakkilesavirahato vā visuddhaṃ. Bhagavato hi ekādasapakkilesavirahitaṃ dibbacakkhu. Yathāha – ‘‘so kho ahaṃ, anuruddha, ‘vicikicchā cittassa upakkileso’ti iti viditvā vicikicchaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ. Amanasikāro…pe… thinamiddhaṃ… chambhitattaṃ… uppilaṃ… duṭṭhullaṃ… accāraddhavīriyaṃ… atilīnavīriyaṃ… abhijappā… nānattasaññā… ‘atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkileso’ti iti viditvā atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ. So kho ahaṃ, anuruddha, appamatto ātāpī pahitatto viharanto obhāsañhi kho sañjānāmi, na ca rūpāni passāmi. Rūpāni hi kho passāmi, na ca obhāsaṃ sañjānāmī’’ti (ma. ni. 3.242-243) evamādi. Tadevaṃ ekādasupakkilesavirahato visuddhaṃ.

    මනුස්‌සූපචාරං අතික්‌කමිත්‌වා රූපදස්‌සනෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකං; මානුසකං වා මංසචක්‌ඛුං අතික්‌කන්‌තත්‌තා අතික්‌කන්‌තමානුසකන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. තෙන දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන.

    Manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanena atikkantamānusakaṃ; mānusakaṃ vā maṃsacakkhuṃ atikkantattā atikkantamānusakanti veditabbaṃ. Tena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena.

    සත්‌තෙ පස්‌සාමීති මනුස්‌සමංසචක්‌ඛුනා විය සත්‌තෙ පස්‌සාමි දක්‌ඛාමි ඔලොකෙමි. චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙති එත්‌ථ චුතික්‌ඛණෙ වා උපපත්‌තික්‌ඛණෙ වා දිබ්‌බචක්‌ඛුනා දට්‌ඨුං න සක්‌කා, යෙ පන ආසන්‌නචුතිකා ඉදානි චවිස්‌සන්‌ති තෙ චවමානා. යෙ ච ගහිතපටිසන්‌ධිකා සම්‌පතිනිබ්‌බත්‌තා වා, තෙ උපපජ්‌ජමානාති අධිප්‌පෙතා. තෙ එවරූපෙ චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ ච පස්‌සාමීති දස්‌සෙති. හීනෙති මොහනිස්‌සන්‌දයුත්‌තත්‌තා හීනානං ජාතිකුලභොගාදීනං වසෙන හීළිතෙ ඔහීළිතෙ උඤ්‌ඤාතෙ අවඤ්‌ඤාතෙ. පණීතෙති අමොහනිස්‌සන්‌දයුත්‌තත්‌තා තබ්‌බිපරීතෙ. සුවණ්‌ණෙති අදොසනිස්‌සන්‌දයුත්‌තත්‌තා ඉට්‌ඨකන්‌තමනාපවණ්‌ණයුත්‌තෙ. දුබ්‌බණ්‌ණෙති දොසනිස්‌සන්‌දයුත්‌තත්‌තා අනිට්‌ඨාකන්‌තඅමනාපවණ්‌ණයුත්‌තෙ; අභිරූපෙ විරූපෙතිපි අත්‌ථො. සුගතෙති සුගතිගතෙ, අලොභනිස්‌සන්‌දයුත්‌තත්‌තා වා අඩ්‌ඪෙ මහද්‌ධනෙ. දුග්‌ගතෙති දුග්‌ගතිගතෙ, ලොභනිස්‌සන්‌දයුත්‌තත්‌තා වා දලිද්‌දෙ අප්‌පන්‌නපානෙ. යථාකම්‌මූපගෙති යං යං කම්‌මං උපචිතං තෙන තෙන උපගතෙ. තත්‌ථ පුරිමෙහි ‘‘චවමානෙ’’තිආදීහි දිබ්‌බචක්‌ඛුකිච්‌චං වුත්‌තං; ඉමිනා පන පදෙන යථාකම්‌මූපගඤාණකිච්‌චං.

    Sattepassāmīti manussamaṃsacakkhunā viya satte passāmi dakkhāmi olokemi. Cavamāne upapajjamāneti ettha cutikkhaṇe vā upapattikkhaṇe vā dibbacakkhunā daṭṭhuṃ na sakkā, ye pana āsannacutikā idāni cavissanti te cavamānā. Ye ca gahitapaṭisandhikā sampatinibbattā vā, te upapajjamānāti adhippetā. Te evarūpe cavamāne upapajjamāne ca passāmīti dasseti. Hīneti mohanissandayuttattā hīnānaṃ jātikulabhogādīnaṃ vasena hīḷite ohīḷite uññāte avaññāte. Paṇīteti amohanissandayuttattā tabbiparīte. Suvaṇṇeti adosanissandayuttattā iṭṭhakantamanāpavaṇṇayutte. Dubbaṇṇeti dosanissandayuttattā aniṭṭhākantaamanāpavaṇṇayutte; abhirūpe virūpetipi attho. Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane. Duggateti duggatigate, lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapāne. Yathākammūpageti yaṃ yaṃ kammaṃ upacitaṃ tena tena upagate. Tattha purimehi ‘‘cavamāne’’tiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttaṃ; iminā pana padena yathākammūpagañāṇakiccaṃ.

    තස්‌ස ච ඤාණස්‌ස අයමුප්‌පත්‌තික්‌කමො – සො හෙට්‌ඨා නිරයාභිමුඛං ආලොකං වඩ්‌ඪෙත්‌වා නෙරයිකසත්‌තෙ පස්‌සති මහන්‌තං දුක්‌ඛමනුභවමානෙ, තං දස්‌සනං දිබ්‌බචක්‌ඛුකිච්‌චමෙව. සො එවං මනසි කරොති – ‘‘කින්‌නු ඛො කම්‌මං කත්‌වා ඉමෙ සත්‌තා එතං දුක්‌ඛමනුභවන්‌තී’’ති? අථස්‌ස ‘‘ඉදං නාම කත්‌වා’’ති තං කම්‌මාරම්‌මණං ඤාණං උප්‌පජ්‌ජති. තථා උපරි දෙවලොකාභිමුඛං ආලොකං වඩ්‌ඪෙත්‌වා නන්‌දනවන-මිස්‌සකවන-ඵාරුසකවනාදීසු සත්‌තෙ පස්‌සති මහාසම්‌පත්‌තිං අනුභවමානෙ. තම්‌පි දස්‌සනං දිබ්‌බචක්‌ඛුකිච්‌චමෙව. සො එවං මනසි කරොති – ‘‘කින්‌නු ඛො කම්‌මං කත්‌වා ඉමෙ සත්‌තා එතං සම්‌පත්‌තිං අනුභවන්‌තී’’ති? අථස්‌ස ‘‘ඉදං නාම කත්‌වා’’ති තංකම්‌මාරම්‌මණං ඤාණං උප්‌පජ්‌ජති. ඉදං යථාකම්‌මූපගඤාණං නාම. ඉමස්‌ස විසුං පරිකම්‌මං නාම නත්‌ථි. යථා චිමස්‌ස, එවං අනාගතංසඤාණස්‌සපි. දිබ්‌බචක්‌ඛුපාදකානෙව හි ඉමානි දිබ්‌බචක්‌ඛුනා සහෙව ඉජ්‌ඣන්‌ති.

    Tassa ca ñāṇassa ayamuppattikkamo – so heṭṭhā nirayābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nerayikasatte passati mahantaṃ dukkhamanubhavamāne, taṃ dassanaṃ dibbacakkhukiccameva. So evaṃ manasi karoti – ‘‘kinnu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ dukkhamanubhavantī’’ti? Athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃ kammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati. Tathā upari devalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nandanavana-missakavana-phārusakavanādīsu satte passati mahāsampattiṃ anubhavamāne. Tampi dassanaṃ dibbacakkhukiccameva. So evaṃ manasi karoti – ‘‘kinnu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ sampattiṃ anubhavantī’’ti? Athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃkammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati. Idaṃ yathākammūpagañāṇaṃ nāma. Imassa visuṃ parikammaṃ nāma natthi. Yathā cimassa, evaṃ anāgataṃsañāṇassapi. Dibbacakkhupādakāneva hi imāni dibbacakkhunā saheva ijjhanti.

