| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā
೧೩. ದಿವಿ ಭವತ್ತಾ ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ದೇವಾನಂ ಪಸಾದಚಕ್ಖು ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಿಬ್ಬಸದಿಸತ್ತಾ’’ತಿ। ದೂರೇಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಸುಖುಮಸ್ಸಾಪಿ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಗಹಣಂ। ವೀರಿಯಾರಮ್ಭವಸೇನ ಇಜ್ಝನತೋ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಭಾವನಾ, ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತೋ ವಾ ಇದ್ಧಿಪಾದಭಾವನಾವಿಸೇಸತೋ ವೀರಿಯಭಾವನಾತಿ ಆಹ ‘‘ವೀರಿಯಭಾವನಾಬಲನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ। ದಿಬ್ಬವಿಹಾರವಸೇನಾತಿ ಕಸಿಣಾದಿಜ್ಝಾನಚತಉಕ್ಕವಸೇನ। ಇಮಿನಾ ದೂರಕಾರಣತ್ಥೇ ಅಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಭಾವಮಾಹ। ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಸನ್ನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾತಿ ಇಮಿನಾ ಆಸನ್ನಕಾರಣಭೂತಪಾದಕಜ್ಝಾನತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಸನ್ನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಪಅಯಾಪನ್ನಂ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಭೂತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿವುಧಾತುಸ್ಸ ಜುತಿಗತಿಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಲೋಕಪಅಗ್ಗಹೇನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಆಲೋಕಪರಿಗ್ಗಹೇನಾತಿ ಕಸಿಣಾಲೋಕಪರಿಗ್ಗಹವಸೇನ। ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ರೂಪದಸ್ಸನಭಾವೇನ, ಇಮಿನಾ ‘‘ಚಕ್ಖತಿ ರೂಪಂ ವಿಭಾವೇತೀ’’ತಿ ನಿಬ್ಬಚನತೋ ಚಕ್ಖುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚಕ್ಖುಕಿಚ್ಚಕರಣೇನಾತಿ ಇದಂ ಚಕ್ಖುಮಿವ ಚಕ್ಖೂತಿ ಉಪಮಾಯ ಸದಿಸನಿಮಿತ್ತದಸ್ಸನಂ, ಸಮವಿಸಮಾದಿದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕರಣತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
13. Divi bhavattā dibbanti devānaṃ pasādacakkhu vuccatīti āha ‘‘dibbasadisattā’’ti. Dūrepīti pi-saddena sukhumassāpi ārammaṇassa gahaṇaṃ. Vīriyārambhavasena ijjhanato sabbāpi bhāvanā, padhānasaṅkhārasamannāgato vā iddhipādabhāvanāvisesato vīriyabhāvanāti āha ‘‘vīriyabhāvanābalanibbatta’’nti. Dibbavihāravasenāti kasiṇādijjhānacataukkavasena. Iminā dūrakāraṇatthe assa dibbabhāvamāha. Dibbavihārasannissitattāti iminā āsannakāraṇabhūtapādakajjhānato nibbattanti dibbavihārasannissitattāti imassa dibbavihārapaayāpannaṃ attanā sampayuttaṃ rūpāvacaracatutthajjhānaṃ nissayapaccayabhūtaṃ nissāya dibbacakkhuñāṇassa pavattattātipi attho. Divudhātussa jutigatiyogaṃ sandhāya ālokapaaggahenātiādi vuttaṃ. Tattha ālokapariggahenāti kasiṇālokapariggahavasena. Dassanaṭṭhenāti rūpadassanabhāvena, iminā ‘‘cakkhati rūpaṃ vibhāvetī’’ti nibbacanato cakkhuttaṃ dasseti. Cakkhukiccakaraṇenāti idaṃ cakkhumiva cakkhūti upamāya sadisanimittadassanaṃ, samavisamādidassanasaṅkhātassa cakkhukiccassa karaṇatoti attho.
ಯಥಾಹಾತಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಸುತ್ತಪ್ಪದೇಸಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೪೨) ನಿದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿಆದೀಸು ಭಗವತೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸೇವ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಇದಂ ನು ಖೋ ಕಿಂ, ಇದಂ ನು ಖೋ ಕಿ’’ನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತತೋ ಪನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ತಾನಿ ರೂಪಾನಿ ಅಮನಸಿಕರೋತೋ ಅಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತತೋ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಪುನ ಸಬ್ಬರೂಪಾನಿ ಮನಸಿಕರೋತೋ ರಕ್ಖಸಾದೀಸು ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ‘‘ಕಿಮೇತ್ಥ ಭಾಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಭಯವಿನೋದನವಸೇನ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅತ್ತನೋ ಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಿಲಸಙ್ಖಾತಾ ಸಮಾಧಿದೂಸಿಕಾ ಗೇಹಸಿತಪೀತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತನ್ನಿಸೇಧಾಯ ಮನಸಿಕಾರವೀರಿಯಂ ಸಿಥಿಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯಾಲಸಿಯಸಙ್ಖಾತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ, ತನ್ನಿಸೇಧಾಯ ಪುನ ವೀರಿಯಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧವೀರಿಯಂ, ಪುನ ತನ್ನಿಸೇಧಾಯ ವೀರಿಯಂ ಸಿಥಿಲಯತೋ ಅತಿಲೀನವೀರಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತನ್ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೋ ಅಭಿಜಪ್ಪಾಸಙ್ಖಾತಾ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತನ್ನಿಸೇಧಾಯ ಹೀನಾದಿನಾನಾರೂಪಾನಿ ಮನಸಿಕರೋತೋ ನಾನಾರಮ್ಮಣವಿಕ್ಖೇಪಸಙ್ಖಾತಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಪುನ ತಂ ವಿಹಾಯ ಏಕಮೇವ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅತಿನಿಜ್ಝಾಯಿತತ್ತಂ ರೂಪಾನಂ ಅತಿವಿಯ ಚಿನ್ತನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ। ಓಭಾಸನ್ತಿ ಪರಿಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಓಭಾಸಂ । ನ ಚ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ‘‘ಪರಿಕಮ್ಮೋಭಾಸಮನಸಿಕಾರಪಸುತತಾಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಾನಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಕಮಸಹಿತೋ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಇದನ್ತಿ ಮಾನುಸಕಂ ಮಾನುಸಕಚಕ್ಖುಗೋಚರಂ ಥೂಲರೂಪಂ ವುಚ್ಚತಿ। ತದೇವ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸೂಪಚಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸೂಪಚಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿ। ರೂಪದಸ್ಸನೇನಾತಿ ದೂರಸುಖುಮಾದಿರೂಪದಸ್ಸನೇನ।
Yathāhāti upakkilesasuttappadesaṃ (ma. ni. 3.242) nidasseti. Tattha vicikicchātiādīsu bhagavato bodhimūle anabhisambuddhasseva dibbacakkhunā nānāvidhāni rūpāni passantassa ‘‘idaṃ nu kho kiṃ, idaṃ nu kho ki’’nti vicikicchā uppannā, tato pana vicikicchānivattanatthaṃ tāni rūpāni amanasikaroto amanasikarontassa thinamiddhaṃ uppannaṃ, tato nivattanatthaṃ puna sabbarūpāni manasikaroto rakkhasādīsu chambhitattaṃ uppannaṃ, ‘‘kimettha bhāyitabba’’nti bhayavinodanavasena manasikaroto attano manasikārakosallaṃ paṭicca uppilasaṅkhātā samādhidūsikā gehasitapīti uppannā, tannisedhāya manasikāravīriyaṃ sithilaṃ karontassa kāyālasiyasaṅkhātaṃ duṭṭhullaṃ, tannisedhāya puna vīriyaṃ paggaṇhato accāraddhavīriyaṃ, puna tannisedhāya vīriyaṃ sithilayato atilīnavīriyaṃ uppannaṃ, tannisedhetvā dibbarūpāni passato abhijappāsaṅkhātā taṇhā uppannā, tannisedhāya hīnādinānārūpāni manasikaroto nānārammaṇavikkhepasaṅkhātā nānattasaññā uppannā. Puna taṃ vihāya ekameva manasikaroto atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ ativiya cintanaṃ uppannaṃ. Obhāsanti parikammasamuṭṭhitaṃ obhāsaṃ . Na ca rūpāni passāmīti ‘‘parikammobhāsamanasikārapasutatāya dibbacakkhunā rūpāni na passāmī’’ti evaṃ uppattikkamasahito attho veditabbo, manussānaṃ idanti mānusakaṃ mānusakacakkhugocaraṃ thūlarūpaṃ vuccati. Tadeva manussānaṃ dassanūpacārattā manussūpacāroti āha ‘‘manussūpacāraṃ atikkamitvā’’ti. Rūpadassanenāti dūrasukhumādirūpadassanena.
ಯಸ್ಮಾ ನಿಯಮೇನ ಪುರೇಜಾತಟ್ಠಿತರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ ಆವಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮೇಹಿ ವಿನಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಂ ರೂಪಮಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ ದುಬ್ಬಲತ್ತಾ, ಚುತಿಚಿತ್ತಞ್ಚ ಕಮ್ಮಜರೂಪಸ್ಸ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಞ್ಚ ಉಪಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ಚುತಿಕ್ಖಣೇತಿಆದಿ। ರೂಪದಸ್ಸನಮೇವೇತ್ಥ ಸತ್ತದಸ್ಸನನ್ತಿ ಚವಮಾನೇತಿಆದಿನಾ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿರೂಪೇ ವಿರೂಪೇತಿಪೀತಿ ಇದಂ ವಣ್ಣ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನವಾಚಕತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಮಹನ್ತಂ ಹತ್ಥಿರಾಜವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೮) ವಿಯ। ಸುನ್ದರಂ ಗತಿಂ ಗತಾ ಸುಗತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಗತಿಗತೇ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ಪನ ಪದೇನಾತಿ ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗೇತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ।
Yasmā niyamena purejātaṭṭhitarūpārammaṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ āvajjanaparikammehi vinā na uppajjati, na ca uppajjamānaṃ bhijjamānaṃ rūpamassa ārammaṇaṃ hoti dubbalattā, cuticittañca kammajarūpassa bhaṅgakkhaṇe eva uppajjati, paṭisandhicittañca upapattikkhaṇe, tasmā āha cutikkhaṇetiādi. Rūpadassanamevettha sattadassananti cavamānetiādinā puggalādhiṭṭhānena vuttaṃ. Abhirūpe virūpetipīti idaṃ vaṇṇa-saddassa saṇṭhānavācakataṃ sandhāya vuttaṃ mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvātiādīsu (saṃ. ni. 1.138) viya. Sundaraṃ gatiṃ gatā sugatāti āha ‘‘sugatigate’’ti. Iminā pana padenāti yathākammupageti iminā padena.
ನೇರಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಸತ್ಥನಿಪಾತಾದೀಹಿ ವಿಭಿನ್ನಸರೀರವಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾ ತದನನ್ತರೇಹಿ ಕಾಮಾವಚರಜವನೇಹೇವ ಞಾತಂ ತೇಸಂ ದುಕ್ಖಾನುಭವನಮ್ಪಿ ದಸ್ಸನಫಲಾಯತ್ತತಾಯ ‘‘ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಿಚ್ಚಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಮನಸಿಕರೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಞಾತುಕಾಮತಾವಸೇನ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಪರಿಕಮ್ಮವಸೇನ ಕಿನ್ನು ಖೋತಿಆದಿನಾ ಮನಸಿಕರೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಉಪರಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಯಂ ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಇದಂ ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಞಾಣಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ದೇವಾನಂ ದಸ್ಸನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ವಿಸುಂ ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾದೀನಂ ವಿಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಿನಾ ವಿಸುಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ। ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಪಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮೇಹಿ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಕಿನ್ನು ಖೋ ಕಮ್ಮನ್ತಿಆದಿಮನಸಿಕಾರಾನನ್ತರಮೇವ ಕಮ್ಮಂ। ಕಮ್ಮಸೀಸೇನ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಮನಾಗತಂಸಞಾಣೇಪಿ, ತೇನೇವ ವಿಸುಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ…ಪೇ॰… ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಸಹೇವ ಇಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ವಸೀಭೂತಾನಮ್ಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಾದಿಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಿನಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ಪಾದಕಜ್ಝಾನಾದಿಮತ್ತೇನ ಚ ವಿಸುಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾವ ಏತಾನಿ ಞಾಣಾನಿ ಸಿದ್ಧಾನೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಸ್ಸಾಪೀತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಗತೇ ಪವತ್ತಿಂ ಞಾತುಕಾಮತಾಯ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಾದೀನಮನನ್ತರಂ ಞಾಣಬಲಾನುರೂಪಂ ಅನಾಗತೇಸು ಅನೇಕಕಪ್ಪೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾರಹೇ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತಭಾವಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ತದಾರಮ್ಮಣೇ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮುತಿಞ್ಚ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಗತಂಸಞಆಣಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸುಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Nerayikānaṃ aggijālasatthanipātādīhi vibhinnasarīravaṇṇaṃ disvā tadanantarehi kāmāvacarajavaneheva ñātaṃ tesaṃ dukkhānubhavanampi dassanaphalāyattatāya ‘‘dibbacakkhukiccamevā’’ti vuttaṃ. Evaṃ manasikarotīti tesaṃ kammassa ñātukāmatāvasena pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya parikammavasena kinnu khotiādinā manasikaroti. Athassa taṃ kammaṃ ārammaṇaṃ katvā āvajjanaparikammādīnaṃ upari uppannena rūpāvacaracatutthajjhānena sampayuttaṃ yaṃ ñāṇaṃ uppajjati, idaṃ yathākammupagañāṇaṃ nāmāti yojanā. Devānaṃ dassanepi eseva nayo. Visuṃ parikammanti pubbenivāsādīnaṃ viya dibbacakkhuñāṇaparikammaṃ vinā visuṃ parikammaṃ natthi. Keci panettha ‘‘pādakajjhānasamāpajjanaparikammehi kiccaṃ natthi, kinnu kho kammantiādimanasikārānantarameva kammaṃ. Kammasīsena taṃsampayutte ca dhamme ārammaṇaṃ katvā appanāvīthi uppajjati. Evamanāgataṃsañāṇepi, teneva visuṃ parikammaṃ nāma natthi…pe… dibbacakkhunā saheva ijjhantīti vutta’’nti vadanti. Taṃ na gahetabbaṃ vasībhūtānampi abhiññānaṃ pādakajjhānādiparikammaṃ vinā anuppattito. Pādakajjhānādimattena ca visuṃ parikammaṃ nāma na hotīti dibbacakkhunāva etāni ñāṇāni siddhānīti gahetabbaṃ. Evaṃ anāgataṃsañāṇassāpīti dibbacakkhunā diṭṭhassa sattassa anāgate pavattiṃ ñātukāmatāya pādakajjhānādīnamanantaraṃ ñāṇabalānurūpaṃ anāgatesu anekakappesu uppajjanārahe pubbe attabhāvapariyāpanne pañcakkhandhe tappaṭibaddhe tadārammaṇe ca sabbe lokiyalokuttaradhamme sammutiñca ekakkhaṇe ālambitvā uppajjanakassa catutthajjhānasampayuttassa anāgataṃsañaāṇassāpi visuṃ parikammaṃ nāma natthīti yojanā.
ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಯಂ ವಿಯ ನಾಮಗೋತ್ತಾದಿಗಹಣಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೇವ, ತಞ್ಚ ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಕ್ಖಣೇ, ಅಥ ಖೋ ತದನನ್ತರೇಸು ಕಾಮಾವಚರಜವನಕ್ಖಣೇಸು ಏವ ಹೋತಿ ನಾಮಪರಿಕಪ್ಪಕಾಲೇ ಇತರಪರಿಕಪ್ಪಾಸಮ್ಭವಾ ಕಮ್ಮೇನುಪ್ಪತ್ತಿಯಞ್ಚ ಪರಿಯನ್ತಾಭಾವಾ। ಸಬ್ಬಪರಿಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತೇಸು ಪನ ಧಮ್ಮೇಸು ಅತ್ಥೇಸುಪಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ದಿಟ್ಠೇಸು ಯಥಾರುಚಿವಸೇನ ಪಚ್ಛಾ ಏವಂನಾಮೋತಿಆದಿನಾ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತೇನ ವಿಕಪ್ಪೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠೇಸು ಬಹೂಸು ರೂಪೇಸು ಥಮ್ಭಕುಮ್ಭಾದಿವಿಕಪ್ಪೋ ವಿಯ। ಯಞ್ಚ ಕತ್ಥ ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ, ತಮ್ಪಿ ವಿಕಪ್ಪನಾರಹನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ನಾಮಗೋತ್ತಾದಿತೋ ವಿಕಪ್ಪಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಯಮ್ಪಿ ಪರಿಕಪ್ಪಾರಹತಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ಪಾಳಿಯಂ ಏವಂನಾಮೋತಿಆದಿನಾ ಅಪದೇಸಸಹಿತಮೇವ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ನಾಮಗೋತ್ತಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅಭಿರುಚಿತಂ ಪನ ವಚಸಾ ವೋಹರನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಪುರಿಮೇಹಿ ಸದಿಸಾ ಏವ, ಪುಬ್ಬೇ ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಪುನ ವೋಹಾರಕಾಲೇಪಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬತೋ ಪರಿಕಪ್ಪಾರಹಧಮ್ಮದಸ್ಸನಮೇವ ತೇಹಿಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಉಪಗತಂ। ಏಕೇ ಪನ ‘‘ಸೋ ತತೋ ಚುತೋ ಅಮುತ್ರ ಉದಪಾದಿನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ ಕಮೇನೇವ ಅತೀತಾನಾಗತಧಮ್ಮಜಾನನೇನ ನಾಮಗೋತ್ತಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಹಣಂ ಸುಕರ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಯುತ್ತಮೇವ ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಞಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಹಾನಿಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ। ಪಾಳಿಯಂ ಇಮೇ ವತ ಭೋನ್ತೋತಿಆದಿ ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಞಾಣಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನಂ। ಕಾಯವಾಚಾದಿ ಚೇತ್ಥ ಕಾಯವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ।
Keci panettha ‘‘pubbenivāsānussatiyaṃ viya nāmagottādigahaṇampi attheva, tañca na abhiññākkhaṇe, atha kho tadanantaresu kāmāvacarajavanakkhaṇesu eva hoti nāmaparikappakāle itaraparikappāsambhavā kammenuppattiyañca pariyantābhāvā. Sabbaparikammanimittesu pana dhammesu atthesupi ekakkhaṇe abhiññāya diṭṭhesu yathārucivasena pacchā evaṃnāmotiādinā kāmāvacaracittena vikappo uppajjati cakkhunā diṭṭhesu bahūsu rūpesu thambhakumbhādivikappo viya. Yañca kattha avikappitaṃ, tampi vikappanārahanti sabbaṃ nāmagottādito vikappitameva hoti. Yathā cettha, evaṃ pubbenivāsānussatiyampi parikappārahatampi sandhāya pāḷiyaṃ evaṃnāmotiādinā apadesasahitameva vutta’’nti vadanti. Aññe pana ‘‘nāmagottādikaṃ sabbampi ekakkhaṇe paññāyati, abhirucitaṃ pana vacasā voharantī’’ti vadanti, tepi atthato purimehi sadisā eva, pubbe diṭṭhassa puna vohārakālepi parikappetabbato parikappārahadhammadassanameva tehipi atthato upagataṃ. Eke pana ‘‘so tato cuto amutra udapādintiādivacanato kameneva atītānāgatadhammajānanena nāmagottādīhi saddhiṃ gahaṇaṃ sukara’’nti vadanti, taṃ ayuttameva buddhānampi sabbaṃ ñātuṃ asakkuṇeyyatāya sabbaññutāhānippasaṅgato. Pāḷiyaṃ ime vata bhontotiādi yathākammupagañāṇassa pavattiākāradassanaṃ. Kāyavācādi cettha kāyavacīviññattiyo.
ಭಾರಿಯನ್ತಿ ಆನನ್ತರಿಯಸದಿಸತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಖಮಾಪನೇ ಹಿ ಅಸತಿ ಆನನ್ತರಿಯಮೇವ। ತಸ್ಸಾತಿ ಭಾರಿಯಸಭಾವಸ್ಸ ಉಪವಾದಸ್ಸ। ಮಹಲ್ಲಕೋತಿ ಕೇವಲಂ ವಯಸಾವ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ನ ಞಾಣೇನ, ‘‘ನಾಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕವೋಹಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ, ಪರಿಸದೂಸಕೋ ಏವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಲಜ್ಜಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಕರಣತೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಹೀಳೇತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗುಣಪರಿಧಂಸನೇನ ಉಪವದತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಆವುಸೋತಿಆದಿನಾ ಥೇರೋ ಉಪರಿಮಗ್ಗುಪ್ಪತ್ತಿಮಸ್ಸ ಆಕಙ್ಖನ್ತೋ ಕರುಣಾಯ ಅತ್ತಾನಮಾವಿಕಾಸಿ। ಪಾಕತಿಕಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಮಗ್ಗಾವರಣಂ ನಾಹೋಸೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅತ್ತನಾ ವುಡ್ಢತರೋತಿ ಸಯಮ್ಪಿ ವುಡ್ಢೋ। ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ’’ತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಂ। ಅನಾಗಾಮೀ ಅರಹಾ ಚ ಆಯತಿಂ ಸಂವರತ್ಥಾಯ ನ ಖಮೇಯ್ಯುಂ, ಸೇಸಾ ದೋಸೇನಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ಸೋ ನ ಖಮತೀ’’ತಿ।
Bhāriyanti ānantariyasadisattā vuttaṃ. Khamāpane hi asati ānantariyameva. Tassāti bhāriyasabhāvassa upavādassa. Mahallakoti kevalaṃ vayasāva mahallako, na ñāṇena, ‘‘nāyaṃ kiñci lokavohāramattampi jānāti, parisadūsako eva amhākaṃ lajjitabbassa karaṇato’’ti adhippāyena hīḷetvā vuttattā guṇaparidhaṃsanena upavadatīti veditabbaṃ. Āvusotiādinā thero uparimagguppattimassa ākaṅkhanto karuṇāya attānamāvikāsi. Pākatikaṃ ahosīti maggāvaraṇaṃ nāhosīti adhippāyo. Attanā vuḍḍhataroti sayampi vuḍḍho. Etthāpi ‘‘ukkuṭikaṃ nisīditvā’’ti visuddhimagge vuttaṃ. Anāgāmī arahā ca āyatiṃ saṃvaratthāya na khameyyuṃ, sesā dosenapīti āha ‘‘sace so na khamatī’’ti.
ಯೇ ಚ…ಪೇ॰… ಸಮಾದಪೇನ್ತಿ, ತೇಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋತಿಆದೀಸು ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಟ್ಠೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ತಸ್ಸೇವ ಅಞ್ಞಾರಾಧನಾ ನಿಯಮತೋ, ಸೇಸಾಪಿ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾ ಸೀಲಾದೀಸು ಠಿತಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞುಪ್ಪತ್ತಿನಿಯಮತೋ। ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ। ಏವಂ ಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಏವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಕಂ। ಯಥಾ ತಂ ಅವಿರಜ್ಝನಕನಿಬ್ಬತ್ತಿಕಂ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಏತಸ್ಸ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದ’’ನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ತಂ ವಾಚನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ವಾಚನ್ತಿ ಅರಿಯೂಪವಾದಂ। ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅರಿಯೂಪವಾದಕಚಿತ್ತಂ। ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಅರಿಯೂಪವಾದೇ ದೋಸಾಭಾವದಸ್ಸನದಿಟ್ಠಿಂ। ‘‘ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪಜಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಖಮಾಪನವಸೇನ ಅಪ್ಪಹಾಯ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಯಥಾಭತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಏವಂ ನಿರಯೇತಿ ಯಥಾ ನಿರಯಪಾಲೇಹಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಠಪಿತೋ, ಏವಂ ನಿರಯೇ ಠಪಿತೋ ಏವ, ಅರಿಯೂಪವಾದೇನೇವಸ್ಸ ಇದಂ ನಿಯಮೇನ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ಯಥಾ ಮಗ್ಗೇನ ಫಲಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜನಕನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Ye ca…pe… samādapenti, tepi micchādiṭṭhikammasamādānāti yojetabbaṃ. Sīlasampannotiādīsu nippariyāyato aggamaggaṭṭho adhippeto tasseva aññārādhanā niyamato, sesāpi vā pacchimabhavikā sīlādīsu ṭhitā tesampi aññuppattiniyamato. Aññanti arahattaphalaṃ. Evaṃ sampadanti evaṃ nibbattikaṃ. Yathā taṃ avirajjhanakanibbattikaṃ, evamidampi etassa niraye nibbattananti attho. Yaṃ sandhāya ‘‘evaṃsampadamida’’nti niddiṭṭhaṃ, taṃ dassetuṃ taṃ vācantiādi vuttaṃ. Taṃ vācanti ariyūpavādaṃ. Cittanti ariyūpavādakacittaṃ. Diṭṭhinti ariyūpavāde dosābhāvadassanadiṭṭhiṃ. ‘‘Sabbametaṃ pajahissāmī’’ti cittena accayaṃ desetvā khamāpanavasena appahāya appaṭinissajjitvā. Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā nirayapālehi āharitvā niraye ṭhapito, evaṃ niraye ṭhapito eva, ariyūpavādenevassa idaṃ niyamena niraye nibbattanaṃ yathā maggena phalaṃ sampajjati, evaṃ sampajjanakanti adhippāyo.
ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಸಬ್ಬಪಾಪಮೂಲತ್ತಾ ಪರಮಾ ಪಧಾನಾ ಯೇಸಂ ವಜ್ಜಾನಂ ತಾನಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಪರಮಾನಿ ವಜ್ಜಾನಿ, ಸಬ್ಬವಜ್ಜೇಹಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯೇವ ಪರಮಂ ವಜ್ಜನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವೀತರಾಗಸ್ಸ ಮರಣತೋ ಪರಂ ನಾಮ ಭವನ್ತರುಪಾದಾನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಂ ಮರಣಾತಿ ತದನನ್ತರಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖನ್ಧಗ್ಗಹಣೇ’’ತಿ। ಯೇನ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದೇನೇವ ಕಾಯೋ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸುಪಚ್ಛೇದಾ’’ತಿ। ಏತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಸುಖನ್ತಿ ಅಯೋ, ಪುಞ್ಞಂ। ಆಯಸ್ಸಾತಿ ಆಗಮನಸ್ಸ, ಹೇತುಸ್ಸ ವಾ। ಅಯತಿ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾದೀಹಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಆಯೋ, ಅಸ್ಸಾದೋ। ಅಸುರಸದಿಸನ್ತಿ ಪೇತಾಸುರಸದಿಸಂ।
Micchādiṭṭhi sabbapāpamūlattā paramā padhānā yesaṃ vajjānaṃ tāni micchādiṭṭhiparamāni vajjāni, sabbavajjehi micchādiṭṭhiyeva paramaṃ vajjanti attho. Avītarāgassa maraṇato paraṃ nāma bhavantarupādānamevāti āha ‘‘paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇe’’ti. Yena tiṭṭhati, tassa upacchedeneva kāyo bhijjatīti āha ‘‘kāyassa bhedāti jīvitindriyassupacchedā’’ti. Eti etasmā sukhanti ayo, puññaṃ. Āyassāti āgamanassa, hetussa vā. Ayati iṭṭhārammaṇādīhi pavattatīti āyo, assādo. Asurasadisanti petāsurasadisaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡಂ • Verañjakaṇḍaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಕಥಾ • Dibbacakkhuñāṇakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಕಥಾ • Dibbacakkhuñāṇakathā
೧. ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā
