Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
൪. ദീഘനഖസുത്തവണ്ണനാ
4. Dīghanakhasuttavaṇṇanā
൨൦൧. ഏവം മേ സുതന്തി ദീഘനഖസുത്തം. തത്ഥ സൂകരഖതായന്തി സൂകരഖതാതി ഏവംനാമകേ ലേണേ. കസ്സപബുദ്ധകാലേ കിര തം ലേണം ഏകസ്മിം ബുദ്ധന്തരേ പഥവിയാ വഡ്ഢമാനായ അന്തോഭൂമിഗതം ജാതം. അഥേകദിവസം ഏകോ സൂകരോ തസ്സ ഛദനപരിയന്തസമീപേ പംസും ഖണി. ദേവേ വുട്ടേ പംസുധോതോ ഛദനപരിയന്തോ പാകടോ അഹോസി. ഏകോ വനചരകോ ദിസ്വാ – ‘‘പുബ്ബേ സീലവന്തേഹി പരിഭുത്തലേണേന ഭവിതബ്ബം, പടിജഗ്ഗിസ്സാമി ന’’ന്തി സമന്തതോ പംസും അപനേത്വാ ലേണം സോധേത്വാ കുട്ടപരിക്ഖേപം കത്വാ ദ്വാരവാതപാനം യോജേത്വാ സുപരിനിട്ഠിത-സുധാകമ്മചിത്തകമ്മരജതപട്ടസദിസായ വാലുകായ സന്ഥതപരിവേണം ലേണം കത്വാ മഞ്ചപീഠം പഞ്ഞാപേത്വാ ഭഗവതോ വസനത്ഥായ അദാസി. ലേണം ഗമ്ഭീരം അഹോസി ഓതരിത്വാ അഭിരുഹിതബ്ബം. തം സന്ധായേതം വുത്തം.
201.Evaṃme sutanti dīghanakhasuttaṃ. Tattha sūkarakhatāyanti sūkarakhatāti evaṃnāmake leṇe. Kassapabuddhakāle kira taṃ leṇaṃ ekasmiṃ buddhantare pathaviyā vaḍḍhamānāya antobhūmigataṃ jātaṃ. Athekadivasaṃ eko sūkaro tassa chadanapariyantasamīpe paṃsuṃ khaṇi. Deve vuṭṭe paṃsudhoto chadanapariyanto pākaṭo ahosi. Eko vanacarako disvā – ‘‘pubbe sīlavantehi paribhuttaleṇena bhavitabbaṃ, paṭijaggissāmi na’’nti samantato paṃsuṃ apanetvā leṇaṃ sodhetvā kuṭṭaparikkhepaṃ katvā dvāravātapānaṃ yojetvā supariniṭṭhita-sudhākammacittakammarajatapaṭṭasadisāya vālukāya santhatapariveṇaṃ leṇaṃ katvā mañcapīṭhaṃ paññāpetvā bhagavato vasanatthāya adāsi. Leṇaṃ gambhīraṃ ahosi otaritvā abhiruhitabbaṃ. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
ദീഘനഖോതി തസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ നാമം. ഉപസങ്കമീതി കസ്മാ ഉപസങ്കമി? സോ കിര ഥേരേ അഡ്ഢമാസപബ്ബജിതേ ചിന്തേസി – ‘‘മയ്ഹം മാതുലോ അഞ്ഞം പാസണ്ഡം ഗന്ത്വാ ന ചിരം തിട്ഠതി, ഇദാനി പനസ്സ സമണസ്സ ഗോതമസ്സ സന്തികം ഗതസ്സ അഡ്ഢമാസോ ജാതോ. പവത്തിമ്പിസ്സ ന സുണാമി, ഓജവന്തം നു ഖോ സാസനം, ജാനിസ്സാമി ന’’ന്തി ഗന്തുകാമോ ജാതോ. തസ്മാ ഉപസങ്കമി. ഏകമന്തം ഠിതോതി തസ്മിം കിര സമയേ ഥേരോ ഭഗവന്തം ബീജയമാനോ ഠിതോ ഹോതി, പരിബ്ബാജകോ മാതുലേ ഹിരോത്തപ്പേന ഠിതകോവ പഞ്ഹം പുച്ഛി. തേന വുത്തം ‘‘ഏകമന്തം ഠിതോ’’തി.
Dīghanakhoti tassa paribbājakassa nāmaṃ. Upasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? So kira there aḍḍhamāsapabbajite cintesi – ‘‘mayhaṃ mātulo aññaṃ pāsaṇḍaṃ gantvā na ciraṃ tiṭṭhati, idāni panassa samaṇassa gotamassa santikaṃ gatassa aḍḍhamāso jāto. Pavattimpissa na suṇāmi, ojavantaṃ nu kho sāsanaṃ, jānissāmi na’’nti gantukāmo jāto. Tasmā upasaṅkami. Ekamantaṃ ṭhitoti tasmiṃ kira samaye thero bhagavantaṃ bījayamāno ṭhito hoti, paribbājako mātule hirottappena ṭhitakova pañhaṃ pucchi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ ṭhito’’ti.
സബ്ബം മേ നക്ഖമതീതി സബ്ബാ മേ ഉപപത്തിയോ നക്ഖമന്തി, പടിസന്ധിയോ നക്ഖമന്തീതി അധിപ്പായേന വദതി. ഏത്താവതാനേന ‘‘ഉച്ഛേദവാദോഹമസ്മീ’’തി ദീപിതം ഹോതി. ഭഗവാ പനസ്സ അധിപ്പായം മുഞ്ചിത്വാ അക്ഖരേ താവ ദോസം ദസ്സേന്തോ യാപി ഖോ തേതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഏസാപി തേ ദിട്ഠി നക്ഖമതീതി ഏസാപി തേ പഠമം രുച്ചിത്വാ ഖമാപേത്വാ ഗഹിതദിട്ഠി നക്ഖമതീതി. ഏസാ ചേ മേ, ഭോ ഗോതമ, ദിട്ഠി ഖമേയ്യാതി മയ്ഹഞ്ഹി സബ്ബം നക്ഖമതീതി ദിട്ഠി, തസ്സ മയ്ഹം യാ ഏസാ സബ്ബം മേ നക്ഖമതീതി ദിട്ഠി, ഏസാ മേ ഖമേയ്യ. യം തം ‘‘സബ്ബം മേ നക്ഖമതീ’’തി വുത്തം, തമ്പിസ്സ താദിസമേവ. യഥാ സബ്ബഗഹണേന ഗഹിതാപി അയം ദിട്ഠി ഖമതി, ഏവമേവം തമ്പി ഖമേയ്യ . ഏവം അത്തനോ വാദേ ആരോപിതം ദോസം ഞത്വാ തം പരിഹരാമീതി സഞ്ഞായ വദതി, അത്ഥതോ പനസ്സ ‘‘ഏസാ ദിട്ഠി ന മേ ഖമതീ’’തി ആപജ്ജതി. യസ്സ പനേസാ ന ഖമതി ന രുച്ചതി, തസ്സായം തായ ദിട്ഠിയാ സബ്ബം മേ ന ഖമതീതി ദിട്ഠി രുചിതം. തേന ഹി ദിട്ഠിഅക്ഖമേന അരുചിതേന ഭവിതബ്ബന്തി സബ്ബം ഖമതീതി രുച്ചതീതി ആപജ്ജതി. ന പനേസ തം സമ്പടിച്ഛതി, കേവലം തസ്സാപി ഉച്ഛേദദിട്ഠിയാ ഉച്ഛേദമേവ ഗണ്ഹാതി. തേനാഹ ഭഗവാ അതോ ഖോ തേ, അഗ്ഗിവേസ്സന,…പേ॰… അഞ്ഞഞ്ച ദിട്ഠിം ഉപാദിയന്തീതി. തത്ഥ അതോതി പജഹനകേസു നിസ്സക്കം, യേ പജഹന്തി, തേഹി യേ നപ്പജഹന്തീതി വുച്ചിയന്തി, തേവ ബഹുതരാതി അത്ഥോ. ബഹൂ ഹി ബഹുതരാതി ഏത്ഥ ഹികാരോ നിപാതമത്തം, ബഹൂ ബഹുതരാതി അത്ഥോ. പരതോ തനൂ ഹി തനുതരാതി പദേപി ഏസേവ നയോ. യേ ഏവമാഹംസൂതി യേ ഏവം വദന്തി. തഞ്ചേവ ദിട്ഠിം നപ്പജഹന്തി, അഞ്ഞഞ്ച ദിട്ഠിം ഉപാദിയന്തീതി മൂലദസ്സനം നപ്പജഹന്തി, അപരദസ്സനം ഉപാദിയന്തി.
Sabbaṃ me nakkhamatīti sabbā me upapattiyo nakkhamanti, paṭisandhiyo nakkhamantīti adhippāyena vadati. Ettāvatānena ‘‘ucchedavādohamasmī’’ti dīpitaṃ hoti. Bhagavā panassa adhippāyaṃ muñcitvā akkhare tāva dosaṃ dassento yāpi kho tetiādimāha. Tattha esāpi te diṭṭhi nakkhamatīti esāpi te paṭhamaṃ ruccitvā khamāpetvā gahitadiṭṭhi nakkhamatīti. Esā ce me, bho gotama, diṭṭhi khameyyāti mayhañhi sabbaṃ nakkhamatīti diṭṭhi, tassa mayhaṃ yā esā sabbaṃ me nakkhamatīti diṭṭhi, esā me khameyya. Yaṃ taṃ ‘‘sabbaṃ me nakkhamatī’’ti vuttaṃ, tampissa tādisameva. Yathā sabbagahaṇena gahitāpi ayaṃ diṭṭhi khamati, evamevaṃ tampi khameyya . Evaṃ attano vāde āropitaṃ dosaṃ ñatvā taṃ pariharāmīti saññāya vadati, atthato panassa ‘‘esā diṭṭhi na me khamatī’’ti āpajjati. Yassa panesā na khamati na ruccati, tassāyaṃ tāya diṭṭhiyā sabbaṃ me na khamatīti diṭṭhi rucitaṃ. Tena hi diṭṭhiakkhamena arucitena bhavitabbanti sabbaṃ khamatīti ruccatīti āpajjati. Na panesa taṃ sampaṭicchati, kevalaṃ tassāpi ucchedadiṭṭhiyā ucchedameva gaṇhāti. Tenāha bhagavā ato kho te, aggivessana,…pe… aññañca diṭṭhiṃ upādiyantīti. Tattha atoti pajahanakesu nissakkaṃ, ye pajahanti, tehi ye nappajahantīti vucciyanti, teva bahutarāti attho. Bahū hi bahutarāti ettha hikāro nipātamattaṃ, bahū bahutarāti attho. Parato tanū hi tanutarāti padepi eseva nayo. Ye evamāhaṃsūti ye evaṃ vadanti. Tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantīti mūladassanaṃ nappajahanti, aparadassanaṃ upādiyanti.
ഏത്ഥ ച സസ്സതം ഗഹേത്വാ തമ്പി അപ്പഹായ ഉച്ഛേദം വാ ഏകച്ചസസ്സതം വാ ഗഹേതും ന സക്കാ, ഉച്ഛേദമ്പി ഗഹേത്വാ തം അപ്പഹായ സസ്സതം വാ ഏകച്ചസസ്സതം വാ ന സക്കാ ഗഹേതും, ഏകച്ചസസ്സതമ്പി ഗഹേത്വാ തം അപ്പഹായ സസ്സതം വാ ഉച്ഛേദം വാ ന സക്കാ ഗഹേതും. മൂലസസ്സതം പന അപ്പഹായ അഞ്ഞം സസ്സതമേവ സക്കാ ഗഹേതും. കഥം? ഏകസ്മിഞ്ഹി സമയേ ‘‘രൂപം സസ്സത’’ന്തി ഗഹേത്വാ അപരസ്മിം സമയേ ‘‘ന സുദ്ധരൂപമേവ സസ്സതം, വേദനാപി സസ്സതാ, വിഞ്ഞാണമ്പി സസ്സത’’ന്തി ഗണ്ഹാതി. ഉച്ഛേദേപി ഏകച്ചസസ്സതേപി ഏസേവ നയോ. യഥാ ച ഖന്ധേസു, ഏവം ആയതനേസുപി യോജേതബ്ബം. ഇദം സന്ധായ വുത്തം – ‘‘തഞ്ചേവ ദിട്ഠിം നപ്പജഹന്തി, അഞ്ഞഞ്ച ദിട്ഠിം ഉപാദിയന്തീ’’തി.
Ettha ca sassataṃ gahetvā tampi appahāya ucchedaṃ vā ekaccasassataṃ vā gahetuṃ na sakkā, ucchedampi gahetvā taṃ appahāya sassataṃ vā ekaccasassataṃ vā na sakkā gahetuṃ, ekaccasassatampi gahetvā taṃ appahāya sassataṃ vā ucchedaṃ vā na sakkā gahetuṃ. Mūlasassataṃ pana appahāya aññaṃ sassatameva sakkā gahetuṃ. Kathaṃ? Ekasmiñhi samaye ‘‘rūpaṃ sassata’’nti gahetvā aparasmiṃ samaye ‘‘na suddharūpameva sassataṃ, vedanāpi sassatā, viññāṇampi sassata’’nti gaṇhāti. Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo. Yathā ca khandhesu, evaṃ āyatanesupi yojetabbaṃ. Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tañceva diṭṭhiṃ nappajahanti, aññañca diṭṭhiṃ upādiyantī’’ti.
ദുതിയവാരേ അതോതി അപ്പജഹനകേസു നിസ്സക്കം, യേ നപ്പജഹന്തി, തേഹി, യേ പജഹന്തീതി വുച്ചിയന്തി, തേവ തനുതരാ അപ്പതരാതി അത്ഥോ. തഞ്ചേവ ദിട്ഠിം പജഹന്തി, അഞ്ഞഞ്ച ദിട്ഠിം ന ഉപാദിയന്തീതി തഞ്ച മൂലദസ്സനം പജഹന്തി, അഞ്ഞഞ്ച ദസ്സനം ന ഗണ്ഹന്തി. കഥം? ഏകസ്മിഞ്ഹി സമയേ ‘‘രൂപം സസ്സത’’ന്തി ഗഹേത്വാ അപരസ്മിം സമയേ തത്ഥ ആദീനവം ദിസ്വാ ‘‘ഓളാരികമേതം മയ്ഹം ദസ്സന’’ന്തി പജഹതി ‘‘ന കേവലഞ്ച രൂപം സസ്സതന്തി ദസ്സനമേവ ഓളാരികം, വേദനാപി സസ്സതാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണമ്പി സസ്സതന്തി ദസ്സനം ഓളാരികമേവാ’’തി വിസ്സജ്ജേതി . ഉച്ഛേദേപി ഏകച്ചസസ്സതേപി ഏസേവ നയോ. യഥാ ച ഖന്ധേസു, ഏവം ആയതനേസുപി യോജേതബ്ബം. ഏവം തഞ്ച മൂലദസ്സനം പജഹന്തി, അഞ്ഞഞ്ച ദസ്സനം ന ഗണ്ഹന്തി.
Dutiyavāre atoti appajahanakesu nissakkaṃ, ye nappajahanti, tehi, ye pajahantīti vucciyanti, teva tanutarā appatarāti attho. Tañceva diṭṭhiṃ pajahanti, aññañca diṭṭhiṃ na upādiyantīti tañca mūladassanaṃ pajahanti, aññañca dassanaṃ na gaṇhanti. Kathaṃ? Ekasmiñhi samaye ‘‘rūpaṃ sassata’’nti gahetvā aparasmiṃ samaye tattha ādīnavaṃ disvā ‘‘oḷārikametaṃ mayhaṃ dassana’’nti pajahati ‘‘na kevalañca rūpaṃ sassatanti dassanameva oḷārikaṃ, vedanāpi sassatā…pe… viññāṇampi sassatanti dassanaṃ oḷārikamevā’’ti vissajjeti . Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo. Yathā ca khandhesu, evaṃ āyatanesupi yojetabbaṃ. Evaṃ tañca mūladassanaṃ pajahanti, aññañca dassanaṃ na gaṇhanti.
സന്തഗ്ഗിവേസ്സനാതി കസ്മാ ആരഭി? അയം ഉച്ഛേദലദ്ധികോ അത്തനോ ലദ്ധിം നിഗൂഹതി, തസ്സാ പന ലദ്ധിയാ വണ്ണേ വുച്ചമാനേ അത്തനോ ലദ്ധിം പാതുകരിസ്സതീതി തിസ്സോ ലദ്ധിയോ ഏകതോ ദസ്സേത്വാ വിഭജിതും ഇമം ദേസനം ആരഭി.
Santaggivessanāti kasmā ārabhi? Ayaṃ ucchedaladdhiko attano laddhiṃ nigūhati, tassā pana laddhiyā vaṇṇe vuccamāne attano laddhiṃ pātukarissatīti tisso laddhiyo ekato dassetvā vibhajituṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
സാരാഗായ സന്തികേതിആദീസു രാഗവസേന വട്ടേ രജ്ജനസ്സ ആസന്നാ തണ്ഹാദിട്ഠിസംയോജനേന വട്ടസംയോജനസ്സ സന്തികേ. അഭിനന്ദനായാതി തണ്ഹാദിട്ഠിവസേനേവ ഗിലിത്വാ പരിയാദിയനസ്സ ഗഹണസ്സ ച ആസന്നാതി അത്ഥോ. അസാരാഗായ സന്തികേതിആദീസു വട്ടേ അരജ്ജനസ്സ ആസന്നാതിആദിനാ നയേന അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Sārāgāya santiketiādīsu rāgavasena vaṭṭe rajjanassa āsannā taṇhādiṭṭhisaṃyojanena vaṭṭasaṃyojanassa santike. Abhinandanāyāti taṇhādiṭṭhivaseneva gilitvā pariyādiyanassa gahaṇassa ca āsannāti attho. Asārāgāya santiketiādīsu vaṭṭe arajjanassa āsannātiādinā nayena attho veditabbo.
ഏത്ഥ ച സസ്സതദസ്സനം അപ്പസാവജ്ജം ദന്ധവിരാഗം, ഉച്ഛേദദസ്സനം മഹാസാവജ്ജം ഖിപ്പവിരാഗം. കഥം? സസ്സതവാദീ ഹി ഇധലോകം പരലോകഞ്ച അത്ഥീതി ജാനാതി, സുകതദുക്കടാനം ഫലം അത്ഥീതി ജാനാതി, കുസലം കരോതി, അകുസലം കരോന്തോ ഭായതി, വട്ടം അസ്സാദേതി, അഭിനന്ദതി. ബുദ്ധാനം വാ ബുദ്ധസാവകാനം വാ സമ്മുഖീഭൂതോ സീഘം ലദ്ധിം ജഹിതും ന സക്കോതി. തസ്മാ തം സസ്സതദസ്സനം അപ്പസാവജ്ജം ദന്ധവിരാഗന്തി വുച്ചതി. ഉച്ഛേദവാദീ പന ഇധലോകപരലോകം അത്ഥീതി ജാനാതി, സുകതദുക്കടാനം ഫലം അത്ഥീതി ജാനാതി, കുസലം ന കരോതി, അകുസലം കരോന്തോ ന ഭായതി, വട്ടം ന അസ്സാദേതി, നാഭിനന്ദതി, ബുദ്ധാനം വാ ബുദ്ധസാവകാനം വാ സമ്മുഖീഭാവേ സീഘം ദസ്സനം പജഹതി. പാരമിയോ പൂരേതും സക്കോന്തോ ബുദ്ധോ ഹുത്വാ, അസക്കോന്തോ അഭിനീഹാരം കത്വാ സാവകോ ഹുത്വാ പരിനിബ്ബായതി. തസ്മാ ഉച്ഛേദദസ്സനം മഹാസാവജ്ജം ഖിപ്പവിരാഗന്തി വുച്ചതി.
Ettha ca sassatadassanaṃ appasāvajjaṃ dandhavirāgaṃ, ucchedadassanaṃ mahāsāvajjaṃ khippavirāgaṃ. Kathaṃ? Sassatavādī hi idhalokaṃ paralokañca atthīti jānāti, sukatadukkaṭānaṃ phalaṃ atthīti jānāti, kusalaṃ karoti, akusalaṃ karonto bhāyati, vaṭṭaṃ assādeti, abhinandati. Buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhūto sīghaṃ laddhiṃ jahituṃ na sakkoti. Tasmā taṃ sassatadassanaṃ appasāvajjaṃ dandhavirāganti vuccati. Ucchedavādī pana idhalokaparalokaṃ atthīti jānāti, sukatadukkaṭānaṃ phalaṃ atthīti jānāti, kusalaṃ na karoti, akusalaṃ karonto na bhāyati, vaṭṭaṃ na assādeti, nābhinandati, buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhāve sīghaṃ dassanaṃ pajahati. Pāramiyo pūretuṃ sakkonto buddho hutvā, asakkonto abhinīhāraṃ katvā sāvako hutvā parinibbāyati. Tasmā ucchedadassanaṃ mahāsāvajjaṃ khippavirāganti vuccati.
൨൦൨. സോ പന പരിബ്ബാജകോ ഏതമത്ഥം അസല്ലക്ഖേത്വാ – ‘‘മയ്ഹം ദസ്സനം സംവണ്ണേതി പസംസതി, അദ്ധാ മേ സുന്ദരം ദസ്സന’’ന്തി സല്ലക്ഖേത്വാ ഉക്കംസേതി മേ ഭവന്തിആദിമാഹ.
202. So pana paribbājako etamatthaṃ asallakkhetvā – ‘‘mayhaṃ dassanaṃ saṃvaṇṇeti pasaṃsati, addhā me sundaraṃ dassana’’nti sallakkhetvā ukkaṃseti me bhavantiādimāha.
ഇദാനി യസ്മാ അയം പരിബ്ബാജകോ കഞ്ജിയേനേവ തിത്തകാലാബു, ഉച്ഛേദദസ്സനേനേവ പൂരിതോ, സോ യഥാ കഞ്ജിയം അപ്പഹായ ന സക്കാ ലാബുമ്ഹി തേലഫാണിതാദീനി പക്ഖിപിതും, പക്ഖിത്താനിപി ന ഗണ്ഹാതി, ഏവമേവം തം ലദ്ധിം അപ്പഹായ അഭബ്ബോ മഗ്ഗഫലാനം ലാഭായ, തസ്മാ ലദ്ധിം ജഹാപനത്ഥം തത്രഗ്ഗിവേസ്സനാതിആദി ആരദ്ധം. വിഗ്ഗഹോതി കലഹോ. ഏവമേതാസം ദിട്ഠീനം പഹാനം ഹോതീതി ഏവം വിഗ്ഗഹാദിആദീനവം ദിസ്വാ താസം ദിട്ഠീനം പഹാനം ഹോതി. സോ ഹി പരിബ്ബാജകോ ‘‘കിം മേ ഇമിനാ വിഗ്ഗഹാദിനാ’’തി തം ഉച്ഛേദദസ്സനം പജഹതി.
Idāni yasmā ayaṃ paribbājako kañjiyeneva tittakālābu, ucchedadassaneneva pūrito, so yathā kañjiyaṃ appahāya na sakkā lābumhi telaphāṇitādīni pakkhipituṃ, pakkhittānipi na gaṇhāti, evamevaṃ taṃ laddhiṃ appahāya abhabbo maggaphalānaṃ lābhāya, tasmā laddhiṃ jahāpanatthaṃ tatraggivessanātiādi āraddhaṃ. Viggahoti kalaho. Evametāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hotīti evaṃ viggahādiādīnavaṃ disvā tāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hoti. So hi paribbājako ‘‘kiṃ me iminā viggahādinā’’ti taṃ ucchedadassanaṃ pajahati.
൨൦൫. അഥസ്സ ഭഗവാ വമിതകഞ്ജിയേ ലാബുമ്ഹി സപ്പിഫാണിതാദീനി പക്ഖിപന്തോ വിയ ഹദയേ അമതോസധം പൂരേസ്സാമീതി വിപസ്സനം ആചിക്ഖന്തോ അയം ഖോ പന, അഗ്ഗിവേസ്സന, കായോതിആദിമാഹ. തസ്സത്ഥോ വമ്മികസുത്തേ വുത്തോ. അനിച്ചതോതിആദീനിപി ഹേട്ഠാ വിത്ഥാരിതാനേവ. യോ കായസ്മിം കായഛന്ദോതി യാ കായസ്മിം തണ്ഹാ. സ്നേഹോതി തണ്ഹാസ്നേഹോവ. കായന്വയതാതി കായാനുഗമനഭാവോ, കായം അനുഗച്ഛനകകിലേസോതി അത്ഥോ.
205. Athassa bhagavā vamitakañjiye lābumhi sappiphāṇitādīni pakkhipanto viya hadaye amatosadhaṃ pūressāmīti vipassanaṃ ācikkhanto ayaṃ kho pana, aggivessana, kāyotiādimāha. Tassattho vammikasutte vutto. Aniccatotiādīnipi heṭṭhā vitthāritāneva. Yo kāyasmiṃ kāyachandoti yā kāyasmiṃ taṇhā. Snehoti taṇhāsnehova. Kāyanvayatāti kāyānugamanabhāvo, kāyaṃ anugacchanakakilesoti attho.
ഏവം രൂപകമ്മട്ഠാനം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി അരൂപകമ്മട്ഠാനം ദസ്സേന്തോ തിസ്സോ ഖോതിആദിമാഹ. പുന താസംയേവ വേദനാനം അസമ്മിസ്സഭാവം ദസ്സേന്തോ യസ്മിം, അഗ്ഗിവേസ്സന, സമയേതിആദിമാഹ. തത്രായം സങ്ഖേപത്ഥോ – യസ്മിം സമയേ സുഖാദീസു ഏകം വേദനം വേദയതി, തസ്മിം സമയേ അഞ്ഞാ വേദനാ അത്തനോ വാരം വാ ഓകാസം വാ ഓലോകയമാനാ നിസിന്നാ നാമ നത്ഥി, അഥ ഖോ അനുപ്പന്നാവ ഹോന്തി ഭിന്നഉദകപുപ്ഫുളാ വിയ ച അന്തരഹിതാ വാ. സുഖാപി ഖോതിആദി താസം വേദനാനം ചുണ്ണവിചുണ്ണഭാവദസ്സനത്ഥം വുത്തം.
Evaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ dassetvā idāni arūpakammaṭṭhānaṃ dassento tisso khotiādimāha. Puna tāsaṃyeva vedanānaṃ asammissabhāvaṃ dassento yasmiṃ, aggivessana, samayetiādimāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yasmiṃ samaye sukhādīsu ekaṃ vedanaṃ vedayati, tasmiṃ samaye aññā vedanā attano vāraṃ vā okāsaṃ vā olokayamānā nisinnā nāma natthi, atha kho anuppannāva honti bhinnaudakapupphuḷā viya ca antarahitā vā. Sukhāpi khotiādi tāsaṃ vedanānaṃ cuṇṇavicuṇṇabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
ന കേനചി സംവദതീതി തസ്സതം ഗഹേത്വാ ‘‘സസ്സതവാദീ അഹ’’ന്തി ഉച്ഛേദവാദിനാപി സദ്ധിം ന സംവദതി, തമേവ ഗഹേത്വാ ‘‘സസ്സതവാദീ അഹ’’ന്തി ഏകച്ചസസ്സതവാദിനാ സദ്ധിം ന വിവദതി. ഏവം തയോപി വാദാ പരിവത്തേത്വാ യോജേതബ്ബാ. യഞ്ച ലോകേ വുത്തന്തി യം ലോകേ കഥിതം വോഹരിതം, തേന വോഹരതി അപരാമസന്തോ കിഞ്ചി ധമ്മം പരാമാസഗ്ഗാഹേന അഗ്ഗണ്ഹന്തോ. വുത്തമ്പി ചേതം –
Na kenaci saṃvadatīti tassataṃ gahetvā ‘‘sassatavādī aha’’nti ucchedavādināpi saddhiṃ na saṃvadati, tameva gahetvā ‘‘sassatavādī aha’’nti ekaccasassatavādinā saddhiṃ na vivadati. Evaṃ tayopi vādā parivattetvā yojetabbā. Yañca loke vuttanti yaṃ loke kathitaṃ voharitaṃ, tena voharati aparāmasanto kiñci dhammaṃ parāmāsaggāhena aggaṇhanto. Vuttampi cetaṃ –
‘‘യോ ഹോതി ഭിക്ഖു അരഹം കതാവീ,
‘‘Yo hoti bhikkhu arahaṃ katāvī,
ഖീണാസവോ അന്തിമദേഹധാരീ;
Khīṇāsavo antimadehadhārī;
അഹം വദാമീതിപി സോ വദേയ്യ,
Ahaṃ vadāmītipi so vadeyya,
മമം വദന്തീതിപി സോ വദേയ്യ;
Mamaṃ vadantītipi so vadeyya;
ലോകേ സമഞ്ഞം കുസലോ വിദിത്വാ,
Loke samaññaṃ kusalo viditvā,
വോഹാരമത്തേന സോ വോഹരേയ്യാ’’തി. (സം॰ നി॰ ൧.൨൫);
Vohāramattena so vohareyyā’’ti. (saṃ. ni. 1.25);
അപരമ്പി വുത്തം – ‘‘ഇമാ ഖോ ചിത്ത ലോകസമഞ്ഞാ ലോകനിരുത്തിയോ ലോകവോഹാരാ ലോകപഞ്ഞത്തിയോ, യാഹി തഥാഗതോ വോഹരതി അപരാമസ’’ന്തി (ദീ॰ നി॰ ൧.൪൪൦).
Aparampi vuttaṃ – ‘‘imā kho citta lokasamaññā lokaniruttiyo lokavohārā lokapaññattiyo, yāhi tathāgato voharati aparāmasa’’nti (dī. ni. 1.440).
൨൦൬. അഭിഞ്ഞാപഹാനമാഹാതി സസ്സതാദീസു തേസം തേസം ധമ്മാനം സസ്സതം അഭിഞ്ഞായ ജാനിത്വാ സസ്സതസ്സ പഹാനമാഹ, ഉച്ഛേദം, ഏകച്ചസസ്സതം അഭിഞ്ഞായ ഏകച്ചസസ്സതസ്സ പഹാനം വദതി. രൂപം അഭിഞ്ഞായ രൂപസ്സ പഹാനം വദതീതിആദിനാ നയേനേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
206.Abhiññāpahānamāhāti sassatādīsu tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sassataṃ abhiññāya jānitvā sassatassa pahānamāha, ucchedaṃ, ekaccasassataṃ abhiññāya ekaccasassatassa pahānaṃ vadati. Rūpaṃ abhiññāya rūpassa pahānaṃ vadatītiādinā nayenettha attho veditabbo.
പടിസഞ്ചിക്ഖതോതി പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ. അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുച്ചീതി അനുപ്പാദനിരോധേന നിരുദ്ധേഹി ആസവേഹി അഗ്ഗഹേത്വാവ ചിത്തം വിമുച്ചി. ഏത്താവതാ ചേസ പരസ്സ വഡ്ഢിതം ഭത്തം ഭുഞ്ജിത്വാ ഖുദം വിനോദേന്തോ വിയ പരസ്സ ആരദ്ധായ ധമ്മദേസനായ ഞാണം പേസേത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തഞ്ചേവ പത്തോ, സാവകപാരമീഞാണസ്സ ച മത്ഥകം, സോളസ ച പഞ്ഞാ പടിവിജ്ഝിത്വാ ഠിതോ. ദീഘനഖോ പന സോതാപത്തിഫലം പത്വാ സരണേസു പതിട്ഠിതോ.
Paṭisañcikkhatoti paccavekkhantassa. Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti anuppādanirodhena niruddhehi āsavehi aggahetvāva cittaṃ vimucci. Ettāvatā cesa parassa vaḍḍhitaṃ bhattaṃ bhuñjitvā khudaṃ vinodento viya parassa āraddhāya dhammadesanāya ñāṇaṃ pesetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattañceva patto, sāvakapāramīñāṇassa ca matthakaṃ, soḷasa ca paññā paṭivijjhitvā ṭhito. Dīghanakho pana sotāpattiphalaṃ patvā saraṇesu patiṭṭhito.
ഭഗവാ പന ഇമം ദേസനം സൂരിയേ ധരമാനേയേവ നിട്ഠാപേത്വാ ഗിജ്ഝകൂടാ ഓരുയ്ഹ വേളുവനം ഗന്ത്വാ സാവകസന്നിപാതമകാസി, ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതോ സന്നിപാതോ അഹോസി. തത്രിമാനി അങ്ഗാനി – മാഘനക്ഖത്തേന യുത്തോ പുണ്ണമഉപോസഥദിവസോ, കേനചി അനാമന്തിതാനി ഹുത്വാ അത്തനോയേവ ധമ്മതായ സന്നിപതിതാനി അഡ്ഢതേലസാനി ഭിക്ഖുസതാനി, തേസു ഏകോപി പുഥുജ്ജനോ വാ സോതാപന്ന-സകദാഗാമി-അനാഗാമി-സുക്ഖവിപസ്സക-അരഹന്തേസു വാ അഞ്ഞതരോ നത്ഥി, സബ്ബേ ഛളഭിഞ്ഞാവ, ഏകോപി ചേത്ഥ സത്ഥകേന കേസേ ഛിന്ദിത്വാ പബ്ബജിതോ നാമ നത്ഥി, സബ്ബേ ഏഹിഭിക്ഖുനോയേവാതി.
Bhagavā pana imaṃ desanaṃ sūriye dharamāneyeva niṭṭhāpetvā gijjhakūṭā oruyha veḷuvanaṃ gantvā sāvakasannipātamakāsi, caturaṅgasamannāgato sannipāto ahosi. Tatrimāni aṅgāni – māghanakkhattena yutto puṇṇamauposathadivaso, kenaci anāmantitāni hutvā attanoyeva dhammatāya sannipatitāni aḍḍhatelasāni bhikkhusatāni, tesu ekopi puthujjano vā sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmi-sukkhavipassaka-arahantesu vā aññataro natthi, sabbe chaḷabhiññāva, ekopi cettha satthakena kese chinditvā pabbajito nāma natthi, sabbe ehibhikkhunoyevāti.
പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ദീഘനഖസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dīghanakhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൪. ദീഘനഖസുത്തം • 4. Dīghanakhasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൪. ദീഘനഖസുത്തവണ്ണനാ • 4. Dīghanakhasuttavaṇṇanā