    කායදුච්‌චරිතෙනාතිආදීසු දුට්‌ඨු චරිතං දුට්‌ඨං වා චරිතං කිලෙසපූතිකත්‌තාති දුච්‌චරිතං; කායෙන දුච්‌චරිතං, කායතො වා උප්‌පන්‌නං දුච්‌චරිතන්‌ති කායදුච්‌චරිතං. එවං වචීමනොදුච්‌චරිතානිපි දට්‌ඨබ්‌බානි. සමන්‌නාගතාති සමඞ්‌ගීභූතා. අරියානං උපවාදකාති බුද්‌ධ-පච්‌චෙකබුද්‌ධ-බුද්‌ධසාවකානං අරියානං අන්‌තමසො ගිහිසොතාපන්‌නානම්‌පි අනත්‌ථකාමා හුත්‌වා අන්‌තිමවත්‌ථුනා වා ගුණපරිධංසනෙන වා උපවාදකා; අක්‌කොසකා, ගරහකාති වුත්‌තං හොති. තත්‌ථ ‘‘නත්‌ථි ඉමෙසං සමණධම්‌මො, අස්‌සමණා එතෙ’’ති වදන්‌තො අන්‌තිමවත්‌ථුනා උපවදති. ‘‘නත්‌ථි ඉමෙසං ඣානං වා විමොක්‌ඛො වා මග්‌ගො වා ඵලං වා’’ති වදන්‌තො ගුණපරිධංසනෙන උපවදතීති වෙදිතබ්‌බො. සො ච ජානං වා උපවදෙය්‍ය අජානං වා, උභයථාපි අරියූපවාදොව හොති. භාරියං කම්‌මං සග්‌ගාවරණං මග්‌ගාවරණඤ්‌ච, සතෙකිච්‌ඡං පන හොති. තස්‌ස ච ආවිභාවත්‌ථං ඉදං වත්‌ථුමුදාහරන්‌ති –

    Kāyaduccaritenātiādīsu duṭṭhu caritaṃ duṭṭhaṃ vā caritaṃ kilesapūtikattāti duccaritaṃ; kāyena duccaritaṃ, kāyato vā uppannaṃ duccaritanti kāyaduccaritaṃ. Evaṃ vacīmanoduccaritānipi daṭṭhabbāni. Samannāgatāti samaṅgībhūtā. Ariyānaṃ upavādakāti buddha-paccekabuddha-buddhasāvakānaṃ ariyānaṃ antamaso gihisotāpannānampi anatthakāmā hutvā antimavatthunā vā guṇaparidhaṃsanena vā upavādakā; akkosakā, garahakāti vuttaṃ hoti. Tattha ‘‘natthi imesaṃ samaṇadhammo, assamaṇā ete’’ti vadanto antimavatthunā upavadati. ‘‘Natthi imesaṃ jhānaṃ vā vimokkho vā maggo vā phalaṃ vā’’ti vadanto guṇaparidhaṃsanena upavadatīti veditabbo. So ca jānaṃ vā upavadeyya ajānaṃ vā, ubhayathāpi ariyūpavādova hoti. Bhāriyaṃ kammaṃ saggāvaraṇaṃ maggāvaraṇañca, satekicchaṃ pana hoti. Tassa ca āvibhāvatthaṃ idaṃ vatthumudāharanti –

    ‘‘අඤ්‌ඤතරස්‌මිං කිර ගාමෙ එකො ථෙරො ච දහරභික්‌ඛු ච පිණ්‌ඩාය චරන්‌ති. තෙ පඨමඝරෙයෙව උළුඞ්‌කමත්‌තං උණ්‌හයාගුං ලභිංසු. ථෙරස්‌ස ච කුච්‌ඡිවාතො අත්‌ථි. සො චින්‌තෙසි – ‘අයං යාගු මය්‌හං සප්‌පායා, යාව න සීතලා හොති තාව නං පිවාමී’ති. සො මනුස්‌සෙහි උම්‌මාරත්‌ථාය ආහටෙ දාරුක්‌ඛන්‌ධෙ නිසීදිත්‌වා තං පිවි. ඉතරො තං ජිගුච්‌ඡි – ‘අතිච්‌ඡාතො වතායං මහල්‌ලකො අම්‌හාකං ලජ්‌ජිතබ්‌බකං අකාසී’ති. ථෙරො ගාමෙ චරිත්‌වා විහාරං ගන්‌ත්‌වා දහරභික්‌ඛුං ආහ – ‘අත්‌ථි තෙ, ආවුසො, ඉමස්‌මිං සාසනෙ පතිට්‌ඨා’ති? ‘ආම, භන්‌තෙ, සොතාපන්‌නො අහ’න්‌ති. ‘තෙන හාවුසො, උපරිමග්‌ගත්‌ථාය වායාමං මා අකාසි, ඛීණාසවො තයා උපවදිතො’ති. සො තං ඛමාපෙසි. තෙනස්‌ස තං පාකතිකං අහොසි’’. තස්‌මා යො අඤ්‌ඤොපි අරියං උපවදති, තෙන ගන්‌ත්‌වා සචෙ අත්‌තනා වුඩ්‌ඪතරො හොති, ‘‘අහං ආයස්‌මන්‌තං ඉදඤ්‌චිදඤ්‌ච අවචං, තං මෙ ඛමාහී’’ති ඛමාපෙතබ්‌බො. සචෙ නවකතරො හොති , වන්‌දිත්‌වා උක්‌කුටිකං නිසීදිත්‌වා අඤ්‌ජලිං පග්‌ගහෙත්‌වා ‘‘අහං භන්‌තෙ තුම්‌හෙ ඉදඤ්‌චිදඤ්‌ච අවචං, තං මෙ ඛමථා’’ති ඛමාපෙතබ්‌බො. සචෙ සො නක්‌ඛමති දිසාපක්‌කන්‌තො වා හොති, යෙ තස්‌මිං විහාරෙ භික්‌ඛූ වසන්‌ති තෙසං සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා සචෙ අත්‌තනා වුඩ්‌ඪතරො හොති ඨිතකෙනෙව, සචෙ නවකතරො උක්‌කුටිකං නිසීදිත්‌වා අඤ්‌ජලිං පග්‌ගහෙත්‌වා ‘‘අහං, භන්‌තෙ, අසුකං නාම ආයස්‌මන්‌තං ඉදඤ්‌චිදඤ්‌ච අවචං, ඛමතු මෙ සො ආයස්‌මා’’ති එවං වදන්‌තෙන ඛමාපෙතබ්‌බො. සචෙ සො පරිනිබ්‌බුතො හොති, පරිනිබ්‌බුතමඤ්‌චට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා යාව සිවථිකං ගන්‌ත්‌වාපි ඛමාපෙතබ්‌බො. එවං කතෙ සග්‌ගාවරණඤ්‌ච මග්‌ගාවරණඤ්‌ච න හොති, පාකතිකමෙව හොති.

    ‘‘Aññatarasmiṃ kira gāme eko thero ca daharabhikkhu ca piṇḍāya caranti. Te paṭhamaghareyeva uḷuṅkamattaṃ uṇhayāguṃ labhiṃsu. Therassa ca kucchivāto atthi. So cintesi – ‘ayaṃ yāgu mayhaṃ sappāyā, yāva na sītalā hoti tāva naṃ pivāmī’ti. So manussehi ummāratthāya āhaṭe dārukkhandhe nisīditvā taṃ pivi. Itaro taṃ jigucchi – ‘aticchāto vatāyaṃ mahallako amhākaṃ lajjitabbakaṃ akāsī’ti. Thero gāme caritvā vihāraṃ gantvā daharabhikkhuṃ āha – ‘atthi te, āvuso, imasmiṃ sāsane patiṭṭhā’ti? ‘Āma, bhante, sotāpanno aha’nti. ‘Tena hāvuso, uparimaggatthāya vāyāmaṃ mā akāsi, khīṇāsavo tayā upavadito’ti. So taṃ khamāpesi. Tenassa taṃ pākatikaṃ ahosi’’. Tasmā yo aññopi ariyaṃ upavadati, tena gantvā sace attanā vuḍḍhataro hoti, ‘‘ahaṃ āyasmantaṃ idañcidañca avacaṃ, taṃ me khamāhī’’ti khamāpetabbo. Sace navakataro hoti , vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā ‘‘ahaṃ bhante tumhe idañcidañca avacaṃ, taṃ me khamathā’’ti khamāpetabbo. Sace so nakkhamati disāpakkanto vā hoti, ye tasmiṃ vihāre bhikkhū vasanti tesaṃ santikaṃ gantvā sace attanā vuḍḍhataro hoti ṭhitakeneva, sace navakataro ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā ‘‘ahaṃ, bhante, asukaṃ nāma āyasmantaṃ idañcidañca avacaṃ, khamatu me so āyasmā’’ti evaṃ vadantena khamāpetabbo. Sace so parinibbuto hoti, parinibbutamañcaṭṭhānaṃ gantvā yāva sivathikaṃ gantvāpi khamāpetabbo. Evaṃ kate saggāvaraṇañca maggāvaraṇañca na hoti, pākatikameva hoti.

    මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකාති විපරීතදස්‌සනා. මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානාති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිවසෙන සමාදින්‌නනානාවිධකම්‌මා, යෙ ච මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිමූලකෙසු කායකම්‌මාදීසු අඤ්‌ඤෙපි සමාදපෙන්‌ති. තත්‌ථ වචීදුච්‌චරිතග්‌ගහණෙනෙව අරියූපවාදෙ, මනොදුච්‌චරිතග්‌ගහණෙන ච මිච්‌ඡාදිට්‌ඨියා සඞ්‌ගහිතායපි ඉමෙසං ද්‌වින්‌නං පුන වචනං මහාසාවජ්‌ජභාවදස්‌සනත්‌ථන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. මහාසාවජ්‌ජො හි අරියූපවාදො ආනන්‌තරියසදිසො. යථාහ – ‘‘සෙය්‍යථාපි, සාරිපුත්‌ත, භික්‌ඛු සීලසම්‌පන්‌නො සමාධිසම්‌පන්‌නො පඤ්‌ඤාසම්‌පන්‌නො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ අඤ්‌ඤං ආරාධෙය්‍ය; එවංසම්‌පදමිදං, සාරිපුත්‌ත, වදාමි තං වාචං අප්‌පහාය තං චිත්‌තං අප්‌පහාය තං දිට්‌ඨිං අප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජිත්‌වා යථාභතං නික්‌ඛිත්‌තො, එවං නිරයෙ’’ති (ම. නි. 1.149).

    Micchādiṭṭhikāti viparītadassanā. Micchādiṭṭhikammasamādānāti micchādiṭṭhivasena samādinnanānāvidhakammā, ye ca micchādiṭṭhimūlakesu kāyakammādīsu aññepi samādapenti. Tattha vacīduccaritaggahaṇeneva ariyūpavāde, manoduccaritaggahaṇena ca micchādiṭṭhiyā saṅgahitāyapi imesaṃ dvinnaṃ puna vacanaṃ mahāsāvajjabhāvadassanatthanti veditabbaṃ. Mahāsāvajjo hi ariyūpavādo ānantariyasadiso. Yathāha – ‘‘seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya; evaṃsampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto, evaṃ niraye’’ti (ma. ni. 1.149).

    මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිතො ච මහාසාවජ්‌ජතරං නාම අඤ්‌ඤං නත්‌ථි. යථාහ – ‘‘නාහං, භික්‌ඛවෙ, අඤ්‌ඤං එකධම්‌මම්‌පි සමනුපස්‌සාමි, එවං මහාසාවජ්‌ජතරං, යථයිදං, මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි. මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිපරමානි, භික්‌ඛවෙ, වජ්‌ජානී’’ති (අ. නි. 1.310).

    Micchādiṭṭhito ca mahāsāvajjataraṃ nāma aññaṃ natthi. Yathāha – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, evaṃ mahāsāvajjataraṃ, yathayidaṃ, micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhiparamāni, bhikkhave, vajjānī’’ti (a. ni. 1.310).

    කායස්‌ස භෙදාති උපාදින්‌නක්‌ඛන්‌ධපරිච්‌චාගා. පරං මරණාති තදනන්‌තරං අභිනිබ්‌බත්‌තක්‌ඛන්‌ධග්‌ගහණෙ. අථවා කායස්‌ස භෙදාති ජීවිතින්‌ද්‍රියස්‌සුපච්‌ඡෙදා. පරං මරණාති චුතිචිත්‌තතො උද්‌ධං. අපායන්‌ති එවමාදි සබ්‌බං නිරයවෙවචනං. නිරයො හි සග්‌ගමොක්‌ඛහෙතුභූතා පුඤ්‌ඤසම්‌මතා අයා අපෙතත්‌තා, සුඛානං වා ආයස්‌ස අභාවා අපායො. දුක්‌ඛස්‌ස ගති පටිසරණන්‌ති දුග්‌ගති; දොසබහුලතාය වා දුට්‌ඨෙන කම්‌මුනා නිබ්‌බත්‌තා ගතීති දුග්‌ගති. විවසා නිපතන්‌ති එත්‌ථ දුක්‌කටකාරිනොති විනිපාතො; විනස්‌සන්‌තා වා එත්‌ථ නිපතන්‌ති සම්‌භිජ්‌ජමානඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගාති විනිපාතො. නත්‌ථි එත්‌ථ අස්‌සාදසඤ්‌ඤිතො අයොති නිරයො.

    Kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā. Paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇe. Athavā kāyassa bhedāti jīvitindriyassupacchedā. Paraṃ maraṇāti cuticittato uddhaṃ. Apāyanti evamādi sabbaṃ nirayavevacanaṃ. Nirayo hi saggamokkhahetubhūtā puññasammatā ayā apetattā, sukhānaṃ vā āyassa abhāvā apāyo. Dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati; dosabahulatāya vā duṭṭhena kammunā nibbattā gatīti duggati. Vivasā nipatanti ettha dukkaṭakārinoti vinipāto; vinassantā vā ettha nipatanti sambhijjamānaṅgapaccaṅgāti vinipāto. Natthi ettha assādasaññito ayoti nirayo.

    අථ වා අපායග්‌ගහණෙන තිරච්‌ඡානයොනිං දීපෙති. තිරච්‌ඡානයොනි හි අපායො, සුගතියා අපෙතත්‌තා; න දුග්‌ගති, මහෙසක්‌ඛානං නාගරාජාදීනං සම්‌භවතො. දුග්‌ගතිග්‌ගහණෙන පෙත්‌තිවිසයං දීපෙති. සො හි අපායො චෙව දුග්‌ගති ච සුගතිතො අපෙතත්‌තා, දුක්‌ඛස්‌ස ච ගතිභූතත්‌තා; න තු විනිපාතො අසුරසදිසං අවිනිපතිතත්‌තා. පෙතමහිද්‌ධිකානඤ්‌හි විමානානිපි නිබ්‌බත්‌තන්‌ති. විනිපාතග්‌ගහණෙන අසුරකායං දීපෙති. සො හි යථාවුත්‌තෙනත්‌ථෙන අපායො චෙව දුග්‌ගති ච සබ්‌බසමුස්‌සයෙහි ච විනිපතිතත්‌තා විනිපාතොති වුච්‌චති. නිරයග්‌ගහණෙන අවීචි-ආදිඅනෙකප්‌පකාරං නිරයමෙව දීපෙති. උපපන්‌නාති උපගතා, තත්‌ථ අභිනිබ්‌බත්‌තාති අධිප්‌පායො. වුත්‌තවිපරියායෙන සුක්‌කපක්‌ඛො වෙදිතබ්‌බො.

    Atha vā apāyaggahaṇena tiracchānayoniṃ dīpeti. Tiracchānayoni hi apāyo, sugatiyā apetattā; na duggati, mahesakkhānaṃ nāgarājādīnaṃ sambhavato. Duggatiggahaṇena pettivisayaṃ dīpeti. So hi apāyo ceva duggati ca sugatito apetattā, dukkhassa ca gatibhūtattā; na tu vinipāto asurasadisaṃ avinipatitattā. Petamahiddhikānañhi vimānānipi nibbattanti. Vinipātaggahaṇena asurakāyaṃ dīpeti. So hi yathāvuttenatthena apāyo ceva duggati ca sabbasamussayehi ca vinipatitattā vinipātoti vuccati. Nirayaggahaṇena avīci-ādianekappakāraṃ nirayameva dīpeti. Upapannāti upagatā, tattha abhinibbattāti adhippāyo. Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.

    අයං පන විසෙසො – එත්‌ථ සුගතිග්‌ගහණෙන මනුස්‌සගතිපි සඞ්‌ගය්‌හති. සග්‌ගග්‌ගහණෙන දෙවගතියෙව. තත්‌ථ සුන්‌දරා ගතීති සුගති. රූපාදිවිසයෙහි සුට්‌ඨු අග්‌ගොති සග්‌ගො. සො සබ්‌බොපි ලුජ්‌ජනපලුජ්‌ජනට්‌ඨෙන ලොකොති අයං වචනත්‌ථො. විජ්‌ජාති දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණවිජ්‌ජා. අවිජ්‌ජාති සත්‌තානං චුතිපටිසන්‌ධිපටිච්‌ඡාදිකා අවිජ්‌ජා. සෙසං වුත්‌තනයමෙව. අයමෙව හෙත්‌ථ විසෙසො – යථා පුබ්‌බෙනිවාසකථායං ‘‘පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණමුඛතුණ්‌ඩකෙන පුබ්‌බෙනිවුත්‌ථක්‌ඛන්‌ධපඅච්‌ඡාදකං අවිජ්‌ජණ්‌ඩකොසං පදාලෙත්‌වා’’ති වුත්‌තං; එවමිධ ‘‘චුතූපපාතඤාණමුඛතුණ්‌ඩකෙන චුතූපපාතපටිච්‌ඡාදකං අවිජ්‌ජණ්‌ඩකොසං පදාලෙත්‌වා’’ති වත්‌තබ්‌බන්‌ති.

    Ayaṃ pana viseso – ettha sugatiggahaṇena manussagatipi saṅgayhati. Saggaggahaṇena devagatiyeva. Tattha sundarā gatīti sugati. Rūpādivisayehi suṭṭhu aggoti saggo. So sabbopi lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti ayaṃ vacanattho. Vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā. Avijjāti sattānaṃ cutipaṭisandhipaṭicchādikā avijjā. Sesaṃ vuttanayameva. Ayameva hettha viseso – yathā pubbenivāsakathāyaṃ ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇamukhatuṇḍakena pubbenivutthakkhandhapaacchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā’’ti vuttaṃ; evamidha ‘‘cutūpapātañāṇamukhatuṇḍakena cutūpapātapaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā’’ti vattabbanti.

    දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණකථා නිට්‌ඨිතා.

    Dibbacakkhuñāṇakathā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / වෙරඤ්‌ජකණ්‌ඩං • Verañjakaṇḍaṃ

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණකථාවණ්‌ණනා • Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණකථාවණ්‌ණනා • Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact