| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๔. ทีฆชาณุสุตฺตวณฺณนา
4. Dīghajāṇusuttavaṇṇanā
๕๔. จตุเตฺถ พฺยคฺฆปชฺชาติ อิทมสฺส ปเวณิ นาม วเสน อาลปนํฯ ตสฺส หิ ปุพฺพปุริสา พฺยคฺฆปเถ ชาตาติ ตสฺมิํ กุเล มนุสฺสา พฺยคฺฆปชฺชาติ วุจฺจนฺติฯ อิสฺสเตฺถนาติ อิสฺสาสกเมฺมนฯ ตตฺรุปายายาติ ‘‘อิมสฺมิํ กาเล อิทํ นาม กาตุํ วฎฺฎตี’’ติ ชานเน อุปายภูตายฯ วุทฺธสีลิโนติ วฑฺฒิตสีลา วุทฺธสมาจาราฯ อายนฺติ อาคมนํฯ นาโจฺจคาฬฺหนฺติ นาติมหนฺตํฯ นาติหีนนฺติ นาติกสิรํฯ ปริยาทายาติ คเหตฺวา เขเปตฺวาฯ ตตฺถ ยสฺส วยโต ทิคุโณ อาโย, ตสฺส วโย อายํ ปริยาทาตุํ น สโกฺกติฯ
54. Catutthe byagghapajjāti idamassa paveṇi nāma vasena ālapanaṃ. Tassa hi pubbapurisā byagghapathe jātāti tasmiṃ kule manussā byagghapajjāti vuccanti. Issatthenāti issāsakammena. Tatrupāyāyāti ‘‘imasmiṃ kāle idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti jānane upāyabhūtāya. Vuddhasīlinoti vaḍḍhitasīlā vuddhasamācārā. Āyanti āgamanaṃ. Nāccogāḷhanti nātimahantaṃ. Nātihīnanti nātikasiraṃ. Pariyādāyāti gahetvā khepetvā. Tattha yassa vayato diguṇo āyo, tassa vayo āyaṃ pariyādātuṃ na sakkoti.
‘‘จตุธา วิภเช โภเค, ปณฺฑิโต ฆรมาวสํ;
‘‘Catudhā vibhaje bhoge, paṇḍito gharamāvasaṃ;
เอเกน โภเค ภุเญฺชยฺย, ทฺวีหิ กมฺมํ ปโยชเย;
Ekena bhoge bhuñjeyya, dvīhi kammaṃ payojaye;
จตุตฺถญฺจ นิธาเปยฺย, อาปทาสุ ภวิสฺสตี’’ติฯ (ที. นิ. ๓.๒๖๕) –
Catutthañca nidhāpeyya, āpadāsu bhavissatī’’ti. (dī. ni. 3.265) –
เอวํ ปฎิปชฺชโต ปน วโย อายํ ปริยาทาตุํ น สโกฺกติเยวฯ
Evaṃ paṭipajjato pana vayo āyaṃ pariyādātuṃ na sakkotiyeva.
อุทุมฺพรขาทีวาติ ยถา อุทุมฺพรานิ ขาทิตุกาเมน ปเกฺก อุทุมฺพรรุเกฺข จาลิเต เอกปฺปหาเรเนว พหูนิ ผลานิ ปตนฺติ, โส ขาทิตพฺพยุตฺตกานิ ขาทิตฺวา อิตรานิ พหุตรานิ ปหาย คจฺฉติ, เอวเมวํ โย อายโต วยํ พหุตรํ กตฺวา วิปฺปกิรโนฺต โภเค ปริภุญฺชติ, โส ‘‘อุทุมฺพรขาทิกํวายํ กุลปุโตฺต โภเค ขาทตี’’ติ วุจฺจติฯ อเชฎฺฐมรณนฺติ อนายกมรณํ ฯ สมํ ชีวิกํ กเปฺปตีติ สมฺมา ชีวิกํ กเปฺปติฯ สมชีวิตาติ สมชีวิตาย ชีวิตาฯ อปายมุขานีติ วินาสสฺส ฐานานิฯ
Udumbarakhādīvāti yathā udumbarāni khāditukāmena pakke udumbararukkhe cālite ekappahāreneva bahūni phalāni patanti, so khāditabbayuttakāni khāditvā itarāni bahutarāni pahāya gacchati, evamevaṃ yo āyato vayaṃ bahutaraṃ katvā vippakiranto bhoge paribhuñjati, so ‘‘udumbarakhādikaṃvāyaṃ kulaputto bhoge khādatī’’ti vuccati. Ajeṭṭhamaraṇanti anāyakamaraṇaṃ . Samaṃ jīvikaṃ kappetīti sammā jīvikaṃ kappeti. Samajīvitāti samajīvitāya jīvitā. Apāyamukhānīti vināsassa ṭhānāni.
อุฎฺฐาตา กมฺมเธเยฺยสูติ กมฺมกรณฎฺฐาเนสุ อุฎฺฐานวีริยสมฺปโนฺนฯ วิธานวาติ วิทหนสมฺปโนฺนฯ โสตฺถานํ สมฺปรายิกนฺติ โสตฺถิภูตํ สมฺปรายิกํฯ สจฺจนาเมนาติ พุทฺธตฺตาเยว พุโทฺธติ เอวํ อวิตถนาเมนฯ จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ จาโค จ เสสปุญฺญญฺจ ปวฑฺฒติฯ อิมสฺมิํ สุเตฺต สทฺธาทโย มิสฺสกา กถิตาฯ ปญฺจมํ อุตฺตานเมวฯ
Uṭṭhātā kammadheyyesūti kammakaraṇaṭṭhānesu uṭṭhānavīriyasampanno. Vidhānavāti vidahanasampanno. Sotthānaṃ samparāyikanti sotthibhūtaṃ samparāyikaṃ. Saccanāmenāti buddhattāyeva buddhoti evaṃ avitathanāmena. Cāgo puññaṃ pavaḍḍhatīti cāgo ca sesapuññañca pavaḍḍhati. Imasmiṃ sutte saddhādayo missakā kathitā. Pañcamaṃ uttānameva.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๔. ทีฆชาณุสุตฺตํ • 4. Dīghajāṇusuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๔-๕. ทีฆชาณุสุตฺตาทิวณฺณนา • 4-5. Dīghajāṇusuttādivaṇṇanā
